บางระจัน

ผู้นำ ค่ำย บำงระจนั นำงสำวนำตำชำ จำรุจำรีต D3 คณะมนุษยศำสตรแ์ ละสงั คมศำสตร์ สำขำ คบ.สังคมศึกษำ

1 คำนำ หนงั สือ e book เลม่ นี้ เป็นสว่ นหนงึ่ ของ รำยวิชำประวตั ิศำสตร์ ไทยโดยมจี ดุ ประสงค์ ท่ีจะศกึ ษำ เรอื่ งผนู้ ำของคำ่ ยบำงระจนั โดยผจู้ ดั ทำหวงั เป็นอยำ่ งยิ่งว่ำ e-book เลม่ นจี้ ะเป็นประโยชน์ ตอ่ ผทู้ สี่ นใจในเรอ่ื งบำงระจนั หำกมีขอ้ ผิดพลำดประกำรผจู้ ัดทำตอ้ งขอ อภยั มำณทนี่ ดี้ ว้ ย นำงสำวนำตำชำ จำรุจำรีต ผู้จัดทำ

สำรบญั 2 เรอ่ื ง หนำ้ คำนำ 1 สำรบญั 2 บำงระจนั 3 1. นำยพนั เรอื ง 8 2. นำยแทน่ 9 3. นำยโชติ 10 4. นำยอนิ 11 5. นำยดอกแกว้ 12 6. นำยทองแสงใหญ่ 13 7. นำยเมือง 14 8. ขนุ สรรค์ 15 9. นำยดอก 16 10.นำยจนั หนวดเขีย้ ว 17 11.นำยทองเหมน็ 18 19 อำ้ งองิ

3 เม่ือขำ้ ศกึ บกุ เขำ้ มำรุกรำน 11 ชำวบำ้ นผกู้ ลำ้ หำญ นำยแทน่ นำยดอก นำยอิน นำยเมือง ขนุ สรรค์ พนั เรอื ง นำยทองแสงใหญ่ นำยโชติ นำงทองเหม็นถือ ขวำนข่ีควำย นำยจนั ทรห์ นวดเขีย้ ว และนำยทองแกว้ ไดน้ ิมนตพ์ ระอำจำรยโ์ ชติ เกจิอำจำรยม์ ำเป็นท่ยี ดึ เหน่ียวจิตใจ รวมใจกนั ตงั้ คำ่ ยลอ้ มหมบู่ ำ้ นบำงระจนั จดั กำลงั คนเฝำ้ ระวงั หวงั ตอ่ ตำ้ นกองทพั พม่ำมิใหต้ ี ฝ่ำดำ่ นเขำ้ มำได้ ดว้ ยกำลงั คนอนั นอ้ ยนิด แตท่ ว่ำ… มีควำมสำมคั คี รว่ มใจกนั ตอ่ ตีขำ้ ศกึ จนแตกพำ่ ย กลบั ไปถงึ เจด็ ครง้ั และน่ีคอื วีรกรรมอนั หำญกลำ้ ของ ชำวบำ้ น \"บำงระจนั \"

4 อนเุ สำวรยี ค์ ำ่ ยบำงระจนั อนสุ ำวรียส์ รำ้ งขนึ้ เมื่อ ปี 2519 เพื่อนอ้ มรำลกึ ถงึ เมื่อเดือน 3 ปีระกำ พทุ ธศกั รำช 2308 มีผกู้ ลำ้ คือนำยอนิ นำยจนั หนวดเขีย้ ว นำยโชติ นำยดอก นำยทอง แกว้ นำยทองเหม็น นำยแทน่ นำยเมือง พนั เรือง ขนุ สรรค์ ไดเ้ ป็นหวั หนำ้ รวบรวม ชำวบำ้ นตงั้ ตอ่ สกู้ บั ทพั พมำ่ ท่ีบำ้ นบำงระจนั มีพระอำจำรยธ์ รรมโชติเป็นผปู้ ระสทิ ธิ์ ประสำทวทิ ยำคม บำรุงขวญั เพื่อประกำศเกียรติคณุ ของวีรชนค่ำยบำงระจนั ใหย้ งิ่ ขนึ้ ช่วั กำลนำน บนอนสุ ำวรียจ์ ะมีรูปปั้นของวรี ะชนผกู้ ลำ้ ทงั้ หมด ศลิ ปะกำรปั้นงดงำมยิ่งนกั

