Proverb

สภุ าษติ คาํ พงั เพย สาํ นวนไทย กงกาํ กงเกวยี น ใชเ ปน คาํ อุปมาหมายความวา เวรสนองเวร, กรรมสนองกรรม, เชน ทาํ แกเขาอยางไร ตนหรือลกู หลานกอ็ าจจะถูกทําในทาํ นองเดียวกันอยา งน้นั บาง เปน กลกํากงเกวียน กรวดนาํ้ ควา่ํ กะลา, กรวดนาํ้ ควา่ํ ขนั ตัดขาดไมขอเก่ียวของดวย กระดงั งาลนไฟ หญิงท่ีเคยแตง งานหรือผานผูชายมาแลว ยอ มรูจ ักชั้นเชิงทางปรนนบิ ตั ิและเอาอกเอาใจ ผูชายไดด ีกวา หญิงท่ยี งั ไมไดแ ตงงาน กระดไ่ี ดน า้ํ ใชเปรยี บเทียบคนที่แสดงอาการดอี กดใี จจนตัวสน่ั เชน เขาดีใจเหมอื นกระดไ่ี ดน้ํา กระตา ยขาเดยี ว, กระตา ยสามขา ยืนกรานไมย อมรับ กระตา ยตนื่ ตมู ใชเ ปรียบเทียบคนทแี่ สดงอาการตน่ื ตกใจงายโดยไมท นั สาํ รวจใหถ องแทกอน กระตา ยหมายจนั ทร ผูชายหมายปองผูห ญิงท่มี ีฐานะดีกวา กาํ ขด้ี กี วา กาํ ตด ไดบางดีกวา ไมไ ดอ ะไรเลย

2 กนิ นาํ้ ไตศ อก จําตองยอมเปนรองเขา, ไมเทียมหนาเทียมตาเทา, (มักหมายถึงเมียนอยที่ตองยอมล ใหแ กเมียหลวง) กาคาบพรกิ ลักษณะคนผิวดําแตง ตวั ดวยเส้อื ผาแดง กนิ บนเรอื น ขบี้ นหลงั คา คนเนรคณุ กนิ ปนู รอ นทอ ง ทําอาการมพี ิรธุ เอง, แสดงอาการเดอื ดรอนขึ้นเอง เกลอื เปน หนอน, ไสเ ปน หนอน ญาตมิ ติ ร สามาภรรยา บตุ รธิดา เพื่อนรวมงาน หรือคนในบา นคดิ คดทรยศ ไกเ หน็ ตนี งู งเู หน็ นมไก ตา งฝา ยตา งรคู วามลบั ของกันและกัน ขนทรายเขา วดั หาประโยชนใหสว นรวม ขมนิ้ กบั ปนู ชอบววิ าทกันอยเู สมอเมอ่ื อยใู กลก ัน, ไมถ ูกกัน ขม เขาโคขนื บงั คบั ขนื ใจผูอ่นื ใหท ําตามที่ตนตองการ เชน จะจดั แจงแตงตามอารมณใ หกินหญา เรา เหมอื นขมเขาโคขนื ใหกนิ หญา ขวา งงไู มพ น คอ ทาํ อะไรแลวผลรายกลบั มาสูตัว ขวานผา ซาก โผงผางไมเกรงใจใคร (ใชแกกริยาพดู )

3 ขงิ กร็ า ขา กแ็ รง ตางกจ็ ดั จา นพอ ๆ กนั , ตา งกม็ อี ารมณร อ นพอ ๆ กนั , ตางไมย อมลดละกัน ขแี้ พช วนตี แพตามกติกาแลว ยังไมย อมรับวา แพจะเอาชนะดวยกาํ ลงั , แพแลว พาล' ขนุ ไมข น้ึ , ขนุ ไมเ ชอื่ ง เล้ียงไมเ ชื่องมีแตเนรคุณ เขยี นเสอื ใหว วั กลวั ทาํ อยางใดอยา งหน่ึง เพ่ือใหอ ีกฝา ยหนง่ึ เสียขวญั หรือเกรงขาม ไขใ นหนิ ของท่ตี อ งระมัดระวงั ทะนถุ นอมอยางย่งิ คงเสน คงวา เสมอตน เสมอปลาย คดในขอ งอ ในกระดกู มีสันดานคดโกง ควาํ่ บาตร ไมย อมคบคาสมาคมดวย, เดมิ หมายถึงสงั ฆกรรมที่พระสงฆประกาศลงโทษคฤหสั ถผู ประทุษรา ยตอ ศาสนาดว ยการไมคบ ไมรับบิณฑบาต เปนตน คางคกขน้ึ วอ คนทมี่ ีฐานะต่ําตอย พอไดด บิ ไดดกี ม็ ักแสดงกริ ิยาอวดดลี มื ตวั

4 จระเขข วางคลอง ผทู ีช่ อบกันทา หรือขัดขวางไมใ หผ ูอนื่ ทาํ การอยา งใดอยางหนึง่ ไดส ะดวก เหมอื นจระเขท่ี ขน้ึ มาขวางคลองทาํ ใหเ รอื ผานไปผานมาไมสะดวก จบั ปลาสองมอื หมายจะเอาใหไ ดทง้ั 2 อยา ง, เส่ยี งทาํ การพรอ ม ๆ กัน ซ่ึงอาจไมสําเร็จทง้ั 2 อยา ง จบั ปใู สก ระดง ยากทีจ่ ะทําใหอ ยนู ง่ิ ๆ ได จบั แพะชนแกะ ทําอยางขอไปที ไมไดอยา งน้กี เ็ อาอยา งนน้ั เขา แทนเพื่อใหล ลุ วงก็ไป ชกั นา้ํ เขา ลกึ ชกั ศกึ เขา บา น นําศัตรเู ขาบาน ชกั ใบใหเ รอื เสยี พูดหรอื ทําขวาง ๆ ใหก ารสนทนาหรือการงานเขวออกนอกเรอ่ื งไป เดก็ อมมอื ผไู มรปู ระสปี ระสา ดนิ พอกหางหมู ท่ีค่งั คางคา งพูนขน้ึ เรอ่ื ย ๆ เดก็ เมอื่ วานซนื คํากลาวเชิงดูหมน่ิ หรอื เชงิ สั่งสอนวา มคี วามรูหรอื ประสบการณน อ ย เดด็ บวั ไมไ วใ ย ตัดขาด, ตัดญาติขาดมิตรกันเด็ดขาด, มกั ใชค ูกับ เด็ดดอกไมไ วข้ัว เดด็ บวั ไมไ วใ ย

5 ตบตา หลอกหรอื ลวงใหใหเขา ใจผิด ตบมอื ขา งเดยี วไมด งั ทําอะไรฝา ยเดียวไมเ กิดผล ตบหวั ลบู หลงั ทําหรอื พูดใหก ระทบกระเทือนใจในตอนแรกแลว กลับทํา หรือพูดเปนการปลอบใจใน ตอนหลัง ตดั หางปลอ ยวดั ตดั ขาดไมเ ก่ียวของ ไมเอาเปนธุระอีกตอ ไป ตาลตี าเหลอื ก อาการรบี รอ นลนลาน, ตื่นกลวั ถวายหวั ยอมเสีย่ งชีวิตเพือ่ ชาติ, เอาชวี ติ เปนประกนั , ทาํ จนสุดความสามารถ, ยอมสตู าย ถา นไฟเกา ชายหญิงท่เี คยรกั ใครห รอื เคยไดเ สยี กันมากอน แมเ ลิกรางกนั ไปเมื่อมาพบกันใหม ยอมรักใครห รือปลงใจกันไดงายขน้ึ ถอนหงอก ไมน บั ถือเปนผใู หญ, พดู วา ใหเ สียผใู หญ ถอดเขย้ี วถอดเลบ็ ละพยศ, ละความดุหรอื รายกาจ, เลิกแสดงฤทธิแ์ สดงอํานาจอกี ตอไป ถอยหลงั เขา คลอง หวนกลับไปหาแบบเดิม

