บทที่ 3

การวเิ คราะหร์ ายการคา้ หนว่ ยที่ Transaction Analysis ๓ การเรยี นร้กู ระบวนการการวิเคราะหร์ ายการค้าใน หลากหลายรูปแบบ ครผู ้สู อน นางนรีรตั น์ สิงห์นันท์ ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ครูชานาญการ

หน่วยการเรยี นรูท้ ่ี 3 การวิเคราะห์รายการคา้ รูปแบบของกจิ การ รูปแบบของกจิ การคา้ แต่ละประเภทจะแตกตา่ งกนั ออกไปตามสภาพการลงทุนในกิจการลักษณะการ จัดตงั้ การดาเนนิ งาน และความสาคญั ทางเศรษฐกิจ แบ่งได้ดังนี้ 1. กจิ การเจ้าของคนเดยี ว (Single Proprietorship) ไดแ้ ก่ กิจการขนาดเล็กทมี่ ีบุคคลคนเดียวเป็น เจ้าของ เช่น รายคา้ ย่อย สานักงานผปู้ ระกอบวชิ าชพี อิสระ การจัดตง้ั ทาได้ง่าย เจ้าของดาเนินงานเองและ รับผดิ ชอบในหนีส้ นิ ของร้านโดยไมจ่ ากดั จานวน ขอ้ เสยี ของกจิ การคา้ เจา้ ของคนเดยี วคือ เงินทุนมีจานวนจากัด การขยายกิจการทาไดย้ าก อายขุ องกจิ การจะสน้ิ สดุ เทา่ อายุเจา้ ของกิจการหรือนอ้ ยกว่าน้ัน 2. หา้ งหนุ้ ส่วน (Partnership) คือ กิจการท่ีมีบุคคลตง้ั แต่ 2 คนขน้ึ ไปรว่ มกนั เป็นเจ้าของโดยมี สัญญาตกลงรวมทนุ กนั เป็นหุ้นสว่ นประกอบการคา้ เพื่อหวังกาไร โดยผ้เู ป็นหนุ้ ส่วนจะมีทนุ เทา่ กนั หรือไม่ เท่ากันก็ได้ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ห้างหุ้นส่วนแบง่ ได้เปน็ 2 ประเภท 2.1 ห้างหุน้ ส่วนสามญั (Ordinary Partnership) คอื หา้ งหนุ้ ส่วนประเภทท่ีผูเ้ ป็นหนุ้ สว่ นทุกคนต้อง รบั ผดิ ชอบรว่ มกันในหนส้ี นิ โดยไม่จากัดจานวน หา้ งหนุ้ สว่ นประเภทน้ีจะจดทะเบียนเป็นนติ ิบุคคลก็ได้หรอื ไม่ จดทะเบยี นกไ็ ด้ 2.2 หา้ งหนุ้ สว่ นจากดั (Limited Partnership) คอื หา้ งหุน้ สว่ นทป่ี ระกอบด้วยผู้เปน็ หุ้นส่วน 2 จาพวก คือ จาพวกจากัดความรับผิดชอบ และไม่จากดั ความรบั ผดิ ชอบ หา้ งหนุ้ ส่วนจากัด กฎหมายบังคับให้ จดทะเบียนเป็นนติ ิบคุ คล 3. บรษิ ัทจากัด (Company Limited or Corporation) คือ กิจการที่ตั้งข้นึ ในรูปของนิตบิ คุ คล ดว้ ยการแบ่งทนุ เปน็ หนุ้ มมี ูลค่าเทา่ ๆ กนั ผ้ทู ่ลี งทุน ซ้ือหุน้ ของกจิ การเรียกว่า “ผถู้ ือหุ้น” (Shareholders) ผู้ ถือหุ้นต้องรบั ผิดจากัดเพยี งไม่เกนิ จานวนเงนิ ที่ตนส่งใช้ไมค่ รบมลู ค่าของหุ้นทต่ี นถือ การบริหารงานของบริษทั กระทาโดยคณะกรรมการชดุ หน่งึ ซง่ึ ที่ประชมุ ใหญ่ผถู้ ือหุ้นเป็นผแู้ ตง่ ตัง้ และบริษัทจากดั ต้องจดทะเบียนเปน็ นติ บิ คุ คล แยกต่างหากจากผู้ถือหุ้น ผ้ถู ือหุ้นจะไดร้ ับส่วนแบง่ กาไรเปน็ เงินปนั ผล (Dividends) บริษทั จากัด แบง่ เป็น 2 ประเภท 3.1 บริษัทเอกชนจากดั (Private Company Limited) มีจานวนผ้ถู ือหุ้นตัง้ แต่ 7 คนข้ึนไป 3.2 บริษทั มหาชนจากดั (Public Company Limited) มีจานวนผถู้ อื ห้นุ ต้ังแต่ 15 คนข้ึนไป (พ.ร.บ. บริษัทมหาชน จากัด พ.ศ. 2535 มาตรา 16) และต้องจองหุน้ รวมกนั อยา่ งน้อย 5 % ของทนุ จดทะเบียน แต่ ละคนถือห้นุ ไม่เกนิ 10 % ของทุนจดทะเบียน และตั้งข้นึ มาโดย มวี ตั ถุประสงค์ เพื่อเสนอขายห้นุ ต่อประชาชน ทวั่ ไป ต้องมีคานาหน้าช่ือว่า “บรษิ ัท” และคาลงท้ายว่า “จากัด (มหาชน)” รายการค้า (Business Transaction) รายการคา้ หมายถึง การดาเนนิ งานในทางการค้าท่ที าใหเ้ กดิ การโอนเงินหรือส่งิ ของมีค่าเปน็ เงนิ ระหวา่ งกิจการค้ากับบุคคล ภายนอก ซ่ึงอาจจะแตกตา่ งกันออกไปตามลักษณะของกจิ การค้า ตวั อย่างรายการคา้ ตวั อย่างทไ่ี ม่ใชร่ ายการคา้ 1.นาเงินสดหรือสนิ ทรัพย์มาลงทุน 1. การจดั แสดงสนิ ค้า 2.ถอนเงนิ สดหรือสินค้าไปใช้ส่วนตัว 2. การเชิญชวนและต้อนรบั ลูกค้า