5 คำ่ ยบำงระจนั ในสมยั กรุงศรอี ยธุ ยำตอนปลำยตรงกบั สมยั สมเดจ็ พระเจำ้ เอกทัศน์ กองทพั พมำ่ ไดอ้ อกรำดตระเวนปลน้ สะดมข่มเหงชำวไทยฉดุ ครำ่ อนำจำร เผำบำ้ นเรอื น ทำใหช้ ำวสิงหบ์ รุ โี กรธแคน้ ยง่ิ นกั ไดร้ วบรวมสมัครพกั พวก ตอ่ สกู้ บั ทหำรพมำ่ จนเกินเป็นคำ่ ยบำงระจนั ขนึ้ โดย นำยอิน นำยจนั หนวด เขีย้ ว นำยโชติ นำยดอก นำยทองแกว้ นำยทองเหมน็ นำยแทน่ นำยเมอื ง พนั เรอื ง ขนุ สรรค์ เป็นผนู้ ำในกำรรบ พวกชำวบำ้ นบำงระจนั ไดส้ ูร้ บกบั ทหำรพมำ่ ถงึ แปดครงั้ จนครงั้ สดุ ทำ้ ยทหำรพมำ่ ตอ้ งใชป้ ืนใหญ่ยิงถลม่ ชำวบำ้ นบำงระจนั ไดข้ อปืนใหญ่ไปทำงกรุงศรอี ยธุ ยำไมเ่ ป็นผล ชำวบำ้ นจงึ รวมใจกนั หลอ่ ปืนใหญ่ใชเ้ อง แตด่ ว้ ยควำมทีไ่ มช่ ำนำญกำรทำ ปืนใหญ่จงึ รำ้ วและแตก ไมส่ ำมำรถใชง้ ำนไดต้ อ่ ไป จงึ เป็นทม่ี ำของนกั รบปืนแตกแหง่ แผ่นดนิ ศรอี ยธุ ยำ แตก่ ระนนั้ ชำวบำ้ นบำงระจนั ก็ตอ่ สกู้ บั ทหำรพมำ่ อยำ่ งไมค่ ิดชวี ิต จนใน ที่สดุ นำ้ นอ้ ยยอ่ มแพไ้ ฟท่กี ำลงั แรงกลำ้ คำ่ ยบำงระจนั ก็ถกุ ทำลำยลงดว้ ย นำ้ มือทหำรพมำ่ ในวนั จนั ทร์ แรม 2 คำ่ เดอื น 8 ปีจอ พ.ศ.2309 รวมเวลำ ท่ีชำวบำ้ นบำงระจนั รบกบั พมำ่ ทงั้ สิน้ 5 เดอื นเศษ น่ีแหละคือตำนำนและ ประวตั ิศำสตรท์ ย่ี ำกจะลมื เลือนของพวกเรำชำวไทย และจะยงั คงอยู่อยำ่ ง นีต้ ลอดไปตรำบนำนเทำ่ นำน

