หนังสือเรียน วิชาภาษาไทย ม.ต้น

ห น้ า | 151 3. คาํ ทใ่ี ชส าํ หรับสภุ าพชน การใชถอ ยคาํ สําหรับบุคคลท่ัวไป จาํ เปนตองใชใหส มฐานะและเกียรติยศ ความสัมพันธร ะหวาง ผทู ีต่ ดิ ตอ สือ่ สารกนั จะตอ งคาํ นึงถงึ อายุ เพศ และตําแหนงหนาที่การงานดวย นอกจากน้ัน เวลา และ สถานท่ยี ังเปนเครื่องกาํ หนดอีกดว ยวา ควรเลือกใชถอยคาํ อยางไรจงึ จะเหมาะสม ตวั อยา งคาํ สุภาพ เชน บิดา พอ มารดา แม และใชคําวาคุณ นําหนาชื่อ เชน คุณพอ คุณลุง คาํ นาม คุณประเสริฐ คุณครู เปนตน ศีรษะ หัว โลหิต เลือด อุจจาระ ขี้ ปสสาวะ เย่ียว โค วัว กระบือ ควาย สนุ ขั หมา สุกร หมู เปน ตน คาํ กริยา รบั ประทานอาหาร กนิ ถงึ แกกรรม ตาย คลอดบุตร ออกลูก ทราบ รู คําสรรพนาม เรียน บอกใหร ู เปน ตน ดิฉนั ผม กระผม บุรุษที่ 1 คาํ วเิ ศษณ คณุ ทา น เธอ บรุ ษุ ที่ 2 และ 3 คาํ ลกั ษณะนาม การใชสรรพนามใหส ภุ าพ คนไทยนิยมเรยี กตามตาํ แหนงหนาท่ีดวย เชน ทานอธิบดี ทา นหัวหนา กอง เปนตน คําขานรบั เชน คะ เจาคะ ครับ ครับผม เปน ตน คาํ ขอรอ ง เชน โปรด ไดโ ปรด กรุณา เปนตน ลักษณะนามเพอื่ ยกยอง เชน อาจารย 5 ทาน แทนคําวา คน ลกั ษณะนามเพอ่ื ใหส ุภาพ เชน ไข 4 ฟอง แทนคาํ วา ลกู ผลไม 5 ผล แทนคาํ วา ลกู

152 | ห น้ า เรื่องที่ 6 การใชส าํ นวน สุภาษติ คาํ พงั เพย คนไทยนยิ มใชภ าษาถอยคําสาํ นวนทส่ี ละสลวย ไพเราะ เสนาะหู และสะดวกแกก ารออกเสยี ง ลกั ษณะนิสยั คนไทยเปนคนเจาบทเจา กลอนอยูแลว เวลาพดู หรอื เขียนจงึ นิยมใชถอยคําสาํ นวนปนอยู เสมอถอยคาํ สาํ นวนตาง ๆ เหลานี้ชวยใหการส่ือสารความหมายชัดเจน ไดความไพเราะ ถายทอด อารมณความรูสึกตาง ๆ ไดดีบางครง้ั ใชเปนการสื่อสารความหมายเพ่ือเปรียบเปรยไดอ ยางคมคายลกึ ซ้งึ เหมาะสมกบั วฒั นธรรมความเปน อยูของคนไทย ซง่ึ แสดงถึงอธั ยาศยั ทีด่ ตี อคนอืน่ เปนพืน้ ฐาน ประเภทของถอยคําสํานวน 1. ถอยคาํ สาํ นวน เปนสาํ นวนคาํ ท่ีเกิดจากการผสมคาํ แลวเกิดเปนคําใหม เชน คาํ ผสม คาํ ซอน หรือคําที่เกิดจากการผสมคาํ หลายคํา ผสมกันเปน ลักษณะสมั ผสั คลองจอง มีความหมาย ไมแปลตรงตามรูปศัพท แตม ีความหมายในเชิงอปุ ไมย เชน ไกอ อ น หมายถึง คนทยี่ งั ไมช าํ นาญในช้ันเชงิ กง่ิ ทองใบหยก หมายถงึ ความเหมาะสมของคกู นั น้ันมีมาก เกลือจ้ิมเกลือ หมายถงึ มคี วามดรุ า ยเขา หากัน แกเผด็ กัน แกวง เทาหาเสี้ยน หมายถงึ การหาเรอ่ื งเดือดรอน ขิงก็ราขา กแ็ รง หมายถึง ตา งฝา ยก็รา ยเขาหากัน แขวนนวม หมายถงึ เลิกการกระทาํ ที่เคยทาํ มากอ น ควา่ํ บาตร หมายถงึ การบอกปฏเิ สธไมค บคา สมาคมดวย คมในฝก หมายถงึ มีความฉลาดรอบรแู ตย ังไมแ สดงออกเมือ่ ไมถ งึ เวลา งามหนา หมายถงึ นา ขายหนา งูกินหาง หมายถึง เก่ยี วโยงกันเปนทอด ๆ จนตรอก หมายถงึ หมดหนทางที่จะหนีได จระเขข วางคลอง หมายถึง คอยกดี กนั ไมใหค นอน่ื ทําอะไรไดส ะดวก ชกั หนาไมถ ึงหลัง หมายถงึ รายไดไมพอจบั จาย ชุบมอื เปบ หมายถงึ ฉวยผลประโยชนจากแรงงานคนอ่นื หญา ปากคอก หมายถงึ เรอ่ื งงา ย ๆ คดิ ไมถ งึ ตกหลุมพราง หมายถึง เชอ่ื ตามที่เขาหลอก ตําขาวสารกรอกหมอ หมายถงึ การทําอะไรเฉพาะหนาครง้ั คราว พอใหเสร็จไปเทา นั้น ทิง้ ทวน หมายถงึ ทําดีทสี่ ดุ เปน ครัง้ สุดทาย

ห น้ า | 153 น้ํารอ นปลาเปน หมายถึง การพูดหรอื ทําอยา งละมนุ ละมอ ม นํ้าเยน็ ปลาตาย ยอ มสําเร็จมากกวาทาํ รุนแรง นาํ้ ทว มปาก หมายถงึ รูอะไรแลวพูดไมไ ด บองตน้ื หมายถงึ มคี วามคดิ อยา งโง ๆ ผักชีโรยหนา หมายถงึ ทําดีแตเพยี งผวิ เผิน ผา ขรี้ ว้ิ หอ ทอง หมายถึง คนม่งั มีแตทําตัวซอ มซอ ใฝส งู เกนิ ศักดิ์ หมายถึง ทะเยอทะยานเกนิ ฐานะ ฝากผีฝากไข หมายถงึ ขอยดึ เปน ทพ่ี ึง่ จนตาย พกหนิ ดีกวา พกนนุ หมายถึง ใจคอหนกั แนน ดีกวาใจเบา พระอิฐ พระปูน หมายถงึ นง่ิ เฉยไมเ ดอื ดรอน มวยลม หมายถึง ทําทาจะเลิกลม ไมดําเนินการตอไป มืดแปดดาน หมายถงึ มองไมเ หน็ ทางแกไขคดิ ไมออก ยอ มแมวขาย หมายถงึ เอาของไมดมี าหลอกวาเปน ของดี โยนกลอง หมายถงึ มอบความรับผิดชอบไปใหคนอื่น ลอยชาย หมายถึง ทาํ ตัวตามสบาย ลอยแพ หมายถงึ ถูกไลอ อก ปลดออก ไมเกีย่ วขอ งกันตอ ไป สาวไสใหกากนิ หมายถงึ ขุดคุย ความหลงั ส่งิ ไมดมี าประจานกนั เอง สกุ เอาเผากิน หมายถงึ ทําอยา งลวก ๆ ใหเ สรจ็ ไปครงั้ หนง่ึ ๆ หอกขางแคร หมายถึง อนั ตรายทอ่ี ยูใ กลต ัว อดเปร้ียวไวกนิ หวาน หมายถงึ อดทน ลาํ บากกอ น จงึ สบายภายหลัง 2. คําพงั เพย หมายถงึ ถอยคําทก่ี ลาวข้นึ มาลอย ๆ เปน กลาง ๆ มีความหมายเปนคติสอนใจ สามารถนาํ ไปตคี วามแลวนาํ ไปใชพดู หรอื เขียนใหเ หมาะสมกบั เรอ่ื งทีเ่ ราตอ งการสื่อสารความหมายได มีลักษณะคลา ยคลงึ กับสุภาษิตมาก อาจเปน คํากลา ว ตชิ ม หรือแสดงความคดิ เห็น เชน รําไมดโี ทษปโ ทษกลอง หมายถึง คนท่ีทําอะไรผิดแลวมกั กลา วโทษสงิ่ อื่น ข่ชี างจับต๊กั แตน หมายถึง การลงทุนมากเพ่อื ทาํ งานทไ่ี ดผลเล็กนอ ย ชโี้ พรงใหกระรอก หมายถึง การแนะนําใหคนอนื่ ทําในทางไมด ี เสยี นอ ยเสยี ยาก หมายถงึ การไมร วู าสิง่ ไหนจําเปนหรือไมจาํ เปน เสยี มากเสียงาย ใชจา ยไมเหมาะสม คาํ พังเพยเหลานีย้ งั ไมเปนสุภาษิตก็เพราะวา การกลาวน้ันยังไมมีขอยุติวาเปนหลักความจริง ท่ีแนนอน ยังไมไดเปนคาํ สอนท่ีแทจริง

154 | ห น้ า ตัวอยางคําพังเพย คําพงั เพย ความหมาย กระเชอกน รวั่ เปน คนสุรยุ สรุ า ย กลา นักมักบน่ิ คนทีอ่ วดเกงกลาจนเกนิ ไปจนอับจนสกั วัน ขีช่ า งจับตก๊ั แตน ลงทนุ ไมคุม กบั ผลที่ได ทําบุญเอาหนา ภาวนากนั ตาย ทาํ อะไรเพื่อเอาหนา ไมทาํ ดวยใจจริง หักดามพราดวยเขา ทาํ อะไรโดยพลการ รําไมด โี ทษปโทษกลอง ทาํ ไมดแี ตโทษผูอ ืน่ นายพง่ึ บา ว เจาพง่ึ ขา ทุกคนตองพ่ึงพาอาศัยกัน ชาดไมดี ทาสีไมแ ดง สนั ดานคนไมด ี แกอยา งไรกไ็ มด ี ไมงามกระรอกเจาะ หญงิ สวยท่มี ีมลทนิ มอื ไมพายเอาเทารานํ้า ไมช ว ยแลว ยังกดี ขวาง ฟน ฝอยหาตะเขบ็ ฟน เรื่องเกามาเลาอีก หงุ ขาวประชดหมา ปง ปลาประชดแมว แกลง ทําแดกดนั โดยอีกฝา ยหนง่ึ ไมเ ดอื ดรอน ตัวอยางการนําคําพงั เพยไปใชในความหมายเปรยี บเทียบ เมือ่ กอนนด้ี ไู มค อยสวย เดีย๋ วนแ้ี ตงตวั สวยมากนีแ่ หละ ไกงามเพราะขน คนงานเพราะแตง เจา มนั ฐานะตา่ํ ตอ ยจะไปรกั ลกู สาวคนรวยไดย งั ไง ตักนํา้ ใสก ะโหลกชะโงกดเู งา ตนเองเสียบา ง เราอยา ไปทําอะไรแขงกับเขาเลย เขากบั เราไมเ หมือนกัน อยาเหน็ ชางขข้ี ี้ตามชา ง แหม...ฉนั วา ฉันหนีจากเพอื่ นเกา ท่ีเลวแลว มาเจอเพื่อนใหมก ็พอ ๆ กัน มันเขา ตาํ รา หนีเสือปะ จระเข เขาชอบถว งความเจรญิ ของหมูค ณะอยเู รอื่ ย แถมยงั ขดั ขวางคนอ่ืนอกี น่ีแหละ คนมือไมพาย เอาเทา ราน้าํ 3. อุปมาอุปไมย หมายถึง ถอ ยคําท่ีเปนสํานวนพวกหน่ึง กลาวทํานองเปรียบเทียบใหเห็น จริงเขาใจแจม แจงชัดเจน และสละสลวยนาฟงมากขึ้น การพดู หรือการเขยี นนิยมหาคาํ อปุ มาอุปไมยมา เติมใหไดความชัดเจนเกิดภาพพจน เขาใจงาย เชน คนดุ หากตองการใหความหมายชัดเจน นาฟง และเกิดภาพพจนชัดเจนก็ตองอุปมาอุปไมยวา “ดุ เหมือน เสือ” ขรุขระ การส่ือความยังไมชัดเจน ไมเหน็ ภาพ ตอ งอปุ มาอปุ ไมยวา “ขรุขระเหมอื นผวิ มะกรูด” หรือ “ขรุขระเหมือนผิวพระจันทร” กจ็ ะทาํ ใหเขาใจความหมายในรปู ธรรมชดั เจนมากย่งิ ข้ึน

ห น้ า | 155 ในการเขยี นบทรอ ยแกว หรอื รอยกรองก็ตาม เราไมอ าจเขียนใหละเอียดลกึ ซงึ้ เพอ่ื สอ่ื ความได แจมแจงเทากับการพูดบรรยายดวยตนเองได ก็จาํ เปนตองใชอุปมาเพ่ือเปรียบเทียบใหผูรับสาร จากเราไดรับรูความจริง ความรูสึก โดยการใชคําอปุ มาเปรียบเทียบ ในการแตงคาํ ประพันธก็นิยมใช อุปมากันมากเพราะคาํ อุปมาอุปไมยจะชวยตกแตงถอยคําสาํ นวนการเขียนใหไพเราะนาอาน กินใจ ประทับใจมากข้นึ สังเกตการใชอปุ มาอปุ ไมยเปรยี บเทียบในตวั อยางตอไปนี้ ทานจะไปทพั คร้ังน้ี อยาเพ่ิงประมาทดูแคลนเลาป ดวยเลาปไดขงเบงมาไวเปนที่ปรึกษา อปุ มา เหมือนเสอื อันคะนองอยูในปาใหญ ทา นเรงระวังตัวจงดี ตัวอยา งอปุ มาท่คี วรรจู ัก แข็งเหมอื นเพชร กรอบเหมือนขาวเกรียบ กลมเหมือนมะนาว กลัวเหมือนหนูกลวั แมว กนิ เหมอื นหมู คดเค้ียวเหมอื นเขาวงกต แกมแดงเหมือนตําลึงสกุ งา ยเหมอื นปอกกลวยเขาปาก ขมเหมอื นบอระเพด็ โงเ หมอื นควาย ขาวเหมือนสําลี ใจเสาะเหมือนปอกกลว ยเขา ปาก เขียวเหมือนพระอนิ ทร เบาเหมือนปุยนนุ งงเปน ไกตาแตก พดู ไมอ อกเหมอื นน้าํ ทวมปาก เงยี บเหมอื นปา ชา รกเหมือนรงั หนู ใจกวางเหมอื นแมน าํ้ ยากเหมอื นงมเขม็ ในมหาสมุทร ใจดําเปนอกี า ลืมตวั เหมือนววั ลมื ตนี ซนเหมอื นลิง ชาเหมือนเตา เดินเหมือนเปด ซีดเหมอื นไกต ม ตาดาํ เหมือนนลิ ดาํ เหมือนตอตะโก บรสิ ทุ ธเิ์ หมือนหยาดนํา้ คา ง ตาโตเทาไขหาน เรว็ เหมอื นจรวด ไวเหมือนปรอท เรียบรอยเหมือนผา พบั ไว หนักเหมือนเดมิ เอะอะเหมือนเจก ตื่นไฟ อดเหมือนกา ผอมเหมอื นเปรต สงู เหมือนเสาโทรเลข มดื เหมือนลืมตาในกระบอกไม ใสเหมอื นตาตก๊ั แตน

156 | ห น้ า สวยเหมือนนางฟา อว นเหมือนตุม หวานเหมอื นนาํ้ ออย เหนยี วเหมอื นตังเม เปรย้ี วเหมอื นมะนาว หนา สวยเหมอื นพระจันทรวนั เพ็ญ หวงเหมือนหมาหวงกา ง รกั เหมอื นแกว ตาดวงใจ หนา ขาวเหมอื นไขป อก ยุงเหมือนยงุ ตกี นั เรื่องท่ี 7 หลักการแตงคําประพันธ การแตง คาํ ประพันธ คาํ ประพันธม รี ปู แบบหลายประเภท เชน กาพย กลอน โคลง ฉันท การศึกษา และฝกหัด แตง กาพย กลอน โคลง เปน การสบื สานวัฒนธรรมการใชภาษาวรรณศลิ ปข องคนไทย การแตง กาพย คําประพนั ธรอ ยกรองประเภทกาพย มหี ลายแบบเรยี กชอื่ ตา ง ๆ กันไป ตามลกั ษณะคาํ ประพนั ธ ท่ีแตกตางกนั เชน กาพยย านี กาพยฉ บัง กาพยส รุ างคนางค กาพยข บั ไม เปนตน กาพยน นั้ สันนิษฐานวา เอาแบบมาจากฉนั ท เพียงตดั คาํ ครุ คาํ ลหุออกไป เทานั้น ในที่น้ีจะอธิบายเฉพาะกาพยยานี 11 กาพยฉบัง 16 และกาพยสุรางคนางค 28 เปนกาพย ทนี่ ยิ มแตงกนั โดยทวั่ ไป 1. กาพยยานี 11 แผนผัง ตัวอยา ง สมั ผสั คําสัมผสั ใจ ยานีมลี าํ นํา วรรคหลังน้ีมีหกคาํ ฯ วรรคหนา หา คําใช

ห น้ า | 157 ลกั ษณะคาํ ประพนั ธ 1. บท บทหนึ่งมี 4 วรรค แบงเปนวรรคแรก 5 คํา วรรคหลัง 6 คํา รวม 11 คํา จึงเรียก ยานี 11 2. สัมผัส ก. สมั ผสั นอก หรอื สมั ผสั ระหวางวรรค อันเปน สมั ผสั บังคับ มดี ังนี้ คําสดุ ทายของวรรคแรกวรรคทห่ี นง่ึ วรรคสดบั สมั ผสั กบั คําทสี่ ามของวรรคหลงั วรรคท่ีสอง วรรครบั คาํ สดุ ทายของวรรคท่ีสอง วรรครับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคที่สาม วรรครองดูแผนผัง และตวั อยาง ถา จะแตง บทตอ ไปตองมีสัมผัสระหวางบท สมั ผัสระหวา งบท ของกาพยยานี คอื คาํ สุดทายของวรรคส่ี วรรคสง เปนคําสงสัมผัสบังคับใหบ ทตอไปตอ งรบั สมั ผสั ท่คี ําสดุ ทา ยของ วรรคสอง วรรครับ ดังตวั อยาง ยานีมลี ํานาํ สัมผัสคาํ สมั ผัสใจ วรรคหนา หา คาํ ใช วรรคหลังน้ีมหี กคํา หนึ่งบทมสี ีว่ รรคพึงประจกั ษเปนหลกั จํา จังหวะและลาํ นํา กาพยยานดี ังนเ้ี ทอญฯ คาํ สดุ ทา ยของบทตน คอื คาํ วา “คํา” สงสมั ผสั ไปยังบทถัดไป บังคับใหร ับสัมผัสทคี่ าํ สุดทาย ของวรรคสองหรือวรรครับ ในท่นี คี้ ือคําวา “จํา” ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกาพยยานจี ะแบงชวงจังหวะเปน ดงั น้ี วรรคแรก เปน สองคาํ กับสามคาํ คือ หนึง่ สอง หนงึ่ สองสาม วรรคหลงั เปน สามคาํ กับสามคํา คือ หนง่ึ สองสาม หนงึ่ สองสาม ฉะนนั้ สัมผัสในจงึ กําหนดไดตามชวงจังหวะของแตล ะวรรคนน่ั เอง ดงั ตวั อยา ง ยานี – มีลาํ นาํ สัมผสั คาํ – สัมผสั ใจ ขอสงั เกต กาพยยานไี มเครง สัมผัสในจะมหี รอื ไมม กี ไ็ ด ขอเพยี งใชคําทีอ่ า นแลวราบรืน่ ตามชวงจังหวะของ แตละวรรคนัน้ ๆ เทา นั้น สว นสัมผสั นอกระหวา งวรรคทสี่ าม วรรครอง กบั วรรคทส่ี ่ี วรรคสง นนั้ จะมี หรือไมม กี ไ็ ดไมบงั คับเชน กัน

