ทัศนศิลป์ ป.6 หน่วยที่ 1 โดย...ครูอัครยา เตบุญมี

กลมุ่ สาระการเรยี นรูศ้ ลิ ปะ สาระทศั นศิลป์ : ชัน้ ประถมศกึ ษาปที ่ี ๖ นางสาวอคั รยา เตบุญมี ครู วิทยฐานะ ครูชานาญการพิเศษ โรงเรยี นบ้านทงุ่ กลม สานักงานเขตพ้ืนทก่ี ารศกึ ษาประถมศกึ ษาชลบุรี เขต ๓

๑หนว่ ยการเรียนรู้ที่ สวยงามด้วยความสมดลุ

๑. อธบิ ายหลกั การจดั ขนาด สัดส่วน ความสมดลุ ในการสร้าง งานทศั นศิลป์ (ศ ๑.๑ ป.๖/๒) ๒. สรา้ งสรรค์งานทัศนศลิ ปโ์ ดยใชห้ ลักการของรปู และพ้นื ที่ว่าง (ศ ๑.๑ ป.๖/๕)

1 สวยงามด้วย ความสมดลุ

ลวดลายบนปกี ผเี ส้อื มคี วามสมดลุ กัน นกั เรียนลองมอง ไปรอบ ๆ ตวั ดูสิวา่ มสี ิ่งใดบ้างท่ีลวดลายมีความสมดุลเหมอื นกนั

๑. ความสมดลุ ความสมดลุ คือ ความเทา่ กนั เสมอกนั สิง่ ต่าง ๆ ที่เราเห็นวา่ มคี วามสวยงาม เมื่อนกั เรยี นสงั เกตใหด้ ีก็จะพบว่ามคี วามสมดลุ แฝงอยใู่ นสงิ่ นนั้ เชน่ พระท่ีนง่ั อนนั ตสมาคม แม้มคี วามแตกต่างทางด้าน ความสมดลุ ในดอกบานช่นื ซ้าย และดา้ นขวา แต่ก็ยงั มีความสมดุลสวยงาม ประตวู ดั โพธ์ิ ความสมดลุ ทเี่ กดิ จากความเหมือนกนั เทา่ กันในด้านซ้ายและด้านขวา และความสมดลุ ในลายไทย

การวาดภาพโดยคานึงถงึ ความสมดลุ สามารถกาหนดหรือ แบง่ พ้ืนท่ี ในการวาดได้ด้วยสายตา ดังน้ี ๑๒ ๓๔ ๕๖

๒. ขนาด ขนาด หมายถึง มาตราส่วนของสิง่ ใดสงิ่ หนึ่ง ซึง่ มนษุ ย์ได้กาหนดหนว่ ยวดั ข้ึนมาเพื่อเปน็ มาตรฐานในการกาหนดใหม้ ีขนาดทแ่ี ตกต่างกนั เชน่ ขนาดเลก็ ขนาดใหญ่ โดยใชค้ วามกว้าง ความยาว หรอื ความหนาและลกึ เปน็ ตัวกาหนด ขนาดเป็นสิ่งสาคญั ส่วนหนง่ึ ที่ช่วยถา่ ยทอดอารมณ์ ความรสู้ ึกของงานศิลปะ ให้เปน็ ไปตามความตอ้ งการของผสู้ รา้ งสรรคผ์ ลงาน หรือผู้ออกแบบทจี่ ะตอ้ ง พจิ ารณาเองว่า ขนาดเท่าใดจึงจะดูงดงาม เหมาะสมกบั ลกั ษณะของผลงาน นน้ั ๆ การกาหนดขนาดใหญ่ ปานกลาง และเลก็ ใหม้ ีความแตกต่างกนั โดยการคานึง รายละเอยี ดของโครงสร้าง และพ้ืนท่รี องรับ หากขนาดเลก็ หรือ ใหญ่เกนิ ไปอาจทาใหผ้ ลงานท่สี ร้างสรรคข์ าดความเหมาะสมและสวยงาม การวาดภาพต้องคานงึ ถงึ ความสมดุลขององค์ประกอบตา่ ง ๆ ในภาพ เชน่ ขนาดของสง่ิ ตา่ ง ๆ ในภาพ จะต้องมคี วามเหมาะสมและสมดุลไม่ทาให้เกิด ความร้สู กึ วา่ ภาพดเู อียงไปขา้ งใดข้างหน่ึง