6 วีรกรรมบำงระจนั พมำ่ ไดพ้ ยำยำมเขำ้ มำตีชำวบำ้ นบำงระจนั ถงึ 7 ครง้ั แตไ่ มส่ ำเรจ็ จนในครงั้ สดุ ทำ้ ยสกุ ีช้ ำวมอญ ซงึ่ เป็นนำยกองใหญ่ของพมำ่ ไดเ้ คยอยใู่ น เมอื งไทยเป็นเวลำนำน และรูว้ ่ำชำวบำ้ นบำงระจนั ถนดั รบในท่ีแจง้ จงึ อำสำมำปรำบชำวบำ้ นบำงระจนั โดยส่งั ใหย้ งิ ปืนใหญ่เขำ้ ไปในคำ่ ยแทน กำรสรู้ บกนั กลำงแจง้ ทำใหค้ นไทยตอ้ งเสยี ชีวิตเป็นจำนวนมำก นำยทอง เหมน็ ไดข้ ก่ี ระบือบกุ เขำ้ คำ่ ยพมำ่ แตถ่ กู พมำ่ รุมทำรำ้ ยจนตำย สว่ นฝ่ำยไทยไมม่ ีปืนใหญ่ยงิ ตอบโต้ ครง้ั เมื่อขอไปทำงกรุงศรีอยธุ ยำก็ไมใ่ ห้ โดยอำ้ งวำ่ เกรงจะถกู ขำ้ ศกึ แยง่ ไประหว่ำงทำง ชำวบำ้ นจึงชว่ ยกันหลอ่ ปืน ใหญ่เอง โดยบรจิ ำคของใชท้ กุ อยำ่ งที่ทำดว้ ยทองเหลอื งมำหลอ่ ปืนไดส้ อง กระบอก แตพ่ อทดลองยิง กระบอกปืนก็แตกจนใชก้ ำรไมไ่ ด้ ในทส่ี ดุ ชำวบำ้ นบำงระจนั ก็พำ่ ยแพแ้ ก่พมำ่ โดยกำรตอ่ สกู้ นั มำนำนถึง 5 เดือน วีรกรรมของชำวบำ้ นบำงระจนั ไดร้ บั กำรยกยอ่ งว่ำ เป็นเกียรตภิ ูมขิ องคน ไทยอนั มีคำ่ ยิ่ง และถือเป็นตวั อยำ่ งอนั ดีของอนชุ นรุน่ หลงั ทำงรำชกำรจึง ไดส้ รำ้ งอนสุ ำวรยี ว์ ีรชนคำ่ ยบำงระจนั (เป็นรูปหลอ่ ของวีรชนที่เป็นหวั หนำ้ ทงั้ 11 คน คอื นำยแทน่ นำยโชติ นำยอิน นำยเมอื ง นำยดอก นำยแกว้ ขนุ สรรค์ นำยจนั ทรห์ นวดเขยี้ ว นำยทองเหมน็ นำยทองแสงใหญ่ และ นำยพนั เรอื ง) ขนึ้ บนเนินสงู หนำ้ คำ่ ยบำงระจนั ทอ่ี ำเภอบำงระจนั จงั หวดั สิงหบ์ รุ ี เพ่ือใหเ้ ป็นอนสุ รณส์ บื ตอ่ ไป

7 ในสมยั กรุงศรอี ยธุ ยำตอนปลำย ก่อนจะเสียกรุงศรี อยธุ ยำครง้ั ที่ 2 พมำ่ ไดย้ กกองทพั เขำ้ มำ 2 ทำง คือ ทำงเมอื ง กำญจนบรุ แี ละเมอื งตำก ทพั ของเนเมยี วสีหบดไี ดม้ ำตง้ั คำ่ ย อยทู่ เ่ี มืองวิเศษชยั ชำญ แลว้ ใหท้ หำรออกปลน้ สะดมทรพั ย์ สมบตั ิ เสบียงอำหำร และขม่ เหงรำษฎรไทย กลมุ่ บคุ คลท่ี บำงระจนั ประกอบดว้ ยหวั หนำ้ 6 คน คอื นำยแทน่ นำยโชติ นำยอิน นำยเมอื ง นำยดอก และนำยแกว้ ไดร้ วบรวม ชำวบำ้ นตอ่ สกู้ บั พมำ่ โดยไดอ้ ญั เชิญพระอำจำรยธ์ รรมโชติ จำกสำนกั วดั เขำนำงบวช แขวงเมอื งสพุ รรณบรุ ี ซงึ่ เป็นผทู้ ม่ี ี ควำมรูเ้ รอื่ งวิชำอำคมมำรว่ มใหก้ ำลงั ใจ และมีหวั หนำ้ เพ่ิมขนึ้ อกี คือ ขนุ สรรค์ นำยจนั ทรห์ นวดเขยี้ ว นำยทองเหม็น นำย ทองแสงใหญ่ และพนั เรอื ง ช่วยกนั ตงั้ คำ่ ยบำงระจนั ขึน้ เพ่ือ ตอ่ สขู้ ดั ขวำงกำรรุกรำนของพมำ่