158 | ห น้ า 2. กาพยฉบัง 16 แผนผัง ตวั อยาง สามวรรคระวัง กาพยนมี้ ีนามฉบัง จงั หวะจะโคนโยนคาํ ฯ ลกั ษณะคาํ ประพนั ธ 1. บท บทหน่งึ มี 3 วรรค อาจเรียกวา วรรคสดบั วรรครบั วรรคสง กไ็ ด แบงเปน วรรคแรก วรรคสดบั มี 6 คํา วรรคท่สี อง วรรครับ มี 4 คํา วรรคท่ี 3 วรรคสง มี 6 คํา รวมทัง้ หมด 16 คํา จงึ เรยี กฉบงั 16 2. สมั ผัส ก. สมั ผัสนอก หรอื สมั ผัสระหวางวรรค อนั เปนสัมผสั บงั คับ ดงั นี้ คาํ สดุ ทายของวรรคหน่ึง วรรคสดบั สัมผสั กบั คาํ สุดทายของวรรคสอง วรรครบั สัมผสั ระหวา งบท ของกาพยฉบงั คอื คําสุดทายของวรรคสาม วรรคสง เปนคําสงสัมผัส บังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัส ท่ีคําสดุ ทา ยของวรรคหนง่ึ วรรคสดบั ดงั ตัวอยา ง กาพยมีนามฉบงั สามวรรคระวงั จงั หวะจะโคนโยนคํา สัมผัสจดั บทลาํ นาํ กําหนดจดจาํ หกคําสค่ี ําดงั น้ี ฯ ข. สัมผสั ใน แตละวรรคของกาพยฉ บงั แบงชวงจังหวะเปน วรรคละสองคํา ดงั นี้ หนงึ่ สอง หน่งึ สอง หน่ึงสอง หน่ึงสอง หน่ึงสอง หนึง่ สอง หนึง่ สอง หนงึ่ สอง

ห น้ า | 159 ฉะน้ัน สมั ผัสในกําหนดไดตามชว งจงั หวะของแตละวรรคนนั้ เอง ดังตวั อยาง กาพยน ี้ – มีนาม ฉบัง สามวรรคระวัง จังหวะ – จะ โคน – โยนคํา ขอสังเกต กาพยฉบังไมเครงสมั ผสั ใน จะมหี รอื ไมมีก็ได ขอเพียงใชคําที่อานราบรื่นตามชวงจังหวะของ แตละวรรคนัน้ ๆ เทา นนั้ สว นสัมผสั นอกระหวา งวรรคทส่ี อง วรรครบั กบั วรรคทส่ี าม วรรคสง น้ัน จะมหี รือไมมกี ็ได ไมบ ังคบั เชน กนั การแตง กลอน กลอน คําประพันธรอยกรองประเภทกลอน มีหลายแบบเรียกช่ือตาง ๆ กันไป ตามลักษณะ ฉันทลักษณท แ่ี ตกตา งกันนั้น ๆ เชน กลอนสี่ กลอนหา กลอนหก กลอนแปด และยังจําแนกออกไป ตามลีลาท่ีนาํ ไปใชเชน กลอนเพลงยาว กลอนบทละคร กลอนเสภา รวมถงึ กลอนบทตาง ๆ อีกดว ย ในที่นี้จะอธิบายเฉพาะกลอนหกและกลอนแปด อนั เปน กลอนที่นิยมแตง กันโดยท่ัวไป 1. กลอนหก แผนผัง ตวั อยาง กลอนหกหกคาํ ร่าํ รู วางคูวางคําน้ําเสียง ไพเราะเร่ือยร่าํ จําเรียง สําเนยี งสูงต่าํ คาํ กลอนฯ ลกั ษณะคาํ ประพันธ 1. บท บทหน่งึ มี 4 วรรค วรรคที่หนึ่งเรียกวรรคสดบั วรรคทสี่ องเรยี กวรรครบั วรรคทสี่ ามเรียกวรรครอง วรรคที่สีเ่ รียกวรรคสง แตละวรรคมี 6 คาํ จึงเรยี กวา กลอนหก

160 | ห น้ า 2. เสยี งคาํ กลอนทกุ ประเภทจะกาํ หนดเสียงคําทา ยวรรคเปน สําคญั กาํ หนดไดด งั นี้ คําทา ยวรรคสดบั กาํ หนดใหใชไ ดท กุ เสยี ง คาํ ทายวรรครับ กาํ หนดหามใชเ สียงสามญั กับตรี คําทา ยวรรครอง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญกับตรี คําทา ยวรรคสง กําหนดใหใ ชเฉพาะเสยี งสามญั กบั ตรี 3. สมั ผสั ก. สมั ผสั นอก หรอื สมั ผัสระหวางวรรค อนั เปนสัมผสั บงั คับ มดี งั น้ี คาํ สุดทายของวรรคท่ีหนึง่ วรรคสดบั สมั ผัสกบั คําทีส่ องหรือที่สี่ของวรรคท่สี องวรรครับ คาํ สุดทายของวรรคท่สี อง วรรครับ สมั ผสั กบั คําสุดทา ยของวรรคทีส่ าม วรรครอง และคําที่ สองหรอื ท่สี ขี่ องวรรคท่ีสี่ วรรคสง สัมผัสระหวางบท ของกลอนทุกประเภท คอื คําสุดทายของวรรคที่ส่ี วรรคสง เปนคําสงสัมผัสบังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัสที่ คาํ สุดทา ยของวรรคทสี่ อง วรรครับ ตัวอยาง กลอนหกหกคาํ ร่าํ รู วางควู างคาํ นา้ํ เสยี ง ไพเราะเรือ่ ยรํ่าจาํ เรียง สาํ เนยี งสูงต่ําคาํ กลอน เรียงรอ ยถอ ยคําสมั ผัส จาํ รัสจาํ หลักอกั ษร ทุกวรรคทกุ บททุกตอน คือถอยสุนทรกลอนกานทฯ คําสุดทายของบทตนคือวา กลอน เปนคําส่ังสัมผัส บังคับใหบทถัดไปตองรับสัมผัสท่ี คาํ สุดทายของวรรคดว ยคําวา “ ษร” ตามตัวอยางนน้ั ข. สัมผสั ใน แตล ะวรรคของกลอนหก แบง ชวงจังหวะเปน วรรคสองคํา ดังนี้ หนึ่งสอง หนึ่งสอง หน่งึ สอง ฉะนน้ั สัมผัสในจึงกําหนดไดต ามชวงจงั หวะนนั่ เอง ดงั ตัวอยา ง เรยี งรอ ย ถอย คํา สัมผสั ขอ สังเกต กลอนหกไมเครงสัมผัสในวรรคมากนัก อาจยายท่ีสัมผัสจากคําที่สองไปคําท่ีสี่ได หรือจะไม สัมผัสสระเลย ใชการเลนคําไปตามชวงจงั หวะก็ได ดงั ตัวอยาง เชน ทกุ วรรคทุกบททกุ ตอน

ห น้ า | 161 2. กลอนแปด (กลอนสภุ าพ) แผนผงั ตัวอยา ง วางเปน หลักอักษรสนุ ทรศรี อันกลอนแปดแปดคาํ ประจําวรรค สมั ผสั มีนอกในไพเราะรู ฯ เสียงทายวรรคสงู ต่ําจําจงดี ลกั ษณะคาํ ประพนั ธ 1. บท บทหนงึ่ มี 4 วรรค วรรคที่หนงึ่ เรยี กวรรคสดบั วรรคทีส่ องเรยี กวรรครบั วรรคท่สี ามเรียกวรรครอง วรรคทีส่ เ่ี รยี กวรรคสง แตละวรรคมีแปดคาํ จึงเรียกวา กลอนแปด 2. เสยี งคาํ กลอนแปดและกลอนทกุ ประเภทจะกาํ หนดเสยี งคําทา ยวรรคเปน สาํ คญั โดยกาํ หนดดังน้ี คาํ ทายวรรคสดับ กาํ หนดใหใชไ ดท ุกเสยี ง คําทายวรรครบั กาํ หนดหา มใชเสยี งสามัญและตรี คําทายวรรครอง กําหนดใหใชเฉพาะเสยี งสามัญและตรี คําทายวรรคสง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญและตรี 3. สัมผัส ก. สมั ผัสนอก หรือสมั ผสั ระหวางวรรค อันเปนสัมผสั บงั คบั มดี ังนี้ คําสดุ ทา ยของวรรคที่หนง่ึ วรรคสดับ สัมผสั กับคําทสี่ ามหรือท่ีหาของวรรคทส่ี อง วรรครบั คําสุดทา ยของวรรคที่สอง วรรครบั สัมผสั กับคําสุดทายของวรรคท่ีสาม วรรครอง และท่ี สามหรอื ท่หี าของวรรคทส่ี ่ี วรรครับ

162 | ห น้ า สมั ผสั ระหวางบท ของกลอนแปด คอื คําสุดทายของวรรคที่ส่ี วรรคสง เปนคําสงสัมผัสบังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัส ทค่ี าํ สุดทา ยของวรรคทสี่ อง วรรคสง อนั กลอนแปดแปดคาํ ประจําวรรค วางเปนหลักอกั ษรสุนทรศรี เสยี งทายวรรคสูงตาํ่ จาํ จงดี สัมผสั มีนอกในไพเราะรู จดั จงั หวะจะโคนใหย ลแยบ ถอื เปน แบบอยา งกลอนสุนทรภู อา นเขยี นคลอ งทองจําตามแบบครู ไดเ ชิดชูบชู าภาษาไทยฯ คาํ สุดทา ยของบทตน ในทนี่ คี้ อื คาํ วา “รู” เปนคาํ สงสมั ผสั บังคับใหบทถัดไปตองรับสมั ผัส ทคี่ ําสุดทายของวรรคทสี่ อง วรรครับ ในทีน่ คี้ อื คาํ วา “ภ”ู ข. สมั ผสั ใน แตล ะวรรคของกลอนแปด แบง ชวงจังหวะออกเปนสามชวง ดงั นี้ หน่ึงสองสาม หนง่ึ สอง หนึ่งสองสาม ฉะนัน้ สมั ผสั ในจึงกาํ หนดไดต ามชว งจงั หวะในแตล ะวรรคนนั่ เอง ดงั ตัวอยา ง อนั กลอนแปด – แปด คาํ – ประจาํ วรรค วางเปนหลัก – อัก ษร – สุนทรศรี เรอ่ื งที่ 8 การใชภ าษาทเ่ี ปนทางการและไมเปนทางการ ภาษาท่ีใชมีระดับในการใช หนังสือเรียนบางเลม แบงภาษาออกเปน 3 ระดับ โดยเพิ่ม ภาษากึ่งทางการ แตใ นหนงั สอื น้แี บงเปน 2 ระดับ คอื การใชภาษาท่เี ปน ทางการ และไมเปน ทางการ 1. ภาษาทเ่ี ปนทางการ ภาษาทางการ หมายถึง ภาษาท่ีใชอ ยางเปนทางการ มีลักษณะเปนแบบพิธี ถูกตองตาม แบบแผนของภาษาเขยี น มีท้ังเสียงเครงขรึม จริงจัง อาจเรียกวาภาษาแบบแผนก็ได ภาษาทางการ มักใชใ นการเขยี นหนังสือราชการ การกลา วรายงาน คํากลาวเปดงาน การแสดงสุนทรพจน การเขยี น ตาํ ราวชิ าการ และการบันทกึ รายงานการประชุม เปน ตน 2. ภาษาไมเ ปนทางการ ภาษาไมเ ปน ทางการ หมายถึง ภาษาท่ีใชถอ ยคํางาย ๆ น้าํ เสียงเปนกันเองไมเครงเครียด แสดงความใกลช ดิ สนิทสนมระหวางผูส งสารและผูร ับสารอาจเรยี กวาภาษาปากก็ได ภาษาไมเปนทางการ อาจจําแนกเปนภาษากลุมยอยๆ ไดอีกหลายกลุม เชน ภาษาถิ่น ภาษาแสลง ภาษาตลาด ฯลฯ ใชในการสนทนาระหวางสมาชิกในครอบครัว คนสนิทคุนเคย ใชเขียน บนั ทกึ สว นตวั และงานเขยี นทต่ี องการแสดงความเปน กนั เองกบั ผอู า น เปนตน

ห น้ า | 163 สําหรบั การเลือกใชภ าษาแบบเปนทางการและไมเปน ทางการจะตองพิจารณาใหเหมาะสมกับ องคประกอบตาง ๆ ดงั น้ี 2.1 วตั ถปุ ระสงค จะตอ งพิจารณาวา งานเขยี นนน้ั นาํ ไปใชเ พอ่ื อะไร 2.2 สถานการณใ นตา งสถานการณ ผเู ขียนจะใชร ะดบั ภาษาท่ีตางกัน เชน เชิญเพื่อน “เชิญทานอาหารไดแลว” เชิญผูใหญ “ขอเชิญรับประทานอาหารไดแลว ครับ” ผูเรยี นสามารถนาํ ไปใชไดอ ยา งเหมาะสมกบั วตั ถุประสงคแ ละสถานการณ

164 | ห น้ า กจิ กรรม บทท่ี 5 หลักการใชภาษา กจิ กรรมท่ี 1 ใหผ ูเรียนแยกคาํ ตอไปนอ้ี อกเปน 3 ประเภท ตามตาราง ผลไม รฐั บาล อัคคภี ยั พลเรอื น ศลิ ปกรรม รูปธรรม วทิ ยาลัย มหาชน พระเนตร พุทธกาล นพเกา คหกรรม สัญญาณ นโยบาย ภมู ศิ าสตร คาํ ประสม คําสมาส คาํ สนธิ กิจกรรมท่ี 2 ใหผ เู รียนพจิ ารณาประโยคตอ ไปนว้ี า เปนประโยคชนิดใด 1. วนั นอี้ ากาศรอนมาก 2. ฉันดีใจทเ่ี ธอมีความสุข 3. พอซ้ือนาฬิกาเรอื นใหมใหฉ นั 4. พ่ชี อบสีเขยี วแตน องสาวชอบสีฟา 5. รายการราตรีสโมสรใหค วามบันเทิงแกผชู ม กจิ กรรมท่ี 3 ใหผูเรยี นฝก เขียนอักษรยอ ประเภทตา ง ๆ นอกเหนอื จากตัวอยางท่ียกมา กิจกรรมท่ี 4 ใหผ เู รยี นศกึ ษาและรวบรวมคําสุภาพ และคาํ ราชาศพั ททใ่ี ชและพบเห็นในชีวิตประจาํ วนั กิจกรรมท่ี 5 ใหผ ูเรยี นจบั คสู าํ นวนใหต รงกบั ความหมาย 1 เก่ียวโยงกันเปน ทอด ๆ ก. ผกั ชีโรยหนา 2 หมดหนทางท่ีจะหนไี ด ข. จับปลาสองมือ 3 ทําดีท่ีสดุ เปนครงั้ สุดทา ย ค. ขมิ้นกับปูน 4 รนหาเรอ่ื งเดือดรอ น ง. แกวง เทาหาเส้ยี น 5 ทําดแี ตเพยี งผวิ เผิน ฉ. จนตรอก 6 ไมด ําเนนิ การตอไป ช. หญา ปากคอก 7 นิ่งเฉยไมเ ดือดรอน ซ. ท้งิ ทวน 8 ทําอยางลวก ๆ ใหพอเสร็จ ฌ. แขวนนวม 9 รูอ ะไรแลว พูดไมได ญ. มวยลม

ห น้ า | 165 10 อยากไดสองอยา งพรอม ๆ กัน ฎ. ลอยแพ 11 ถูกไลอ อก ปลดออก ฏ. หอกขางแคร 12 เร่อื งงาย ๆ ท่คี ิดไมถงึ ฐ. พระอิฐพระปนู ฑ. สกุ เอาเผากิน ฒ. งูกินหาง ณ. นํ้าทว มปาก กจิ กรรมที่ 6 ใหผ เู รยี นเขียนคําพงั เพยใหต รงกับความหมายท่กี ําหนดให 1. ชอบโทษผอู น่ื โดยไมด ตู ัวเอง 2. ไมช ว ยแลว ยงั กดี ขวางผอู ืน่ 3. การลงทนุ ไมค ุม คากบั ผลทไ่ี ดรับ 4. ชอบรื้อฟน เรือ่ งเกา ๆ 5. เปนคนชอบสุรยุ สรุ า ย กจิ กรรมที่ 7 ตอบคาํ ถามตอ ไปนส้ี ั้น ๆ แตไ ดใจความ 1. การแตง คาํ ประพนั ธต ามหลักฉนั ทลกั ษณม ีก่ีประเภท อะไรบา ง 2. บทประพันธต อ ไปนเ้ี ปน คาํ ประพนั ธป ระเภทใด 2.1 ถึงกลางวันสุรยิ ันแจมประจกั ษ ไมเห็นหนานงลักษณย ่งิ มดื ใหญ ถึงราตรีมจี นั ทรอันอําไพ ไมเ หน็ โฉมประโลมใจใหมดื มน ววิ าหพ ระสมทุ ร 2.2 ขึ้นกกตกทุกขย าก แสนลาํ บากจากเวยี งชัย ผักเผือกเลือกเผาไฟ กนิ ผลไมไ ดเ ปนแรง รอนรอนออนอัสดง พระสุรยิ งเย็นยอแสง ชว งดงั่ น้ํากริ่งแดง แฝงเมฆเขาเงาเมธุธร กจิ กรรมที่ 8 ผูเรยี นเขียนประโยคภาษาทางการ และไมเปน ทางการอยา งละ 3 ประโยค ภาษาทางการ 1................................................................................... 2.................................................................................. 3................................................................................... ภาษาไมเ ปน ทางการ 1................................................................................... 2.................................................................................. 3...................................................................................

