ครั้งหนึ่งในความทรงจำ

เร่อื งเล่าคนชายขอบ ครง้ั หนึ่งของความทรงจา นางสรุ กั ษ์ วิไลศรีประเสริฐ สานกั งานสาธารณสุขจงั หวัดเลย

... เสียงพูดคุยของเพื่อนร่วมงาน 4 - 5 คนใน ทันใดน้ัน มเี สียงดัง “ต้ดึ ต้ดึ ” ห้องทางานที่ส่งเสียงคุยข้ามโต๊ะกันไปมาอย่าง จากโทรศัพท์มือถือที่วางไว้บนโต๊ะทางาน ฉันเดิน สนุกสนาน ท่ามกลางอากาศที่เย็นฉา่ ของเคร่ือง ไปหยบิ โทรศัพทข์ น้ึ ดแู ละกดรับสายทันที ทาความเย็นท่ีเพิ่งเปิดตอนสี่โมงเช้า กล่ินกาแฟ “สวสั ดีคะนอ้ งตม๋ิ มีอะไรไหมคะ” หอมกรุ่นโชยมาจากถ้วยแก้วพร้อมจานรอง ท่ี น้ อ ง ต๋ิ ม เ ป็ น เ จ้ า ห น้ า ที่ ร ะ บ า ด วิ ท ย า ข อ ง ฉันนามาวางบนโต๊ะท่ีปูด้วยผ้าปูลายดอกไม้สี โรงพยาบาลเลยทุกคร้ังท่ีน้องโทรมามักจะเป็น สดใสต้ังอยู่กลางหอ้ งทางานฉันลากเก้าอ้ีตัวหนึ่ง การรายงานผู้ป่วยโรคติดต่อท่ีสาคัญ ดังน้ันฉันจึง มาน่ังและมองดู ถ้วยกาแฟพร้อมกับสูดดมเอา มีความร้สู ึกกังวล กล่ินของมันก่อนที่จะยกถ้วยกาแฟขึ้นจิบอย่าง ช้าๆ ทาให้รู้สึกว่ามีความผ่อนคลาย สบายใจ หลงั จากที่ไดเ้ คลยี รง์ านทเ่ี รง่ ดว่ นออกไป

“ค่ะพ่ี หนจู ะแจ้งขา่ วค่ะ” เสยี งปลายสายดังมา “ตอนนมี้ ผี ู้ปว่ ยแพทย์วินิจฉยั เป็นโรคพิษสุนัขบ้า เข้ามารกั ษาทีโ่ รงพยาบาลเลยนะคะ” พอได้ยิน ดังนั้นฉันรู้สึกตกใจทันทีเพราะในจังหวัดเลยไม่มี ผู้ป่วยโรคน้ีมานานหลายปีแล้ว เสียงปลายสายก็ รายงานต่อวา่ “เป็นผู้ป่วยชาย อายุ ๒๓ ปี อยู่บ้านปากลาย เมืองปากลาย แขวงไซยะบูลี ฝ่ังลาวค่ะ” ได้ยิน แบบนั้นฉันก็รู้สึกผ่อนคลายลงบ้างเพราะไม่ใช่ ผ้ปู ่วยในจงั หวัดเลย เสียงปลายสายยังคงเล่าต่อ “ผู้ป่วยถูกส่งต่อมาจากโรงพยาบาลท่าล่ีเมื่อคืน ตอนเวรดึกค่ะ เบื้องต้นโรงพยาบาลท่าล่ีวินิจฉัย ว่าเขาป่วยด้วยเยื่อหุ้มสมองอักเสบค่ะ” ฉันถาม ต่อว่า “ผู้ป่วยรักษาที่ตึกไหน มีญาติมาด้วยหรือเปล่า คะ” ปลายสายตอบมาว่า “ตอนน้ีผู้ป่วยนอนท่ีห้องแยกตึกอายุรกรรมชาย ค่ะ เขาไม่รู้สึกตัว หนูสอบถามกับญาติท่ีมาด้วย ๓ คน เขาบอกว่าผู้ป่วยเคยถูกหมากัดบริเวณ ตาตุ่มขาขวาเมื่อเดือนก่อน ไม่ได้ไปรักษาเลยจน แผลหายเองคะ่ ”