8 นำยพันเรือง 1. นำยพนั เรอื ง เป็นหวั หนำ้ หม่บู ำ้ น เมื่อถกู พม่ำเขำ้ ปลน้ หมนู่ บำ้ น ทงั้ ขำ้ วปลำอำหำร สว่ น ชำวบำ้ นถกู ทหำรพมำ่ รงั แก ขม่ เหง จงึ ไดร้ บั ควำมเดือดรอ้ น นำยพนั เรอื ง นำยทองแสงใหญ่ และนำยจนั หนวดเขีย้ วปรกึ ษำกนั วำ่ ใหช้ ำวบำ้ นบำงระจนั ทงั้ หมดไปอยทู่ ่ีวดั โพธิเ์ กำ้ ตน้ เพื่อ หลบทหำรพมำ่ เพรำะมีคลองธรรมชำตลิ อ้ มรอบถึง 2 ชนั้ และชำยฉกรรจใ์ นหม่บู ำ้ นจำนวน หนึ่ง ซงึ่ แบง่ กลมุ่ กนั ออกลำดตะเวน หลอกลอ่ ทหำรพมำ่ ใหห้ ลงทำง และนำยพนั เรืองยงั เป็นผู้ ออกควำมคดิ หลอ่ ปืนใหญ่ เพ่ือยงิ ทำลำยคำ่ ยพมำ่ จงึ ชวนชำวบำ้ นใหเ้ สยี สละทองเหลือง ทองแดง หลอ่ ปืนขนึ้ 2 กระบอก แต่ใชก้ ำรไมไ่ ด้ อำจเพรำะโลหะไม่ไดเ้ ป็นชนดิ เดียวกนั หรอื ไม่ ชำนำญ ชำวบำ้ นตอ้ งอยใู่ นสภำพเสียขวญั กำลงั ใจ และทำ่ นไดห้ ลบหนีทหำรพมำ่ ในครำว ค่ำยแตกไปเสียชีวติ รมิ ฝ่ังคลอง หนำ้ วดั ขนุ สงฆห์ ำ่ งจำกค่ำยประมำณ 2.5 กโิ ลเมตร

9 นำยแทน่ 2. นำยแทน่ เป็นคนบำ้ นศรีบวั ทอง แขวงเมืองสงิ หบ์ รุ ี เป็นผทู้ ่ีมีควำมกลำ้ หำญ และมีฝีมือใน กำรวำงแผนรบ จดั วำ่ เป็นแม่ทพั ใหญ่อีกคนหน่ึง นำยแทน่ คมุ พลเขำ้ รบกบั ทหำรพมำ่ หลำย ครงั้ ไดร้ บั ชยั ชนะ ในกำรรบครงั้ ท่ี 4 ท่ำนคมุ พล 200 คน เป็นทพั หลวง คมุ พลเขำ้ ตีลวงพม่ำ ก่อน และใหท้ หำรปีกขวำและปีกซำ้ ยตีโอบหลงั สนำมรบคือฝ่ังคลองท่งุ หว้ ยไผส่ ะตือสีต่ น้ ใน กำรรบครงั้ นนั้ ทำ่ นไดร้ บั ชยั ชนะ และสำมำรถฆ่ำแมท่ พั พม่ำได้ คือ สรุ นิ ทรจ์ อขอ่ ง แต่ทำ่ นก็ ไดร้ บั บำดเจ็บที่เขำ่ เนื่องจำกถกู อำวธุ ของขำ้ ศึก ตอ้ งหำมกลบั ค่ำยหลงั จำกนนั้ ท่ำนตอ้ งนอน รกั ษำตวั อยใู่ นคำ่ ย ไม่นำนก็เสยี ชีวติ เพรำะพษิ บำดแผล ทำใหท้ กุ คนในบำงระจันเสยี ขวญั กำลงั ใจ เน่ืองจำกขำดบคุ คล ซง่ึ เป็นที่พงึ่ 1 ใน 11 ทำ่ น ทกุ คนในคำ่ ยตอ้ งหล่งั นำ้ ตำในกำร จำกไปของท่ำน

10 นำยโชติ 3. นำยโชติ เป็นคนบำ้ นศรบี วั ทอง แขวงเขตเมืองสงิ หบ์ รุ ตี ิดตอ่ เมืองสพุ รรณบุรี นำยโชติได้ รวมชำวบำ้ นที่ถกู กองลำดตะเวนของทหำรพมำ่ ข่มเหง และใหส้ ง่ หญิงสำวให้ ในครงั้ นนั้ ทำ่ น กบั พรรคพวกไดล้ วงทหำรพม่ำไปฆำ่ ไดก้ วำ่ 20 คน จำกนนั้ ท่ำนและชำวบำ้ นจึงมำอย่รู วมกนั ณ บำงระจนั ทำ่ นไดต้ อ่ สกู้ บั ทหำรพมำ่ จนเสยี ชีวติ ในสนำมรบ

