ข้อเสนอแนวคิดวิธีการเพื่อพัฒนางานหรือปรับปรุงงานให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

ขอ เสนอแนวคดิ /วิธกี ารเพ่อื พัฒนางานหรือปรับปรงุ งานใหม ปี ระสทิ ธภิ าพมากขน้ึ เรอื่ ง การพัฒนารปู แบบการปองกนั และควบคมุ โรคไขเลือดออกโดยการมีสวนรวมของประชาชน ตำบลไผเขียว อำเภอสวางอารมณ จงั หวัดอทุ ยั ธานี โดย นางสาวพัชนิภา ทองดวง ตำแหนง นกั วิชาการสาธารณสุขปฏบิ ตั งิ าน ตำแหนง เลขที่ 247317 กลมุ งานสงเสริมปองกันควบคุมโรค โรงพยาบาลสง เสริมสุขภาพตำบลบานคลองขอย สำนักงานสาธารณสุขอำเภอสวางอารมณ จงั หวัดอทุ ยั ธานี สำนกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข เพ่อื แตงตั้งใหดำรงตำแหนง นกั วชิ าการสาธารณสขุ (ดา นบรกิ ารทางวชิ าการ) ระดับชำนาญการ ตำแหนง เลขท่ี 247317 กลมุ งานสง เสรมิ ปองกนั ควบคมุ โรค โรงพยาบาลสง เสริมสุขภาพตำบลบา นคลองขอ ย สำนกั งานสาธารณสุขอำเภอสวางอารมณ จังหวดั อทุ ยั ธานี สำนกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข

-1- ขอเสนอแนวคดิ เพอื่ พฒั นาระบบงาน/วิธกี ารเพ่อื ปรับปรุงงาน ใหมีประสิทธภิ าพมากข้นึ ของ นางสาวพชั นภิ า ทองดว ง เพ่อื ประกอบการแตง ต้ังใหด ำรงตำแหนง นักวิชาการสาธารณสขุ (ดานบรกิ ารทางวชิ าการ) ระดับชำนาญการ ตำแหนงเลขที่ 247317 สวนราชการ กลุมงานสงเสริมปองกันควบคุมโรค โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตำบลบานคลองขอย สำนักงานสาธารณสุขอำเภอสวางอารมณ จังหวัดอุทัยธานี สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสขุ เร่ือง การพัฒนารูปแบบการปองกันและควบคมุ โรคไขเลือดออกโดยการมีสว นรวมของประชาชน ตำบลไผเขียว อำเภอสวางอารมณ จงั หวดั อุทยั ธานี หลกั การและเหตผุ ล โรคไขเลือดออก (Dengue Hemorrhagic Fever: DHF) เปนโรคติดตอที่สำคัญในประเทศ ไทย และอีกหลายประเทศในภูมิภาค ตางๆของโลก เกิดจากเชื้อไวรัสเดงก่ี ซึ่งมี 4 ชนิด โดยมียุงลายบาน (Aedes aegypti) เปนพาหะนำโรคที่สำคัญ สามารถจำแนกการปวยไดเปนกลุมอาการ ดังน้ี กลุมอาการไขเ ดงกี่ (Dengue Fever; DF) ไขเลือดออกเดงก่ี (Dengue Haemorhagic Fever; DHF) และไขเลือดออกชอค (Dengue Shock Syndrom; DSS) ซึ่งเปนกลุมไขเลือดออกท่ีมีอาการรุนแรง (คํานวณ อ้ึงชูศักดิ์, 2546) สถานการณโรคไขเลือดออกในจังหวัดอุทัยธานี ตั้งแตวันท่ี 1 มกราคม 2563 ถึง 31 ธันวาคม พ.ศ. 2563 มีรายงานผูป วยดวยโรคไขเลอื ดออกรวมจำนวนท้ังหมด 249 ราย คดิ เปนอัตราปวย 75.47 ตอประชากรแสนคน ไมมีรายงานผูเสียชีวิต (งานระบาดวิทยา สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุทัยธานี, 2563) ในป 2563 อำเภอสวางอารมณ มีผูปวยดวยโรคไขเลือดออก จำนวน 18 ราย คิดเปนอัตราปวย 75.47 ตอประชากรแสนคน ไมมีรายงานผูเสียชีวิต (งานระบาดวิทยา สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุทยั ธานี, 2563) สำหรับสถานการณโรคไขเลือดออกในพื้นท่ีศึกษาวิจัย คือ หมู 1 , หมู 2 , หมู 3 , หมู 4 , หมู 5 , หมู 6 , หมู 14 และหมู 24 ตำบลไผเ ขียว อำเภอสวางอารมณ จังหวัดอุทัยธานี ในป 2563 พบวามผี ูป วย ดวยโรคไขเลือดออกในพื้นท่ี จำนวน 9 ราย คิดเปนอัตราปวย 75.40 ตอประชากรแสนคน ไมมีรายงาน ผเู สยี ชีวติ (งานระบาดวทิ ยา สำนกั งานสาธารณสุขจังหวัดอุทัยธานี, 2563) จากการศึกษาการมีสว นรวมของชุมชนในการปอ งกนั และควบคมุ โรคไขเลือดออกในเขตพื้นท่ี รับผิดชอบของโรงพยาบาลสง เสรมิ สุขภาพตำบลไผเ ขยี ว อำเภอสวา งอารมณ จังหวดั อุทยั ธานี พบวา 1. ขอมลู ทั่วไปของกลุมตวั อยา ง ผลการศึกษาพบวา กลุมตัวอยา ง เปนเพศชาย รอยละ 57.67 เพศหญิง รอยละ 42.3 มีอายุ เฉล่ีย 49.60 ป (พิสัย = 20 - 60) โดยกลุมอายุระหวาง 51-60 ป มีมากที่สุด คือ รอยละ 33.00 รองลงมาคือ 41 - 50 ป รอยละ 27.67 สถานภาพสมรส สมรสแลว รอยละ 64.67 รองลงมาคือ โสด รอยละ 19.33 ระดบั การศึกษา มกี ารศึกษาในระดับประถมมากท่ีสุด รอยละ 63.67 รองลงมาระดบั ปริญญา ตรี รอยละ 19.00 ประกอบอาชีพเกษตรกรรมมากท่ีสุด รอ ยละ 44.67 รองลงมา คือ รับจางทั่วไป รอยละ 20.00 มีรายไดเฉล่ีย 5,461.07 บาท (พิสัย = 5,000 – 28,000) โดยมีรายไดไมเกิน 5,000 บาท มากท่ีสุด คอื รอยละ 54.00 รองลงมา คือ มรี ายได 5,001-10,000 บาท รอยละ 40.33 กลุมตวั อยางเปน ผนู ําหรอื กรรมการในชุมชน รอ ยละ 19.67 โดยกลุมทมี่ ีตำแหนงในชุมชนเปนอาสาสมคั รสาธารณสุขมากที่สุด คิดเปนรอยละ 52.54 รองลงมาคือ กรรมการหมูบาน รอยละ 33.90 ระยะเวลาอาศัยอยูในชุมชนเฉลี่ย 32.41 ป โดยกลุมทอ่ี าศัยอยูในชุมชนระยะเวลา 41-50 ป มีมากท่ีสุด รอยละ 21.33 รองลงมาอยรู ะหวาง