“อย่างน้ีพ่ีต้องรีบแจ้งไปหาพ่ีหนูหล่ันท่ี “สวัสดีค่ะ พ่ีหนหู ล่ันคะ หนูจะบอกข่าววา่ ท่ี โรงพยาบาลท่าลี่แล้ว” เวรดึกส่งผู้ปว่ ยจากฝ่ังลาวไปรักษาที่ โรงพยาบาลเลย ผ้ปู ว่ ยเป็นโรคพษิ สนุ ขั บ้า ฉันเร่มิ วางแผน ไม่ร้วู ่าตอนนี้เขาทราบหรือ นะคะ” เสยี งปลายสายรูส้ กึ ตกใจ ยงั ว่าผู้ป่วยเวรดึกท่ีส่งต่อรายน้ีเป็นโรคพิษ สนุ ัขบา้ “อ้าว ไม่ใช่เยอ่ื ห้มุ สมองอกั เสบเหรอ เช้าน้ี พี่ไดย้ ินพยาบาลเขาคยุ กนั ขอบคุณมากนะ แล้วฉันก็อธิบายกับน้องติ๋มเก่ียวกับการ เด๋ยี วพ่จี ะรีบแจง้ ฝ่ายการพยาบาล” พ่หี นู ปฏิบตั ใิ นการปอ้ งกันการตดิ เชือ้ ในบคุ ลากร หล่ันรบี บอกฉันกลา่ วขอบคุณและบอกไปวา่ ทด่ี ูแลและ สมั ผสั สารคดั หล่ังของผูป้ ่วย ตอนนี้กาลงั เดนิ ทางไปสอบสวนโรคท่ี โรงพยาบาลเลย ฉันรีบกดเบอร์โทรศัพท์ไปหาพี่หนูหล่ันซ่ึง เป็นเจ้าหน้าที่ระบาดวิทยาโรงพยาบาลท่า ฉนั เดินทางมาถงึ ตกึ ผู้ป่วยอายรุ กรรมชายของ ล่ีทนั ที แตป่ ลายสายยงั ไมว่ า่ ง โรงพยาบาลเลยทีผ่ ปู้ ว่ ยนอนรักษาอยู่ ได้ ติดตอ่ ประสานงาน กบั พยาบาลประจาตกึ ขณะที่ฉันรอที่จะโทรศัพท์ไปหาพี่หนูหล่ัน และขออนุญาตศกึ ษาข้อมลู การตรวจรักษา อีกครัง้ ฉันก็หันมาเตรียมแบบสอบสวนโรค จากแฟ้มประวัตขิ องผ้ปู ่วยจนเรยี บร้อย ฉนั พิษสุนัขบ้าและประสานขอรถยนต์ ของ ไดร้ บั อนญุ าตใหเ้ ขา้ ไปเยีย่ มผปู้ ว่ ยในหอ้ งแยก ส า นั ก ง า น แ ล้ ว อ อ ก ไ ป ส อ บ ส ว น โ ร ค ที่ โรคเด่ยี ว โดยมีน้องพยาบาลเป็นผพู้ าไปและ โรงพยาบาลเลยทันที คราวนี้สายว่างแล้ว นาเอา เสื้อกาวน์มาให้ฉนั ใส่ ให้เปล่ยี น ทนั ทที ี่มีเสียงกดรับสายฉันมีความรู้สึกดีใจ รองเท้าก่อนเข้าไปในหอ้ งแยกโรคด้วยกัน เป็นอย่างมากที่ตดิ ต่อได้