ขนาดในภาพไมจ่ าเปน็ ต้องเท่ากันกท็ าใหภ้ าพเกิดความสมดุลได้ ขึ้นอยู่กบั การออกแบบ จดั วางรปู การวาดภาพควรมีรปู ขนาดเล็กและรปู ขนาดใหญป่ ระสานกัน ใหด้ ูงาม ซึ่งรูปท่ีมี ขนาดแตกตา่ งกนั นั้น เมอื่ มาอยรู่ วมกันในภาพแลว้ ต้องจดั ให้เกิดความพอดี การเพ่ิมจานวนของรปู ท่ีมีขนาดเลก็ ทาให้สมดุลกบั รูปท่ีมขี นาดใหญ่ ขนาดทแ่ี ตกต่างกันแตก่ ่อใหเ้ กิดความงาม การออกแบบจัดวางให้ภาพเกิดความสมดลุ

๓. สดั ส่วน สัดส่วน หมายถึง ความสัมพันธ์กันอย่างเหมาะสม ระหว่างขนาดของ องค์ประกอบท่ีแตกต่างกัน สัดส่วนในภาพวาดเก่ียวข้องกับขนาดของส่ิงต่าง ๆ ในภาพ ซง่ึ ต้องมคี วามสัมพันธก์ นั อย่างพอดี สัดส่วนของคนเรามีความแตกต่างกันตามเพศและวัยของรปู คนทต่ี ้องการวาด ดังน้ัน การวาดภาพคนจะกาหนดขนาดตามความสูง ต้ังแต่เด็กไปจนถึงผู้ใหญ่ จะมี สัดส่วนของการวาดที่ไม่เหมือนกัน โดยใช้ขนาดความสูงของศีรษะกาหนด สดั สว่ น ตามชว่ งอายจุ ะทาใหด้ ูสมส่วนมากย่งิ ขนึ้ ค ว า ม เ ข้ า ใ จ เ รื่ อ ง สั ด ส่ ว น ที่ เหมาะสมในการวาดภาพจะช่วย ให้จัดวางองค์ประกอบต่าง ๆ ในภาพไดง้ ่ายขึ้น สดั สว่ นเดก็ อายุ สดั ส่วนเดก็ อายุ สดั ส่วนเด็กอายุ ๑ ปี ๓ ปี ๕ ปี

ข้ันตอนการวาดภาพโดยกาหนดสัดส่วนโครงสร้างของวัตถุจากรูปร่าง และรูปทรง การวาดภาพต้องกาหนดสัดส่วนโครงสร้างโดยใช้รูปร่างของวัตถุจัดวางขนาด ให้เหมาะสมกับพื้นรองรับ และเพ่ิมรายละเอียดโดยใช้รูปทรงของวัตถุให้มี ความเหมอื นจรงิ มากยิง่ ขึน้ ๒ ๓ ๑ กาหนดสัดส่วน โดยการร่าง วาดรายละเอียดเพมิ่ เตมิ แตง่ เติมแสงเงาให้ภาพ ด้วยดนิ สอหรอื กะประมาณ สวยงาม ด้วยสายตา

๔. รปู และพื้นทว่ี ่าง รูปและพ้ืนที่ว่าง หมายถึงภาพท่ีสวยงามจาเป็นต้องมีการจัดวางขนาดและ เร่ืองราวให้เหมาะสมกับพื้นที่ว่าง โดยการกาหนดขนาดไม่ให้เล็กหรือใหญ่ จนเกินไป และนาองค์ประกอบของเรื่องราวมาจัดวางให้เหมาะสมสัมพันธ์กัน อยา่ งลงตวั จะทาใหร้ ูปโดดเดน่ นา่ สนใจมากย่งิ ขน้ึ

การจัดบรเิ วณพ้นื ท่ีวา่ งภายในภาพสามารถทาได้หลายรูปแบบ เช่น การวางพ้ืนท่ี วา่ งรอบ ๆ รปู เพื่อให้รปู มขี นาดใหญแ่ ละโดดเด่น ส่วนการวางพ้นื ที่ว่างตรงกลางภาพ เป็นการเน้นจุดเด่นของภาพ และการวางพ้ืนที่ว่างกระจายอยู่รอบ ๆ รูป ทาให้ องค์ประกอบของภาพมีความสมบูรณ์มากยิ่งข้ึน พ้ืนที่ว่างในภาพอาจปรากฏใน ลกั ษณะตา่ ง ๆ ดังน้ี