-2- 21-30 ป รอยละ 16.67 กลุมตัวอยางไมเคยเขารวมกิจกรรมการปองกันและควบคุมโรคไขเลือดออก ของชุมชน รอยละ 60.33 เคยเขารวมกิจกรรม รอยละ 39.67 โดยระยะเวลาที่กลุมตัวอยางไดเขารวม กิจกรรมนานเฉล่ีย 4.73 ป ซ่ึงระยะเวลาในการเขารวมกิจกรรมไมเกิน 5 ป มีมากที่สุด รอยละ 69.75 รองลงมาคือ 6 - 10 ป รอยละ 24.37 สำหรับการไดรับขาวสารเก่ียวกับเรื่องโรคไขเลือดออก กลุมตัวอยาง เคยไดรับขาวสาร รอยละ 86.33 โดยแหลงที่เคยไดรับขาวสารมากท่ีสุด คือโทรทัศน รอยละ 86.33 รองลงมา คือ วิทยุ รอยละ 77.99 สวนแหลงท่ีไดรบั ขาวสารนอยทสี่ ุด คือจากบอรดหรือปายประชาสมั พันธ รอยละ 38.22 สวนการรับรู กลุมตวั อยางรับรวู าไมมกี ารระบาดของโรคไขเลอื ดออกในรอบปที่ ผานมามมี าก ท่ีสุด รอยละ 61.33 รับรูวามีการระบาด รอยละ 23.00 และไมทราบวามีการระบาด รอยละ 15.67 ในรอบปท่ีผานมา กลุมตัวอยาง พบแหลงเพาะพันธุยงุ ลายในบรเิ วณบาน รอ ยละ 52.67 โดยพบในโองน้ำดื่ม หรอื น้ำใชม ากท่ีสดุ รอ ยละ 67.09 รองลงมา คอื ถงั ซเี มนตใน หองน้ำ รอ ยละ 56.96 สำหรับแหลงเพาะพนั ธุ ยุงลายบริเวณชุมชนพบ รอยละ 72.67 โดยพบในภาชนะธรรมชาติ เชน โพรงไม กะลา กาบใบไม ใบพืช กระบอกไมไผ มากที่สุด รอ ยละ 67.89 เศษวัสดเุ หลือใช เชน ยางรถยนต ถังน้ำ ถังซีเมนต กระปอง แกวน้ำ ถงุ พลาสติกพบ รอยละ 45.41 และอน่ื ๆ พบรอ ยละ 4.59 2. ขอ มลู การมสี ว นรวมของชุมชนเกีย่ วกับการปองกันและควบคมุ โรคไขเลอื ดออก ผลการศึกษาพบวา การมสี วนรว มในการปอ งกันและควบคุมโรคไขเลอื ดออกของกลุม ตัวอยา ง โดยรวมอยใู นระดับนอย ( = 1.29 , SD = 0.99) เมื่อพิจารณารายดาน พบวากลมุ ตัวอยา งมีสวนรวม ระดับ ปานกลางในดา นการดำเนินงาน = 1.76 , SD = 0.98) นอกน้ันมีสวนรว มในระดับนอย คอื การมีสวนรว ม ในดานการประเมินผล ( = 1.17 , SD = 1.04) การมีสวนรวมในดานการคนหาปญหา สาเหตุของปญหา ( = 1.14 , SD = 1.01) และการมีสวนรวมในดานการตัดสินใจและวางแผนการ ดำเนนิ งาน ( = 1.10 , SD = 0.91) 3. ปญหาอุปสรรคการมีสวนรวมของชุมชนในการปองกันและควบคุมโรคไขเลือดออก ตำบลไผเขียว อำเภอสวา งอารมณ จงั หวัดอทุ ัยธานี 3.1 ดา นประชาชน 3.1.1 ฐานะทางเศรษฐกิจไมดี ทำใหประชาชนใหความสำคัญกับการทำมาหา กินมากกวา การมีสว นรว มในชุมชน 3.1.2 ไมตระหนักและเห็นความสำคัญในการปองกันและควบคุมโรค โดยมี ความเขาใจวา การปองกันและควบคุมโรคไขเลือดออกเปนปญหาท่ีเจาหนาท่ีสาธารณสุข แกนนํา ชุมชนและอาสาสมัคร สาธารณสุขควรเปน ผดู ำเนินการแกไขปญ หาเทา นน้ั 3.1.3 ขาดความรูความเขาใจเกี่ยวกับสาเหตุ อาการ การปองกันและควบคุม โรค ไขเ ลือดออก รวมท้ังแหลงเพาะพันธุยงุ ลาย 3.1.4 ชุมชนมีลักษณะสังคมเปนแบบก่ึง ชนบทกิ่งเมือง มคี นตา งถ่ินที่อาศยั อยูในหมูบาน จึง ไมม ีความสัมพันธทางเครอื ญาติ ไมมี การพ่ึงพาอาศัยกัน ขาดความรูสึกการเปนเจาของชุมชน การมีสวนรว ม ของชมุ ชนจึงพบไดน อ ย 3.2 ดานแกนนาํ ชมุ ชนและเจาหนา ทีส่ าธารณสขุ 3.2.1 คณะกรรมการปองกันและควบคุมโรคไขเลือดออกของชุมชนไมได ดำเนินงานตาม แผนที่กำหนดไว มกี ารจดั ประชุมนอ ยครั้ง 3.2.2 เจาหนา ทส่ี าธารณสขุ มีจำนวนนอยไมเพยี งพอในการปฏิบตั ิงาน มีภาระงานมาก 3.2.3 ดานการสื่อสารพบวา การประชาสัมพันธไมท่ัวถึง บางหมูบานมีเครื่องเสียงหอ กระจายขาวประจำหมบู านชาํ รุด

-3- จ าก ส ถ าน ก าร ณ ดั ง ก ล า ว ผู ศึ ก ษ าจึ ง ได มี ก าร พั ฒ น า รู ป แ บ บ ก า ร ป อ งกั น แ ล ะค ว บ คุ ม โร ค ไขเลือดออกโดยมีสวนรวมของประชาชน โดยการรวมคิด วิเคราะหปญหา รวมกันวางแผน และสรุปบทเรียน รวมกัน ซ่ึงผลการศึกษาจะเปนประโยชนตอหนวยงานหรือองคกรที่เกี่ยวของในการนำขอมูลไปใชในการวาง แผนการปฏิบตั งิ านปองกนั และควบคมุ โรคไขเ ลอื ดออกในชมุ ชนไดอยางมปี ระสทิ ธภิ าพและประสิทธผิ ลตอไป บทวเิ คราะห/แนวคิด/ขอเสนอ บทวิเคราะห โรคไขเลือดออก (Dengue Hemorrhagic Fever: DHF) เปนโรคติดตอที่สำคัญในประเทศ ไทย และอีกหลายประเทศในภูมิภาคตาง ๆ ของโลก เกิดจากเช้ือไวรัสเดงก่ี ซึ่งมี 4 ชนิด โดยมียุงลายบาน (Aedes aegypti) เปนพาหะนำโรคที่สำคัญ การเจ็บปวยดวยโรคไขเลือดออก สงผลกระทบตอเศรษฐกิจและ สังคมมากมาย เชน เปนภาระของครอบครัว มผี ลตอการเรียนตอ การทำงานและคา ใชจายในการรับบริการ การ รักษาพยาบาล และคาใชจายอ่ืน ๆ ของครอบครัวผูปวย ตลอดจนอาจมีผลทำใหผูปวยเสียชีวิตกอนวันอัน สมควร สถานการณโรคไขเลือดออกในจังหวัดอุทัยธานี ตั้งแตวันที่ 1 มกราคม 2563 ถึง 31 ธนั วาคม พ.ศ. 2563 มีรายงานผปู ว ยดว ยโรคไขเ ลือดออกรวมจำนวนทง้ั หมด 249 ราย คดิ เปนอตั ราปว ย 75.47 ตอประชากรแสนคน ไมมีรายงานผเู สียชีวิต (งานระบาดวิทยา สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุทยั ธานี, 2563) ในป 2563 อำเภอสวางอารมณ มีผูปวยดวยโรคไขเลือดออก จำนวน 18 ราย คิดเปนอัตราปวย 75.47 ตอประชากรแสนคน ไมมีรายงานผเู สียชีวิต (งานระบาดวิทยา สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุทยั ธานี, 2563) สำหรับสถานการณโรคไขเลือดออกในพื้นที่ศึกษาวิจัย คือ หมู 1 , หมู 2 , หมู 3 , หมู 4 , หมู 5 , หมู 6 , หมู 14 และหมู 24 ตำบลไผเขียว อำเภอสวางอารมณ จังหวัดอุทยั ธานี ในป 2563 พบวามีผปู วย ดวยโรคไขเลือดออกในพื้นท่ี จำนวน 9 ราย คิดเปนอัตราปวย 75.40 ตอประชากรแสนคน ไมมีรายงาน ผูเสียชีวิต (งานระบาดวิทยา สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุทัยธานี, 2563) ทงั้ นี้การดำเนินงานปองกันและ ควบคุมโรคไขเลือดออกที่งายและสะดวกท่ีสุดคือการทำลายแหลงเพาะพันธลูกน้ำยุงลาย รวมกับการจัดการ ส่ิงแวดลอ มไมใ หเ อ้ือตอ การเปนแหลงเพาะพันธยุงลาย ปจจัยสำคัญในการแกไขปญหาไขเ ลือดออกใหไดผลและ ประสบความสำเรจ็ ตามเปาหมายที่ตัง้ ไว คือการมีสวนรว มของทุกภาคสว น โดยเฉพาะอยางย่งิ ในสวนของภาค ประชาชนท่ีมีการจัดการสิ่งแวดลอมของชุมชนในการปองกันโอกาสเกิดโรคไขเลือดออกที่ดีจะชวยลดปจจัย เสี่ยงโอกาสเกิดโรคไขเลือดออก และการสนับสนุนจากองคกรปกครองสวนทองถ่ิน ซ่ึงถือวาเปนปจจัยที่สำคัญ ในการที่จะทำใหการปองกันและควบคุมโรคเปนไปอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล การควบคุมยุงลายที่ เปนพาหะนำโรคไขเลือดออกและการแกไขปญหาไขเลือดออกโดยอาศัยการมีสวนรวมของชุมชนและความ รวมมอื ของประชาชน เปนปจจัยทส่ี ำคญั ในการปองกนั และควบคุมโรคไขเ ลือดออกใหหมดไปจากชมุ ชน การพัฒนารูปแบบการปองกันและควบคุมโรคไขเลือดออกโดยการสวนรวมของประชาชน โดยการรวมคิด วิเคราะหปญหา รวมกันวางแผน และสรุปบทเรียนรวมกัน จะเปนประโยชนตอหนวยงานหรือ องคกรท่ีเก่ียวของในการนำขอมูลไปใชในการวางแผนการปฏิบัติงานปองกันและควบคุมโรคไขเลือดออก ในชุมชนไดอ ยางมีประสทิ ธิภาพและประสทิ ธิผลตอไป แนวคดิ การพัฒนางานครั้งนี้ใช แนวคิดกระบวนการวางแผนแบบมีสวนรวม โดยใชกระบวนการ A-I-C (Appreciation influence control) ในการพัฒนา ดังนี้