6 ทองแผน เดยี วกนั เกย่ี วดองกันโดยการแตง งาน ทองไมร รู อ น เฉยเมย, ไมกระตอื รือรน, ไมส ะดงุ สะเทือน ทา ดที เี หลว มีทาทางดี แตทําอะไรไมไดเรอ่ื ง ทาํ นาบนหลงั คน หาผลประโยชนใสตนโดยขูดรีดผูอน่ื ทาํ บญุ เอาหนา ทาํ บญุ อวดผูอ น่ื ไมใ ชท ําดวย นกตอ คนท่ีทําหนา ทต่ี ดิ ตอหรอื ชกั จงู หลอกลอ คนอ่นื ใหห ลงเชอื่ (ใชใ นทางไมด )ี นายวา ขข้ี า พลอย พลอยพดู ผสมโรงตเิ ตยี นผูอื่นตามนายไปดว ย นา้ํ ขนึ้ ใหร บี ตกั มีโอกาสดีควรรีบทํา นา้ํ บอ นอ ย นํ้าลาย นาํ้ ลดตอผดุ เม่ือหมดอํานาจความชั่วทท่ี าํ ไวกป็ รากฏ

7 บนบานศาลกลา ว ขอรอ งใหส ิ่งศักด์ิสทิ ธิ์ชว ยเหลือ บอกเลา เกา สบิ บอกกลาวใหรู บา งชา งยุ คนท่ชี อบสอเสยี ดยุยงใหเขาแตกกนั บกุ ปา ฝา ดง พยายามตอสอู ปุ สรรคตา ง ๆ ปลาขอ งเดยี วกนั คนทีอ่ ยูรว มกันหรอื เปนพวกเดยี วกัน ปลาหมอแถกเหงอื ก กระเสือกกระสนด้ินรน ปากปลารา ชอบพดู คําหยาบ ปด ทองพระ ทาํ ความดีแตไ มไดรบั การยกยอ งเพราะไมม ใี ครเหน็ คณุ คา ปด ประตตู แี มว รังแกคนไมมีทางสไู มม ีทางหนีรอดไปได ผอ นหนกั เปน เบา ลดความรุนแรง, ลดหยอนลง

8 ผกั ชโี รยหนา การทาํ ความดเี พยี งผวิ เผนิ ผา ขรี้ ว้ิ หอ ทอง คนมง่ั มีแตแ ตง ตัวซอมซอ ฝนตกไมท ว่ั ฟา ใหห รือแจกจา ยอะไรไมท่ัวถึงกนั ฝนทงั่ ใหเ ปน เขม็ เพียรพยายามสดุ ความสามารถจนกวาจะสําเรจ็ ผล ฝากผฝี ากไข ขอยดึ เปนที่พงึ่ จนวันตาย พดู เปน นยั พูดออม ๆ โดยไมบอกเรื่องราวตรง ๆ พงุ หอกเขา รก ทําพอใหเสร็จไปโดยไมม เี ปาหมายหรอื โดยไมคํานงึ วา ใครจะเดอื ดรอน ฟง ไมไ ดศ พั ท จบั ไปกระเดยี ด ฟง ไมไ ดความแจม ชัด แลวเอาไปพดู ตอ หรอื ทําผดิ ๆ พลาด ๆ มา ดดี กระโหลก มีกริ ยิ ากระโดกกระเดกลุกลนหรือไมเ รียบรอย (มักใชแกผ ูหญงิ ) มหี นา มตี า มีคนนบั ถือ, มีเกียรติ, ไดรบั ความยกยอง

9 แมส อ่ื แมช กั ไมไ ดเ จา ตวั เอาววั พนั หลกั หญงิ ท่ไี ปตดิ ตอ ระหวางชายหญิงแตไ มส ําเรจ็ ในทีส่ ุดก็ตกเปน ภรรยาของชายนน้ั แทน ไมใ ชข ไี้ ก ไมเ ลว, มีอะไรดเี หมอื นกนั ดูหม่ินไมไ ด ไมม เี งาหวั เปน ลางวาจะตายรา ย ไมใ กลฝ ง แกใกลจ ะตาย ไมเ บอ่ื ไมเ มา ไมลงรอยกนั , ขดั แยงเปน ประจาํ ยกตนขม ทา น ยกยอ งตวั เองและขมผอู ่นื , พดู ทบั ถมผูอ่นื แสดงใหเ ห็นวา ตวั เหนือกวา ยกเมฆ เดาเอา, นกึ คาดเอาเอง, กเุ รอ่ื งข้ึน ยกหางตวั เอง ยกตนเองวาดีวา เกง รวบหวั รวบหาง รวบรัดใหสน้ั , ทาํ ใหเ สรจ็ โดยเรว็ ฉวยโอกาสเมือ่ มชี อ งทาง รกั ดหี ามจว่ั รกั ชว่ั หามเสา ใฝด ีจะมคี วามสุขความเจรญิ ใฝชั่วจะไดร ับความลําบาก

10 ลมเพลมพดั อาการท่เี จบ็ ปว ยโดยไมรสู าเหตุมักเขา ใจวา ถูกกระทํา ลงิ หลอกเจา ลอหลอกผูใหญเ วลาผูใหญเผลอ วนั พระไมไ ดม หี นเดยี ว วนั หนายงั มโี อกาสอีก (มกั ใชพูดเปนเชิงอาฆาต) ววั ลมื ตนี คนท่ไี ดดีแลว ลืมฐานะเดมิ ของตน ศษิ ยค ดิ ลา งครู ศิษยเ นรคณุ ท่มี ุงคดิ ทาํ ลายลางครบู าอาจารย ศษิ ยม คี รู คนเกงที่มคี รู สองจติ สองใจ ลงั เล, ตดั สนิ ใจไมได, เชน จะไมเ ชยี งใหมด ีหรือไมไ ปดี ยงั สองจติ สองใจอยู สนิ้ ประตู ไมม ที าง หนอนหนงั สอื คนท่ีชอบหมกมนุ อยูกับการอา นหนังสือ หมากดั ไมเ หา คนท่ตี อสูหรือตอบโตโดยไมเตือนลว งหนา

11 หมใู นอวย สงิ่ ท่อี ยใู นกํามือ หวานนอกขมใน พดู ทาํ หรอื แสดงใหเ หน็ วา ดแี ตภายนอก แตใ นใจกลับตรงขา ม หอกขา งแคร คนท่ีใกลชดิ ท่อี าจคิดรายขน้ึ มาเมอ่ื ไรก็ได มักใชแ ก ลูกเล้ียงท่ีติดมากบั พอหรือแม, ศัตรทู อ่ี ยูขางตัว อมพระมาพดู ใชใ นการพดู โดยอางพระหรอื สิง่ ศกั ด์สิ ิทธิม์ าประกอบเปนพยาน มกั ใชในความปฏิเสธ เชน ตอ ใหอมพระมาพูดกไ็ มเ ชอ่ื นกนอ ยทาํ รงั แตพ อตวั หมายถึง เปนผูนอยทําอะไรตองดูใหพอสมควรกบั ฐานะของตน เชน มเี งินไมม ากนัก ก็ สรางบานพอประมาณมใิ ชส รางใหญโ ตเพ่ิมภาระหนสี้ นิ ใหครอบครัว ตงี ใู หก ากนิ หมายถึง ลงทุนลงแรงทําสงิ่ ท่ีไมเปนคุณแกตน มแี ตจ ะเปนโทษแลว ยงั กลับไปเปน ประโยชนแ กผอู ื่นอีก เชน ตีงูใหต ายแตไมไ ดนาํ งูมาเปนอาหารกลับโยนงูใหก ากนิ ขมน้ิ กบั ปนู หมายถงึ คนสองคนท่ีไมถ ูกกัน อยใู กลก ันเม่อื ไรก็ตองทะเลาะววิ าทกนั เมอื่ นน้ั ปลาใหญก นิ ปลาเลก็ หมายถงึ คนทีม่ ีอํานาจราชศกั ด์ิ หรือเปนใหญเ ปนโตก็ยอมขม คนทีเ่ ปนผูนอ ยหรอื ผนู อ ย เหมอื นกับคนท่มี ีกําลังมากยอมมีภาษเี หนือกวาคนออนแอ

12 ฆา ชา งเอางา หมายถงึ การทาํ ลายสง่ิ ท่ใี หญโตลงทุนลงแรงไปมาก เพ่ือใหไ ดข องสาํ คัญเพยี ง เล็กนอ ย โดยไมค ํานงึ วา การกระทํานัน้ จะสมควรหรอื ไมขอใหไดสิ่งทีต่ อ งการ วดั รอยเทา หมายถึง มุง จะโตตอบ มงุ แกแคน มุง อาฆาต เปน สาํ นวนทใี่ ชก บั ลูกท่ีคิดจะสูพอ หรอื ใชก ับผูนอ ย คิดจะหักลางผใู หญท เ่ี คยบังคับบญั ชาตนมากไ็ ด มา ดดี กระโหลก หมายถงึ กรยิ าทาทางผลบุ ผลบั กระโดกกระเดกลกุ ลน มกั ใชว าผหู ญงิ ทไ่ี มเ รียบรอ ย จะลกุ จะน่งั จะเดนิ เตะนัน่ โดนน่ี กระทบโนน ไปรอบขาง จบั ปใู สก ระดง หมายถึง การเปรยี บเทียบกบั เดก็ ๆที่ซุกซน ไมย อมอยนู ิ่งผใู หญตอ งคอยควบคุมดแู ล ตลอดเวลา เพ่อื ใหเ ด็กอยใู นระเบยี บ เปา ปใ หค วายฟง หมายถงึ การพดู จาแนะนําสง่ั สอนใหค นโงเ งาฟง เพอื่ หวังใหเ กดิ ประโยชนแ กต ัวเขาเอง แตกลบั ไมไดประโยชนอะไรเลย เพราะคนโงฟ ง ไมร เู รือ่ งเหมอื นกับคนเปา ปใ หค วายฟง ควายฟงไมรเู รอ่ื ง ขนทรายเขา วดั หมายถึง การทําประโยชนใหสวนรวม โดยการกระทําอยางไรอยางหนง่ึ แมไ ป กระทบกระเทอื นใหผ ูอ่ืนเสยี ประโยชน ก็ถือวา ยกใหก ับสวนรวมไมต องมีอะไรมาชดเชยก็ได ชา งตายทง้ั ตวั เอาใบบวั มาปด หมายถึง คนทที่ าํ ความผดิ อยางรายแรง ยอ มไมส ามารถปกปด ความผิดของตนได หรอื พยายามหาหลกั ฐานมากลบเกลอ่ื น แตไมสามารถปกปดความผิดนัน้ ได

13 ตกั บาตรถามพระ หมายถงึ จะใหอ ะไรสักอยางหนง่ึ แกผ อู ื่น ในเมื่อผนู ั้นเต็มใจรับอยูแลว ไมต องถามวา จะ เอาหรอื ไมเอา เม่ือจะใหก ใ็ หท ีเดยี ว เหมือนกบั ถวายอาหารพระ พระทา นจะรับของทุกอยาง ไมมีการปฏิเสธ ยนื กระตา ยขาเดยี ว หมายถึง การพูดยนื ยันคาํ เดยี วไมแปรผนั หรือเปลีย่ นแปลงไป เชน เขาไมไดลกั เงินไป จริงๆถามเขาตง้ั รอ ยครงั้ เขาก็ยนื ยันวา ไมไ ดอาไปจรงิ ววั แกอ ยากกนิ หญา ออ น หมายถึง ชายแกท ี่มีเมียสาวคราวลกู หลาน มักใชเปน คาํ เปรียบเปรย เมื่อเห็นคนท่ีมีอายุ มากไปจบี เด็กรุนลกู หลานหวงั จะไดม าเปนเมีย สอนจระเขใ หว า ยนาํ้ หมายถึง สอนคนที่มสี ันดานไมดอี ยแู ลว ใหม คี วามเฉลียวฉลาดมากย่ิงขึ้น แลวก็ กอใหเ กดิ เรอ่ื งรายข้ึนมาภายหลัง ววั หายลอ มคอก หมายถงึ เกิดเร่ืองเสียหายขึน้ แลว จึงคดิ หาหนทางปอ งกนั เหมอื นมีสมบัตไิ มเก็บรักษา ใหด ี พอสมบัติหายไปแลวจึงหาทางสรา งท่เี กบ็ สมบตั ิ ตาบอดไดแ วน หมายถงึ ไดรบั สิง่ ของทม่ี คี นเขาใหมา แตต วั เองไมม ีปญ ญาจะใช เชน มคี นใหพ ดั ลมมา แตท บ่ี านไมมไี ฟฟาเปนตน ปลากระดไ่ี ดน า้ํ หมายถึง การแสดงอาการดใี จจนออกหนา ดแู ลว เกินงาม สวนใหญแลว จะวา ผหู ญงิ ที่ แสดงอาการดีใจ และทา ทางไมเ รียบรอ ย

14 ขช่ี า งจบั ตก๊ั แตน หมายถงึ การจดั ทาํ สงิ่ ใดทเี่ ปนการโกลาหลโดยใชเหตุ หรอื ธุระทที่ าํ นนั้ เปนสง่ิ เลก็ นอย ไมนา จะตองลงทุนหรอื เตรยี มการใหญโ ตเกินตอ งการ เหมือนคนลงทุนมากได ผลตอบแทนนอย มอื ไมพ ายเอาเทา รานาํ้ หมายถงึ ไมช ว ยทํางานแลว เกะกะขดั ขวาง ทําใหง านเดินไปไมสะดวก เหมือนกบั คนทีน่ งั่ ไป ในเรือไมชวยทาํ งาน แตย ังไปเอาเทา ไปราน้ําใหเรอื แลน ชา วดั รอยเทา หมายถึง มงุ จะโตตอบ มงุ แกแคน มุงอาฆาต เปน สาํ นวนที่ใชกับลกู ทีค่ ดิ จะสูลกู หรือ ใชกบั ผนู อย คิดจะหักลางผใู หญท เี่ คยบงั คับบัญชาตนมากไ็ ด หนเี สอื ปะจระเข หมายถึง คนทีม่ คี วามทกุ ขก าํ ลังจะไดรบั อันตราย ไปขอความชว ยเหลอื จากบุคคลอน่ื แตกลับไปพบความทุกขอันตรายอีก จากบคุ คลทไ่ี ปขอพง่ึ พิง กระตา ยตน่ื ตมู หมายถึง การตกใจเกินกวา เหตุ เมอ่ื มเี หตุอะไรเกดิ ขึ้น ยังไมท นั พจิ ารณาใหถถ่ี ว นก็ตกใจไป กอนแลว เหมือนกบั นิทานเร่ืองกระตายตน่ื ตูม จบั ปลาสองมอื หมายถึง ตองการตําหนิชายหรอื หญงิ ท่ใี จไมแ นนอน เชน รกั คนสองคนในเวลา เดยี วกนั ดไี มดีคนรักอาจหลุดมอื ไปท้ังสองคนเลยก็ได ไขใ นหนิ หมายถงึ สงิ่ ตางๆ หรอื สง่ิ ใด ทมี่ ลี กั ษณะเปราะมอมบางออ นแอ ตองทะนุถนอมเปน พเิ ศษ ไมใ หไดรบั อันตรายหรือเกดิ การเสยี หายได

15 ดนิ พอกหางหมู หมายถึง การปลอ ยงานค่งั คางอยูเรื่อยๆ เพราะมัวแตผดั วนั ประกนั พุง ในไมช างานท่ีค่ัง คา งนั้นจะพอกพลู มากขึน้ ทกุ ที จนเปนภาระทีห่ นาเบอ่ื หนา ยภายหลัง คางคกขน้ึ วอ หมายถงึ การประชกประชันหรอื เสียดสเี ม่ือปรากฏวา บคุ คลใด บุคคลหนึ่งซง่ึ ขาดลกั ษณะ เหมาะสมไดร ับการยกยอ ง จนเกินฐานะและพน้ื เพเดิม เอาเปด ไปขนั ประชนั ไก หมายถงึ การเอาของทีไ่ มดี ไมมีคา มาแทนของดขี องมีคา เชน นําทองแดงหัวพลอยไป แทน แหวนทองคํา ฝง เพชร เปน ตน GGGGGGGGG