166 | ห น้ า บทที่ 6 วรรณคดี และวรรณกรรม สาระสําคัญ การเรียนภาษาไทย ตองเรียนรูในฐานะเปนวัฒนธรรมทางภาษาใหเกิดความช่ืนชม ซาบซึ้ง และภูมิใจในภาษาไทย โดยเฉพาะคุณคาของวรรณคดี และภูมิปญญาทางภาษาของบรรพบุรุษที่ได สรางสรรคไวอันเปนสวนเสริมความงดงามในชีวิต นอกจากนั้น วรรณคดีและวรรณกรรมตลอดจนบท รองเลนของเด็ก เพลงกลอมเด็ก ปริศนาคําทาย เพลงพื้นบาน วรรณกรรมพื้นบานเปนสวนหนึ่งของ วัฒนธรรมซึ่งมีคุณคา การเรียนภาษาไทยจึงตองเรียนวรรณคดี วรรณกรรม ภูมิปญญาทางภาษาที่ ถายทอดความรูสึกนึกคิดท้ังรอยแกวและรอยกรองประเภทตาง ๆ เพื่อใหเกิดความซาบซึ้งและ ความภมู ิใจในสิ่งทบ่ี รรพบรุ ุษไดส ัง่ สมและสืบทอดมาจนถงึ ปจจบุ นั ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวัง ผูเ รียนสามารถ 1. อธิบายความแตกตา งและคณุ คาของวรรณคดี วรรณกรรมปจ จบุ นั และวรรณกรรมทองถนิ่ 2. ใชหลักการพินิจวรรณคดีและวรรณกรรม หลักการพิจารณาวรรณคดีและวรรณกรรม ใหเห็นคณุ คาและนาํ ไปใชในชวี ิตประจาํ วนั 3. รอ งเลน หรอื ถายทอดเพลงพื้นบานและบทกลอมเด็กในทอ งถิ่น ขอบขา ยเนื้อหา เรื่องที่ 1 หลักการพิจารณาวรรณคดีและหลักการพินจิ วรรณกรรม เร่อื งท่ี 2 หลักการพนิ ิจวรรณคดดี านวรรณศลิ ปและดานสงั คม เรื่องท่ี 3 เพลงพื้นบาน เพลงกลอ มเดก็

ห น้ า | 167 เรอ่ื งท่ี 1 หลกั การพจิ ารณาวรรณคดแี ละหลกั การพนิ จิ วรรณกรรม กอนท่ีจะศึกษาถึงเรื่องการพิจารณาวรรณคดีและการพินิจวรรณกรรม ตองทําความเขาใจ กับความหมายของคาํ วา วรรณคดี และ วรรณกรรม เพ่ือใหนักศึกษาสามารถเขาใจในความหมาย ของคําท้ังสองน้ี ไดอยางชัดเจนโดย ม.ล.บุญเหลือ เทพยสุวรรณ (2514: 58-133) ไดกลาวถึง ความสมั พันธและความแตกตางระหวา งวรรณคดแี ละวรรณกรรมไวด งั นี้ วรรณคดี ใชในความหมายวา วรรณกรรมหรอื หนังสอื ท่ไี ดร บั การยกยองวาแตง ดี มีวรรณกรรม ศิลปกลาวคือมีลักษณะเดนในการใชถอยคาํ ภาษาและเดนในการประพันธ ใหคุณคาทางอารมณและ ความรสู กึ แกผูอา นสามารถใชเปนแบบฉบบั อางอิงได หนงั สอื ที่เปน วรรณคดีสามารถบง บอกลักษณะไดด ังน้ี 1. มเี นอ้ื หาดี มีประโยชนแ ละเปนสุภาษติ 2. มีศิลปะการแตงท่ียอดเย่ียมท้ังดานศิลปะการใชคํา การใชโวหารและถูกตองตามหลัก ไวยากรณ 3. เปน หนังสอื ทไ่ี ดรับความนยิ มและสบื ทอดกันมายาวนานกวา 100 ป วรรณกรรม ใชในความหมายวา งานหนงั สือ งานนิพนธที่ทําขึ้นทุกชนิด ไมวาแสดงออกมา โดยวิธีหรือในรูปอยางใด เชน หนังสือ จุลสาร ส่ิงเขียน ส่ิงพิมพ ปาฐกถา เทศนา คําปราศรัย สุนทรพจน สิ่งบนั ทกึ เสยี ง ภาพ เปนตน วรรณกรรมแบงออกเปน 2 ประเภท 1. สารคดี หมายถึง หนังสือท่ีแตงข้ึนเพ่ือใหความรู ความคิด ประสบการณแกผูอาน ซ่ึง อาจใชรปู แบบรอยแกวหรอื รอยกรองก็ได 2. บันเทิงคดี คือ วรรณกรรมท่ีแตงขึ้นเพ่ือมุงใหความเพลิดเพลิน สนุกสนาน บันเทิง แกผ ูอานจงึ มกั เปนเรอ่ื งทมี่ ีเหตุการณและตัวละคร การพินิจหรือการพิจารณาคุณคาของวรรณคดีหรือวรรณกรรม ไมวาจะเปนรอยแกวหรือ รอ ยกรองมหี ลกั การพจิ ารณากวา ง ๆ คลายกันคือ เราอาจจะตงั้ คําถามงา ย ๆ วางานประพันธช ้ินนัน้ หรือเรือ่ งน้นั ใหอ ะไรแกค นอา นบาง

168 | ห น้ า ความหมาย การพินิจ คือ การพิจารณาตรวจตรา พรอมทั้งวิเคราะหแยกแยะและประเมินคาได ท้ังน้ี นอกจากจะไดประโยชนตอตนเองแลว ยังมีจุดประสงคเพื่อนําไปแสดงความคิดเห็นและขอเท็จจริง ใหผูอื่นไดทราบดวย เชน การพินิจวรรณคดีและวรรณกรรมเพ่ือเปนการแนะนาํ ใหบุคคลท่ัวไปท่ีเปน ผูอานไดรูจักและไดทราบรายละเอียดที่เปนประโยชนในดานตาง ๆ เชน ใครเปนผูแตง เปนเรื่อง เก่ียวกับอะไร มีประโยชนตอใครบาง ทางใดบาง ผูพินิจมีความเห็นวาอยางไรคุณคาในแตละดาน สามารถนาํ ไปประยุกตใหเ กดิ ประโยชนอ ยา งไรในชวี ติ ประจําวัน แนวทางในการพินจิ วรรณคดแี ละวรรณกรรม การพินิจวรรณคดีและวรรณกรรมมีแนวใหปฏิบัติอยางกวาง ๆ เพ่ือใหครอบคลุมงานเขียน ทุกชนิดซึ่งผูพินิจจะตองดูวาจะพินิจหนังสือชนิดใด มีลักษณะเฉพาะอยางไรซ่ึงจะมีแนวในการพินิจ ทจ่ี ะตอ งประยกุ ตหรือปรับใชใหเ หมาะสมกับงานเขียนนัน้ ๆ หลกั เกณฑกวา ง ๆ ในการพนิ ิจวรรณคดีและวรรณกรรม มดี งั น้ี 1. ความเปน มาหรอื ประวัติของหนงั สอื และผูแตงเพื่อชว ยใหวเิ คราะหใ นสว นอนื่ ๆ ไดดขี น้ึ 2. ลักษณะคําประพันธ 3. เรือ่ งยอ 4. เน้ือเรื่อง ใหวิเคราะหเร่ืองตามหัวขอตามลําดับ โดยบางหัวขออาจจะมีหรือไมมีก็ได ตามความจําเปน เชน โครงเรื่อง ตัวละคร ฉาก วิธีการแตง ลักษณะการเดินเร่ือง การใชถอยคํา สํานวนในเรอื่ ง การแตงวิธีคิดที่สรา งสรรค ทศั นะหรือมมุ มองของผเู ขยี น เปนตน 5. แนวคิด จุดมุงหมาย เจตนาของผูเขียนที่ฝากไวใ นเร่อื งซึ่งจะตอ งวเิ คราะหอ อกมา 6. คณุ คาของวรรณคดแี ละวรรณกรรม ซง่ึ โดยปกติแลวจะแบง ออกเปน 4 ดานใหญ ๆ และ กวาง ๆ เพื่อความครอบคลุมในทุกประเด็น ซ่ึงผูพินิจจะตองไปแยกแยะหัวขอยอยใหสอดคลอง กบั ลกั ษณะหนงั สือท่จี ะพนิ จิ น้ัน ๆ ตามความเหมาะสมตอ ไป การอานวรรณคดีมรดกตองอานอยางพินิจจึงจะเห็นคุณคาของหนังสือ การอานอยางพินิจ หมายความวา อยางไร การพนิ จิ วรรณคดี คือการอานวรรณคดีอยางใชความคิด ไตรตรอง กลั่นกรอง แยกแยะหา เหตผุ ลหาสวนดี สวนบกพรองของหนังสือ เพื่อจะไดประเมินคาของหนังสือนั้น ๆ อยางถูกตองและมี เหตผุ ล การอานหนังสืออยางพนิ ิจพเิ คราะหมปี ระโยชนตอ ชวี ติ มาก เพราะผูพินิจวรรณคดี จะรูจักเลือก รบั ประโยชนจ ากหนังสอื และนาํ ประโยชนไ ปใชในชีวติ ของตนไดและความสามารถในการประเมินคาของผู พินิจวรรณคดีจะชวยใหผูพินิจเปนผูมีเหตุผล มีความยุติธรรมมีวิจารณญาณ การพินิจวรรณคดี ผพู ินิจไมค วรเอาความรสู กึ หรอื ประสบการณส ว นตนมาเปน หลกั สาํ คัญในการตดั สนิ วรรณคดี เพราะแตล ะคน ยอมมคี วามรูสึกและประสบการณต างกัน

ห น้ า | 169 หลกั การพินจิ วรรณคดี การพินิจวรรณคดี เปนการแนะนาํ หนังสือในลักษณะของการวิเคราะหวิจารณหนังสือ อยางงาย ๆ โดยบอกเร่ืองยอ ๆ แนะนําขอดีขอบกพรองของวรรณคดี บอกชื่อผูแตง ประเภทของ หนังสือ ลักษณะการแตง เนื้อเรื่องโดยยอๆ คุณสมบัติของหนังสือ ดวยการวิจารณเกี่ยวกับเนื้อหา แนวคิด ภาษา คุณคา และขอคิดตาง ๆ ประกอบทัศนะของผูพินิจ ซึ่งเปนลักษณะของการชักชวน ใหผอู านสนใจหนังสือเลมนั้น การพินิจวรรณคดีเปนการศึกษาและวิเคราะหลักษณะของวรรณคดีเพ่ือ นาํ มาแนะนาํ ใหเกิดความเขา ใจซาบซึง้ อยางแจมแจง การพินจิ วรรณคดมี หี ลักการพนิ จิ กวา ง ๆ 3 ดานคอื 1. โครงสรางของวรรณคดี 2. ความงดงามทางวรรณคดี 3. คุณคาของวรรณคดี ดา นที่ 1 โครงสรา งของวรรณคดี การทีเ่ ราจะพนิ จิ วรรณคดีเรื่องใด เราจะตองพิจารณาวา เร่ืองนั้นแตงดวยคําประพันธชนิดใด โครงเร่อื งเนื้อเรือ่ งเปน อยา งไร มีแนวคดิ หรือสาระสําคญั อยา งไร ตัวละครมรี ูปรา ง ลกั ษณะนิสยั อยา งไร ฉากมคี วามหมายเหมาะสมกบั เรือ่ งหรือไม และมวี ธิ ดี ําเนินเรอื่ งอยา งไร ดานท่ี 2 ความงดงามทางวรรณคดี วรรณคดีเปนงานท่ีสรางข้ึนอยางมีศิลปะ โดยเฉพาะการใชถอยคําเพ่ือใหเกิดความไพเราะ ในอรรถรส ซ่งึ เราจะพจิ ารณาไดจากการใชค าํ มที ัง้ การเลน คํา เลนอักษร พจิ ารณาไดจ ากการใชส าํ นวน โวหาร กวีโวหาร ซึ่งจะดจู ากการสรา งจันตภาพ ภาพพจน และพิจารณาจากการสรา งอารมณ ในวรรณคดีสิ่งเหลา น้เี ปนความงดงามทางวรรณคดที ัง้ นนั้ ดา นที่ 3 คุณคา ของวรรณคดี มคี ณุ คา ทางศีลธรรม ปญ ญา อารมณื วฒั นธรรม ประวัติศาสตร และวรรณศลิ ป เปนตน โวหารภาพพจน การใชโวหารภาพพจน คอื การใชถ อ ยคาํ ใหเ กดิ ภาพโดยวธิ กี ารเปรียบเทยี บอยา งมศี ิลปะ ภาพพจนมีหลายลกั ษณะ เชน อปุ มา อุปลักษณ อธิพจน บคุ ลาธษิ ฐาน สทั พจน หรอื การใช สญั ลักษณเ ปน ตน อุปมา คือการเปรียบเทียบเพ่ือทําใหเห็นภาพหรือเกิดความรูสึกชัดเจน จึงตองนําสิ่งอื่นที่มี ลักษณะคลายคลึงกันมาชวยอธิบาย หรือเชื่อมโยงความคิดโดยมีคํามาเชื่อม ไดแก เหมือน เสมือน ดจุ เลห  เฉก ดงั กล เพยี ง ราว ปนู ฯลฯ

170 | ห น้ า อุปลกั ษณ เปนการเปรียบเทียบที่ลกึ ซ้ึงกวา อปุ มา เพราะเปนการเปรียบสิง่ หนง่ึ เปน สงิ่ หนึง่ มาก จนเหมอื นกับเปน สิง่ เดยี วกันโดยใชค ําวา “ เปน กับ คือ ” มาเชอื่ มโยง ตัวอยาง “แมเ ปนโสมสองหลา” “สุจรติ คอื เกราะบังศาสตรพ อง” โวหารอธิพจน เปน โวหารทีก่ วกี ลาวเกินจริง เพ่ือตองการท่ีจะเนนใหความสําคัญและอารมณ ความรสู ึกทร่ี นุ แรง เชน ถึงตองงาวหลาวแหลนสกั แสนเลม ใหต ิดเตม็ ตัวฉดุ พอหลดุ ถอน แตตองตาพาใจอาลยั วอน สุดจะถอนท้ิงขวา งเสยี กลางคนั (นริ าศวัดเจาฟา สุนทรภู) บคุ ลาธิษฐาน เปนโวหารทนี่ าํ สิ่งไมม ชี ีวิต หรือสิง่ ทเ่ี ปน นามธรรม มากลาวเหมือนเปนบุคคล ทม่ี ชี วี ติ เชน เพชรน้ําคา งหลนบนพรมหญา เย็นหยาดฟา พาฝน หลงวันใหม เคลา เคลียหยอกดอกหญา อยางอาลัย เม่ือแฉกดาวใบไผไ หวตะวัน โวหารสัทพจน หมายถึง โวหารทเี่ ลียนเสียงธรรมชาติ เชน ทง้ั กบเขียดเกรียดกรดี จิ้งหรีดเรอื่ ย พระพายเฉอ่ื ยฉวิ ฉิววะหวิวหวาม การสรางอารมณ ความงามดา นอารมณ เมือ่ เราอานวรรณคดี จะเห็นวาเรามีความรูสึกหรืออารมณรวมไปกับ เรือ่ งตอนนนั้ ๆ ดวย เชน สงสาร โกรธ ชิงชัง น่ันแสดงวา กวีไดสรางอารมณใ หเรามีความรูสึกคลอยตาม ซ่ึงเปนความงามอยางหนึ่งในวรรณคดี กวีจะสอดแทรกความคิดออกมาในรูปของความรัก ความภาคภมู ิใจ ความเศรา สลดใจ และมกี ารเลือกสรรคําประพันธใหเหมาะสมกับเนื้อเร่ือง การท่ีกวี ใชถอ ยคําใหเ กิดความงามเกิดอารมณท าํ ใหเราไดร บั รสวรรณคดีตา ง ๆ รสวรรณคดี รสวรรณคดีของไทยเปนลีลาของบทประพันธอยางหน่ึง คือ การใชภาษาไทยใหเหมาะสม แกเนือ้ ความของเร่ือง กลาวคือแตง บทประพนั ธต ามรสบทประพันธไทยหรือรสวรรณคดีไทยซึ่งมี 4 รส คอื 1. เสาวรจนี เปนบทพรรณนาความงามของสถานที่ ธรรมชาติ ชมนาง เชน “ตาเหมือนตามฤคมาศพิศคิว้ พระลอราช ประดจุ แกวเกาทัณฑ กง นา พิศกรรณงามเพริศแพรว กลกลน่ิ บงกชแกว อีกแกมปรางทอง เปรียบนา” 2. นารีปราโมทย เปนบทเกย้ี วพาราสี แสดงความรักใคร เชน

ห น้ า | 171 “เจางามปลอดยอดรกั ของพลายแกว ไดม าแลวแมอ ยาขบั ใหกลับหนี พส่ี ตู ายไมเ สียดายแกชีวี แกว พอ่ี ยาไดพราํ่ ราํ พันความ พผ่ี ดิ พีก่ ม็ าลแุ กโ ทษ จงคลายโกรธแมอ ยาถอื วาหยาบหยาม พ่ชี มโฉมโลมลบู ดว ยใจงาม ทรามสวาทด้นิ ไปไมไยดี” 3. พโิ รธวาทงั เปนบทโกรธ บทตัดพอตอ วา เหนบ็ แนม เสียดสี หรือแสดงความเคียดแคน เชน ผนั พระกายกระทบื พระบาทและองึ พระศัพทส ีหนาทพึงสยองภยั เอออุเหมน ะมงึ ชชิ างกระไร ทุทาสสถุลฉะน้ีไฉนกม็ าเปน 4. สัลลาปง คพสิ ัย เปน บทแสดงความโศกเศรา ครํา่ ครวญ อาลัยอาวรณ เชน เคยหมอบใกลไดก ล่ินสุคนธตลบ ละอองอบรสรืน่ ชื่นนาสา สน้ิ แผนดินสน้ิ รสสุคนธา วาสนาเราก็ส้นิ เหมอื นกล่ินสคุ นธ (สุนทรภ)ู หลกั การและแนวทางการพิจารณาวรรณคดี การพิจารณาวรรณคดี คือการแสดงขอคิดเห็นเกี่ยวกับวรรณคดีเลมใดเลมหนึ่งอยางส้ัน ๆ โดยมีเจตนาจะแนะนําวรรณคดีน้ันใหผูอานรูจักวามีเนื้อเร่ืองอยางไร มีประโยชนมีคุณคาอยางไร ผูพิจารณามีความคิดเห็นอยางไรตอวรรณคดีเรื่องนั้นๆ ชอบหรือไมชอบ เพราะเหตุใด มีลักษณะ การวิจารณว รรณกรรม หลักการพิจารณาวรรณคดี 1. แยกองคประกอบของหนงั สอื หรือวรรณคดีทจ่ี ะวจิ ารณใหไ ด 2. ทําความเขา ใจองคป ระกอบทแ่ี ยกออกมาใหแ จมแจง ชดั เจน 3. พจิ ารณาหรอื วิเคราะหหนงั สือหรอื วรรณคดตี ามหัวขอตอไปน้ี 3.1 ประวตั ิความเปน มาและประวัตผิ ูแตง 3.2 ลักษณะการประพันธ 3.3 เร่ืองยอ 3.4 การวเิ คราะหเ รื่อง 3.5 แนวคิดและจดุ มงุ หมายในการแตง 3.6 คณุ คาดา นตาง ๆ การพนิ ิจคุณคา วรรณคดแี ละวรรณกรรมมี 4 ประเด็นดงั น้ี 1. คุณคาดานวรรณศิลป คือความไพเราะของบทประพันธซึ่งอาจจะเกิดจากรสของคําที่ ผูแตงเลือกใชแ ละรสความไพเราะทใี่ หค วามหมายกระทบใจผูอ า น