11 นำยอนิ 4. นำยอนิ เป็นคนบำ้ นสบี วั ทอง ท่ีมำกบั นำยแท่น นำยโชติ นำยเมือง เป็นคนหนึ่งที่รว่ มกนั ฆ่ำทหำรพมำ่ ในครงั้ แรก แลว้ มำรวมรวมกำลงั ตงั้ คำ่ ยบำงระจนั ขนึ้ ณ วดั โพธิ์เกำ้ ตน้ ท่ำนเป็น 1 ใน 11 ผนู้ ำชำวบำ้ นท่ีออกตอ่ สกู้ บั ทหำรพมำ่ ดว้ ยควำมกลำ้ หำญจนตวั ตำยในสนำมรบ

12 นำยดอกแก้ว 5. นำยดอกแกว้ อยเู่ มืองวเิ ศษชยั ชำญ เมืองถกู กองทพั พม่ำตีเมืองวเิ ศษชยั ชำญแตกและยดึ เมืองได้ นำยทองแกว้ จึงรวบรวมชำวบำ้ นหลบหนีไปอยทู่ ี่บำ้ นโพธิ์ทะเล ทำ่ นหนีออกมำครำว เดียวกบั นำยดอก ตอ้ งแยกทพั กนั อย่เู พรำะมีชำวบำ้ นจำนวนมำก

13 นำยทองแสงใหญ่ 6. นำยทองแสงใหญ่ ทำ่ นเป็น 1 ใน 11 ท่ำนที่เป็นผนู้ ำระดบั แนวหนำ้ และท่ำนเป็นผทู้ ่ีคดิ ตงั้ ค่ำยนอ้ ยเพ่ือลวงทหำรพมำ่ ไดค้ ดั ชำยฉกรรจจ์ ำนวนหนงึ่ ตงั้ คำ่ ยขนึ้ อีกค่ำยหนงึ่ ซงึ่ ห่ำงจำก คำ่ ยใหญ่ออกไป ในคำ่ ยใหญ่เต็มไปดว้ ยคนแกท่ งั้ ชำยหญิงเด็กเลก็ และผปู้ ่วยที่บำดเจบ็ จำก กำรสรู้ บและมีกำรเสยี ชีวติ ทกุ วนั ทำ่ นตอ่ สกู้ บั ทหำรพมำ่ ดว้ ยกำลงั ที่มีอย่ทู งั้ หมด

14 นำยเมอื ง 7. นำยเมือง เป็นคนบำ้ นศรบี วั ทอง เมืองสงิ หบ์ รุ ี รว่ มกบั นำยอนิ นำยโชติ นำยแท่น และ ชำวบำ้ นอกี จำนวนหนึ่ง ลวงทหำรพม่ำไปฆำ่ และทำ่ นเป็นคนไปนมิ นตพ์ ระอำจำรยธ์ รรมโชติ จำกแควน้ เมืองสพุ รรณ มำอยวู่ ดั โพธิเ์ กำ้ ตน้ คำ่ ยบำงระจนั นำยเมืองเป็น 1 ใน 11 ผนู้ ำ ชำวบำ้ นในคำ่ ย ท่ีคมุ คนออกตอ่ สกู้ บั พม่ำ จนกระทงั้ เสยี ชีวติ ในสนำมรบ

15 ขุนสรรค์ 8. ขนุ สรรค์ จำกเมืองสรรคบ์ รุ ี ทำ่ นไดร้ วบรวมชำวบำ้ นตอ่ สกู้ บั ทหำรพม่ำท่ียกทพั มำทำงเมือง อทุ ยั ธำนี ท่ำนมีฝีมือในกำรยงิ ปืน เม่ือทำ่ นกบั ชำวบำ้ นตอ่ ตำ้ นทหำรพม่ำไม่ไหวจงึ ชกั ชวน ชำวบำ้ นมำรวมกนั ท่ีบำงระจนั และไดร้ ว่ มรบกบั ชำวบำ้ นศรบี วั ทอง ชำวเมืองวเิ ศษชยั ชำญ ชำวบำ้ นที่รวมตวั กนั อยู่ วดั โพธิเ์ กำ้ ตน้ คำ่ ยบำงระจนั และทำ่ นไดใ้ หช้ ำวบำ้ นรวบรวมอำวธุ ต่ำง ๆ ท่ียึดไดจ้ ำกทหำรพมำ่ ในกำรรบครงั้ ก่อน ๆ ท่ีไดร้ บั ชยั ชนะ ครงั้ หนง่ึ ทำ่ นไดร้ วมกบั นำยจนั หนวดเขีย้ ว ทำ่ นไดค้ มุ พล 100 คน ตีทพั ของ อำคำ บญั คญี แตกพำ่ ย และไดร้ ว่ มรบอยใู่ นค่ำย จนกระทงั้ เสยี ชีวติ ในสนำมรบ

16 นำยดอก 9. นำยดอก อยเู่ มืองวเิ ศษชยั ชำญ เม่ือกองทพั พม่ำยกมำลอ้ มกรุงศรีอยธุ ยำ แม่ทพั พมำ่ ส่งั ให้ กองทพั ออกตีหวั เมืองต่ำง ๆ เมืองวเิ ศษชยั ชำญจงึ อย่ใู นเปำ้ หมำย เมืองกองทพั พม่ำเขำ้ ตี เมืองวเิ ศษชยั ชำญแตก นำยดอกจึงชกั ชวนชำวบำ้ นไปอยบู่ ำ้ นตลบั คือบำ้ นตลบั ในปัจจบุ นั กองทพั พมำ่ เที่ยวออกลำดตะเวนเป็นบรเิ วณกวำ้ ง ทำใหช้ ำวบำ้ นเดือนรอ้ น เพรำะถกู ทหำร พมำ่ ข่มเหงจึงชกั ชวนมำอยู่ วดั โพธิ์เกำ้ ตน้ ค่ำยบำงระจนั นำยดอกเป็นผนู้ ำชำวบำ้ น ทำ่ นได้ รว่ มรบกบั ชำวบำ้ นบำงระจนั กองทพั พม่ำบกุ เขำ้ ไดแ้ ลว้ ทำใหท้ ำ่ นเสียชีวติ ในสนำมรบ

17 นำยจนั หนวดเขยี้ ว 10. นำยจนั หนวดเขีย้ ว ทำ่ นเป็นคนบำงระจนั เดิมเป็นคนช่ือจนั ชอบไวห้ นวดและแต่งหนวด ใหง้ อนดเู หมือนเขีย้ ว ชำวบำ้ นท่วั ไปจงึ เรยี นท่ำนวำ่ นำยจนั หนวดเขีย้ ว ทำ่ นเป็นผกู้ ลำ้ หำญมี ฝีมือในกำรต่อสู้ เป็นเหมือนครูฝึกประจำหมบู่ ำ้ นใหเ้ ดก็ หนมุ่ สำว เมื่อทหำรพม่ำมำขม่ เหง ชำวบำ้ น ท่ำนจึงออกช่วยชำวจงึ เกิดกำรต่อสู้ เด็กหนมุ่ ที่ท่ำนฝึกใหร้ วมพลงั กนั รบทหำรพมำ่ ไดร้ บั ชยั ชนะ ท่ำนจงึ ใหพ้ วกชำวบำ้ นไปรวมตวั กนั อยทู่ ่ีวดั โพธิ์เกำ้ ตน้ ครงั้ หนง่ึ กองทพั พม่ำยก กำลงั มำมำก ท่ำนใหก้ องสอดแนมในคำ่ ยออกไปดกู ำลงั พลพม่ำท่ียกมำ เม่ือทำ่ นทรำบวำ่ กำลงั พลไลเ่ ลย่ี กนั จึงคมุ กำลงั 100 คน แบง่ ออกเป็น 2 พวก เขำ้ ตีกองทพั พม่ำ อำคำ บญั คญี แมท่ พั พม่ำจนเสยี ชีวติ ในที่รบ ครงั้ สดุ ทำ้ ยพมำ่ เปล่ยี นวธิ ีกำรรบ คือสรำ้ งค่ำยเป็นสำมคำ่ ยมำ เรื่อย ๆ และยิงปืนใหญ่ออกมำ ไม่ตอ้ งออกมำรบ จึงสรำ้ งควำมกดดนั ใหช้ ำวบำ้ นบำงระจนั เป็นอยำ่ งมำก นำยจนั หนวดเขีย้ วพรอ้ มกบั ชำวบำ้ นเขำ้ ตีคำ่ ยพม่ำ ในค่ำยพมำ่ มสี กุ ีเ้ ป็นแม่ทพั ทำ่ นถกู ทหำรพม่ำฆำ่ ตำยในสนำมรบ