ภาพแรกที่ฉันเห็นเมื่อเปิดประตู ห้องเข้าไป ท่ีเตียงผู้ป่วยเห็นชายหนุ่ม ผมสั้นสีดา คิ้วดก จมูกโด่งเล็กน้อย แก้มตอบ ผิวขาวเหลือง รูปร่างผอม บาง ข้อมือข้อเท้าทั้งสองข้างถูกมัด ด้วยผ้าขาวผูกติดกับเหล็กก้ันเตียง ท่ี ข้อพับ แขนข้างซ้ายมีเข็มน้าเกลือติด คาอยู่ มองตามสายน้าเกลือขึ้นไปพบ กระปุกน้าเกลือที่ใกล้จะหมด มีหยด น้าเกลือ ค่อยๆ หยดช้า ๆ ทีละหยด ผู้ป่วยนอนลืมตา บางคร้ังดูเหม่อลอย บางครั้งดูแววตาแข็งกร้าว ดูเขามี อาการ กระสับกระส่าย จากสภาพที่ พบเห็นทาให้รู้สึกสงสารจับใจ ยิ่งไป ก ว่ า น้ั น ช า ย ห นุ่ ม ยั ง ส่ ง เ สี ย ง ร้ อ ง โหยหวนเสียง กงั วานไปทงั้ หอ้ ง เป็นที่ เ ศ ร้ า ส ล ด ใ จ แ ก่ ผู้ ค น ท่ี ไ ด้ ยิ น เช่นเดียวกับฉันทีต่ อ้ งแอบกลืนนา้ ตาท่ี มนั เอ่อล้นไม่ให้ไหล ออกมา

“คนไข้ไม่ค่อยรู้สึกตัวแล้วนะคะ น่าสงสารมากเลยคะ ตอนนี้เราเก็บตัวอย่างน้าลาย และ ปมรากผมของ ผปู้ ว่ ยเรยี บร้อยแล้วคะ” พยาบาลเอ่ยข้ึน ฉันพูดอะไรไม่ออกได้แต่พยักหน้ารับทราบและพากันออกจากห้องนั้นมา ปล่อยให้ผ้ปู ว่ ยอย่เู พยี งลาพัง ขณะกาลงั เดนิ กลับหอ้ งทางานของพยาบาลประจาตึก ฉนั ได้พบกับญาติ ของผูป้ ่วยทงั้ ๓ คนน่ัง อยรู่ ะเบยี งหน้าหอ้ งแยกผู้ปว่ ย ฉนั ดใี จมากและได้สอบถามข้อมูลเพิม่ เติม และทราบถึงการเดิน ทางเข้ามารับการ รักษาท่ีโรงพยาบาลท่าลี่ว่าได้เหมารถกระบะรับจ้างจากหน้าด่านพรมแดน ท่าลี่ไปยังโรงพยาบาลท่าล่ี และได้รับ การส่งต่อมายังโรงพยาบาลโรงพยาบาลเลยด้วยรถของ โรงพยาบาลท่าล่ีนาส่ง และยังทราบว่าญาติของผู้ป่วย ทั้ง ๓ คนได้รับการฉดี วัคซีนป้องกันโรค พิษสุนัขบ้าเข็มแรกแล้ว และจะนัดฉดี อีกจนครบหากครั้งต่อไปไม่สะดวก มาจะประสานให้ไป รับที่โรงพยาบาลทา่ ลแี่ ทน