172 | ห น้ า 2. คุณคาดานเน้ือหา คือการใหความรูสึกในดานตางๆ ใหคุณคาทางปญญาและความคิด แกผ อู าน 3. คุณคาดานสังคม วรรณคดีและวรรณกรรมสะทอนใหเห็นภาพของสังคมในอดีต และวรรณกรรมทด่ี สี ามารถจรรโลงสังคมไดอีกดว ย 4. การนาํ ไปประยุกตใชในชีวิตประจําวัน เพ่ือใหผูอานไดประจักษในคุณคาของชีวิต ไดความคิดและประสบการณจ ากเรอ่ื งทอ่ี าน และนาํ ไปใชในการดาํ เนนิ ชีวิต นาํ ไปเปน แนวปฏบิ ัตหิ รอื แกป ญ หารอบ ๆ ตวั เรื่องท่ี 2 หลกั การพนิ ิจวรรณคดีดา นวรรณศิลปแ ละดา นสังคม ความหมายของวรรณคดมี รดก วรรณคดมี รดก หมายถึง วรรณคดีท่ีบรรพบุรุษสรางไวและเปนที่นิยมตกทอดเรื่อยมาจนถึง ปจ จบุ นั วรรณคดีมรดกของไทยนั้นมกั จะแสดงภาพชีวิตของสังคมในสมยั ทเ่ี กดิ วรรณคดี ขณะเดียวกันก็ จะแทรกแนวคดิ ปรัชญาชีวิตดว ยวิธีอนั แยบยลจนทําใหผ ูอานเกดิ อารมณส ะเทือนใจ มคี วามรูสึกรวมไป กบั กวีดว ย คุณคา ของวรรณคดมี รดก วรรณคดีมรดกนั้นมีคุณคามาก ทั้งทางดานประวัติศาสตร สังคม อารมณ คติสอนใจ และคุณคาทางวรรณศิลปหรือจะพูดวา วรรณคดีมรดกเปนทรัพยสินทางปญญาท่ีตกทอดเปนสมบัติ ทางวัฒนธรรมของชาติซ่งึ บรรพบรุ ษุ ไดอตุ สาหะสรางสรรคข ึ้นดวยอจั ฉรยิ ภาพ เพราะการอานวรรณคดี มรดกทําใหทราบเหตุการณตาง ๆ ที่ประทับใจบรรพบรุ ุษ สงั คม สภาพชวี ิตความเปนอยูของคนไทยใน ชุมชนนน้ั ๆ วามีลักษณะอยา งไรเหมือนหรือแตกตา งจากสงั คมปจจุบันอยา งไร มีกลวิธใี นการใชถอยคํา โวหารอยา งไรจึงทาํ ใหเรารวมรบั รูอารมณน นั้ ๆ ของกวี นอกจากน้ีวรรณคดีมรดกมีคุณคาเปนเครื่องเชิดชูความเปนอัจฉริยะของชาติ ชวยสะทอน ถงึ บคุ ลิกลักษณะประจาํ ชาติ และชวยทําใหคนในชาติรูเรื่องราวในอดีตและคุณคาที่สําคัญก็คือคุณคา ทางดานอารมณและดานความงาม ความไพเราะ เพราะเกิดการอานวรรณคดีมรดกจะทําใหเราไดรับ ความเพลิดเพลินในเนื้อหาและรสศิลปะแหงความงาม ความไพเราะดานอักษรศิลปไปพรอมกัน ชวยสง เสริมจิตใจผอู า นใหรักสวยรักงาม เขาใจหลกั ความจริงในโลกมนษุ ยยิ่งขน้ึ วรรณคดีมีคณุ คา แกผอู า นหลายประการ คอื 1. ทาํ ใหผูอ า นเกิดอารมณค ลอ ยตามกวี เชน สนกุ เพลดิ เพลนิ ดใี จ เศราใจ ขบขนั เปน ตน 2. ทาํ ใหผ อู า นเกดิ สติปญ ญา เราจะไดข อ คดิ คติ หลกั การดําเนนิ ชวี ติ ในวรรณคดีชวยกระดบั จติ ใจใหส งู ข้นึ การอา นวรรณคดที ําใหเ กดิ ความเฉลียวฉลาดและเกิดปญ ญา

ห น้ า | 173 3. ทําใหไดรบั ความรใู นดา นตา ง ๆ เชน ประวัติศาสตร ตาํ นาน ภมู ิศาสตร ภาษา ประเพณี ความเช่ือในสมยั ทแี่ ตง วรรณคดีนัน้ ๆ 4. ทาํ ใหเขา ใจสภาพสงั คมวัฒนธรรมของบรรพบุรุษ ท่กี วีไดนํามาเขยี นสอดแทรกไวทําใหเรา เขา ใจและสามารถเปรยี บเทียบสงั คมในวรรณคดกี ับปจ จุบนั ได ลักษณะเดน ของวรรณคดีไทย จําแนกเปนขอ ๆ ดังนี้ 1. นิยมแตงหนังสือหรือการแตงวรรณคดีดวยคําประพันธรอยกรองมากกวารอยแกว เปนบทกลอนลักษณะภาษากาพยกลอนที่มีสัมผัสคลองจองสอดคลองกับลักษณะนิสัยของคนไทย แมภ าษาพดู ก็มีลลี าเปนรอ ยกรองแบบงาย ๆ เชน หมอขาวหมอ แกง ขา วยากหมากแพง ขนมนมเนย ในน้าํ มปี ลาในนามีขาว ชักนํ้าเขา ลกึ ชักศึกเขา บาน เปนตน 2. เนน ความประณีตของคําและสํานวนโวหาร ภาษาที่ใชวรรณคดีไมเหมือนภาษาพูดทั่วไป คอื เปนภาษาท่มี ีการเลอื กใชถ อยคําตกแตงถอยคาํ ใหห รหู รา มกี ารสรางคาํ ท่มี ีความหมายอยา งเดยี วกนั ที่เรยี กวา คาํ ไวพจน โดยใชรปู ศพั ทตางๆ กันเพ่ือมิใหเกดิ ความเบอ่ื หนายจําเจ เชน ใชคําวา ปก ษา ปก ษี สกณุ า สกณุ ี ทวิช แทนคาํ วา “นก” ใชคําวา กุญชร คช ไอยรา หัตถี กรี แทนคําวา “ชาง” นอกจากน้ันยังมีการใชภาษาสัญลักษณ เชน ใชคํา ดวงจันทร บุปผา มาลี เยาวมาลย แทน คาํ วา “ผูหญิง” 3. เนน การแสดงความรสู กึ สะเทือนอารมณจากการรําพันความรสู ึก ตวั ละครในเร่อื งจะรําพัน ความรสู ึกตาง ๆ เชน รกั เศรา โกรธ ฯลฯ เปน คํากลอนยาวหลายคํากลอน ตัวอยางอเิ หนาคราํ่ ครวญถึงนางบุษบาท่ถี ูกลมหอบไป ดงั นี้ เมือ่ นั้น พระสุรยิ วงศอ สญั แดหวา ฟน องคแลวทรงโศกา โอแกว แววตาของเรยี มเอย ปานฉะนี้จะอยแู หงใด ทําไฉนจึงจะรูนะอกเอย ฤาเทวาพานอ งไปชมเชย ใครเลยจะบอกเหตรุ ายดี สองกรพระคอ นอรุ ารํา่ ชะรอยเวรกรรมของพี่ ไดส มนองแตส องราตรี ฤามิง่ มารศรีมาจากไป พระย่ิงเศราสรอ ยละหอ ยหา จะทรงเสวยโภชนาก็หาไม แตค รวญคร่ํากําสรดระทดใจ สะอน้ื ไหโ ศกาจาบลั ย (อเิ หนา สํานวนรัชกาลที่ 2) 4. มีขนบการแตง คือ มีวิธีแตงที่นิยมปฏิบัติแนวเดียวกันมาแตโบราณ ไดแก ขึ้นตนเร่ือง ดวยการกลา วคําไหวค รู คอื ไหวเทวดา ไหวพ ระรัตนตรยั ไหวครูบาอาจารย สรรเสรญิ พระเกยี รตคิ ุณ ของพระมหากษัตรยิ  หรอื กลา วชมบา นชมเมือง 5. วรรณคดไี ทยมเี นอ้ื หาเก่ยี วกับชนชั้นสงู มากกวา คนสามัญ ตวั ละครเอกมักเปนกษัตริยและ ชนชั้นสูง

174 | ห น้ า 6. แนวคิดสําคญั ท่ีพบในวรรณคดีไทยโดยทวั่ ไปเปนแนวคดิ แบบพุทธปรัชญางาย ๆ เชนแนวคิด เรื่องทําดีไดดี ทําช่ัวไดชั่ว ความไมเที่ยงตรงของสรรพส่ิง อนิจจัง ความกตัญู ความจงรักภักดี ความรักและการพลัดพราก เปน ตน 7. เน้อื เรอื่ งทร่ี บั มาจากวรรณกรรมตางชาตจิ ะไดร บั การดดั แปลงใหเขากบั วัฒนธรรมไทย 8. ในวรรณคดไี ทยมลี ักษณะเปนวรรณคดสี ําหรบั อาน เน่ืองจากมีการพรรณนาความยืดยาว ใหรายละเอียดตาง ๆ เพ่ือใหผูอานไดภาพชัดเจน เนนความไพเราะของคํา ดังน้ันเมื่อจะนําไปใชเปน บทแสดงจะตอ งปรับเปลยี่ นเสียใหมเพื่อใหก ระชบั ขึ้น 9. ในวรรณคดีไทยมีบทอัศจรรยแทรกอยูดวย เร่ืองของความรักและเพศสัมพันธ เปน ธรรมชาติอยางหน่งึ ของมนษุ ย กวีไทยไมน ิยมกลาวตรงไปตรงมา แตจ ะกลาวถึงโดยใชกลวิธีการ เปรียบเทียบหรอื ใชส ญั ลักษณแ ทน เพื่อใหเ ปน งานทางศลิ ปะมิใชอนาจาร 10. วรรณคดีไทยมกั แทรกความเชือ่ คา นยิ มของไทยไวเสมอ ลักษณะตาง ๆ ดังกลาวมาขางตน นับเปนลักษณะเดนของวรรณคดีไทย ซ่ึงนักศึกษา ควรเรียนรแู ละเขาใจเพ่ือจะอา นวรรณคดไี ทยไดอ ยา งซาบซง้ึ ตอไป การอานวรรณคดีเพอื่ พจิ ารณาคณุ คา ดานวรรณศลิ ป วรรณศิลป มีความหมายตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 วา ศิลปะ ในการแตง หนงั สอื ศลิ ปะทางวรรณกรรม วรรณกรรมท่ีถึงขั้นวรรณคดี หนังสือท่ีไดรับการยกยองวา แตงดี จากความหมายน้ี การพิจารณาคุณคาดานวรรณศิลปตองศึกษาตั้งแตการเลือกชนิด คําประพนั ธใหเ หมาะสมกับประเภทงานเขียน ถกู ตองตรงความหมาย เหมาะกับบุคคลหรอื ตัวละคร ในเร่ืองและรสวรรณคดีการรูจกั ตกแตง ถอยคาํ ใหไพเราะสละสลวยอันเปน ลกั ษณะเฉพาะภาษากวี และทาํ ใหผ ูอานเกดิ ความสะเทอื นอารมณ ภาษากวีเพอ่ื สรางความงดงามไพเราะแกบทรอ ยแกวรอยกรองน้นั มีหลักสําคัญท่ีเกี่ยวของกัน 3 ดา น ดังนี้ 1. การสรรคาํ 2. การเรียบเรียงคํา 3. การใชโ วหาร การสรรคํา คือการเลือกใชคําใหส่ือความคิด ความเขาใจ ความรูสึกและอารมณไดอยาง งดงามโดยคํานงึ ถงึ ความงามดา นเสยี ง โวหาร และรูปแบบคําประพันธ การสรรคาํ ทําไดดงั นี้ การเลือกคาํ ใหเ หมาะแกเ นอ้ื เรือ่ งและฐานะของบคุ คลในเรือ่ ง การใชคําใหถูกตองตรงตามความหมาย การเลอื กใชค าํ พองเสียง คําซํา้ การเลือกใชคําโดยคํานงึ ถึงเสียงสมั ผัส

ห น้ า | 175 การเลือกใชคาํ เลียนเสยี งธรรมชาติ การเลือกใชค ําไวพจนไ ดถ กู ตอ งตรงตามความหมาย การเรียบเรยี งคํา คอื การจัดวางคาํ ท่ีเลอื กสรรแลวใหมาเรยี บเรียงกันอยางตอ เน่ืองตามจังหวะ ตามโครงสรา งภาษาหรอื ตามฉนั ทลกั ษณ ซึง่ มหี ลายวธิ ี เชน จดั ลาํ ดับความคดิ หรอื ถอ ยคาํ จากสิ่งสําคัญจากนอยไปหามาก จนถึงสิง่ สาํ คัญสงู สุด จัดลําดับความคดิ หรือถอ ยคําจากสง่ิ สาํ คัญนอ ยไปหามาก แตก ลบั หกั มุมความคิดผูอานเม่อื ถึงจดุ สดุ จัดลาํ ดับคาํ ใหเ ปนคาํ ถามแตไ มต องการคาํ ตอบหรือมีคําตอบอยใู นตวั คําถามแลว เรยี งถอยคาํ เพอื่ ใหผูอา นแปลความหมายไปในทางตรงขามเพ่อื เจตนาเยาะเยย ถากถาง เรยี งคาํ วลี ประโยคทมี่ ีความสําคัญเทา ๆ กัน เคียงขนานกนั ไป การใชโ วหาร คอื การใชถอยคาํ เพือ่ ใหผูอานเกดิ จนิ ตภาพ เรียกวา “ภาพพจน” ซึ่งมีหลายวิธี ที่ควรรูจ กั ไดแก อุปมา คือการเปรียบเทียบสิ่งหน่ึงวาเหมือนกับส่ิงหน่ึงโดยมีคําเปรียบปรากฏอยูดวย คําเปรียบเทียบเหลานไี้ ดแก เหมือน ดุจ เลห  เฉก ดัง กล เพียง ราว ปูน อุปลักษณ คือการเนนความหมายวา สิ่งหนึ่งเหมือนกับส่ิงหนึ่งมากจนเหมือนกับเปน สงิ่ เดียวกันโดยใชคําวา เปน กบั คือ เชน “แมเปน โสมสอ งหลา” “สุจริตคอื เกราะบงั ศาสตรพอ ง” การพิจารณาวรรณคดีดานสงั คม สังคม คือ ชนชาติและชุมชนท่ีอยูรวมกันภายใตการปกครองในกรอบวัฒนธรรมเดียวกัน วรรณคดีเปนเหมือนกระจกเงาท่ีสะทอนใหผูอานสามารถมองเห็นชีวิตความเปนอยู คานิยมและ จริยธรรมของคนในสังคมท่ีวรรณคดีไดสะทอนภาพไวทําใหเขาใจชีวิต เห็นใจความทุกขยากของ เพ่ือนมนษุ ยด วยกนั ชัดเจนขึ้น ดังนั้นการพิจารณาวรรณคดีดานสังคมจะตองมีเน้ือหา ภูมิปญญาที่เกี่ยวกับวัฒนธรรมหรือ จริยธรรมของสังคมใหมีสวนกระตุนจิตใจของผูอานใหเขามามีสวนชวยเหลือในการจรรโลงโลกหรือ พัฒนาสังคมไทยรวมกนั โดยพจิ ารณาตามหัวขอ ดังน้ี 1. การแสดงออกถงึ ภูมปิ ญ ญาและวัฒนธรรมของชาติ 2. สะทอนภาพความเปน อยู ความเชื่อ คา นิยมในสังคม 3. ไดความรู ความบันเทิง เพลดิ เพลนิ อารมณไ ปพรอ มกนั 4. เนอ้ื เรอื่ งและสาระใหแงคิดทั้งคุณธรรมและจริยธรรมในดานการจรรโลงสังคม ยกระดับ จิตใจเห็นแบบอยา งการกระทําของตวั ละครทง้ั ขอดีและขอควรแกไ ข จากการพจิ ารณาตามหัวขอขางตนน้ีแลว การพิจารณาคุณคาวรรณคดีดานสังคมใหพิจารณา โดยแบงออกได 2 ลกั ษณะใหญ ๆ ดังน้ี ดานนามธรรม ไดแ ก ความดี ความชวั่ คา นยิ ม จริยธรรมของคนในสงั คม เปน ตน ดานรูปธรรม ไดแก สภาพความเปนอยู วถิ ชี วี ติ การแตง กายและการกอ สรา งทางวตั ถุ เปนตน

176 | ห น้ า กจิ กรรม บทท่ี 6 วรรณคดีและวรรณกรรม 1. ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ 1.1 บอกความหมายของการพนิ ิจได .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 1.2 บอกหลักเกณฑใ นการพินิจวรรณคดีได .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 2. ใหผูเรียนอานหนังสือวรรณคดีที่กําหนดใหศึกษาแลวพิจารณาวรรณคดีแตละเรื่อง ในดา นวรรณกรรมศิลป และดา นสงั คม แตละเรอื่ งใหส าระขอ คิดในการดําเนนิ ชีวติ อยา งไรบา ง ไดแ กเรื่อง 1.1 สามกก 1.2 ราชาธิราช 1.3 กลอนเสภาขนุ ชางขุนแผน 1.4 กลอนบทละครเรือ่ งรามเกียรต์ิ คณุ คาท่ไี ดรับจากเรื่อง.............................................. ดานวรรณศิลป 1. การสรรคํา .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 2. การเลน ซํ้าคํา .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 3. การหลากคํา หรอื คาํ ไวพจน .................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

ห น้ า | 177 ดา นสงั คม 1. วัฒนธรรมและประเพณี .................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... 2. การแสดงสภาพชวี ิตความเปน อยแู ละคานิยมของบรรพบุรุษ .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 3. การเขา ใจธรรมชาตขิ องมนษุ ย .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 4. เปนหลกั ฐานทางประวตั ศิ าสตร .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 5. การสอดแทรกมุมมองของกวี .................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................