-4- 1. แนวคดิ เกยี่ วกบั การมสี ว นรวม 1.1 ความหมายการมสี ว นรวม ยวุ ฒั น วุฒิเมธี (อางใน วรสิทธ์ิ ไหลหล่ัง, 2538, หนา 25) ไดอธิบายความหมายการ มีสวนรวมในกิจกรรมวาคือการเปดโอกาสใหประชาชนไดมีสวนรวมในการคดิ ริเรม่ิ การพิจารณาตัดสินใจ การ รวมปฏิบัติ และการรวมรับผิดชอบในเรื่องตา ง ๆ อันมีผลกระทบมาถึง ตวั ประชาชนเอง และการท่ีสามารถทำ ใหประชาชนเขามามีสวนรวมในกิจกรรมเพื่อแกปญหาและนำมาซง่ึ สภาพความเปนอยูท่ีดีขึ้นแลว จำเปนตอง ยอมรับปรัชญา ที่วามนุษยทุกคนตาง ปรารถนาที่จะอยูรวมกันอยางเปนสุข ไดรับการปฏิบัติอยางเปนธรรม เปนที่ยอมรับของผูอื่น และ พรอมที่จะอุทิศตนเพื่อกิจกรรมกลุม ขณะเดียวกันก็จะตองยอมรับดวยความ บริสุทธิใ์ จวามนุษย สามารถพัฒนาไดถ ามีโอกาสและไดรับการชท้ี ิศทางท่ถี ูกตองเหมาะสม เชนเดียวกับ สุจินต ดาววีระกุล (2527, หนา 18) ไดใหความหมายของการมีสวนรวมของประชาชนวา การมีสวนรวม ของ ประชาชน หมายถึง การกระทำที่ประชาชนมีความสมัครใจเขามามีสวนรวมในการกำหนด การเปล่ียนแปลง เพื่อตัวประชาชนเองและมีสวนรวมในการกำหนดการเปล่ียนแปลงเพื่อตัว ประชาชนเอง โดยมีสวนรวมในการ ตัดสินใจ ดำเนินการเพื่อใหบรรลุวัตถุประสงคท่ีต้ังไว ท้ังน้ี ตองไมกำหนดกรอบความคิดจากบุคคลภายนอก และก็สอดคลองกับ อคิน รพีพัฒน (2527, หนา 320) ใหความหมายของการมีสวนรวมของประชาชนไววา “ใหประชาชนเปนผูคิดปญหา เปนผูท่ีทำทุกอยาง ไมใชวา เรากำหนดไปแลววาใหประชาชนเขารวมในเร่ืองใด เร่ืองหน่ึง ทุกอยาง ตองเปนเรื่องของประชาชนที่คิดข้ึนมา” เชนเดียวกับไพรัตน เตชะรินทร (2527) ไดให ความหมายและหลกั การสำคญั ในเรอื่ งนโยบายการมสี วนรว มของชุมชนในการพฒั นาวา หมายถึง กระบวนการที่ รัฐบาลสงเสริมชักนำ สนับสนุนและสรางโอกาสใหประชาชนในชุมชนทั้งในรูป สวนบุคคล กลุมชน ชมรม สมาคม มูลนิธิ และองคกรอาสาสมัครตาง ๆ ใหเขามามีสวนรวม ในการดำเนินงานในเร่ืองใดเรื่องหนึ่งหรือ หลายเรื่องรวมกัน รวมทั้งทวีทอง หงษวิวัฒน (2527) ที่กลาวถึงการมีสวนรวมวา หมายถึง การเกี่ยวของ ทางดานจิตใจและอารมณของบุคคลหน่ึง ในสถานการณกลุม (Group Situation) สงผลของการเก่ียวของ ดังกลาวเปน เหตุเราใจใหกระทำการ ใหบรรลุจุดมงุ หมายของกลมุ นัน้ กับการทำใหเกิดความรูสกึ รว มรับผดิ ชอบ กบั กลุมดงั กลา วดว ย อาจกลา วอกี นัยหนง่ึ วา การมีสว นรวม + ความรวมในการประสานงานเความรบั ผิดชอบ ดังน้ันการมีสวนรวม หมายถึง การที่บุคคลหลายคนหรือหลายสวนรวมกันทำงาน เพ่ือ สวนรวม การทีเ่ ขา มามีสวนรว มของบุคคลมสี าเหตุหลายประการ เชน มีผลประโยชนร วมกนั มีแรงจูงใจเปน ตัว เงิน ถูกปลกุ ระดมใหเ ขา มามีสว นรวม อยากมีเพือ่ นหรอื ตอ งการมีความสำคัญ ในสังคม จากการทบทวนความหมายของนักวิชาการดงั กลาว การศึกษาคร้ังนผ้ี ศู กึ ษาใหความหมายการ มีสวนรวมของชุมชน หมายถึง เปนกระบ วนการใหป ระชาชนไดเขามามีสวนรวมเปนเจาของ มีสิทธิหนาท่ีรวมรับผิดชอบโดยรวมกันในคนหาปญหาของชุมชน กำหนดวัตถุประสงค และรวมวางแผนแกไข ปญหา การตัดสินใจการปฏิบัติตามแผน รวมรับประโยชน ติดตามตรวจสอบประเมินผลพรอมท้ัง มีการใชทรัพยากรท่ีมีอยูในทองถิ่นและแสวงแหลงทรัพยากร มีความสอดคลองกับวิถีชวี ิตและวัฒนธรรมของ ชมุ ชน เนื่องจากประชาชนในทอ งถ่ินเปน ผูทร่ี ูปญหาและความตองการของทองถน่ิ ตนเองไดด กี วาคนอื่น 1.2 ขน้ั ตอนการมสี วนรว มของชมุ ชน การเขามามีสวนรว มของคนในชุมชนเพื่อการกระทำกิจกรรมใดกิจกรรหน่ึง ทำใหเกิด ประโยชนต อชุมชนนั้น มนี กั วชิ าการไดเ สนอแนวคิดขั้นตอนการมสี วนรวมของชุมชน ดงั น้ี Cohen and Uphof (1980 อางถึงใน สำเนียง วงคว าน,2549) ไดจำแนกการมสี ว น รวมตามขั้นตอนที่ไดรับการพัฒนาอยางเปนระบบ 4 ขั้นตอน คือ ขั้นท่ี 1 การมีสวนรวมในการตัดสินใจ (Decision Making) คือการกำหนดความตองการและจัดลำดับความสำคัญ ตอจากน้ันก็เลือกนโยบายและ

-5- ประชาชนที่เก่ียวขอ ง ประกอบดว ย 3 ขั้นตอน คือ รเิ รม่ิ ตัดสินใจ ดำเนินการตัดสินใจและตัดสินใจปฏิบัติการ เลือกที่จะจัดทำโครงการตางๆ ขั้นท่ี 2 การมีสวนรวมในการปฏิบัติการ(Implementation) เปนการเสียสละ ในการพัฒนา รวมท้ังลงมือปฏิบัติตามท่ีไดต ัดสินใจ ประกอบดว ยการสนับสนุนดานทรัพยากร การบริหารและ การประสานขอความรวมมือ ขั้นที่ 3 การมีสวนรว มในการรับผลประโยชน(Benefits) เปน การกระจายแบง ปน ผลประโยชนท่ีเกิดขึ้นจากการดำเนินงานไมวาจะเปนผลประโยชนทางดานบวก-ลบ ทางดานวัตถุ ทางดาน สังคม หรือประโยชนสวนบุคคล ขั้นที่ 4 การมีสวนรวมในการประเมินผลโครงการ (Evaluation) เปนการ ควบคุมตรวจสอบการดำเนินการกิจกรรมทั้งหมด ส่ิงที่สำคัญคือ ความเห็น ความชอบ ความคาดหวัง จะมีอิทธิพลสามารถแปรเปล่ียนพฤติกรรมของบุคคลในกลุมตาง ๆ ไดปจจัยท่ีมีผลตอการมีสวนรวม มีนักวิชาการไดเสนอแนวคิด