18 นำยทองเหมน็ 11. นำยทองเหมน็ ท่ำนเขำ้ รว่ มในค่ำยบำงระจนั และเป็นอกี ท่ำนหน่งึ ท่ีรว่ มวำงแผนในกำร รบครงั้ ที่ 4 ท่ำนทำหนำ้ ท่ีเป็นปีกขวำ รว่ มกบั นำยโชติ นำยดอก นำยทองแกว้ คุมพล 200 คน ไปขำ้ มคลองบำ้ นขนุ โลก ตีโอบหลงั ขำ้ ศกึ ผลทำใหพ้ มำ่ แตกพ่ำย และไดฆ้ ำ่ ทพั พมำ่ คือ สรุ นิ ทรจ์ อข่อง ครงั้ สดุ ทำ้ ยพม่ำทำกำรรบแตใ่ นคำ่ ยโดยยิงปืนใหญ่ออกมำ นำยทองเหม็นสดุ ที่ จะทนรว่ มกบั พวกชำวบำ้ นบำงระจนั จำนวนหน่งึ นำยทองเหมน็ จงึ ไดข้ ี่กระบอื เผอื กตะลยุ ฝ่ำ ค่ำยพม่ำ จงึ เสียทีถกู พมำ่ จบั ฆำ่ ตำย

อำ้ งอิง 19 บำหยนั อ่มิ สำรำญ ใน ศิลปวฒั นธรรม ฉบบั กมุ ภำพนั ธ์ พ.ศ. 2558 มำเผยแพรใ่ นระบบ ออนไลนเ์ มอ่ื วนั ที่ 18 กนั ยำยน พ.ศ. 2562 บทควำมเสนอในทป่ี ระชมุ วชิ ำกำร “เวทีวจิ ยั มนษุ ยศำสตรไ์ ทยครงั้ ที่ 1” วนั ที่ 27 สงิ หำคม 2547 ณ อำคำรมหำจฬุ ำลงกรณ์ คณะอกั ษรศำสตร์ จฬุ ำลงกรณ์ มหำวทิ ยำลยั (ปรบั ปรุงแกไ้ ขเพมิ่ เติม มกรำคม 2558) คำใหก้ ำรชำวกรุงเกำ่ คำใหก้ ำรขนุ หลวงหำวดั และพระรำชพงศำวดำรกรุงเกำ่ ฉบบั หลวงประเสรฐิ อกั ษรนิติ.์ พระนคร : คลงั วทิ ยำ, 2515. ดำรงรำชำนภุ ำพ, สมเด็จพระเจำ้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยำ. ไทยรบพมำ่ . พระนคร : บรรณำคำร, 2515. ทมยนั ตี [นำมแฝง]. อตตี ำ (เลม่ 1-2). กรุงเทพฯ : ณ บำ้ นวรรณกรรม, 2544. ทิพยส์ เุ นตร อนมั บตุ ร. วรรณกรรมพระบำทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลำ้ เจำ้ อยหู่ วั . กรุงเทพฯ : มหำวทิ ยำลยั รำมคำแหง, ม.ป.ป. พระรำชพงศำวดำรกรุงสยำมฉบบั บรติ ชิ มิวเซยี ม. พระนคร : กำ้ วหนำ้ , 2507. พระรำชพงศำวดำรกรุงศรอี ยธุ ยำฉบบั สมเด็จพระพนรตั น.์ นครหลวงฯ : บรรณำคำร, 2515. พระรำชพงศำวดำรกรุงศรอี ยธุ ยำฉบบั พระรำชหตั ถเลขำ เลม่ 2. กรุงเทพฯ : โอเดียนส โตร,์ ม.ป.ป. พระรำชพงศำวดำรกรุงศรอี ยธุ ยำฉบบั พนั จนั ทนมุ ำศ (เจมิ ) กบั พระจกั รพรรดิพงศ์ (จำด). พระนคร : คลงั วิทยำ, 2507. พรภิรมณ์ เอีย่ มธรรม. บทบำททำงกำรเมอื งของหนงั สอื พมิ พไ์ ทย (พ.ศ. 2475-2488). กรุงเทพฯ : ไทยวฒั นำพำนิช, 2520. ไม้ เมืองเดิม [นำมแฝง]. บำงระจนั . กรุงเทพฯ : บำงหลวง, 2538. ยคุ ศรอี ำรยิ ะ [นำมแฝง]. จดุ จบรฐั ชำติส…ู่ ชมุ ชนำธิปไตย. กรุงเทพฯ : บรษิ ัท อมรนิ ทรพ์ รนิ้ ติง้ แอนดพ์ บั ลิชชิ่ง จำกดั , 2540.