178 | ห น้ า เรอ่ื งท่ี 3 เพลงพน้ื บา น เพลงกลอ มเดก็ ความหมายของเพลงพน้ื บาน เพลงพื้นบาน คือ บทเพลงท่เี กิดจากคนในทอ งถิน่ ตาง ๆ คิดรูปแบบการรอ ง การเลน ขึ้น เปน บทเพลงทมี่ ีทว งทาํ นอง ภาษาเรียบงายไมซ บั ซอ น มุงความสนกุ สนานรน่ื เรงิ ใชเลน กนั ในโอกาสตา ง ๆ เชน สงกรานต ตรษุ จีน ลอยกระทง ไหวพระประจําป หรือแมกระท่ังในโอกาสท่ีไดมาชวยกันทํางาน รว มมือรวมใจเพ่อื ทํางานอยา งหนึ่งอยางใด เชน เกีย่ วขาว นวดขาว เปน ตน ประวตั คิ วามเปน มาของเพลงพนื้ บา น เพลงพ้ืนบานในประเทศไทยมมี าแตโ บราณไมปรากฏหลักฐานแนช ดั วา มขี น้ึ ในสมัยใด เปนสงิ่ ท่ี เกิดขนึ้ เปนปกตวิ สิ ยั ของคนในสงั คมจงึ มผี ูเ รยี กวา เพลงพืน้ บา น เปนเพลงนอกศตวรรษ เปนเพลงนอก ทําเนยี บบา ง เพราะหลักฐานทางประวตั ศิ าสตร วรรณคดี และความรทู กุ แขนงในประเทศไทยไมได อา งถงึ หลกั ฐานเกย่ี วกับการเลนเพลงพื้นบา นมปี รากฏในสมยั อยุธยา ซึ่งทพ่ี บคือเพลงเรอื เพลงเทพทอง สวนในสมยั รัตนโกสนิ ทร มชี ่ือเพลงพน้ื บา นปรากฏอยใู นจารกึ วดั โพธแ์ิ ละในวรรณคดตี า งๆ สมยั ตน รัตนโกสินทรท ป่ี รากฏช่อื คอื เพลงปรบไก เพลงเรือ เพลงสกั วา แอว ลาว ไกปา เก่ยี วขา ว ตง้ั แต สมัยรัชกาลที่ 5 เปน ตนมา ปรากฏหลักฐานแนช ัดวา มีการเลนเพลงเรอื สกั วา เพลงพืน้ บานของไทยเรา นั้นมีมาแตชา นานแลว ถา ยทอดกันโดยทางมุขปาฐะ จาํ ตอ ๆ กนั มาหลายช่ัวอายุคน เช่ือกนั วา มกี าํ เนดิ กอนศลิ าจารึกพอ ขุนรามคาํ แหงมหาราชเสียอกี ตอมาคอยมีชอ่ื เสียง มีแบบสมั ผัสคลอ งจองทว งทํานอง ไปตามภาษาถ่ินน้ัน ๆ ในการขับรองเพื่อความบันเทิงตาง ๆ จะมีจังหวะดนตรีทองถ่ินเขามาและมี การรองราํ ทําเพลงไปดวย จึงเกิดเปนระบําชาวบาน เพลงพื้นบานใชรองราํ ในงานบันเทิงตาง ๆ มีงานลงแขก เก่ียวขา ว ตรุษสงกรานต ตอ มาในสมัยกรุงรตั นโกสนิ ทร เปนสมัยทม่ี หี ลกั ฐานเกย่ี วกบั เพลงพน้ื บา นชนดิ ตา ง ๆ มากทส่ี ดุ ตัง้ แตสมัยรชั กาลที่ 1 ถงึ รชั กาลท่ี 5 เปน ยุคทอง ของเพลงพ้นื บา นท่เี ปน เพลงปฏิพากย รองโตต อบ กัน เชน เพลงฉอย เพลงอีแซว เพลงสงเคร่ือง หรือเพลงทรงเคร่ือง หลังรัชกาลที่ 5 อิทธิพล วัฒนธรรมตะวันตกทําใหเกิดเพลงไทยสากลขึ้น เพลงพื้นบานจึงเร่ิมหมดความนิยมลงทีละนอย ๆ ปจจุบันเพลงพื้นบานไดรับการฟนฟูบางจากหนวยงานที่เห็นคุณคาแตก็เปนในรูปของการอนุรักษไว เทา นั้น ปญหาเน่อื งจากมาขาดผูส นใจสบื ทอดเพลงพ้นื บานจึงเสอ่ื มสญู ไปพรอม ๆ กับผเู ลน

ห น้ า | 179 ลักษณะของเพลงพน้ื บาน โดยท่วั ไปแลวเพลงพนื้ บา นจะมลี ักษณะเดน ๆ เปน ท่ีสงั เกตไดคือ 1. สํานวนภาษาใชคําธรรมดาพื้น ๆ ไมมีบาลีสันสกฤตปน ฟงเขาใจงาย แตถอยคําคมคาย อยใู นตัวทาํ ใหเ กดิ ความสนกุ สนาน บางคร้ังแฝงไวดวยการใชสัญลักษณแทนคําหยาบตาง ๆ เปนตนวา ยาเสน ใบพลทู ่นี า หวั หมู อปุ กรณไถนา เปน ตน และเรยี บงา ยทางดานโอกาสและสถานท่ีเลนไมตอง ยกพืน้ เวที 2. มีความสนกุ สนานเพลิดเพลนิ มคี วามคมคายในการใชภาษา กระทบกระเทียบเปรียบเปรย ชวนใหคิดจากประสบการณท พ่ี บเห็นอยใู นวถิ ีชีวติ ทอ งถน่ิ 3. มีภาษาถิ่นปะปนอยูท าํ ใหสะทอ นใหเห็นถึงวิถีการดําเนินชีวิต ประเพณีความเช่ือ ตลอดจน คา นยิ มตาง ๆ ท่ีแฝงอยู 4. มลี ักษณะภาษาตองคลองจองกัน ที่เปนกลอนหัวเดียว คือ กลอนท่ีลงทายดวยสระชนิด เดียวกัน เชน กลอนใส ลงเสียงขางทายดวยสระไอตลอด กลอนลี ลงเสียงขางทายดวยสระอีตลอด เปนตน ตัวอยา งเชน ในเพลงไซเอยไซ ลามะลิลา ซึง่ งายตอการเลนมุงใหทุกคนมีสวนรองไดสนุกสนาน รว มกัน 5. มักจะมีการรองซ้ํา บางทซี ํา้ ท่ีตน เพลง หรอื บางทซี ้ําท่ีทอนทา ยของเพลง เชน เพลงพิษฐาน เพลงพวงมาลยั เพลงฉอ ย เปนตน ผลดีของการรองซา้ํ ๆ กนั กค็ อื เพม่ิ ความสนกุ สนานใหผ อู ยรู อบขาง ไดมสี ว นรว มในเพลง ทําใหบ รรยากาศครกึ ครื้น และเน่อื งจากเปนการปะทะคารมกนั สด ๆ ซึ่งชวงการ รองซํ้าน้ีจะชวยใหไดมีโอกาสคิดคําและพอเพลง แมเพลงจะไดพักเหนื่อย และสามารถใชปฏิภาณ พลิกแพลง ยั่วลอ กันอีกดว ย นอกจากนี้เพลงพ้ืนบา นยงั มลี ักษณะพิเศษอีก คอื เปน วรรณกรรมมุขปาฐะท่ีเลาสืบตอกันมา ปากตอปากไมส ามารถจะสืบคนหาตัวผูแตงทแี่ นนอนไดและมลี กั ษณะของความเปนพ้ืนบา นพืน้ เมอื ง ประเภทของเพลงพืน้ บาน เพลงพ้ืนบานโดยท่ัวไปน้ัน มีอยูดวยกันหลายชนิด พอจะแยกประเภทโดยแบงตามผูเลนได 2 ประเภทใหญ ๆ คอื 1. เพลงเดก็ จําแนกยอยๆ ได 4 ประเภทดงั น้ี 1.1 เพลงรองเลน เชน โยกเยกเอย ฝนตกแดดออก นกกระจอกเขา รัง เปน ตน 1.2 เพลงหยอกลอ เชน ผมจกุ ผมมา ผมเปย ผมแกละ เปนตน 1.3 เพลงขู ปลอบ เชน แมใ ครมา นํา้ ตาใครไหล จันทรเจาขา แตชา แต เขาแหย ายมา เปนตน 1.4 เพลงประกอบการเลน เชน จํา้ จี้มะเขอื เปราะ รี รี ขา วสาร มอญซอ นผา เปนตน

180 | ห น้ า 2. เพลงผใู หญ แบง 6 ประเภท คือ 2.1 เพลงกลอ มเดก็ เชน กาเหวา เอย พอ เน้อื เย็น เปน ตน 2.2 เพลงปฏพิ ากย เชน เพลงฉอย เพลงรําวง ซ่ึงเพลงปฏิพากยน้ีตอมาวิวัฒนาการ มาเปน เพลงลกู ทุงน่นั เอง 2.3 เพลงประกอบการเลน เชน รําโทน ตอมาคือรําวง ลูกชวง เขาผี มอญซอนผา เปน ตน 2.4 เพลงประกอบพิธี เชน ทําขวัญนาค ทําขวญั จกุ แหนางแมว เปนตน 2.5 เพลงเก่ยี วกับอาชีพ เชน เตน กาํ รําเคียว 2.6 เพลงแขงขนั สว นใหญคือปฏิพากย เพลงเดก็ การเลน เปน การแสดงออกอยางหน่ึงในกลุมชน จะแตกตางกันไปตามวัฒนธรรม และเมอื่ มีการเลน เกิดขนึ้ กม็ ักมีบทเพลงประกอบการเลนดวย เพลงทีร่ อ งงา ย ๆ ส้นั ๆ สนุกสนาน เชน รรี ี ขา วสาร มอญซอนผา จ้ําจ้ีมะเขือเปราะ แมงมุมขยมุ หลงั คา เพลงผูใหญ เพลงผูใหญมีหลายประเภท นอกจากจะใหความสนุกสนานบันเทิงใจแลว ยังสะทอนใหเ หน็ ถึงความสามคั ครี ว มใจกนั ทําสิง่ ตางๆ ของสงั คมไทย สภาพวิถชี วี ิตวฒั นธรรมประเพณี ตาง ๆ ไวอ ยางนา ศกึ ษาอีกดวย ดา นเพลงกลอ มเดก็ จะเห็นความรักความผูกผนั ในครอบครวั ธรรมชาติ สง่ิ แวดลอม ตํานาน นทิ าน ประวัติศาสตร ตลอดจนจินตนาการความรสู ึกนกึ คดิ ของมนษุ ย เนื่องจาก ความหลากหลายในเพลงกลอมเด็ก จึงเปน เพลงท่ีมคี ุณคาแกการรักษาไวเ ปน อยา งยงิ่ คณุ คา ของเพลงพื้นบาน เพลงพ้ืนบานมีคุณคา อยา งมากมายที่สาํ คญั คือใหค วามบันเทิงสนกุ สนาน มีนํ้าใจ สามัคคี ใน การทํางานชวยเหลือกัน สะทอ นวัฒนธรรมประเพณี วถิ ีชีวติ การแตงกาย ฯลฯ และเปน การปลูกฝง เดก็ ใหค รบองค 4 คือ 1. สงเสริมใหเดก็ มกี ําลังกายแขง็ แรง 2. สงเสรมิ ใหเ ด็กมีสตปิ ญญาเฉลียวฉลาด มีไหวพริบปฏภิ าณดีในการแกปญ หา 3. สงเสริมใหเ ดก็ มีจติ ใจงาม มคี ณุ ธรรมประจําใจ 4. รจู ักปฏิบตั ิตนตอสว นรวมในสังคม การปลูกฝงใหประชาชนพลเมืองของประเทศ เปนผูถึงพรอมดวยคุณสมบัติท้ัง 4 ประการนี้ ตองปูพื้นรากฐานกันต้ังแตเยาววัย และคอยเปนคอยไปทีละนอย จึงจะซึมซาบจนกลายเปนนิสัย สมัยนี้วิทยาศาสตรมีมากเพียงไร วัตถุนิยมก็ตามมา วัตถุนิยมเจริญขึ้น ความเจริญทางจิตใจก็นอยลง เปน ผลใหความม่ันคงของประเทศไดรับความกระทบกระเทือนไปดวยอยางแนนอน ดังนั้นเราจึงควร ชว ยกนั ปลูกฝงอนรุ กั ษส บื สานใหด ํารงอยูอยา งยั่งยนื สบื สานไป

ห น้ า | 181 เพลงพ้ืนบา นเกดิ จากชาวบานเปนผูสรางบทเพลงและสืบทอดกันมาแบบปากตอปากโดยการ จดจาํ บทเพลงเปน คาํ รองงาย ๆ ทเี่ ปน เร่ืองราวใกลตัวในทองถิ่นน้ัน ๆ จึงทําใหเพลงพ้ืนบานของไทย ในภาคตาง ๆ มีความแตกตา งกนั ออกไป ดงั นี้ เพลงพื้นบานภาคกลาง มีอิทธิพลมาจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาติ การประกอบอาชีพ วิถกี ารดาํ เนินชีวิต พิธีกรรมและเทศกาลตา ง ๆ โดยสามารถแยกประเภทไดด ังน้ี - เพลงที่รองเลนในฤดูน้ํามาก ไดแกเพลงเรือ เพลงรอยพรรษา เพลงรําภาขาวสาร เพลงหนาใย เพลงครึ่งทอ น เปน ตน - เพลงท่ีรองเลนในฤดูเกี่ยวขาวและนวดขาว ไดแก เพลงเก่ียวขาว เพลงเตนกํารําเคียว เพลงซ่ึงใชรอ งเลนระหวางเกี่ยวขา ว สาํ หรับเพลงสงฟาง เพลงพานฟาง เพลงโอก เพลงสงคอลําพวน เพลงเตะขา ว และเพลงชกั กระดาน ใชร องเลนระหวางนวดขา ว เพลงทีใ่ ชร องเลน ในชวงตรุษสงกรานต ไดแก เพลงสงกรานต เพลงหยอย เพลงระบําบานไร เพลงชา เจา หงส เพลงพวงมาลัย เพลงสันนษิ ฐาน เพลงคลองชา ง และเพลงใจหวัง เพลงท่ีรองเลนไดทกุ โอกาส เพอื่ ความเพลดิ เพลนิ สนุกสนาน เกดิ ความสามัคคใี นหมูคณะ มักจะ รองเลนกันในโอกาสทํางานรวมกัน หรือมีงานบุญและงานร่ืนเริงตาง ๆ โดยเปนเพลงในลักษณะ พอเพลงแมเพลงอาชีพ ที่ใชโตตอบกัน ไดแก เพลงเทพทอง เพลงปรบไก เพลงอีแวว เพลงฉอย เพลงลําตัด เพลงทรงเครื่อง เปนตน เพลงพื้นบานภาคเหนือ สามารถใชรองเลนไดทุกโอกาสโดยไมจํากัดเทศกาลหรือฤดูใด ๆ ซง่ึ ใชร อ งเพลงเพือ่ ผอนคลายอารมณและการพกั ผอ นหยอนใจ โดยลกั ษณะการขับรองและทวงทํานอง จะออนโยน ฟงดูเนิบนาบนุมนวล สอดคลองกับเคร่ืองดนตรีหลัก ไดแก ป ซึง สะลอ เปนตน นอกจากนี้ยงั สามารถจัดประเภทของเพลงพืน้ บานของภาคเหนือได 3 ประเภทคือ 1. เพลงซอ ใชร องโตตอบกัน โดยมีการบรรเลงป สะลอ และซงึ คลอไปดว ย 2. เพลงจอย เปนการนําบทประพันธของภาคเหนือมาขับรองเปนทํานองสั้น ๆ โดยเน้ือหา ของคํารอ งจะเปนการระบายความในใจ แสดงอารมณความรัก ความเงียบเหงา มีนกั รองเพียงคนเดยี ว และจะใชดนตรบี รรเลงในโอกาสตางๆ หรือจอยอาํ ลา 3. เพลงเดก็ มลี กั ษณะคลายกบั เพลงเด็กของภาคอนื่ ๆ คือเพลงกลอมเด็ก และเพลงท่ีเด็ก ใชร องเลนกนั เพลงอื่อลกู และเพลงสกิ จุงจา เพลงพื้นบานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เพลงพ้ืนบานของภาคอีสาน ใชรอ งเพ่อื ความสนุกสนานในงานรื่นเรงิ ตา งๆ สามารถแตงไดตามวฒั นธรรม 3 กลุม ใหญๆ คือกลมุ วฒั นธรรม หมอลาํ กลุมวฒั นธรรมเพลงโคราช และกลมุ วัฒนธรรมเจรยี งกนั ตรึม ดงั น้ี 1. เพลงพื้นบานกลุมวฒั นธรรมหมอลาํ ประกอบดวยหมอลาํ และเซงิ้ โดยหมอลําแบง การลํานํา และการรองออกเปน 5 ประเภทคือ ลําเรอื่ ง ลํากลอน ลําหมู ลําเพลิน และลําผีฟา สวนเซิ้งหรือ คํารอ งจะใชคาํ รอ งร่ืนเริง เชน การแหบ ้ังไฟ การแหน างแมว การแหนางดงั โดยเน้อื เรือ่ งในการซ่ึงอาจ เปน การขอบริจาคเงินในงานบญุ การเซง้ิ อวยชยั ใหพ ร หรือเซ้งิ เลา นทิ านชาดกตามโอกาส

182 | ห น้ า 2. เพลงพื้นบานกลุมวัฒนธรรมเพลงโคราช เปนเพลงพ้ืนบานที่เลนกันมานานในจังหวัด นครราชสีมา หรือโคราช ซ่ึงเน้ือเพลงมีลักษณะเดน มีการเลนสัมผัสอักษรและสัมผัสสระทําใหเสียง นาฟงยง่ิ ขึน้ และยังมีเสียง ไช ชะ ชะ ชิ ชาย พรอมมีทั้งการรําประกอบแบบเหยาะตัวตามจังหวะ ขึน้ ลง ซงึ่ เพลงโคราชนี้ นิยมเลน ทุกโอกาสตามความเหมาะสม 3. เพลงพ้นื บา นกลมุ วฒั นธรรมเจรียงกนั ตรึม ที่นิยมรองเลนกันในแถบจังหวัดท่ีมีเขตติดตอ กับเขมร ไดแก จังหวัดบรุ ีรัมย สรุ ินทร และศรีสะเกษ โดยคําวากันตรึม น้ันหมายถึงกลองกันตรึม ซึ่งเปนเครื่องดนตรีหลักเวลาตีจะใชจังหวะเสียงดัง โจะกันตรึมๆ และเจรียงหมายถึง การขับหรือ การรอ งเพลงมี 2 แบบคือเจรยี งใชประกอบการบรรเลงดนตรีกันตรมึ ซง่ึ เม่ือขับรองไปทอ นหนึง่ ดนตรี กันตรึมก็จะรับและบรรเลงยาวอีกแบบคือเจรียงดนตรี ใชรองในงานโดยจะขับรองไปเร่ือยๆ และมี ดนตรีบรรเลงคลอไปเบา ๆ ซึ่งในการรองเพลงเจรียงน้ันสามารถรองเลนไดทุกโอกาสโดยไมจํากัดฤดู หรือเทศกาล เพลงพ้ืนบานภาคใต มีอยูประมาณ 8 ชนิด มีท้ังการรองเด่ียว และการรองเปนหมู โดยสามารถแบงเปน 2 กลุมใหญ ๆ คือ 1. เพลงทรี่ องเฉพาะโอกาสหรือฤดู ไดแ กเ พลงเรือ เพลงบอก เพลงนาคาํ ตดั เพลงกลอ มนาค หรือเพลงแหน าคเปน ตน 2. เพลงทรี่ อ งไมจ ํากัดโอกาส ไดแกเ พลงตันหยง ซึ่งนยิ มรองในงานบวช งานข้ึนปใหมและ งานมงคลตาง ๆ เพลงเด็กท่ีรองกลอมใหเด็กหลับ และเพลงฮูลูหรือลิเกฮูลู ที่เปนการรองคลาย ๆ ลาํ ตัด โดยมีราํ มะนาเปนเคร่ืองดนตรีประกอบจังหวะกับบทขับรองภาษาทองถิ่นคือภาษามลายู เปนกลอนโตตอบกัน กิจกรรมเพลงพ้นื บาน 1. ผูเ รียนคดิ วา คาํ วา “เพลงพ้นื บาน” ความหมายวา อยางไร .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

ห น้ า | 183 2. ผูเรียนคิดวา “เพลงพื้นบาน” มีอะไรบาง และในทองถิ่นของผูเรียนมีการละเลน พื้นบา นอะไรบาง .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 3. ผูเรยี นคดิ วา “ เพลงพ้นื บา น” ในชุมชนหรือทองถ่นิ แตละภาคมคี วามเหมอื นกัน หรอื แตกตา งอยางไรบางยกตัวอยางประกอบ .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... 4. คําชแ้ี จง ใหนกั ศกึ ษาตอบคาํ ถามตอ ไปน้ใี หถกู ตอง 1. ความหมายของเพลงพนื้ บาน ขอ ใดกลาวถกู ตอ งทีส่ ุด ก. เพลงทช่ี าวบานรอ ง ข. เพลงที่ชาวบานประพนั ธ ค. เพลงที่ชาวบานรวมกันรน่ื เริง ง. เพลงทีช่ าวบา นรว มกนั แสดง 2. ขอใดเปน คุณสมบัติของเพลงพ้ืนบา นเดนชดั ทีส่ ุด ก. แสดงเอกลกั ษณของคนในหมูบา น ข. ทกุ คนรอ งได ค. มสี ัมผัสคลอ งจอง ง. ใหค วามบนั เทงิ

184 | ห น้ า 3. โดยทัว่ ไปแลว เพลงพ้นื บา นจะมลี กั ษณะเดน คอื ก. มคี วามสนกุ สนาน ใชภาษาคมคาย มีภาษาบาลีสนั สกฤต ข. มคี วามเรียบงา ยทง้ั ดา นแตงกายและการเลน ค. เปนวรรณกรรมอมขุ ปาฐะ มีความเปนพ้นื บานพื้นเมอื ง ง. มภี าษาถน่ิ ปะปนอยู จังหวะเรา ใจ ใชศ ัพทส งู ชวนฟง 4. เพลงพนื้ บา นทปี่ ระกอบการทาํ งาน คอื เพลงอะไร ก. เพลงเตน กํารําเคยี ว ข. หมอลํา ค. เพลงเรือ ง. เพลงฉอย 5. เพลงแหน างแมวจดั เปน เพลงชนดิ ใด ก. เพลงปฏพิ ากย ข. เพลงประกอบการเลน ค. เพลงประกอบพธิ ี ง. เพลงเขาผเี ชิญผี 6. เพลงที่ใชร องเก้ยี วพาราสี หลงั จากทาํ บญุ ตกั บาตรแลว มาน่ังรอบโบสถ เรียกวา เพลงอะไร ก. เพลงพวงมาลัย ข. เพลงลาํ ตดั ค. เพลงรําวง ง. เพลงพษิ ฐาน 7. จะนง่ั แตหอทอแตห ูก น่งั เลยี้ งแตกนั แตไร จากบทเพลงนท้ี าํ ใหเ ราไดร บั ความรู เกีย่ วกบั สิ่งใดบา ง ก. การทาํ งาน การเลีย้ งดบู ุตร ข. การเลย้ี งลูกในสมยั โบราณ การใชเ วลาวา งใหเปนประโยชน ค. การทอผา การแตงกาย ง. การปลูกเรือน การเลย้ี งดบู ุตร 8. “วัดเอย วัดโบสถ ปลูกขาวโพดสาลี เจา ลกู เขยตกยาก แมยายกพ็ รากลูกสาวหนี ตน ขาวโพดสาลี ตัง้ แตน ้ีจะโรยรา” เพลงกลอมเดก็ น้มี ีจุดมุงหมายเพือ่ อะไร ก. สอนใหร ูจักมสี ัมมาอาชพี ข. สอนใหมคี วามประพฤติดี ค. สอนเกี่ยวกบั ความรกั การทํามาหากิน ง. สอนใหเปนผมู คี ณุ ธรรม

ห น้ า | 185 9. เพลงกลอมเด็กมจี ุดมงุ หมายเพือ่ อะไร ก. อบรมสั่งสอน ข. แสดงความในใจของแมท ่มี ตี อลูก ค. ตองการใหเ ดก็ นอนหลับ ง. ถูกทกุ ขอ 10. ขอ ใดเปน ประโยชนแ ละคุณคาของเพลงพน้ื บา น ก. ทราบเกร็ดยอยความรใู นดานตา ง ๆ ข. ไดค วามรูเกย่ี วกับวัฒนธรรมในยคุ สมยั นนั้ ค. ทาํ ใหทราบลกั ษณะของวรรณกรรมลายลักษณท อ งถิน่ ง. ขอ ก. และ ข. ถูก เพลงกลอมเด็ก เพลงกลอ มเดก็ คอื เพลงที่รองเพอื่ กลอ มเดก็ ใหเด็กนอย ๆ เกดิ ความเพลิดเพลินและอบอุน ใจ จะไดห ลบั งา ยและหลับสบาย เปนเพลงที่มีเนื้อความสนั้ ๆ รองงา ย ชาวบา นในอดีตรอ งกันได เน่ืองจาก ไดยินไดฟงมาต้ังแตเกิด คือไดฟงพอแมรองกลอมตนเอง นอง หลาน ฯลฯ เมื่อมีลูกก็มักรองกลอมลูก จึงเปนเพลงท่ีรองกันไดเปนสวนมากเราจึงพบวาเพลงกลอมเด็กมีอยูทุกภูมิภาคของไทยและเปน วัฒนธรรมท่เี ก่ียวของกบั การเล้ียงดูของเดก็ ในสังคมไทย ซ่ึงหากศึกษาจะพบวา 1. เพลงกลอมเด็กมีหนาท่ีกลอมใหเด็กหลับโดยตรง ดังน้ันจึงเปนเพลงที่มีทํานองฟงสบาย แสดงความรกั ใครหวงใยของผูใหญท มี่ ตี อเด็ก 2. เพลงกลอมเด็กมหี นา ทแี่ อบแฝงหลายประการ การสอนภาษา เพ่ือใหเด็กออกเสียงตาง ๆ ไดโดยการหัดเลียนเสียง และออกเสียงตาง ๆ ไดเ ร็วข้นึ ถายทอดความรูตา ง ๆ ไดแก เร่ืองราวเกีย่ วกบั ธรรมชาติ การดาํ เนินชีวติ การทํามาหากิน ของสงั คมตนเอง การสรางคานยิ มตางๆ รวมทงั้ การระบายอารมณและความในใจของผรู อ ง นอกจากนี้ พบวา สวนมากแลว เพลงกลอ มเดก็ มกั มีใจความแสดงถงึ ความรกั ใครห ว งใยลกู ซ่งึ ความรักความหวงใย นี้แสดงออกมาในรปู ของการทะนุถนอมกลอมเกล้ยี งเก็บเด็กไวใ กลต วั บทเพลงกลอ มเดก็ จงึ เปน บทเพลง ที่แสดงอารมณความรักความผูกพันระหวางแม ลูก ซึ่งแตละบทมักแสดงความรักความอาทร นา ทะนุถนอมทแี่ มม ีตอ ลกู อยา งซาบซง้ึ

186 | ห น้ า เพลงกลอมเด็ก เปนวัฒนธรรมทองถิ่นอยางหนึ่งที่สะทอนใหเห็นความเชื่อคานิยมของ คนในทองถิ่นตาง ๆ คนทุกชาติทุกภาษาในโลกมีบทเพลงกลอมเด็กดวยกันทั้งนั้น สันนิษฐานวา เพลงกลอมเด็กมวี วิ ฒั นาการจากการเลานทิ าน ใหเดก็ ฟง กอนนอน ดังน้ัน เพลงกลอมเด็กบางเพลงจึงมี ลักษณะเนื้อรองที่เปนเรื่องเปนราว เชน จันทโครพ ไชยเชษฐ พระรถเสน เปนตน การที่ตองมี เพลงกลอมเด็กก็เพื่อใหเดก็ เกดิ ความเพลดิ เพลิน หลบั งา ย เกดิ ความอบอนุ ใจ ลกั ษณะของเพลงกลอ มเดก็ ลักษณะกลอนของเพลงกลอ มเด็กจะเปนกลอนชาวบาน ไมมีแบบแผนแนนอน เพยี งแตม สี ัมผัส คลองจองกันบาง ถอยคําที่ใชในบางครั้งอาจไมมีความหมายเนื้อเร่ืองเกี่ยวกับธรรมชาติสิ่งแวดลอม เร่ืองราวตาง ๆ ท่ีเก่ียวกับชีวิต ความเปนอยู สะทอนใหเห็นความรักความหวงใยของแมท่ีมีตอลูก ส่ังสอน เสยี ดสสี ังคม เปนตน สามารถแยกเปน ขอ ๆ ไดด ังนี้ เปนบทรอยกรองส้นั ๆ มีคาํ คลองจองตอเน่ืองกัน มีฉนั ทลักษณไมแนน อน ใชค ํางาย ๆ สนั้ หรอื ยาวกไ็ ด มีจงั หวะในการรอ งและทํานองทีเ่ รยี บงาย สนกุ สนานจดจําไดง าย จดุ มุงหมายของเพลงกลอมเด็ก 1. ชักชวนใหเ ด็กนอนหลบั 2. เน้อื ความแสดงถงึ ความรกั ความหวงใย ความหวงแหนของแมที่มีตอลูก ประเภทของเนอื้ เพลงกลอมเด็ก แสดงความรักความหวงใย กลาวถงึ สง่ิ แวดลอ ม เลาเปน นิทานและวรรณคดี เปน การเลา ประสบการณ ลอ เลียนและเสยี ดสีสังคม ความรูเ ก่ยี วกบั การดแู ลเด็ก เปนคตคิ ําสอน

ห น้ า | 187 ตัวอยางเพลงกลอ มเด็ก นกเขาขนั นกเขาเอย ขันแตเ ชา ไปจนเยน็ ขนั ไปใหดังแมจ ะฟง เสียงเลน เน้อื เยน็ เจาคนเดยี วเอย กาเหวา กาเหวา เอย ไขใหแมก าฟก แมก าหลงรกั คดิ วา ลกู ในอทุ ร คาบขาวมาเผอ่ื คาบเหย่อื มาปอน ปก หางเจายังออ น สอนรอนสอนบิน แมก าพาไปกิน ท่ปี ากนาํ้ แมค งคา ตีนเหยียบสาหราย ปากก็ไซห าปลา กินกงุ กนิ ก้งั กนิ หอยกระพงั แมงดา กนิ แลว บนิ มา จับตวั หวา โพธ์ทิ อง นายพรานเห็นเขา เยย่ี มเย่ยี มมองมอง ยกปน ขนึ้ สอง หมายจอ งแมกาดํา ตวั หนึง่ วาจะตม ตัวหน่งึ วา จะยาํ แมกาตาดาํ แสนระกําใจเอย วดั โบสถ วดั เอย วัดโบสถ ปลูกขาวโพดสาลี ลกู เขยตกยาก แมยายกพ็ รากลูกสาวหนี ตนขาวโพดสาลี ตั้งแตน ้จี ะโรยรา นอนไปเถิด นอนไปเถิดแมจ ะกลอม นวลละมอ มแมจะไกว ทองคาํ แมอ ยาร่ําไห สายสุดใจเจา แมเอย เจา เนื้อละมุน เจา เนอ้ื ละมุนเอย เจาเนือ้ อนุ เหมือนสาํ ลี แมม ใิ หผ ูใดตอ ง เนอื้ เจาจะหมองศรี ทองดเี จา คนเดียวเอย เจาเนอื้ ออ น เจา เนื้อออ นเอย ออ นแมจะกินนม แมจะอมุ เจา ออกชม กนิ นมแลว นอนเปลเอย เพลงกลอมเดก็ ในแตละภาค ในประเทศไทยเรานน้ั มีเพลงกลอ มเด็กอยูท ว่ั ทุกภาค เนื้อรองและทํานองจะตางกนั ไปมีชื่อเรยี ก หลายอยาง เชน ภาคเหนือเรียก “เพลงนอนสาหลา” “นอนสาเดอ” ภาคกลางเรียก “เพลงกลอมเด็ก” “เพลงกลอมลูก” สวนภาคใตเรียก “เพลงชานอง” เพลงนองนอน” และ “เพลงรองเรือ” โดยเพลง กลอมเด็กเปนคติชาวบานประเภทใชภาษาเปนส่ือที่ถายทอดจากปากตอปากแตโบราณ เรียกวา “มขุ ปาฐะ” มีลักษณะเปนวัฒนธรรมพื้นบานท่มี ีบทบาทและหนาท่แี สดงเอกลกั ษณของแตละชุมชน

188 | ห น้ า เพลงกลอ มเดก็ ภาคกลาง เพลงกลอมเด็กภาคกลางเปนท่ีรูจักแพรหลายและมีการบันทึกไวเปนหลักฐานมากกวา เพลงกลอมเด็กภาคอ่นื ซึง่ จะสะดวกแกก ารศกึ ษาคนควา การฟน ฟูและการอนุรกั ษ โดยไมมีช่ือเฉพาะ สําหรบั เรียกเพลงกลอมเด็กภาคกลาง เนื่องจากขึ้นตนบทรองดวยคําหลากหลายชนิดตามแตเน้ือหา ของเพลง ไดม ีการศึกษาแบงประเภทเน้ือหาของเพลงกลอมเด็กภาคกลางไวค ลา ยกัน คือ 1. ประเภทสะทอนใหเห็นความรักความผูกพันระหวางแมกับลูก ดังจะเห็นไดจากถอยคํา ทีใ่ หเ รียกลกู วาเจาเนอ้ื ละเอียด เจา เน้อื อุน เจา เน้อื เย็น สดุ ที่รกั สดุ สายใจ เปนตน 2. ประเภทสะทอนใหเห็นความเปนอยูของไทยภาคกลางในดานตาง ๆ เชน ความเจริญ ทางวัตถุประเพณี วัฒนธรรมตาง ๆ ความศรัทธา ความเชื่อ คุณธรรมประจําใจ อารมณขันและ การทํามาหากนิ ของประชาชน 3. ประเภทใหความรูดานตาง ๆ เชน ความรูทางภาษา ธรรมชาติวิทยา วรรณคดี นิทาน ภมู ิศาสตร ประวัติศาสตร แบบแผนการปกครองและครอบครัว ลักษณะทํานองและลีลาของเพลงกลอมเด็กภาคกลาง จะเปนการขับกลอมอยางชา ๆ เชนเดียวกับภาคอ่ืน ๆ กลุมเสียงก็จะซํ้า ๆ เชนกัน แตจะเนนการใชเสียงทุมเย็น และยึดคําแตละคํา ใหเ ชอ่ื มกลืนกนั ไปอยางไพเราะ ออนหวาน ไมใหมีเสียงสะดดุ ท้ังนเ้ี พื่อมุงใหเดก็ ฟงจนหลบั สนิทในทีส่ ดุ ตัวอยางเพลงกลอมเด็กภาคกลาง แมจะเหใหนอนวัน โอละเหเ อย นอนวันเถิดแมคุณ ต่นื ขึ้นมาจะอาบน้าํ ทําขวญั แมมิใหเ จาไปเลนท่ีทา พอเนื้อเยน็ เอย มนั จะคาบเจาเขา ถา้ํ จระเขหรา เจา ทองคําพอคณุ เพลงกลอ มเดก็ ภาคเหนอื สําหรับภาคเหนือมีเพลงกลอมลูกสืบทอดเปนลักษณะแบบแผนเฉพาะของตนเองมาชานาน อาจารยสิงฆะ วรรณไสย แหงมหาวิทยาลยั เชียงใหม เรียกฉันทลักษณของเพลงกลอมเด็กภาคเหนือ วา “คําร่ํา” ซงึ่ จดั เปน ลาํ นาํ ชนดิ หนงึ่ หมายถึง การร่ําพรรณนามเี สยี งไพเราะสูงต่ําตามเสียงวรรณยุกต ของสาํ เนยี งภาคเหนอื นิยมใชแ ตงในการรา่ํ บอกไฟขน้ึ ร่ําสรา งวหิ าร ร่ําสรา งเจดีย รํ่าสรา งถนนขึน้ ดอยสุเทพ และแตงเปน คาํ กลอ มเดก็ คํากลอมเด็กนี้พอแม ปูยา ตายาย ในภาคเหนือสมัยกอนมักจะใชขับกลอมสอนลูกหลาน ขณะอุมเด็กน่ังชิงชาแกวงไกวชา ๆ จนเด็กงวงนอนจึงอุมไปวางบนท่ีนอนหรือในเปลแลวเหกลอมตอ จนเดก็ หลบั สนิท คาํ กลอมเด็กน้จี งึ เรียกวา “สกิ จุงจาโหน” ตามคําที่ใชข ึ้นตน เพลง

ห น้ า | 189 ลักษณะเดนของเพลงกลอมเด็กภาคเหนือ นอกจากจะขึ้นตนดวยคําวา สิกจุงจาโหนแลว ยังมักจะขึ้นตนดวยคําวา “อ่ือจา” เปนสวนใหญ จึงเรียกเพลงกลอมเด็กน้ีวา เพลงอ่ือลูก ทํานอง และลีลาอ่อื ลกู จะเปนไปชา ๆ ดว ยน้ําเสียงทุม เย็น ตามถอ ยคาํ ทีส่ รรมาเพื่อสั่งสอนพรรณนาถึงความรัก ความหว งใยลกู นอ ย จนถึงคาํ ปลอบ คําขู ขณะยงั ไมย อมหลบั ถอ ยคําตา ง ๆ ในเพลงกลอมเด็กภาคเหนือ จะสะทอนใหเห็นสภาพความเปนอยู สิ่งแวดลอมและวัฒนธรรมตาง ๆ ของคนในภาคเหนือในอดีต จนปจจุบันไดเปนอยางดี นับวาเปนประโยชนทางออมท่ีไดรับนอกเหนือจากความอบอุนใจของลูก ทจ่ี ะเปน ประโยชนโดยตรงของเพลงกลอมเดก็ ตัวอยา งเพลงกลอ มเด็กภาคเหนอื อ่ือ อือ่ ออื จา ปอนายแดงสา แมนายไปนานอกบา น เก็บบาสานใสโถง เกบ็ ลูกกง ใสวา เก็บบาหา ใสป ก หนว ยหนึง่ เก็บไวกินเม่ือแลง หนวยหน่งึ เอาไวขายแลกขา ว หนวยหนึ่งเอาไวเ ปนเปอ นเจา อือ่ อือ จา เพลงกลอ มเดก็ ภาคอีสาน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคอีสาน เปนดินแดนที่กวางขวางและมีประชากรมากท่ีสุด ในบรรดา 4 ภาคของไทย เพลงกลอมลูกจึงมีหลายสําเนียงถาเปนอีสานตอนเหนือจะมีสําเนียงคลาย ลาว ถาเปนอีสานตอนใตจะมีสําเนียงคลายเขมร แตเพลงกลอมลูกท่ีแพรหลายและยอมรับวาเปน เอกลักษณของอีสานจะเปน สาํ เนียงของอีสานตอนเหนือ และมักจะขึ้นตนดวยคําวา “นอนสาหลา” หรอื “นอนสาเดอ” หรือ “นอนสาแมเยอ” มีทํานองลีลาเรียบงายชาๆ และมีสุมเสียงซํ้า ๆ กันทั้งเพลง เชนเดียวกับภาคเหนือ การใชถอยคํามีเสียงสัมผัสคลายกลอนสุภาพทั่วไปและมีคําพื้นบานที่มี ความหมายในเชิงสั่นสอนลกู หลานดว ยความรกั ความผูกพัน ซึ่งมักประกอบดวย 4 สวนเสมอ คือสวนที่ เปน การปลอบโยน การขูและการขอโดยมงุ ใหเ ดก็ หลับเร็ว ๆ นอกจากน้ีก็จะเปนคําที่แสดงสภาพสังคม ดา นตาง ๆ เชน ความเปน อยู บรรยากาศในหมูบาน คานิยม ขนบธรรมเนียมประเพณี เปนตน คุณคา ของเพลงกลอ มเด็กอสี านจงึ มีพรอมทั้งทางดา นจติ ใจ และดา นการศกึ ษาของชาติ ตัวอยา ง เพลงกลอมเด็กของภาคอสี าน นอนสาหลาหลับตาสามเิ ยอ แมไ ปไฮ หมกไข มาหา แมไ ปนา จป่ี า มาปอ น แมเลีย้ งมอน ในปา สวนมอน

190 | ห น้ า เพลงกลอมเด็กภาคใต ในบรรดาภาษาถิ่น ภาคใตเปนภาษาที่คนไทยสวนใหญรูจักมากที่สุด เพราะมีสําเนียงที่เปน เอกลักษณชัดเจนท่ีสุด เชนเดียวกับเพลงกลอมเด็กภาคใตท่ีมีทํานองและลีลาเดนเปนของตนเอง เพลงกลอมเด็กภาคใตม ชี อ่ื เรยี ก 4 อยา ง คือ เพลงรองเรือ เพลงชานองหรือเพลงชานอง เพลงเสภา และเพลงนองนอน ท่ีเรียกเพลงรองเรือ สันนิษฐานวานาจะเปนลักษณะของเปลที่ใชผาผูกมีรูปราง คลายเรือ เพลงชานองหรือชานอง คําวา ชา มาจากคําวา บูชา ซ่ึงแปลวาสดุดีหรือกลอมขวัญ ชานองหรือชา นอ ง จงึ หมายถึงการสดุดีแมซ้ือ ซ่ึงเชื่อกันวาเปนเทวดาหรือผีประจําทารก เพลงเสภา เปน เพลงท่ีใชโ ตคารมกันเปนบทปฏิพากยแสดงปฏิภาณไหวพริบ นํามาใชเปนเพลงกลอมลูกนองนอน เปนการมุงกลอมนองหรือกลอมลูกโดยตรง ลักษณะเดนของเพลงกลอมลูกภาคใตไมวาจะเปนเพลง ประเภทใด มักจะขึ้นตนดวยคาํ วา “ฮา เออ” หรือคาํ วา “เหอ” แทรกอยูเสมอในวรรคแรกของ บทเพลง แลวจึงขับกลอมไปชา ๆ เหมือนภาคอื่น ๆ จากหลักฐานการคนควาเพลงกลอมเด็กภาคใต ของศาสตราจารยส ทุ ธิวงศ พงศไพบูลย ระบไุ วว าเพลงกลอมเดก็ ภาคใตม ีจุดประสงคแ ละโอกาสการใช กวา งขวาง จํานวนเพลงจึงมมี ากถงึ 4,300 เพลง นบั วา มากกวาทกุ ภาคในประเทศ ตวั อยา งเพลงกลอมเด็กภาคใต ...รอ งเรอื เหอ รองโรกันท้งั บา น ไมใชเ รือ่ งของทา น ทานเหอ อยา เกบ็ ไปใสใ จ รอ งเรือชาหลาย ไมเกีย่ วไมพ านไปหาใคร ทา นอยาเกบ็ มาใสใ จ รอ งเรือชาหลาน...เอง ...โผกเปลเหอ โผกไวใ ตต นชมพู ใหแ หวนชายไปทั้งคู บอกพอบอกแมว า หาย พอ วาไมรบั รูบุญ แมว าไมร บั รดู าย บอกพอบอกแมว า แหวนหาย ตดิ มือพช่ี ายไป .................................... กจิ กรรมเพลงกลอมเด็ก 1. ใหนักศึกษาคนควาบทเพลงกลอมเด็กท่ีมีอยูในทองถิ่นของตน บันทึกไวพรอมทั้งแปล ความหมายหรอื อธบิ ายคาํ ภาษาถ่นิ นัน้ ๆ บทเพลงกลอมเดก็ .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

ห น้ า | 191 บทท่ี 7 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชพี สาระสาํ คญั ภาษาไทยเปนภาษาประจําชาติ เปน ภาษาที่ใชส ือ่ สารในชีวิตประจําวัน อีกทง้ั ยงั เปน ชอ งทาง ทส่ี ามารถนาํ ความรภู าษาไทยไปใชในการประกอบอาชีพตา ง ๆ ได โดยใชศ ลิ ปะทางภาษาเปน สือ่ นํา ผลการเรียนรทู ี่คาดหวงั เมื่อศึกษาจบบทท่ี 7 แลว คาดหวังวา ผูเรยี นจะสามารถ 1. มีความรู ความเขา ใจ สามารถวิเคราะหศ กั ยภาพตนเอง ถึงความถนัดในการใชภ าษาไทย ดานตา ง ๆ ได 2. เหน็ ชอ งทางในการนาํ ความรูภาษาไทยไปใชในการประกอบอาชพี 3. เห็นคณุ คา ของการใชภ าษาไทยในการประกอบอาชพี ขอบขายเนือ้ หา เร่ืองที่ 1 คณุ คาของภาษาไทย เรอื่ งที่ 2 ภาษาไทยกบั ชองทางการประกอบอาชพี เรื่องที่ 3 การเพ่ิมพนู ความรแู ละประสบการณทางดา นภาษาไทยเพ่ือการประกอบอาชพี

192 | ห น้ า เรื่องท่ี 1 คณุ คา ของภาษาไทย ภาษาไทยเปนภาษาประจําชาติ เปนภาษาท่ีใชในการสอื่ สารในชีวิตประจําวัน เปนเคร่ืองมือใน การเรียนรู และการนาํ ไปใชในการประกอบกิจการงาน ท้ังสวนตน ครอบครัว กิจกรรมทางสังคมและ ประเทศชาติ อีกท้ังยังเปนสวนหนึ่งของวัฒนธรรมไทย ดังนั้นการเรียนรูภาษาไทย จึงตองมุงใหเกิด การเรียนรูเพ่ือพัฒนาทักษะดานตาง ๆ อยางถูกตองและเหมาะสม ทั้งทักษะการอาน การดู การฟง การพูดและการเขียน โดยเฉพาะทักษะการพูดและการเขียน เมื่อศึกษาใหลึกลงไปและฝกทักษะใน 2 ดานน้ีอยางจริงจัง สามารถนําไปสูการประกอบอาชีพได ซ่ึงการที่คนไทยจะตระหนักถึงประโยชน ท่จี ะไดจากการมพี ื้นฐานภาษาไทยทด่ี ี ตองรแู ละเขาใจคุณคา ของภาษาไทยอยา งถอ งแท คุณคาของภาษาไทย เม่ือกลาวถงึ คณุ คา ของภาษาไทย จะพบวา ภาษาไทยมีคณุ คาในดานตา ง ๆ ดงั น้ี 1. คุณคาทางวัฒนธรรม ภาษาของแตละชาติ ยอมแสดงใหเห็นวัฒนธรรมของชาตินั้น ชาติท่ี สามารถประดิษฐภาษาและตัวอักษรเปนของตนเองไดแสดงวาเปนชาติที่มีความเจริญทางวัฒนธรรม คนไทย กเ็ ชนกัน เราสามารถประดิษฐต วั อักษรเพ่ือใชในภาษาของตนเอง เพ่ือเปนการส่ือสารที่สามารถ จดจําจารึกเร่ืองราวตาง ๆ ใหคนรุนหลังไดทราบ เปนภูมิรูทางประวัติศาสตรและวัฒนธรรมมาตั้งแต ครงั้ กรงุ สุโขทยั ในสมัยพอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช การท่ีคนรุนใหมไดทราบถึงวิถีชีวิตและความเปนอยูของคนรุนกอน ไดมีโอกาสอานวรรณคดี วรรณกรรมโบราณ จนสามารถสรางสรรคพัฒนางานวรรณกรรมท้ังรอยแกวและรอยกรองใหม ๆ ได โดยอาศยั ศึกษาพืน้ ฐานมาจากวรรณคดี วรรณกรรมโบราณ ซึ่งมกี ารสรา งสรรคจากตัวอกั ษรไทยนนั่ เอง และไดถ ายทอดเปน มรดกทางวฒั นธรรมมาจนทกุ วนั น้ี 2. เปนเครื่องมือในการติดตอส่ือสาร ในการดําเนินชีวิตประจําวันและการประกอบอาชีพ เครื่องมือท่ีจะกอใหเกิดความเขาใจในการติดตอสื่อสารกัน คือ ภาษาเพื่อสื่อสารความตองการ ความรูส ึกนกึ คิดใหอีกฝายทราบตรงกัน โดยมกี ระบวนการสือ่ สาร คอื ผูสงสาร สาร ชอ งทาง ผรู ับสาร 3. เปนเคร่ืองมือในการเรียนรูและแสวงหาความรู ภาษาไทยจัดเปนวิชาพื้นฐาน เพือ่ การแสวงหาความรใู นวิชาอื่น ๆ ตอไป หากผูเรียนมีความรูพื้นฐานทางภาษาไทยที่ดีพอ ก็จะทําให การเรียนรูในวิชาอ่ืน ๆ มีประสิทธิภาพที่ดีตอไปดวย การมีความรูพื้นฐานภาษาไทยท่ีดี คือ การมคี วามสามารถในการเขยี น สะกดคําไดถูกตอง อานและออกเสียงไดถูกตองตามอักขรวิธีไทย รวมท้ังพูดและใชคาํ ไดถูกตองตรงกับความหมายของคาํ

ห น้ า | 193 4. เปนเคร่ืองมอื ในการสรางความเขาใจอันดีตอกัน ประเทศไทยแบงเปน 5 ภาค แตละภาค ลวนมีภาษาของตนเองที่เรียกวา “ภาษาถิ่น” โดยมีภาษาไทยภาคกลางเปนภาษาของทางราชการ ทําใหการสื่อสารทําความเขาใจในเร่ืองตาง ๆ ท้ังเร่ืองการศึกษา เรื่องราชการ และการสื่อสารมวลชน มีความเขาใจท่ตี รงกัน เพราะใชภาษาไทยภาคกลางเปน ภาษาสอ่ื สาร 5. เปนเคร่ืองมือสรางเอกภาพของชาติ ภาษาไทยเปนภาษาของชาติไทยท่ีเปนเอกลักษณ ของความเปนชาติไทย แสดงถึงความเปนชาติที่มีอารยธรรม มีความเจริญรุงเรืองทางวัฒนธรรม จึงมีภาษาและตัวอักษรเปนของตนเอง และการที่ภาษาไทยภาคกลางเปนภาษาของทางราชการ จึงเปนสอื่ รวมใจใหค นไทยในแตละภาคไดติดตอสอ่ื สารแลกเปลยี่ นวฒั นธรรม ความรู และขา วสารขอ มูล ถงึ กันได มีความระลึกอยใู นใจถงึ ความเปน คนไทย เปนเช้อื ชาติเผาพันธุเ ดยี วกนั 6. เปนเครื่องจรรโลงใจ ภาษาไทยเปนภาษาที่มีเสียงวรรณยุกต 5 เสียง เมื่อนําไปประสม เปนคาํ จะทาํ ใหเ กิดเปนเสยี งสูงตาํ่ ไดถ งึ 5 เสียง กอใหเกิดความไพเราะของเสียงคํา เมื่อนําไปแตงเปน บทประพันธประเภทตางๆ ไมวาจะเปนเพลง โคลง ฉันท กาพย กลอน นิยาย นิทาน กอใหเกิด ความจรรโลงใจแกผฟู ง และผอู านไดอ ยางดี จากคณุ คา ท้งั 6 ประการของภาษาไทย จะเห็นไดว า ภาษาไทยไมเ พียงเปนภาษาเพื่อนําไปใชใน การแตงคําประพันธประเภทตาง ๆ หรือเปนเพียงภาษาเพื่อการอานการดูและการฟง แตยังเปน ภาษาเพื่อการพูดและการเขียน หากคนไทยทุกคนไดศึกษาภาษาไทยใหถองแท มีความรูความเขาใจ ทางภาษาไทยอยางถูกตองลึกซึ้ง สามารถใชภาษาไดดีทั้งภาษาพูด ภาษาเขียนจะทําใหสามารถ สรา งสรรคสง่ิ ใหม ๆ ทางภาษาอนั จะนําไปสูก ารประกอบอาชพี ตาง ๆ โดยใชภาษาเปน พืน้ ฐานของอาชีพ ไดอ ยางดี และมโี อกาสประสบความสาํ เรจ็ ในอาชพี น้นั ๆ ได

194 | ห น้ า เรือ่ งที่ 2 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชพี ในปจจุบันมีอาชีพมากมายท่ีคนในรุนกอน ๆ อาจมองขามความสําคัญไป แตกลับเปนอาชีพ ท่ีทํารายไดอยางงามแกผูประกอบอาชีพน้ัน และกลายเปนอาชีพที่เปนที่นิยมของคนไทยในปจจุบัน เปน อาชพี ทใ่ี ชภาษาไทยเปนพ้ืนฐาน โดยเฉพาะใชทักษะการพูด และการเขียนเปน พ้นื ฐาน ดังนี้ 1. อาชีพที่ใชทกั ษะการพดู เปนชอ งทางในการประกอบอาชีพ การพูดเปนทักษะสําคัญอีกทักษะหน่ึงท่ีตองอาศัยวรรณศิลป คือ ศิลปะการใชภาษา ที่จะสามารถโนมนาวใจ กอใหเกิดความนาเชื่อถือ เห็นคลอยตาม สรางสัมพันธภาพท่ีดีระหวางผูพูด และผูฟง หรือผูฟงตอสวนรวม หรือโนมนาวใจใหใชบริการหรือซ้ือสิ่งอุปโภคบริโภคในทางธุรกิจได การพดู จงึ เปน ชองทางนําไปสูอาชีพตา ง ๆ ไดดงั น้ี 1.1 อาชพี ดา นสอื่ สารมวลชนทกุ รปู แบบ ทง้ั ในวงราชการ เอกชน และวงการธรุ กจิ ไดแ ก 1.1.1 อาชีพนักโฆษณาประชาสัมพันธ ทั้งการโฆษณาสินคาและบริการ โฆษณา การจัดงานตาง ๆ ของชมุ ชน หนวยงานราชการ โดยใชรถประชาสัมพันธ โดยการประชาสัมพันธผาน เสียงตามสาย โดยการพบปะติดตอ ตอบคําถามตางๆ เปนขัน้ ตน และในขน้ั ทสี่ งู ขน้ึ ไป คือ การใชทักษะ การพดู และเขยี นประกอบกนั เพ่ือคดิ หาถอ ยคําในเชิงสรางสรรคใ นการโฆษณาประชาสมั พนั ธผ านส่อื ตา ง ๆ ทเ่ี รยี กวาการโฆษณาสนิ คา และบรกิ าร 1.1.2 อาชีพนักจัดรายการวิทยุ เปนอีกอาชีพหน่ึงท่ีตองใชทักษะในการพูด การมี โวหาร และวาจาคารมที่คมคาย ลึกซึ้งกินใจ เพื่อใหผูฟงติดตามรายการอยางตอเน่ืองดวยความนิยม มีท้งั นักจดั รายการวิทยชุ มุ ชน วิทยุเอกชน และรายการวิทยุของทางราชการ ตลอดจนการใชภาษาพูด เพ่ือสรา งความเปน น้าํ หนึ่งใจเดียวกนั ของผูฟง เชน นกั จดั รายการวทิ ยุของทางราชการ 1.1.3 อาชีพพิธีกร ในปจจุบันอาชีพพิธีกรเปนอีกอาชีพหนึ่งท่ีสามารถทํารายได อยางงามใหแกผ ูประกอบอาชพี ไมว าจะเปนพิธีกรในชุมชนที่ทําหนาที่ในงานของราชการและงานของ เอกชน เชน พิธกี รงานประจําปตาง ๆ พธิ กี รการประกวดนางงามของทอ งถน่ิ พธิ ีกรงานประเพณีสําคญั ทาง ศาสนา พิธกี รงานมงคลสมรส พิธีกรงานอุปสมบท พิธีกรงานศพหรืองานพระราชทานเพลิงศพ และ พธิ กี รงานพิเศษในโอกาสตา ง ๆ ของทางราชการ 2. อาชพี ทใ่ี ชท กั ษะการเขยี นเปนชองทางในการประกอบอาชพี การเขียนเปนทักษะสําคัญอีกทักษะหนึ่งที่เปนชองทางในการนําภาษาไทยไปใชประโยชน ในการประกอบอาชีพตาง ๆ ได การจะใชภาษาเขียนเพ่ือประโยชนในการประกอบอาชีพก็เชนเดียวกับ การพูด คือ ตองมีวรรณศิลปของภาษา เพื่อใหสิ่งที่เขียนสามารถดึงดูดความสนใจดึงอารมณ ความรูสึกรวมของผูอาน โนมนาวใจใหผูอานเห็นคลอยตาม และเพื่อสรางความบันเทิงใจ รวมท้ัง สรางความรูความเขาใจแกผูอาน ตลอดถึงความเปนอันหนึ่งอันเดียวกันของสวนรวม อาชีพ ที่สามารถนาํ ทักษะการเขียนภาษาไทยไปใชเพ่ือการประกอบอาชีพไดโดยตรง ไดแก อาชีพดังน้ี

ห น้ า | 195 2.1 อาชพี ดานส่ือสารมวลชนทกุ รูปแบบ ท้ังในวงราชการ เอกชน และวงการธุรกิจ ไดแก อาชพี ดงั นี้ 2.1.1 อาชพี ผูสอ่ื ขา ว ผเู ขียนขาว เปนอาชพี ท่ตี องใชศ ิลปะการเขียนและการใชภาษาที่ ดึงดดู ความสนใจของผอู าน 2.1.2 อาชีพผูพิสูจนอักษรและบรรณาธิการ เปนอาชีพท่ีตองมีความรูในการเขียน การสะกดคาํ การใชถ อ ยคําสาํ นวนภาษา สุภาษติ คําพังเพยและหลกั ภาษาไทยเปนอยางดี จัดไดวาเปน อาชีพท่ชี ว ยธาํ รงรกั ษาภาษาไทยไดอ าชพี หนึ่ง 2.2 อาชีพดานการสรางสรรคงานศิลปะรูปแบบตางๆ ทั้งในวงราชการ เอกชน และวงการธุรกจิ ไดแ กอ าชีพดังน้ี 2.2.1 อาชีพกวี นักเขียน ท้ังการเขียนสารคดี นิยาย เร่ืองสั้น การเขียนบทละครเวที บทละครโทรทัศน บทภาพยนต ผูประกอบอาชีพเหลาน้ี นอกจากมีศิลปะการเขียน และการเลือกใช ถอยคําภาษามาใชเปนอยางดีตองเปนคนท่ีอานมาก ฟงมาก เพื่อนําขอมูลท่ีไดรับไปใชประโยชน ในการเขยี นสือ่ สารสรางความสนุกสนาน บันเทิงใจ จรรโลงใจแกผูอานและควรเปนผูมีความคิดริเร่ิม สรา งสรรค และจนิ ตนาการเปนองคป ระกอบ จึงจะทาํ ใหอ าชพี ทีป่ ระกอบประสบความสาํ เร็จดวยดี นอกเหนือจากอาชีพที่ใชภาษาไทยเปนชองทางในการประกอบอาชีพโดยตรงแลว ยังมี การประกอบอาชีพอ่ืน ๆ อีก ที่ใชภาษาไทยเปนชองทางโดยออม เพื่อนําไปสูความสําเร็จในอาชีพ ของตนเอง เชน อาชพี ลาม มคั คุเทศก เลขานกุ าร นกั แปล และนักฝก อบรม ครู อาจารย เปนตน