ดังนี้ การศึกษาปจจัยท่ีเกี่ยวของกับการพัฒนาชุมชน พบวา อายุ เพศ ระดับ การศึกษา ขนาดของครอบครัว อาชีพ รายไดและระยะเวลาการอยูอาศัยในทองถิ่น มีความสัมพันธกับระดับ การมสี วนรว มของประชาชน (Koufman,1949) 2. แนวคดิ การวางแผนแบบมีสวนรว ม การวางแผนเปนการพิจารณาและกำหนดแนวทางปฏิบัติงานใหบรรลุเปาหมายที่ปรารถนา เปรียบเสมือนเปนสะพานเชือ่ มโยงระหวางปจจุบันและอนาคต เปนการคาดการณส่ิงท่ียังไมเกิดขึ้นฉะน้ันการ วางแผนจึงเปนกระบวนการทางสติปญญาท่ีพิจารณากำหนดแนวทางปฏิบัติงาน มีรากฐานการตัดสินใจตาม วัตถปุ ระสงค ความรูและการคาดคะเนอยางใชดลุ พินิจ การวางแผนจึงมีความเกี่ยวของกับสถานการณตา งๆ ใน อนาคตและตัดสินใจแนวทางปฏิบัติท่ีดีที่สุด โดยผานกระบวนการคิดกอนทำ ฉะน้ันจึงสามารถกลาว ไดวา การวางแผนคือความพยายามท่ีเปนระบบ เพื่อตัดสินใจเลือกแนวทางปฏิบัติที่ดีท่ีสุด สำหรับอนาคต (เกรียงศักดิ์ ,2543) ความสำคัญของการวางแผน 1. เปนการลดความไมแนนอน 2. ทำใหเกดิ การยอมรับแนวคิดใหมๆ 3. ทำใหการดำเนินการดำเนนิ การขององคก ารบรรลุตามเปาหมาย 4. เปนการลดความสญู เปลาของหนวยงานที่ซบั ซอ น 5. ทำใหเกดิ ความแจมชัดในการดำเนนิ งาน กลาวโดยสรุปวา ไมมีองคกรใดที่สามารถประสบความสำเร็จไดโดยปราศจากการวางแผน ดงั นนั้ การวางแผนจึงเปนภารกิจอนั ดบั แรกทมี่ คี วามสำคัญของกระบวนการจดั การทด่ี ี 3. แนวคดิ กระบวนการวางแผนแบบมีสวนรวม (Appreciation Influence Control : AIC) 3.1 ความหมายของ A-I-C ธรี ะพงษ แกวหาวงษ (2543)ใหความหมายของเทคนคิ กระบวนการ A-I-C วา เปน การ ประชุมท่ีกอใหเกิดการทำงานรวมกันเพื่อจัดทำแผน โดยเปนวิธีการที่เปดโอกาสใหผูเขารวมประชุม ไดมีเวที พูดคุยแลกเปล่ียนความรู ประสบการณ นำเสนอขอมูลขาวสาร ที่จะทำใหเกิดความเขาใจถึงสภาพปญหา ความตองการ ขอจากัดและศักยภาพของผูที่เกี่ยวของตางๆ เปนกระบวนการที่ชวยใหมีการระดมพลังสมอง ในการศึกษา วิเคราะหห าทางเลือก เพอื่ ใชใ นการแกป ญหา และการพัฒนา มกี ารตดั สินใจรวมกัน เกิดพลงั ของ การสรา งสรรค และรบั ผิดชอบตอ การพัฒนาชมุ ชน พีรสิทธิ์ คำนวณศิลป (2544) ใหความหมายของกระบวนการวางแผนแบบมีสว นรวม วาเปนกระบวนการท่ีมีวิวัฒนาการจากกระบวนการกลุม แบบโนมินอล (Nominal group technique) และ แบบเดลไฟ (Delphi) โดยเทคนิคกระบวนการ A-I-C ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อตอบสนองกระบวนทัศนใหมในการ ทำงานทางดานการพัฒนา (New development paradigm) โดยมองวาการพัฒนาสังคมเปนเร่ืองยุงยาก

-6- และซบั ซอน ไมต รงไปตรงมาเหมือนการพัฒนาทางดานวตั ถุ กระบวนการ A-I-C จะดึงบคุ คลทหี่ ลากหลาย และ จากทุกฝายที่เกี่ยวของมารวมกัน เพ่ือแกไขปญหาในภาพรวม โดยไมเปนปฏปิ กษตอ กัน และเนนการคดิ ในเชิง บวกเปนสำคญั สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย: สกว. (2554) ไดใหรายละเอียดเทคนิค กระบวนการ A-I-C ไวดงั น้ี A : ยอมาจากคาวา Appreciation คือ การยอมรับช่ืนชมความคิดเห็นความรูสึกของ เพื่อนสมาชิกในกลุมดวยความเขาใจในประสบการณ สภาพ และขีดจากัดของเพ่ือนสมาชิกแตละคน จึงไมรูสึกตอตานหรือวิจารณเชิงลบในความคิดเห็นของเพ่ือนสมาชิก ทุกคนในกลุมมีโอกาสที่จะใหขอมูล ขอเท็จจรงิ เหตุผล ความรูสึก และการแสดงออกตามท่ีเปนจริง เกิดการยอมรับซ่ึงกันและกัน มีความรูสกึ ทดี่ ีมี เมตตาตอกัน เกิดพลงั รว มกนั และความรสู ึกเปนเครือขา ย เปนประชาธิปไตยแบบมสี วนรว ม I : ยอมาจากคาวา Influence คือ การใชประสบการณ/ความคิดริเริ่มสรางสรรคของ แตละคนท่ีมอี ยนู ้ันมาชวยกัน กำหนดวิธีการ / ยุทธศาสตรเพอื่ ใหบรรลุวสิ ยั ทัศน/อดุ มการณรว มกันนั้น สมาชิก ในกลุมจะมปี ฏิสัมพันธระหวางกัน มีการถกเถียงดวยเหตุผลทั้งในประเด็นท่ีเห็นดวยและขัดแยงจนไดวิธีการท่ี กลุมเห็นรวมกนั C : ยอมาจากคาวา Control คือ การนำยุทธศาสตร/วิธีสำคัญ มากำหนดแผนปฏิบัติ การโดยละเอียด สมาชิกจะเลือกวาตนเองสามารถรับผิดชอบในเร่ืองใดดวยความสมัครใจ ทำใหเกิดพันธะ สัญญาขอผกู พัน (Commitment) แกตนเองเพื่อควบคุมตน (Control) ใหปฏบิ ัตจิ นบรรลุผลตามเปาหมายรวม ของกลุม สรุป เทคนิคกระบวนการ A-I-C เปนกระบวนการเรียนรู ซ่ึงเปดโอกาสใหสมาชิกไดม ี การส่ือสารแลกเปลี่ยนประสบการณซ่ึงกันและกัน มีการระดมสมองในเชิงสรางสรรค ทำใหเกิดความเขาใจ ในปญหา วิเคราะหทางเลือก เพื่อวางแผนแกไขปญหาและพัฒนา มีการตัดสินใจรวมกัน และทำกิจกรรมตาม แผนทว่ี างไว เปนการทำงานรวมกัน ทำใหเ กิดการเปลย่ี นแปลงไปในทางท่ีดตี ามทต่ี ้งั ไวและเกิดการพัฒนาตอไป 3.2 ความสำคญั ของกระบวนการ A-I-C ประชาสรรณ แสนภักดี (2553) กลา ววาการพัฒนาชมุ ชนท่ีนำไปสูก ารพัฒนาท่ียั่งยืน คือ การเปดโอกาสใหบุคคล และผูแทนของกลุมองคกรตางๆ ท่ีอยูในชุมชนทองถ่ินเขามามีสวนรวม และ รับผิดชอบในการกำหนดทิศทางในการพัฒนาชมุ ชน รวมตัดสินใจอนาคตของชุมชน รวมดำเนินกิจกรรมการ พัฒนา และรวมรบั ผลประโยชนที่เกิดขึ้น กระบวนการ A-I-C จะชวยใหชุมชนเขาไปมีสวนรวม ในการวางแผน และการตัดสินใจ รวมสรางความเขาใจในการดำเนินงาน สรางการยอมรับ ความรับผิดชอบในฐานะ สมาชิก ของชุมชน เกิดความรูสึกเปนเจาของ และเกิดความภาคภูมิใจในผลงานที่ตนมีสวนรวม กระบวนการพัฒนา ชุมชน ทำใหเ กดิ ความตอเนือ่ งและกอใหเ กดิ ความสำเรจ็ อยางสงู และจากประสบการณในการพัฒนามีขอสรุปที่ ไดจากการนำเอากระบวนการประชมุ น้ีมาใช ดงั นี้ 1. กระบวนการ A-I-C ชว ยใหประชาชนและกลมุ องคกรตางๆ ทั้งในและนอกชุมชน ท่ี เขามามีสวนรวม มีความกระตอื รอื รน ในการเขา รว มพฒั นาชมุ ชนทองถิน่ มากขึ้น 2. กระบวนการ A-I-C เปนการเป ดโอกาสใหตัวแทนกลุมตางๆ ประชาชน โดยเฉพาะผูรู กลุมคนจน ผูดอยโอกาส ผูหญิงและเยาวชน เขามามีบทบาทในการรวมคิดกำหนดแนวทางการ พัฒนาและจัดสรรทรัพยากร การมีสวนรวมในกิจกรรม และเสริมสรางความเขาใจซ่ึงกันและกัน ซึ่งเปน การรวมพลังเชิงสรา งสรรค 3. ประชาชน กลุมองคกรตางๆ มีความรูสึกเปนเจาของทั้งกิจกรรม/โครงการ ผลของการพัฒนาและความเปนเจาของชุมชนทองถ่ิน ทำใหเกิดความมีพลังรถู ึงศักยภาพในการพึ่งพาตนเอง