เมือ่ ไดข้ อ้ มลู ดังน้ันแลว้ ฉนั ก็รบี กดโทรศัพทม์ อื ถอื กลบั ไปหาพี่หนหู ลน่ั อกี ครั้ง คราวนพี้ ่ี หนหู ล่ันรบี กดรับสายในทนั ที “ฮัลโหล ว่าไงน้อง มอี ะไรใหพ้ ่ีช่วย” นา้ เสียงจากปลายสายดกู ระตอื รือรน้ “พีช่ ่วยประสานทมี งานและออก ตดิ ตามหารถรบั จ้างคันทร่ี บั ผ้ปู ่วยรายน้ี ไปส่งยังโรงพยาบาลท่าลี่ดว้ ยนะคะ” “ครับ ครบั พ่ีทานข้าวเที่ยงเสร็จพอดี พี่จะไปแจง้ สาธารณสขุ อา้ เภอทา่ ล่ีและชวน เอานอ้ งออ้ มไปด้วย” ได้ยินเชน่ น้นั ฉันกน็ ึกถึงภาพนอ้ งออ้ ม ผหู้ ญิงผวิ ขาว ผมดายาว ใบหนา้ มีมีรปู ทรงกลม รปู รา่ งอวบ ทเ่ี ป็นนกั วิชาการ สาธารณสขุ ที่รับผดิ ชอบงานควบคุมโรคของสาธารณสุข อาเภอทา่ ลี่ “แต่ไม่ร้วู ่าจะเจอไหม รถรบั จ้างมนั มีหลายคัน หากเจอจะใหพ้ ที่ ้าอยา่ งไรบา้ ง?” ผู้รบั สายดูเหมอื นจะเป็น กังวล ฉันย่ิงไม่สบายใจรีบบอกเนน้ ย้าไปอกี “พ่ีต้องหาให้เจอใหไ้ ด้นะคะ เพราะรถคนั น้นั ต้องไดร้ ับการท้าความสะอาดและ ทา้ ลายเชอ้ื โรค และ ใหค้ นขับรถไปรบั การฉดี วคั ซนี ป้องกันโรคพษิ สนุ ัขบ้าหากเขา ไดส้ มั ผัสกบั น้าลายหรอื ปสั สาวะของผ้ปู ว่ ย “โอเค ครับ คงไม่เกินความพยายาม” ฉันรู้สกึ ดใี จทีไ่ ดย้ นิ แบบนนั้ “ไดผ้ ลเป็นอยา่ งไรชว่ ยแจง้ หนดู ว่ นดว้ ยนะคะ”

ขณะท่ีกลับมานั่งเขียนรายงานผลการสอบสวนเบ้ืองต้นเพ่ือแจ้งให้ผู้บริหาร รับทราบ ใจฉันก็ยังเฝ้าจดจ่อกับการตามหารถรับจ้างคันนั้น ฉันเขียนรายงานจนจะ เสร็จก็ยงั ไมม่ ขี า่ วจากพ่ีหนหู ลัน่ เลย จนแสงแดดตอนบ่ายส่องผ่านกระจกหน้าต่างห้อง ทางานเข้ามา ฉันลองกดโทรศัพท์กลับไปหาพ่ีหนูหล่ัน คราวนี้ปลายสายมีเสียงตอบ กลับมาว่าไม่สามารถติดต่อได้ในขณะน้ัน ฉันพยายามโทรซ้าอีกหลายคร้ังด้วยความ กงั วลใจกลัวว่าหากหาไมเ่ จอ จะทายงั ไง รถคันนั้นจะไปแพร่เชอ้ื ต่อให้กับผู้โดยสารคน อีกไหม คนขับรถได้สัมผัสกับน้าลาย น้าปัสสาวะของผู้ป่วยหรือไม่และแล้วก็มีเสียง โทรศพั ท์ดังขึ้น ฉนั ดีใจท่ีเหน็ เป็นเบอร์ของพีห่ นูหลนั่ ฉันรบี กดรับสายทันที “ฮัลโหล ว่ายงั ไงคะพ่ี เจอรถคนั น้ันแล้วยังคะ?” ฉนั ถามออกไปอยา่ งตืน่ เตน้ “เจอแลว้ ครับ พ่ีใหเ้ ขาลา้ งท้าความสะอาดรถแล้วครบั ” และปลายสายยงั เลา่ ต่ออกี “ส่วนเร่ืองการฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าผมให้เขาไปปรึกษาหมอท่ี โรงพยาบาลทา่ ลี่แล้ว”