3.ซื้อสินทรพั ยเ์ ปน็ เงนิ สด 3. การสาธิตสินค้า 4.ซ้อื สนิ ทรพั ย์เป็นเงินเชอื่ 4. การเขียนจดหมายโตต้ อบ 5.ซ้ือสินคา้ เป็นเงินสดหรือซื้อสินคา้ เป็นเงนิ เช่อื 5. การสอบถามราคา 6.ขายสนิ คา้ เป็นเงินสดหรือขายสนิ คา้ เปน็ เงนิ เชอื่ 7.รบั รายได้ค่าบริการ 8.จ่ายชาระหน้ี 9.รบั ชาระหน้ี 10.จา่ ยคา่ ใช้จ่ายตา่ ง ๆ 11.กเู้ งินจากบุคคลภายนอก 12.เจ้าของกิจการถอนใช้สว่ นตวั การวเิ คราะห์รายการค้า (Business Transaction Analysis) การวเิ คราะห์รายการค้าเปน็ จุดเริ่มตน้ ของวงจรบญั ชี เปน็ ข้ันแรกของการจดั ทาบญั ชี ซ่ึงสาคญั มาก เพราะหากวิเคราะห์รายการค้า ผดิ ก็จะทาใหข้ ั้นตอนต่อ ๆ ไปผดิ ไปด้วย เช่น การบันทึกบญั ชีในสมุดรายวนั การผ่านบัญชีไปสมุดบัญชแี ยกประเภท ตลอดจนถงึ การ จดั ทางบการเงนิ ก็ผดิ ไปดว้ ย 1. วิเคราะห์รายการค้าที่เกิดข้ึนวา่ ทาให้สินทรพั ย์ หนส้ี ิน และสว่ นของเจา้ ของกิจการเปลี่ยนแปลงโดย การเพ่ิมขึน้ หรือลดลง อยา่ งไรบ้าง 2. รายการค้าทเ่ี กดิ ข้ึนเมือ่ วิเคราะห์แล้ว การเปล่ยี นแปลงของสนิ ทรพั ย์ หนส้ี นิ และสว่ นของเจ้าของ น้นั จะต้องทาให้สมการบญั ชีเป็นจริงเสมอ กล่าวคือ เม่อื วิเคราะหร์ ายการค้าแลว้ สินทรพั ย์ทเี่ ปล่ียนแปลง จะตอ้ งเท่ากับ หนส้ี นิ ทเ่ี ปล่ยี นแปลงบวกด้วยส่วนของเจ้าของทเี่ ปล่ยี นแปลงเสมอ หลกั ในการวเิ คราะหร์ ายการค้า 5 ประการ คือ 1. สนิ ทรพั ย์เพิ่ม (+) สว่ นของเจา้ ของเพม่ิ (+) 2.สินทรพั ย์ลด (-) สว่ นของเจา้ ของลด (-) 3. สินทรัพย์อย่างหนงึ่ เพิ่ม (+) สนิ ทรัพย์อีกอยา่ งหนึง่ ลด (-) 4. สินทรัพย์เพิ่ม (+) หน้สี นิ เพิม่ (+) 5. สนิ ทรัพย์ลด (-) หนีส้ นิ ลด (-)