-7- 4. องคกรตางๆ ทั้งภาครฐั และเอกชน เรียนรูที่จะเขามารวมมือกันในการพัฒนาอยา ง ประสานสอดคลอง นับไดวากระบวนการ A-I-C ชวยใหเกิดการระดมแนวคิดที่สรางสรรคม ีสวนรวม และเสริม พลังชมุ ชนทองถ่ินในการพฒั นา 3.3 ขัน้ ตอนการระดมความคิดตามเทคนิคกระบวนการ A-I-C ธรี ะพงษ แกว หาวงษ (2543) เทคนิค A-I-C มขี ้ันตอนทส่ี ำคัญ 3 ข้นั ตอน ดงั น้ี 1. ข้ันตอนการสรางความรูความเขาใจ (Appreciation : A) ในสภาพของ หมูบาน เปนข้ันตอนท่ีสรา งการรับรู การเรียนรูและการแลกเปล่ียนขอมูลขอเท็จจริงจากมุมมองความคิดเห็น และประสบการณของบุคคลตางๆ ท่ีเขารวมประชุม วัตถุประสงคในข้ันตอนน้ี เนนการสรางการยอมรับและ ความเขาใจ โดยเปดโอกาสใหทกุ คนสามารถแสดงความคดิ เหน็ และรับฟง ความคิดเหน็ พรอ มทัง้ หาขอสรุปที่ทุก คนเขาใจ และยอมรับรวมกันอยางประชาธิปไตย หัวใจของการเปดโอกาสใหมีการส่ือสารระหวางผูเขารวม ประชุมอยางเสรี จะชว ยใหบคุ คลมีความเขาใจสถานการณมากข้ึน ซ่ึงจะทำใหเกิดการปรับทัศนคติ และเจตคติ (Paradigm shift) และจุดเดนของข้ันตอน อยูท่ีการสรางบรรยากาศที่เปนมิตร เปดโอกาสใหมีการแสดงความ คิดเห็น ความรูสึกโดยไมมีการวิพากษ หรือการตอตาน สาหรับการประชุมในข้ัน Appreciation แบงเปน 2 สวน คอื A-1: การวิเคราะหสภาพการณข องหมบู านในปจจุบนั A-2: การกำหนดอนาคตหรือวิสัยทัศนของหมูบานเปนภาพอันพึงประสงค ในการพฒั นาวา ตอ งการอยา งไร 2. ขั้นตอนการสรางแนวทางการพัฒนา (Influence: I) เปนขั้นตอนที่สมาชิกได มีโอกาสคิดแนวทางในการพัฒนารวมกัน โดยสมาชิกทุกคนรวมกันคิดหาวิธีการหรือโครงการ/กิจกรรม ท่ีจะนำไปสูความสำเร็จ และบรรลุเปาหมายตามท้ังไวในชวง (A-2) ในการกำหนดโครงการ/กิจกรรมของ ผเู ขารวมระดมความคดิ ทั้งหมดจะตองชวยกันคิดวิเคราะหรวมกันวา โครงการ/กิจกรรมใดบาง ที่มีความสำคัญ เหมาะสมและเปนประโยชนตอชุมชนมากท่ีสุด และท่ีสำคัญตองเปนโครงการ/กิจกรรมท่ีเปนท่ียอมรับ ของบคุ คลที่เกีย่ วของในชมุ ชนดวย การแบง ประชุมแบงออกเปน 2 ชว ง คอื I-1 : การคดิ กจิ กรรม/โครงการที่จะใหบ รรลุวตั ถุประสงค I-2 : การคัดเลือกและจดั ลาดับความสำคญั ของกจิ กรรม/โครงการโดยแบงเปน 3 กลุม คือ 1. โครงการ/กิจกรรมที่หมบู า นหรือชมุ ชนทำไดเอง 2. โครงการ/กิจกรรม ท่ีบางสวนตองการความรวมมือ หรือสนับสนุนจาก องคก รปกครองสว นทอ งถน่ิ หรือหนว ยงานท่ีรว มทำงานสนบั สนุน 3. โครงการ/กิจกรมที่หมูบานหรือชุมชนไมสามารถดำเนินการไดเองตองขอ ความรวมมอื จากภาครฐั หรือเอกชน 3. ข้ันตอนการสรา งแนวทางปฏบิ ัติ (Control: C) เปนการนำเอาแนวคิดในการ พัฒนามาวางแผนปฏิบัติท่ีเปนรูปธรรมโดยนาเอาโครงการหรือกิจกรรมตางๆ ที่ไดรวมตกลงและยอมรับมา กำหนด เปนแผนปฏิบัติอยางละเอียดเพื่อนาไปสูการปฏิบัติ และจัดกลุมผูดำเนินงานซึ่งจะรับผิดชอบตอ โครงการ/กจิ กรรม ข้นั ตอนนป้ี ระกอบดว ย C-1 : การแบง กลมุ รบั ผิดชอบ C-2 : การตกลงในรายละเอียดของการดำเนินงานจัดทำแผนปฏิบัตนิ อกจากนี้ผลลัพธ ทไ่ี ดจ ากการประชมุ คอื 1. รายชื่อกิจกรรม หรือโครงการท่ีกลุม องคกรชุมชนดำเนินการไดเอง ภายใตความ รับผดิ ชอบและเปน แผนปฏิบตั กิ ารของหมูบ า น ชุมชน

-8- 2.กิจกรรมโครงการของชุมชนหรือองคกรชุมชน เสนอขอรับการสงเสริมสนับสนนุ จาก องคก รปกครองสวนทองถนิ่ และหนวยงานภาครฐั ทท่ี ำงานสนับสนนุ 3. รายช่ือกิจกรรมโครงการ ที่ชาวบานตองแสวงหาทรัพยากรและประสานความ รว มมอื จากภาคีความรว มมือตางๆ ทงั้ ภาครัฐและองคก รพัฒนาเอกชน พนิตนาฏ วิสุทธิธรรม (2547) การประชุมระดมความคิดอยางสรางสรรค (Appreciation influence control: A-I-C) มีข้นั ตอนสำคญั 3 ขน้ั ตอน คือ 1. ข้ันตอนการเรียนรู (Appreciation) คือการทำใหทุกคนยอมรับและช่ืนชมความ คิดเห็นของคนอ่ืน โดยไมรูสกึ หรือแสดงการตอ ตานหรอื วพิ ากษวิจารณ การจินตนาการ (Imagination) จะชว ย ใหเกิดวิสัยทัศน (Vision) เมื่อนำวิสัยทัศนแตละคนมารวมกัน เปนวิสัยทัศนรวม (Shared vision) หรือ อุดมการณเ ดยี วกนั (Shared idea) โดยมีกระบวนการดำเนินการ ดงั นี้ 1. ความเปนมาจากอดีต เพื่อใหเขาใจสภาพปจจุบัน การทบทวนอดีตของ ชุมชนหรือการทำงานที่ผานมา จะชวยใหมองเห็นภาพปจจุบันและอนาคตชัดขึ้น เปนการเริ่มตนกอนเขาสู กระบวนการขนั้ ตอไป 2. สภาพการณปจจุบนั (60 นาที) สมาชิกวาดภาพมุมมองของตน กลุมยอยอาจใชกลุมเฉพาะสมาชิกแตละคนเลา ภาพของตน สมาชิกคนอนื่ ตงั้ ใจฟง และสอบถามไดแตหามวิพากษวจิ ารณ เปดโอกาสใหรับฟง รบั รู จดจำขอมูล ประสบการณ ความรูสึกของคนอื่นอยางเต็มที่สมาชิกแตละคนเลาภาพของตน สมาชิกคนอ่ืนต้ังใจฟงและ สอบถามไดแตหามวิพากษวิจารณ เปดโอกาสใหรับฟง รับรู จดจาขอมูลประสบการณ ความรูสึกของคนอ่ืน อยางเต็มที่ นำภาพของทุกคนมารวมกันบนกระดาษแผนใหญ และชว ยกันเติมใหเปนภาพรวมเพียงภาพเดียว ของกลุม เปน การสรา งการมสี ว นรว มและยอมรับความคิดซ่ึงกนั และกัน 3. นำเสนอความเขาใจสภาพปจจบุ ัน (20 นาที) ผูแทนกลุมนำเสนอ อธิบายความหมายภาพรวมของกลุม สมาชิกกลุมอื่นจะ ซักถามหรอื ใหข อ มูลเพ่มิ เตมิ วิทยากรควรตง้ั คำถามเพอื่ ใหก ารอธิบายชัดเจนขึน้ 4. เปาหมายอนาคตทป่ี รารถนา (60นาท)ี สมาชิกทุกคนในกลุมยอย วาดภาพจินตนาการถึงภาพชุมชน สภาพที่ตนเอง อยากเห็นในอนาคต ใหเ วลาวาดภาพ 10 – 15 นาทีแตล ะคนเลาถึงภาพรวมของตน แลว นำภาพของทกุ คนมา รวมกันเปนภาพเดียว โดยชวยกันตอเติมใหเปนภาพเดียวของของกลุมท่ีสมบูรณนำเสนอภาพรวมของแตละ กลุม โดยใหผแู ทนกลมุ คนใหมน ำเสนอ 5. วสิ ัยทศั น วทิ ยากรนำภาพรวมของทกุ กลุม มาใหกลุมพิจารณาเลือกภาพใดภาพหนึ่งเพอื่ ตอ เติมใหเปนภาพตัวแทนของอนาคตที่ตองการของทุกๆ กลุมคัดเลือกอาสาสมัครชวยกันเพิ่มเติมภาพ สมาชิก ชวยกัน บ อกความตองการเพ่ิมเติมการรวมภ าพ ของทุ กกลุมใหเปนภาพเดียวกัน เปนขั้นตอน ท่ีสำคัญท่ีจำเปนเพ่ือใหสมาชิกทุกคนไดสรางทิศทางไปสูอนาคตรวมกันเปนภาพเดียว รูสึกเปนเจาของความ คิดเหน็ รวมกนั วทิ ยากรกระตนุ ใหแ ตล ะคนคิดในใจไวว า ถา จะใหเ ปนจรงิ ตามภาพนา จะทำอะไรบา ง 2. ขั้นตอนการสรางแนวทางการพฒั นา (Influence) การใชค วามคิดริเรม่ิ สรางสรรคท่ี แตละคนมีอยูมากำหนดวิธีการสำคัญ คือ ยุทธศาสตร (Strategy) ทำใหบรรลุวิสยั ทัศนรวม (Shared vision) หรืออุดมการณรว มกัน (Shared idea) โดยมกี ระบวนการดำเนินการ ดังน้ี

-9- 1. แนวทางสูว สิ ัยทศั นร วม วิทยากรทำการทบทวนวิสัยทัศนรวม และใหโอกาสสมาชิกปรับปรุงเพ่ิมเติมให สมบูรณสมาชิกในแตละกลุมยอย เขียนแนวทางกิจกรรมลักษณะโครงการบนแผนกระดาษเพื่อเสนอใหกลุม ยอยพิจารณา ใหเวลาคิดสวนตัว 10 – 15 นาทีแตละคนนำเสนอแนวทาง โดยชี้แจงเหตุผล ความจำเปน ประโยชนรวบรวมขอเสนอแตละคน จัดเปนหมวดหมู โดยตองเปนแนวทางที่กลุมเห็นพองตองกันวาเปน ขอเสนอของกลมุ ผูแทนกลมุ นำเสนอ สมาชกิ รว มกนั ซักถามใหข อคดิ เห็นเพิม่ เตมิ 2. วิเคราะห จำแนก จัดลำดบั แนวทางสวู สิ ยั ทศั นพ ิจารณาแนวทาง กจิ กรรมแต ละขอโดยจัดลำดบั ความสำคัญ ความตองการเก้ือหนุนจากคน องคกรใด ที่เห็นวาสำคัญและควรคำนึงถึง เปน กุญ แจแหงความสำเร็จ ผูแทนกลุมคัดเลือกกิจกรรมของกลุมไวเปนประเภท โดยรวมกิจกรรม ทเ่ี หมอื นกันไวดว ยกัน และจัดประเภทเปนกจิ กรรมท่ีสมาชิกทำเองได กิจกรรมทจี่ ะรวมมือกบั หนวยงานองคกร ในทองถิ่น กิจกรรมท่ีขอความรวมมือจากองคก รนอกทอ งถน่ิ เมื่อแยกประเภทแลว แตละคนพิจารณาวา หากมี ทรพั ยากรจำกัดจะเลอื กโครงการใดท่คี ิดวาสำคญั ที่สุด 3 – 5 โครงการ โดยเขียนลำดบั บนกระดาษ แลวรวม คะแนนกจิ กรรมที่ไดค ะแนนมากที่สดุ ใหเ ปนลำดับท่ีหน่ึง 3. ข้ันตอนการสรางแนวทางปฏิบัติ (Control) เปนการนำวิธีการสำคัญมากำหนด แนวทางปฏิบัติ (Action plan) ขั้นตอนน้ีสมาชิกจะสมัครใจเลือกวาจะรับผิดชอบการปฏิบัติการดานใด เร่ือง อะไร จะใหใครรวมมือบาง รวมมือเร่ืองใด จะเปนผูรวมคิดแผนปฏิบัติการ เปนการกำหนดขอผูกพัน (Commitment) เพอ่ื การควบคุม (Control) การทำงานใหบ รรลุเปาหมาย 1. เลือกแนวทาง กิจกรรม ทีจ่ ะทำ กิจกรรมท่ีสามารถทำเองได สมาชิกตัดสินใจท่ีจะทำโดยการลงช่ือในกระดาษ ของแตละกิจกรรม แบงกลุมยอ ยตามกิจกรรมที่สมาชิกเลือกลงชื่อไว กิจกรรมที่ตองรว มกับองคกรอื่น สมาชิก รวมกนั เสนอ มอบหมายใหบคุ คลหรอื กลมุ ดำเนนิ การประสาน ติดตาม หรือยนื่ ขอ เสนอ (2) ทำแผนปฏิบัติการ จั ด ท ำแ ผ น ป ฏิ บั ติ ก ารที่ ท ำเอ งได โด ย น ำแ น วท าง กิ จ ก รรม ต างๆ ท่ีจำแนกจัดกลุมไวแลวมาทำแผนโดยตอบคาถาม ดงั นี้ทำอะไร(ชื่อโครงการ), ทำแลวไดอะไร (ผลที่คาดวาจะ ไดร บั เกดิ ขึน้ ), ทำอยา งไร (กจิ กรรม/วธิ ีการดำเนนิ งาน), ตอ งใชทรัพยากร วสั ดุ อปุ กรณอ ะไร งบประมาณเทาไร , ทำท่ีไหน (สถานที่จะดำเนินการโครงการ), ทำเม่ือไร (วัน เวลา จะดำเนินการโครงการ), ใครบาง ท่ีจะชวยทำ ใครรับผิดชอบ (ผูประสานงาน) กิจกรรมท่ีตองขอความรวมมือสนับสนุนจากองคกรอื่น นำมา ทำแผน โดยตอบคำถาม ดังนี้ทำอะไร(ชื่อโครงการ), ทำแลว ไดอะไร (ผลที่คาดวาจะไดรับเกิดข้ึน), ประสานงาน กับหนวยงานอะไร ท่ีไหน เมอื่ ไหร อยางไร, ใครเปนผปู ระสานงาน ตดิ ตามความกาวหนา (3) เสนอแผนการปฏิบัติการ นำเสนอรายระเอียด อภิปรายเพ่ิมเติม และตองดำเนินงาน มอบหมายงาน กำหนดวัน เวลาสถานท่ีสรุปขั้นตอนการจัดประชุมและปฏิบัตกิ ารตามเทคนิคกระบวนการวางแผนแบบมีสวน รว ม(A-I-C) จดั ประชมุ ในระยะเวลา 1-2 วนั สรุป เทคนิคกระบวนการวางแผนแบบมีสวนรวม (A-I-C) เปนการประชุมระดม ความคิดอยางสรางสรรค โดยเปดโอกาสใหผูเขารวมประชุมไดมีเวลาพูดคุยแลกเปลี่ยนความรูและ ประสบการณ นำเสนอขอมูลขาวสารที่จะทำใหเกิดความเขาใจถึงสภาพปญหา ความตองการ ขอจำกัด และ ศักยภาพของผเู กี่ยวของตางๆ เปนกระบวนการที่ชวยใหเกิดการระดมพลังสมองสมอง ในการวิเคราะหพัฒนา ทางเลือกเพื่อใชในการแกไขปญหาและการพัฒนา เกิดการตัดสนิ ใจรวมกัน สรา งความเขาใจในการดำเนินงาน สรา งการยอมรับมีความรับผิดชอบในฐานะสมาชกิ ของชุมชนซึง่ จะกอใหเกิดความรูสึกถึงความเปนเจาของและ

- 10 - เกิดความรูสึกภาคภูมิใจ ในผลงานท่ีตนมีสวนรวม เกิดพลังของการสรางสรรค และรับผิดชอบตอการพัฒนา ชมุ ชน ทองถิน่ อยา งแทจ ริง 3.4 ปจ จัยสำคัญทช่ี วยใหเทคนิคกระบวนการ A-I-C ประสบความสำเรจ็ ได ธีระพงษ แกวหาวงษ (2543) ปจจัยสำคัญท่ีจะชวยทำใหเทคนิคกระบวนการ A-I-C ประสบความสำเรจ็ มีดังนี้ 1. การจัดประชุมตามกระบวนการ A-I-C นี้ “เนนความเปนกระบวนการ ” จะดำเนินการขามข้ันตอนหรือสลับข้ันไมได เนนการระดมความคิดและสรางการยอมรับซ่ึงกันและกัน ใหความสำคัญกับการตัดสินใจในการกำหนดอนาคตรว มกันและเนนการสรา งพลังความคิด วเิ คราะหและเสนอ ทางเลือกในการพัฒนาและพลังความรัก ความเอ้ืออาทร การสรางบรรยากาศ ท่ีเปนมิตร อันเปนพลังเชิง สรา งสรรคในการพัฒนา 2 การศึกษาและการเตรยี มชุมชน 2.1 การศกึ ษาชมุ ชนเพ่ือใหเขาใจสภาพการณของชุมชน ความสมั พันธข องกลมุ ตางๆ การทราบความสามารถ ศักยภาพของชุมชน สภาพการพ่ึงตนเอง เปนตน เพื่อไดขอมูลที่เพียงพอและ เปนขอเท็จจริงในการกำหนดอนาคตทางเลือกรวมท้ังกลวิธีที่เหมาะสมในการแกไขปญหาและการประสาน ความรว มมือ 2.2 การเตรียมชมุ ชนเพือ่ จะทำใหกลุมตา งๆ ในชุมชน และประชาชนเกิดความ เขา ใจ และสงผูแ ทนทมี่ ีอำนาจในการตัดสินใจของกลมุ เขารว มประชมุ รวมทั้งมีการพิจารณาเพอ่ื กระจายโอกาส ใหก ลุม ตางๆ ในชมุ ชน เขา มามีสว นรว ม เชน กลมุ สตรี เยาวชน คนจน ผปู ระสบปญ หาตางๆ 3 วิทยากรกระบวนการ A-I-C วิทยากรกระบวนการจะตอ งเขาใจข้ันตอนของกระบวน A-I-C มีประสบการณ และความรูในเร่ืองท่ีเกี่ยวของกับการประชุม ตลอดจนมีไหวพริบในการแกไขปญหา สถานการณเฉพาะหนา สามารถไกลเกล่ียหรือมีวิธีการในการจัดการกับความขดั แยงท่ีเหมาะสม ในกรณีที่อาจ เกดิ ขึ้น โดยสามารถทำหนาที่ ดงั นี้ 3.1 เตรียมชุมชน เตรียมการประชุม ดำเนินการประชุมและสรุปผล เวลา ในการประชมุ ใหเปน ไปตามกระบวนการ 3.2 สรางบรรยากาศในการประชมุ เพอื่ คลายความตงึ เครียดของผเู ขารวมประชุม 3.3 ควบคมุ ขน้ั ตอนและเวลาในการประชุม ใหเ ปน ไปตามกระบวนการ 3.4 สรุปความคิดเห็นที่แทจริงของผูเขารวมประชุม โดยไมสอดแทรกความ คดิ เหน็ หรือทศั นคตขิ องตนเองลงไป 3.5 ในกรณีที่มีขอถกเถียงกัน ระหวางผูรวมประชุม ซ่ึงเกิดความตองการ ปกปองผลประโยชนข องตนเองผนู ำประชมุ ตอ งทำหนา ที่ไกลเ กลีย่ และหาขอ ยุติใหได 3.6 วิเคราะหและสังเกตบรรยากาศในการประชุม สำหรับจำนวนผูจัดการ ประชุม อาจมีคนเดียวก็ได เปนผูนำการประชุม ซ่ึงมีขอดี คือ กระบวนการประชุมเปนเอกภาพมากกวา แตหากไมม ่นั ใจในการดูแลบรรยากาศการประชมุ นา จะจดั คณะมาชว ยกันโดยแบง หนาทเี่ ปน 1. ผูจัดการประชุม ดูแลอำนวยความสะดวกทั่วไป ไดแก การลงทะเบียน อาหาร เครอื่ งด่มื 2. ผูนำการประชุม 3. ผูจัดกิจกรรมเกมสสรา งบรรยากาศ เพ่ือละลายพฤติกรรม คลายเครียด และ การนำเขาสูข้ันตอนแตละข้นั ตอน

- 11 - 4. ผูเตรียมวัสดุอุปกรณ ท้งั น้ีคณะวิทยากรจะตองทำความเขาใจในข้ันตอนและ วิธกี ารใหต รงกนั สอดรับกนั สรุป การสรางกระบวนการวางแผนแบบมีสวนรวมโดยใชเทคนิคกระบวนการ A-I-C ตอ งมีการสรา งการมีสวนรว มของทุกคน เปดโอกาสใหทุกคนแสดงความคิดเห็น รบั ฟงความคิดเห็น หาขอสรุป รวมกัน ยอมรับในความคิดเห็นตงั้ แตข้ันตอนการเรียนรแู ลกเปล่ียนประสบการณกัน สรางแนวทางการพัฒนา และแนวทางการปฏบิ ตั ิ โดยการจดั ประชุมที่เนน ความเปน กระบวนการ การศกึ ษาและการเตรยี มชุมชน และสง่ิ ที่สำคัญอีกอยางคือวิทยากรกระบวนการจะตองมีความรูความสามารถ มีความเขาใจในข้ันตอน มีไหวพริบใน การแกไขปญหาเฉพาะหนา สมารถสรุปวิเคราะหได รวมทั้งการสรางบรรยากาศท่ีดีในการประชุมเพื่อคลาย ความตึงเครียดของผูเขารวมประชุม จะทำใหผูเขารวมประชุมกลาแสดงออกในที่ประชุม และทำใหไดขอมูล ที่ถกู ตองเปน จรงิ มากข้ึน 3.5 จุดแขง็ และจดุ ออ นของเทคนคิ กระบวนการ A-I-C 1.จุดแขง็ ของเทคนคิ กระบวนการ A-I-C คอื 1.1 เกดิ ความรว มมือกนั ทางดา นสตปิ ญ ญา และทรัพยากรใหม ีพลัง 1.2 ทุกคนไดค วามเปนผนู ำและรูวาเมือ่ ใดควรแสดงออก 1.3 สามารถประสานความแตกตาง ความถือตนของแตละคน มาเปน พลังในการจดั การดำเนินงานและประเมนิ ผลอยา งสรา งสรรค 1.4 เปนเครื่องมือของการจัดการ เพื่อวางแผนกลวิธี หาวิธีแกไขปญหา ลดความขดั แยงของคนทีม่ ีสวนไดสวนเสียในเรอื่ งเดยี วกัน 1.5 สรา งทมี พัฒนางาน พัฒนากลมุ ชุมชนเพอื่ การมีสวนรวม 1.6 พัฒนาการจัดการดวยวิธีการใหมท่ีไดผลในการพัฒนาคนไปพรอมกัน 2. จุดออนของเทคนิคกระบวนการ A-I-C ไดแ ก 2.1 เทคนิคกระบวนการ A-I-C นั้นจะตองทำอยางตอเนื่องในหนวยงาน จึงจะเกิดสมั ฤทธผ์ิ ล และทกุ คนมคี วามรสู ึกพอใจกับงาน 2.2 เทคนิคกระบวนการ A-I-C ไมมีการตัดสินใจวาจะใหใครทำอะไร ผูประชุมเปนผูเลือกและตัดสินเอาเองวาตนมีศักยภาพจะทำอะไรได อิทธิพลที่ไดรับจากการถกอภิปราย กับ ผูอ่ืนในข้ันตอนตางๆ มีผลกระทบตอสถานะของตนเอง จึงตองช่ังใจเอง ยอมรับสภาพความพรอ มและยอมรับ ผูอืน่ ซึ่งอาจทำไดไมง า ยนัก 2.3 เทคนิคกระบวนการ A-I-C เปนการทำแผนรวมกับผูอื่นหลายระดับ งานและตางประสบการณจะตองเช่ือผูอื่นบาง จึงยากที่ผูเคยชิน การทำแผนกับคนพวกเดียวกัน จะยอม เปลี่ยนแปลงรูปแบบและแนวคดิ เดิม ๆ ของตน สรุป การดำเนินงานเทคนิคกระบวนการ A-I-C มีทั้งจุดแข็งและจุดออน ดังน้ัน ในการนำกระบวนดังกลาวมาประยุกตใช จะตองเนนการนำจุดแข็งมาเปนแนวทางในการดำเนินงาน โดยใหท ุกคนมีสว นรวมในการระดมสมอง ความคดิ การแสดงออกทีถ่ ูกตอง รวมทัง้ การสรางและพัฒนาทีมงาน เพื่อวางแผนหากลยุทธ และหาแนวทางการแกไขปญหารวมกัน สำหรับจุดออนน้ันจะตองมีการปดจุดออน โดยการทำอยางตอเนื่องในหนวยงานจนเกิดผลสัมฤทธ์ิในหนวยงาน และถาหากเกิดความขัดแยงในขณะ การประชุมวางแผน วิทยากรกระบวนการจะตองเปนผูท่ีมีความรูความสามารถในการไกลเกล่ียและ ทำใหผูเ ขารวมประชุมยอมรับมตขิ องการประชุม

- 12 - 3.6 บทบาทวิทยากรกระบวนการ (Facilitator) ป ระ เส ริฐ ว งศ ภู ธ ร (2 5 5 1 ) บ ท บ าท ห น าที่ ข องวิท ย าก รก ระบ วน ก าร สามารถแยกแยะออกได ดังนี้ 1. การทำใหผูเขารวมอบรม หรือกระบวนการไดผอนคลายและรูจักกันกอน ที่จะมีการดำเนินกิจกรรมอื่นๆ เพ่ือใหเกิดความคุนเคยและปฏิสัมพันธ หรือท่ีเรยี กอีกอยางหน่ึงวาการละลาย พฤติกรรมน่ันเอง อาจจะใชเกมส หรือกิจกรรมท่ีสามารถทำใหเกิดการรูจักกันในกลุมผูเขารวมประชุม หรือกระบวนการ 2. วิทยากรกระบวนการจะตองเปนผูที่สรางความเขาใจรวมกันและตกลงรวมกัน ระหวางผูเขารวมอบรมและวิทยากรกระบวนการวา มีวัตถุประสงคอะไรบาง ตองถามผูเขารวมประชุมวา มีวัตถุประสงคอะไรบาง แลววิทยากรมีวัตถุประสงคอยางไร แตอยางไรก็ตามตองมีการกำหนดกติการวมกัน เพื่อใหก ารดำเนนิ กจิ กรรมเปนไปในแนวทางเดยี วกนั 3. วิทยากรกระบวนการจะตองกระตุนใหผูเขารวมประชุมไดเรียนรูและเขาใจ กระบวนการและการเรียนรอู ยางเปนระบบ 4. สรางบรรยากาศใหเ หมาะสมกับการเรยี นรู 5. สรุปการเรยี นรูว า ไดต รงกับวัตถปุ ระสงคห รอื ไม หรือที่เรียกวา การประเมินผลการเรยี นรู 6. ประเมินกระบวนการประชุมและรับขอเสนอแนะ 7. ประการสุดทายน้ันวิทยากรกระบวนการจะตองมีไหวพริบ ในการปรับเปลี่ยน กระบวนการใหเหมาะสมกับสถานการณของการเรียนรู มีเกมสสอดแทรก เพื่อลดความกดดันในการประชุม หรือการเรียนรู ท่ีสำคัญนั้นจะตองใหเปนการเรียนรูท่ีมีความสนุกสนานมากกวาท่ีจะเนนท่ีเนื้อหาหรือ ความเครงเครียด ดังนั้น ในการดำเนินการปองกันและควบคุมโรคไขเลือดออกในชุมชนในเขตพ้ืนที่ รับผิดชอบของโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตำบลบานไผเขียว ตำบลไผเขียว อำเภอสวางอารมณ จังหวัด อุทัยธานี จะตองมีการดำเนินการโดยอาศัยกระบวนการมีสวนรวมของชุมชน เพื่อใหมีพัฒนารูปแบบการ ดำเนินงานท่ีเกิดจากความตองการของชุมชนและเกิดจากศักยภาพของชุมชน สามารถดำเนินงานเพ่ือแกไข ปญ หาไดเปนอยางดี ขอเสนอ การพัฒนารูปแบบการปองกันและควบคุมโรคไขเลือดออกโดยการมีสวนรวมของประชาชน ในเขตพ้ืนท่ีรับผิดชอบของโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตำบลบานไผเขียว ตำบลไผเขียว อำเภอสวางอารมณ จังหวัดอทุ ัยธานี (หมู 1 , หมู 2 , หมู 3 , หมู 4 , หมู 5 , หมู 6 , หมู 14 และหมู 24) วตั ถปุ ระสงค เพื่อเปนการพัฒนารูปแบบการปองกันและควบคุมโรคไขเลือดออกอยางมีสวนรวมของ ประชาชนในเขตพ้ืนทร่ี บั ผิดชอบของโรงพยาบาลสงเสริมสขุ ภาพตำบลบานไผเ ขียว ตำบลไผเขียว อำเภอสวาง อารมณ จังหวดั อุทัยธานี (หมู 1 , หมู 2 , หมู 3 , หมู 4 , หมู 5 , หมู 6 , หมู 14 และหมู 24) ข้ันตอนการดำเนนิ งาน ดังนี้ 1. ประสานงานประชาชนและผูนำชุมชนท่อี ยูใ นหมู 1 , หมู 2 , หมู 3 , หมู 4 , หมู 5 , หมู 6 , หมู 14 และหมู 24 ตำบลไผเขียว อำเภอสวางอารมณ จังหวัดอุทัยธานี เพอื่ เขารวมกิจกรรมการวางแผน โดยการมีสวนรวม โดยอาศัยการเลือกมาแบบเจาะจง (Purposive Sampling) จำนวนหมูละ 80 คน

- 13 - ประกอบดวย ตัวแทนประชาชน ผูนำชุมชน ครูอนามัย ครูศูนยพัฒนาเด็กเล็ก และอาสาสมัครสาธารณสุข ประจำหมูบาน 2. ดำเนินกระบวนการวางแผนแบบมีสวนรวม โดยใชกระบวนการ A-I-C (Appreciation influence control) โดยมรี ายละเอยี ด ดังน้ี A 1 : การวิเคราะหสภาพการณข องหมูบา น A 2 : การกำหนดเปาหมายรวมกัน I 1 : การคดิ กิจกรรม/โครงการ I 2 : การจัดลำดับความสำคญั ของโครงการ C 1 : การวางแผนการปฏิบตั ิงาน C 2 : การตดิ ตามการดําเนินงานตามแผน 3. นำแผนงาน/กิจกรรมท่ีไดจากกระบวนการวางแผนแบบมีสวนรวมของประชนมา ดำเนินการ 4. ศึกษาผลของกระบวนการวางแผนปองกันและควบคุมโรคไขเลือดออกโดยการมีสวนรวม ของประชาชนในเขตพ้ืนที่รับผดิ ชอบของโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตำบลบานไผเขียว ตำบลไผเขียว อำเภอ สวางอารมณ จงั หวดั อทุ ัยธานี (หมู 1 , หมู 2 , หมู 3 , หมู 4 , หมู 5 , หมู 6 , หมู 14 และหมู 24) ผลทค่ี าดวาจะไดร ับ 1. สามารถปองกนั และควบคมุ โรคไขเ ลือดออกในพื้นที่ได 2. เพ่อื ใชข อ มูลในการบริหารจัดการสุขภาวะในชมุ ชนตอไป 3. มีแนวทางปองกันและควบคมุ โรคไขเลอื ดออกโดยการมีสว นรวมของประชาชน 4. ประชาชนมสี ว นรวมในการดแู ล ปองกัน และแกไขปญ หาในชุมชน ตัวชวี้ ัดความสำเรจ็ 1. มีแผนงาน/กิจกรรมที่ไดจากกระบวนการวางแผนแบบมีสวนรวมของประชนในเขตพ้ืนที่ รับผิดชอบของโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตำบลบานไผเขียว ตำบลไผเขียว อำเภอสวางอารมณ จังหวัด อุทัยธานี (หมู 1 , หมู 2 , หมู 3 , หมู 4 , หมู 5 , หมู 6 , หมู 14 และหมู 24) 2. ลดการเกิดโรคไขเลือดออกในหมู 1 , หมู 2 , หมู 3 , หมู 4 , หมู 5 , หมู 6 , หมู 14 และหมู 24 ตำบลไผเขียว อำเภอสวา งอารมณ จังหวดั อทุ ัยธานี จากป 2563 3. รอยละ 80 ของประชาชน ในหมู 1 , หมู 2 , หมู 3 , หมู 4 , หมู 5 , หมู 6 , หมู 14 และหมู 24 ตำบลไผเขียว อำเภอสวางอารมณ จังหวัดอุทัยธานี มสี วนรว มในการดำเนินงานปองกันและแกไข ปญ หาไขเ ลือดออกในชมุ ชน 4. รอยละ 80 ของประชาชน ในหมูหมู 1 , หมู 2 , หมู 3 , หมู 4 , หมู 5 , หมู 6 , หมู 14 และหมู 24 มคี วามพึงพอใจตอรูปแบบการปอ งกนั และแกไขปญ หาไขเลอื ดออกในชมุ ชน ขาพเจาขอรับรองวา ขอความท่แี จงไวด ังกลาวขางตน เปน ความจริงทกุ ประการ ลงชอ่ื ……….........……………………….........ผเู สนอแนวคดิ /วธิ กี าร (นางสาวพัชนภิ า ทองดวง) ………/....................../…………….