“ครับ ให้หมอเขาพจิ ารณาเอา” ตอบแบบโลง่ อกที่ไดท้ าหน้าท่เี รียบร้อย “ขอบคุณมากคะพ่ี” ฉันนึกออกทันทีว่าจะทาอย่างไรให้มีการติดต่อและตามหารถรับจ้างที่ ไปทามาหากินในบริเวณด่านพรมแดนไดร้ วดเร็ว กเ็ ลยบอกกับพ่เี ขาไปวา่ “พคี่ ะ เจอแบบนแ้ี ลว้ หนขู อแนะนา้ ว่าเราควรมีทะเบียนรถรับจ้างไว้นะคะ มชี ื่อเจ้าของรถ พร้อม กับเบอร์โทรศัพท์ติดต่อไว้ทุกคันเผื่อมีเหตุการณ์แบบน้ีอีกจะได้ติดตามง่ายค่ะ” พี่ หนูหลั่นรับปากว่าจะจัดการ ตามเสนอเพราะมองเห็นประโยชน์ของมันเหมือนกัน ฉันรู้สึกโล่ งอกข้ึนมาทันที รีบนาข้อมูลที่ได้มาเติมเต็มในรายงานที่กาลังเขียนอยู่ และในท่ีสุดรายงาน เบ้ืองต้นของฉันก็เสร็จ หลังจากอ่านทบทวนดีแล้วฉันเดินไปหยิบแฟ้มเสนองานเล่มสีแดง หน้าแฟ้มมีกระดาษแผ่นเล็กๆปั้มข้อความว่า ด่วนท่ีสุด นารายงานใส่เข้าไปและปิดแฟ้มลง อย่างสบายใจ รอแต่ว่าเมื่อผู้บริหารลงนามรับทราบแล้วฉันก็จะรีบสแกนเอกสารนั้นส่งข้อมูล แจ้งใหผ้ ู้เกย่ี วขอ้ งทฝี่ ั่งลาวทราบทนั ที

เชา้ วนั ต่อมาฉนั ตดิ ตามอาการของผปู้ ว่ ยวา่ เป็นอย่างไร เชน่ เดียวกับกรณผี ปู้ ่วยราย อน่ื ๆ ท่ฉี นั ได้ตดิ ตามสอบสวนโรคมา มีความหวังว่าทกุ ครัง้ ว่าผปู้ ่วยจะตอ้ งดขี ึ้นและ หายในทสี่ ุด สาหรับวันนกี้ เ็ ช่นกนั ฉันกดโทรศัพท์ไปหาพยาบาลประจาตึกที่ผปู้ ่วยนอน รกั ษาดว้ ยความอยากรู้ ทนั ทที มี่ เี สยี งรบั ทปี่ ลายสาย ฉันรบี ทักและรายงานตวั ทนั ที “สวัสดคี ะ พี่ตู่จากงานระบาดวิทยา สานักงานสาธารณสขุ จังหวดั เลยนะคะ” “ค่ะ สวัสดีค่ะ” ปลายสายนง่ิ เหมือนรอฟงั ฉันเริ่มคยุ ตอ่ “พี่อยากทราบวา่ ผปู้ ว่ ยโรคพิษสุนขั บ้ามีอาการอยา่ งไรบ้างคะ” ขณะรอฟังคาตอบใจ ฉันเตน้ แรง ภาวนาขอใหก้ ารวินจิ ฉยั โรคผิดพลาด ขออย่าไดเ้ ป็นโรคน้ีเลย ขอให้ผูป้ ่วย ดขี ึน้ และรกั ษาจนหายดี “ตอนน้เี รากาลงั รอญาตใิ ห้มารับศพคะ” คาตอบน้ีมนั ทาใหฉ้ ันเศรา้ สลดใจ นึกถึงภาพ ของผ้ปู ว่ ย

“ท่ีนา่ สงสารคนน้นั ทีฉ่ ันเพิ่งพบผ่านมาเพยี งวันเดยี ว นึกถงึ ภาพ ของญาติทเ่ี ฝ้าคอยด้วยความหวัง ภาพเหลา่ นั้นมันยังฝงั ลึก ในจติ ใจของฉันและมนั คงใชเ้ วลาไปอกี นานกว่าจะลมื เลือน” สนบั สนุนโดย สานกั งานความร่วมมอื ระหวา่ งประเทศ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข