ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม

ความหมายของสิง่ แวดล้อม สิง่ แวดลอ้ ม ( Environment ) หมายถึง ทุกสิ่งทกุ อย่างท่ีอยู่รอบตวั มนุษยท์ ง้ั ทม่ี ชี ีวิตและไม่ มชี ีวิต รวมทง้ั ท่เี ป็นรปู ธรรม (สามารถจบั ต้องและมองเหน็ ได้) และนามธรรม (ตวั อยา่ งเช่นวัฒนธรรม แบบแผน ประเพณี ความเชอื่ ) มอี ิทธิพลเกี่ยวโยงถึงกนั เปน็ ปัจจยั ในการเกือ้ หนุนซงึ่ กนั และกนั ผลกระทบจากปจั จยั หนึง่ จะมีสว่ นเสรมิ สรา้ งหรอื ทาลายอกี สว่ นหนง่ึ อย่างหลกี เล่ียงมไิ ด้ สง่ิ แวดลอ้ ม เปน็ วงจรและวัฏจกั รทเ่ี ก่ยี วข้องกนั ไปท้ังระบบ

ประเภทของส่งิ แวดลอ้ ม แบง่ เปน็ 2 ประเภท คอื 1. สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ ไดแ้ ก่ สิง่ แวดลอ้ มทเ่ี กิดขึ้นเองตามธรรมชาติ มี 2 ประเภท คือ 1.1 สิ่งแวดล้อมทางกายภาพ เปน็ สงิ่ แวดล้อมท่ไี ม่มีชวี ิต เชน่ อากาศ ดิน ภเู ขา หว้ ย หนอง คลอง บงึ ทะเลสาบ มหาสมุทร เปน็ ตน้ 1.2 ส่งิ แวดลอ้ มทางชวี ภาพ เป็นสิง่ แวดล้อมท่มี ีชวี ติ เชน่ มนุษย์ สตั ว์ ปา่ ไม้ พชื พรรณตา่ ง ๆ เปน็ ตน้ 2. ส่งิ แวดล้อมท่ีมนุษยส์ รา้ งขน้ึ มี 2 ประเภท คือ 2.1 สงิ่ แวดล้อมทางกายภาพ เป็นสง่ิ ที่มนษุ ยส์ ร้างสามารถจับตอ้ งมองเห็นได้ เชน่ เคร่ืองน่งุ ห่ม อาคาร บ้านเรือน ถนน หนทาง โบราณสถาน เปน็ ต้น 2.2 ส่งิ แวดลอ้ มทางสังคม เปน็ ส่ิงท่มี นษุ ย์สร้างข้ึนเพ่อื ความเปน็ ระเบียบเรียบรอ้ ยของการอยู่รว่ มกนั ใน สงั คม เช่น วฒั นธรรม ประเพณี ศาสนา ความเชอ่ื กฎหมาย เป็นต้น

ระบบนิเวศ (ecosystem) ระบบนเิ วศ (ecosystem) หมายถงึ ระบบความสัมพันธ์ ระหวา่ งกลุ่มส่งิ มีชวี ติ ทีอ่ าศัยอยรู่ ่วมกันในบริเวณนั้น และ ความสัมพันธร์ ะหว่างกล่มุ สง่ิ มีชีวิตกบั สภาพแวดล้อมของแหล่งทอี่ ยู่ ได้แก่ ดิน นา้ แสง ในระบบนเิ วศจะมกี ารถ่ายทอดพลังงานระหว่าง กลุ่มสง่ิ มีชีวิตกลุ่มต่างๆ และมกี ารหมนุ เวยี นสารต่างๆจาก สิง่ แวดล้อมสสู่ ง่ิ มชี วี ติ และจากส่งิ มีชีวติ สูส่ งิ่ แวดล้อม

ส่งิ มีชีวติ (Organism) สิ่งท่ีต้องใชพ้ ลังงานในการดารงชีวิต ซ่ึงมลี ักษณะท่สี าคัญดงั น้ี 1. ต้องมีการเจริญเตบิ โต 2. เคล่อื นไหวได้ด้วยพลงั งานทเี่ กดิ ข้นึ ในร่างกาย 3. สืบพนั ธุไ์ ด้ 4. ประกอบไปด้วยเซลล์ 5. มกี ารหายใจ 6. มีการขบั ถ่ายของเสียตา่ งๆ 7. ตอ้ งกินอาหาร หรือแรธ่ าตุต่างๆ

ประชากร (Population) และกลุมสง่ิ มีชวี ิต (Community) ประชากร (Population) หมายถึง สิง่ มีชีวติ ทง้ั หมดที่ เป็นชนดิ เดียวกัน อาศยั อยใู่ นแหล่งทอ่ี ยู่เดียวกนั ณ ช่วงเวลา เดยี วกัน กลุมส่งิ มีชีวิต (Community) หมายถงึ สง่ิ มีชีวิตต้ังแต่ สองชนดิ มาอยูในแหลงทอ่ี ยเู ดยี วกันในเวลาเดยี วกนั สมาชกิ แต ละหนวยมีความสมั พนั ธก์ นั โดยตรงหรือโดยทางออม และตาง มีความสาคัญตอกลุมสง่ิ มีชวี ิต ตามบทบาทหน้าที่ของตนเอง เชน่ กลุมส่ิงมีชีวติ ในสระน้า จะประกอบดว้ ยประชากรปลา หอย กบ ลกู ออ๊ ด สาหรา่ ย พชื นา้ เปน็ ต้น

แหล่งทอี่ ยู่ (Habitat) สถานที่ทส่ี งิ่ มชี ีวติ อาศัยอยกู่ ระจดั กระจายอย่ตู ามท่ตี า่ งๆ ท่ัวไปเพ่ือใชเ้ ป็นแหลง่ ที่อยู่ อาศยั หาอาหาร หลบภัยจากศตั รู ผสมพนั ธุ์ วางไข่ เป็นต้น แหลง่ ทอี่ ยอู่ าศยั นม้ี ขี อบเขตท่ี แน่นอน แตอ่ าจมีขนาดแตกตา่ งกนั แหล่งท่ีอยู่อาศยั บนบก (Terrestrial habitat) เป็นระบบนิเวศที่ปรากฏอยบู่ นพน้ื ดินซึ่งแตกต่างกนั ไปโดยใช้ ลกั ษณะเดน่ ของพืชเป็นหลกั แบ่ง ซ่งึ ข้นึ กบั ปัจจยั สาคัญ 2 ประการ คือ อณุ หภมู แิ ละปริมาณนา้ ฝน ทาให้พชื พรรณตา่ งๆ แตกต่างกัน

แหล่งทีอ่ ยู่ (Habitat) แหลง่ ที่อยอู่ าศยั ในน้า (Aquatic habitat) - แหลง่ ทอ่ี ยู่อาศัยในทะเลหรอื มหาสมุทร (Marine Ecosystem) เปน็ ระบบนิเวศท่ีมนี า้ เป็นน้าเค็ม มีท้ังท่เี ปน็ ทะเลปิดและทะเลเปดิ เน่อื งจากเปน็ หว้ งนา้ ขนาด ใหญ่ จงึ นยิ มแบง่ ออกเปน็ ระบบนิเวศย่อยตามความลกึ ของน้าอีกดว้ ย - แหล่งที่อยทู่ เ่ี ป็นน้าจืด (Fresh water Ecosystem) เป็นระบบทน่ี ้าเป็นน้าจดื และเปน็ สถานทๆ่ี ส่งิ มชี ีวิตทอ่ี าศยั อยู่ ตอ้ งมีการปรับตวั ในด้านต่างๆเช่น มีรา่ งกายแข็งแรงพอท่จี ะ ต้านกระแสน้าได้ หรอื มีพฤติกรรมว่ายทวนนา้ ฯลฯ

โครงสรา้ งของระบบนิเวศ ระบบนิเวศ (Ecosystem) เปน็ ระบบท่ีแสดงใหเ้ หน็ ถึงความสัมพันธอ์ ยา่ งใกล้ชิดระหว่าง ส่ิงมชี วี ติ กบั สิ่งแวดล้อม ความสัมพนั ธ์ต่างจะเป็นไปอยา่ งมีระบบ จงึ เรยี กวา่ ระบบนิเวศ โครงสรา้ งของระบบนิเวศ แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ 1. โครงสรา้ งทางชวี ภาพ 1.1 โครงสร้างทางชีวภาพ (Biological Structure) ประกอบด้วยสิ่งมชี ีวติ ทีม่ ี บทบาทหน้าทตี่ ่างๆกนั ในระบบนิเวศได้แก่

โครงสร้างของระบบนิเวศ ผผู้ ลิต (Producer) ไดแ้ ก่ สิ่งมชี วี ติ ทีส่ ร้างอาหารได้เอง ปล่อยออกซเิ จนให้กับสง่ิ มีชวี ิต ชนดิ อน่ื ทอ่ี าศัยอยู่รว่ มกนั ผู้ผลิตที่พบเสมอในบริเวณสระน้า มีบทบาทสาคัญทที่ าหน้าที่ เป็นผผู้ ลิตอาหารช้นั ตน้ ในระบบนเิ วศ ผู้บริโภค (Consumer) ไดแ้ ก่ ส่ิงมชี ีวติ ชนิดตา่ งๆ ซึ่งเปน็ กลมุ่ สิง่ มีชวี ติ ประเภทท่ีสรา้ ง อาหารเองไมไ่ ด้ เช่น ไรน้า หนอนจกั ร หนอนแดง ตัวอ่อนของแมลงชนิดตา่ งๆ กุง้ หอย ปู ปลา เปน็ ต้น ผู้ยอ่ ยสลาย (Decomposer) หมายถึง ส่ิงมชี ีวติ ท่สี รา้ งอาหารเองไม่ได้แต่จะได้อาหาร จากการย่อยสลายซากพืชซากสตั ว์ เชน่ เหด็ รา และจุลินทรียต์ า่ งๆ ผยู้ ่อยอินทรียสารจะ ทาใหพ้ ืชและสัตว์ท่ีตายแล้วเกิดการเน่าเป่อื ยสลายเป็นสารทีจ่ าเป็นต่อการเจริญเติบโตของพชื

โครงสร้างของระบบนิเวศ 1.2 โครงสร้างทางกายภาพ โครงสร้างทางกายภาพ (Physiological Structure) ประกอบดว้ ยส่ิงไม่มีชีวิตแต่มี บทบาทต่อการดารงชีวิตของสงิ่ มีชวี ติ ไดแ้ ก่ สารประกอบอนิ ทรยี ์ สารประกอบ อนนิ ทรีย์ ตลอดจนความชนื้ อุณหภูมแิ ละแสงแดด