196 | ห น้ า เรอื่ งท่ี 3 การเพ่มิ พนู ความรแู ละประสบการณท างดานภาษาไทย เพอ่ื การประกอบอาชพี ในการนําความรูทางภาษาไทย ท้ังทักษะการพูดและการเขียนไปใชในการประกอบอาชีพนั้น เพียงการศึกษาในช้ันเรียนและตําราอาจจะยังไมเพียงพอ ผูประกอบอาชีพตองเพิ่มพูนความรู และประสบการณดา นภาษาและดานตาง ๆ เพอื่ ใหการประกอบอาชพี ประสบความสําเรจ็ ดงั จะยกตวั อยาง อาชีพทใ่ี ชภ าษาไทย เปนชอ งทางในการประกอบอาชพี โดยตรงเพือ่ เปน ตัวอยาง ดังนี้ 1. อาชีพนักโฆษณา-ประชาสมั พันธ เปนอาชีพที่ผูประกอบการ ตองเพิ่มพูนความรูในเรื่องการเขียน และการพูดแบบสรางสรรค รวมทง้ั ฝก ประสบการณ โดยการฝกเขียนบอ ย ๆ ตลอดจนการศึกษาดูงานของหนวยงาน หรือบริษัเอกชนที่ ประสบความสาํ เร็จในเรื่องของการโฆษณาและประชาสัมพนั ธ องคความรูท ่ีควรศกึ ษาเพมิ่ เตมิ ในการเพ่ิมพูนองคความรูในดานการเขียนและการพูด ผูประกอบอาชีพดานนี้ ควรศึกษา เนอ้ื หาความรทู ีจ่ ะนาํ ไปใชในการพัฒนาอาชีพในเร่ืองตอไปน้ี 1) ศลิ ปะการพดู และศิลปะการเขียน เพราะอาชีพนักโฆษณาประชาสัมพนั ธเปนอาชีพที่ตอง อาศัยศาสตรท้ังสองดานประกอบกัน ในการพูดนํ้าเสียงตองนุมนวลหรือเราใจขึ้นอยูกับสถานการณ ของเร่ืองที่จะโฆษณาหรือประชาสัมพันธ รูจักเลือกใชถอยคําที่เปนการใหเกียรติแกผูฟง หรือเคารพ ขอ มูลทเ่ี จา ของงานใหมา 2) ระดบั ของภาษา ซ่ึงเปนเรื่องของการศกึ ษาถึงความลดหลน่ั ของถอ ยคาํ และการเรยี บเรยี ง ถอยคําท่ใี ชตามโอกาส กาลเทศะและความสัมพันธร ะหวา งบุคคลท่เี ปน ผูสอ่ื สารและผรู ับสาร ซึง่ กลมุ บุคคล ในสังคมแบงออกเปนหลายกลุม หลายชนช้ันตามสภาพอาชีพถิ่นท่ีอยูอาศัย ฯลฯ ภาษาจึงมีความ แตกตางกันเปนระดับตามกลุมคนท่ีใชภาษา เชน ถอยคําท่ีใชกับพระภิกษุสงฆและพระราชวงศ อาจใช ถอยคําอยา งหนึง่ ภาษาของนักเขยี นหรือกวีทส่ี ือ่ สารถึงผูอา น กอ็ าจจะใชภาษาอีกอยางหน่ึง เปนตน ดงั น้นั ผูใ ชภ าษาจงึ ตอ งคาํ นึงถึงความเหมาะสมและเลอื กใชใ หถ กู ตองเหมาะสมกบั กาลเทศะ และบคุ คล ในภาษาไทย จะแบง ระดบั ของภาษาเปน 5 ระดบั คือ 2.1) ภาษาระดบั พิธีการ เปน ภาษาทใ่ี ชในงานพระราชพิธีหรืองานพธิ ีของรัฐ 2.2) ภาษาระดบั ทางการ เปนภาษาท่ีใชในทป่ี ระชมุ ทม่ี แี บบแผนการบรรยาย การอภิปรายทเี่ ปนทางการ เปน ตน 2.3) ภาษาระดบั กงึ่ ทางการ เปน ภาษาท่ีใชใ นการอภปิ ราย ประชมุ กลมุ ในหอ งเรยี น การพดู ทางวทิ ยแุ ละโทรทัศน ขา ว และบทความในหนังสือพมิ พ 2.4) ภาษาระดับสนทนาทวั่ ไป เปนภาษาท่ีใชส นทนาท่วั ๆ ไป กบั คนท่ไี มค ุน เคย มากนกั เชน ครพู ดู กบั ผเู รียน เปนตน

ห น้ า | 197 2.5) ภาษาระดบั กันเอง เปนภาษาระดับที่เรียกวาระดับภาษาปาก เปนภาษาสนทนา ของครอบครวั ในหมเู พ่อื นสนิท หรอื ญาติพ่ีนอ ง พดู อยใู นวงจาํ กัด 3) เรอื่ งของนาํ้ เสียงในภาษา ซ่งึ เปนเรือ่ งท่ีเกยี่ วกบั อารมณค วามรูส กึ ของผสู ง สารทปี่ รากฎให รูสึกหรือเปนรองรอยในภาษาหรือเน้ือหาที่ผูสงสารตองการจะสื่อออกมาเปนความรูสึกแฝงท่ีปรากฎ ในการสื่อสาร ซึ่งนักโฆษณาประชาสัมพันธตองระมัดระวังมิใหมีนํ้าเสียงของภาษาออกมาในทางที่ ไมพึงประสงค หรือสรา งความรสู ึกท่ไี มดแี กผฟู ง 4) ดา นการพัฒนาบุคลกิ ภาพ ในบางครั้งนกั โฆษณา-ประชาสัมพันธตองปรากฎตัวตอบุคคล ท่วั ไปในงานตา ง ๆ จึงควรตอ งแตงกายใหส ุภาพเรยี บรอย เหมาะกบั กาลเทศะของสถานท่ีและงานท่ัวไป ซงึ่ จะชวยสรา งความนาเช่อื ถอื แกผูพบเหน็ ไดส วนหน่ึง 5) การพัฒนาองคความรูในตนเอง นักโฆษณา-ประชาสัมพันธ ตองหมั่นแสวงหาความรู ติดตามขาวสารขอมูลทุกดานอยางสมํ่าเสมอ เพื่อนํามาใชเปนขอมูลในการพัฒนาการโฆษณา- ประชาสัมพันธใหนาสนใจอยูตลอดเวลา รวมทั้งตองแสวงหาความรูในดานการประเมินผล เพ่ือใช ประโยชนในการประเมินผลการปฏิบัติหนาที่ของตนเองดวยรูปแบบวิธีการตาง ๆ ที่จะกอใหเกิด การพฒั นาอาชพี ใหด ยี ่งิ ขน้ึ แหลงทค่ี วรศกึ ษาเพมิ่ เติม แหลง ทีค่ วรศึกษาเพม่ิ เตมิ เพ่ือเพิ่มพนู ความรูในอาชีพน้ี ไดแก 1) สถาบนั ฝก อบรมของเอกชน ซ่งึ ผเู รยี นสามารถหาขอมลู รายชอื่ ไดจากอนิ เตอรเ น็ต 2) หนวยงานของทางราชการ ไดแ ก กรมประชาสมั พันธ สถาบันสงเสริมการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอธั ยาศยั ภาคตาง ๆ 3) สถานศึกษาตา ง ๆ ของรฐั บาล เชน ผทู ่ีจบการศึกษาระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน ตอ งศึกษาตอ ในระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย และเขาศกึ ษาตอในระดบั อุดมศึกษา คณะนเิ ทศศาสตร คณะวารสารศาสตร คณะศลิ ปะศาสตร คณะอักษรศาสตร ถาศึกษาตอใน 2 คณะหลัง ตองฝกอบรมทางอาชีพเพ่ิมเติมจาก สถาบนั ฝก อบรมตา งๆ 2. อาชีพนักจัดรายการวิทยุ เปนอาชีพที่ผูประกอบการตองเปนคนท่ีตรงตอเวลา มีจรรยาบรรณวิชาชีพ มีความเปนกลาง ในการนําเสนอขาวสารขอมูล รูจักแกปญหาเฉพาะหนาและตองเพ่ิมพูนความรูในเรื่องการเขียน และ การพูด เพราะการเปนนักจัดรายการวิทยุ ผูจัดตองเขียนสคริปทที่จะใชในการดําเนินรายการไดเอง และพูดตามสคริปทไดอยางเปนธรรมชาติ รวมท้ังตองอานมาก ฟงมาก เพื่อเก็บรวบรวมขอมูลไวใช ในการจัดทํารายการวิทยุ ซึ่งมีสถานที่ที่ผูประกอบการสามารถฝกอบรมและศึกษาดูงานไดทั้งของ ภาครฐั และเอกชน

198 | ห น้ า องคความรทู ี่ควรศึกษาเพิม่ เตมิ ในการเพ่ิมพูนความรูเพื่อการเปนนักจัดรายการวิทยุท่ีดี ผูประกอบอาชีพดานนี้ควรศึกษา เนอื้ หาความรทู ่ีจะนาํ มาใชใ นการพัฒนาอาชพี ในเรอื่ งตอไปน้ี 1) ศิลปะการพดู และศิลปะการเขยี น เพราะเปน อาชีพทต่ี องอาศยั ศาสตรท้ังสองดานประกอบ กัน 2) ระดับของภาษา ซงึ่ เปนเรื่องของการศกึ ษาถึงความลดหล่ันของถอยคํา และการเรียบเรียง ถอยคาํ ท่ีใชตามโอกาส กาลเทศะ และความสัมพันธระหวางบุคคลที่เปนผูสงสารและผูรับสาร ซึ่งกลุมบุคคลในสังคมแบงออกเปน หลายกลุม หลายชนชั้น ตามสภาพอาชีพ ถิ่นที่อยูอาศัย ฯลฯ ภาษาจึงมีความแตกตางกันเปนระดับตามกลุมคนที่ใชภาษา เชน ถอยคําที่ใชกับพระภิกษุสงฆและ พระราชวงศ อาจใชถอยคําภาษาอยางหน่ึง ภาษาของนักเขียนหรือกวีที่ส่ือสารถึงผูอาน ก็จะใชภาษา อกี อยา งหนง่ึ เปน ตน ดังน้นั ผูใชภ าษาจงึ ตองคาํ นงึ ถงึ ความเหมาะสม และเลอื กใชใ หถ กู ตอ งเหมาะสมกบั กาลเทศะและบุคคล ในภาษาไทยจะแบง ระดับของภาษาเปน 5 ระดบั คอื 2.1 ภาษาระดับพิธีการ เปนภาษาทีใ่ ชใ นงานพระราชพธิ ี หรืองานพธิ ีของรฐั 2.2 ภาษาระดบั ทางการ เปน ภาษาที่ใชในทปี่ ระชมุ ทีม่ ีแบบแผน ในการบรรยาย การอภิปรายทเ่ี ปนทางการ เปน ตน 2.3 ภาษาระดับก่ึงทางการ เปนภาษาทใ่ี ชใ นการอภิปราย ประชุมกลมุ ในหองเรียน การพูด ทางวิทยแุ ละโทรทัศน ขาว และบทความในหนังสือพิมพ เปนตน 2.4 ภาษาระดับสนทนาทัว่ ไป เปน ภาษาทใ่ี ชสนทนาท่วั ๆ ไปกับคนท่ีไมค นุ เคยมากนัก เชน ครูพูดกับผูเ รียน เปน ตน 2.5 ภาษาระดบั กนั เอง เปน ภาษาระดับท่ีเรียกวาระดับปาก เปนภาษาสนทนาของครอบครัว ในหมูเพ่อื นสนิท หรอื ญาติพน่ี อง พูดอยูใ นวงจํากดั 3) เรื่องของน้ําเสียงในภาษา ซ่ึงเปนเร่ืองที่เก่ียวกับอารมณความรูสึกของผูสงสารท่ีปรากฏ ใหรูสึกหรือเปนรองรอยในภาษาหรือเนื้อหาที่ผูสงสารตองการจะสื่อออกมาเปนความรูสึกแฝง ที่ปรากฎในการส่ือสาร ซึ่งนักจัดรายการวิทยุตองระมัดระวังมิใหมีนํ้าเสียงของภาษาออกมาในทางท่ี ไมพงึ ประสงค หรือสรา งความรูสกึ ที่ไมดีแกผ ฟู ง 4) เร่ืองของหลักการใชภาษา เชน เรื่องของคําสรรพนามท่ีเกี่ยวกับบุคคล คําลักษณะนาม คาํ ราชาศพั ท การออกเสยี ง ร ล และการออกเสยี งคําควบกลํ้า 5) ดานการพัฒนาบุคลิกภาพ ในบางครั้งนักจัดรายการวิทยุตองปรากฏตัวตอบุคคลท่ัวไป ในงานตาง ๆ จึงควรตองแตงกายใหสุภาพเรียบรอย เหมาะกับกาลเทศะของสถานที่และงานที่ไป ซ่งึ จะชวยสรา งความนา เชื่อถอื แกผพู บเห็นไดสว นหนง่ึ

ห น้ า | 199 6) การพัฒนาองคความรูในตนเอง นักจัดรายการวิทยุ ตองหม่ันแสวงหาความรูติดตาม ขาวสารขอมูลทุกดานอยางสม่ําเสมอ เพื่อนํามาใชเปนขอมูลในการพัฒนาการจัดรายการวิทยุ ใหนาสนใจอยูตลอดเวลา รวมท้ังตองแสวงหาความรูในดานการประเมินผล เพ่ือใชประโยชน ในการประเมนิ ผลการปฏิบัตหิ นา ทข่ี องตนเองดว ยรปู แบบวิธีการตาง ๆ ท่ีจะกอใหเกิดการพัฒนาอาชีพ ใหดยี ิ่งข้ึน แหลงทคี่ วรศึกษาเพม่ิ เตมิ แหลงทค่ี วรศึกษาเพิ่มเตมิ เพื่อเพิ่มพูนความรใู นอาชีพน้ี ไดแก 1. สถาบันฝกอบรมของเอกชน ซง่ึ ผูเรียนสามารถหาขอ มูลรายชือ่ ไดจากอินเตอรเนต็ 2. หนว ยงานของทางราชการ ไดแก กรมประชาสัมพันธ สถาบันสงเสริมการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอธั ยาศัยภาคตา ง ๆ 3. สถานศึกษาตาง ๆ ของรัฐบาล เชน ผูท่ีจบการศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนตน ตองศึกษา ตอในระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย และเขาศึกษาตอในคณะนิเทศศาสตร คณะวารสารศาสตร คณะศิลปะศาสตร คณะอักษรศาสตร ถาเขาศึกษาในคณะศิลปะศาสตร หรืออักษรศาสตรตองอบรม เพิม่ เตมิ ในเร่อื งเทคนิคการจดั รายการวิทยุเพ่ิมเติม 3. อาชพี พิธีกร เปนอาชพี ทีผ่ ูประกอบอาชีพตองมีพื้นฐานความรูในเรื่องการพูดเปนอยางดี เพราะเปนอาชีพ ท่ตี อ งใชก ารพูดเปน เครอื่ งมือในการสื่อสารกบั ผูอ่นื การใชค าํ พูดและถอ ยคําภาษาจึงเปนเรื่องสําคัญตอ การสรา งความรสู กึ ทดี่ ีหรอื ไมด ีตอผฟู ง นอกจากนี้บุคลิกภาพและการแตง กายของผทู าํ หนา ทีพ่ ธิ กี รกเ็ ปน อีกเร่ืองหน่ึงท่ีจะดึงดูดความสนใจของผูฟง รวมท้ังควรเปนผูท่ีตรงตอเวลา เพื่อเปนความเชื่อถือใน วชิ าชีพไดสว นหนง่ึ องคความรทู ่ีควรศึกษาเพม่ิ เติม ในการเพิ่มพนู องคค วามรใู นการประกอบอาชีพพิธีกร ควรศึกษาเน้ือหาความรูที่จะนําไปใชใน การพฒั นาอาชพี ในเรื่องตอไปนี้ 1. ศิลปะการพูดหรือศิลปะการใชภาษา เพราะอาชีพพิธีกร เปนอาชีพท่ีตองอาศัยศาสตร (ความร)ู และศิลปข องการพูดเปน อยางมาก ซง่ึ ตอ งอาศยั การฝกฝนบอย ๆ 2. ระดบั ของภาษา ซึ่งเปน เรอื่ งของการศึกษาถึงความลดหลั่นของถอยคํา และการเรียบเรียง ถอยคําที่ใชตามโอกาส กาลเทศะ และความสัมพันธระหวางบุคคลท่ีเปนผูสงสารและผูรับสาร ซ่งึ กลมุ บุคคลในสงั คมแบง ออกเปน หลายกลมุ หลายชนชนั้ ตามสภาพอาชพี ถน่ิ ทีอ่ ยอู าศยั ฯลฯ ภาษาจงึ มี ความแตกตา งกนั เปนระดับตามกลุมคนทีใ่ ชภาษา เชน ถอ ยคาํ ท่ีใชก ับพระภกิ ษุสงฆและพระราชวงศ อาจใช ถอยคาํ ภาษาอยางหน่ึง ภาษาของนักเขยี นหรอื กวที ี่สอื่ สารถงึ ผอู าน ก็จะใชภาษาอีกอยางหนึ่ง เปนตน ดงั นั้นผูใชภ าษาจึงตองคาํ นงึ ถึงความเหมาะสม และเลอื กใชใ หถกู ตองเหมาะสม กบั กาลเทศะและบุคคล

200 | ห น้ า ในภาษาไทยจะแบงระดบั ของภาษาเปน 5 ระดบั คือ 2.1 ภาษาระดบั พิธกี าร เปนภาษาทใ่ี ชในงานพระราชพิธี หรอื งานพิธีของรัฐ 2.2 ภาษาระดับทางการ เปนภาษที่ใชในท่ีประชุมที่มีแบบแผน ในการบรรยาย การอภิปรายท่ีเปนทางการ เปนตน 2.3 ภาษาระดบั กึ่งทางการ เปน ภาษาทีใ่ ชในการอภิปราย ประชุมกลุมในหองเรียน การพูด ทางวทิ ยุและโทรทัศน ขา ว และบทความในหนังสอื พมิ พ เปน ตน 2.4 ภาษาระดบั สนทนาทว่ั ไป เปน ภาษาทีใ่ ชสนทนาท่วั ๆ ไปกบั คนทไ่ี มค นุ เคยมากนัก เชน ครพู ดู กับผเู รียน เปน ตน 2.5 ภาษาระดบั กันเอง เปน ภาษาระดบั ท่เี รยี กวาระดับปากเปน ภาษาสนทนาของครอบครัว ในหมูเพื่อนสนทิ หรอื ญาตพิ นี่ อ งพูดอยูในวงจาํ กัด 3. เรื่องของนํ้าเสียงในภาษา ซ่ึงเปน เร่ืองทีเ่ ก่ยี วกับอารมณ ความรสู กึ ของผูสงสารที่ปรากฎให รสู ึก หรอื เปน รองรอยในภาษา หรอื เนือ้ หาท่ีผูสง สารตอ งการจะสื่อออกมา เปนความรูสึกแฝงท่ีปรากฎ ในการสอ่ื สาร 4. เรื่องของหลักการใชภาษา เชน เร่ืองของคําสรรพนามที่เกื่ยวกับบุคคล คําลักษณะนาม คาํ ราชาศัพท การออกเสยี ง ร ล และการออกเสียงคําควบกลา้ํ 5. เร่ืองของการพัฒนาบคุ ลิกภาพและการแตงกาย ผูทําหนาที่พิธีกร เปนผูท่ีตองปรากฏกาย ตอหนาคนจํานวนมาก บุคลิกภาพและการแตงกายจึงเปนเร่ืองสําคัญท่ีจะปรากฏเปนสิ่งแรกใหผูที่ พบเห็นเกิดความประทับใจหรือไม ถา ประทับใจผูคนจะจดจอรอฟงการพูดเปนประการตอมา ถาผูพูด สามารถพูดไดประทบั ใจ จะกอ เกดิ เปนความนิยมชมชอบตามมาและจะกอใหเกิดเปนความสําเร็จของ อาชีพในท่ีสุด 6. ดานการพัฒนาองคความรูในตนเอง พิธีกรตองหมั่นแสวงหาความรูท่ีเกี่ยวของกับ การประกอบอาชีพ เพ่ือนําไปสูการพัฒนาอาชีพของตนเอง เชน เร่ืองของการวัดผลประเมินผล การทาํ หนาทีข่ องตนเองดว ยรปู แบบวิธกี ารตา งๆ ซง่ึ จะกอ ใหเ กดิ การพฒั นาอาชีพใหดียง่ิ ขึน้ แหลงท่คี วรศึกษาพิม่ เติม แหลง ที่ควรศกึ ษาเพมิ่ เติมเพื่อเพ่ิมพูนความรูในอาชีพนี้ ไดแก 1. สถาบนั ฝกอบรมของเอกชน ซ่ึงผเู รียนสามารถหาขอมูลรายชือ่ ไดจากอนิ เตอรเนต็ 2. หนว ยงานของทางราชการ ไดแก กรมประชาสมั พนั ธ สถาบนั สงเสริมการศึกษานอกระบบ และการศกึ ษาตามอธั ยาศยั ภาคตา งๆ 3. สถานศกึ ษาตา งๆ ของรฐั บาล เชน ผูท จี่ บการศึกษาระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน ตองศกึ ษาตอ ในระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย และเขาศกึ ษาตอ ในระดบั อดุ มศกึ ษา คณะนเิ ทศศาสตร คณะวารสารศาสตร คณะศิลปศาสตร คณะอกั ษรศาสตร ถา เขา ศกึ ษาในคณะศลิ ปศาสตรห รืออกั ษรศาสตรต องอบรมเพมิ่ เตมิ ในเรือ่ งเทคนคิ การจัดรายการวทิ ยเุ พ่ิมเตมิ