Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore Lịch sử Việt Nam bằng tranh 30 - Sự tàn bạo của giặc Minh

Lịch sử Việt Nam bằng tranh 30 - Sự tàn bạo của giặc Minh

Description: Lịch sử Việt Nam bằng tranh 30 - Sự tàn bạo của giặc Minh

Search

Read the Text Version

["L\u00fac \u0111\u1ea7u, c\u0169ng nh\u01b0 m\u1ed9t s\u1ed1 ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c, \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t c\u00f3 ch\u00fat m\u01a1 h\u1ed3 tr\u01b0\u1edbc chi\u00eau b\u00e0i \u201cph\u00f9 Tr\u1ea7n di\u1ec7t H\u1ed3\u201d c\u1ee7a qu\u00e2n Minh. Nh\u01b0ng, ch\u1eb3ng bao l\u00e2u sau \u0111\u00f3, \u00f4ng \u0111\u00e3 t\u1ec9nh ng\u1ed9. \u00d4ng th\u1ea5y r\u00f5, qu\u00e2n Minh ch\u1ec9 l\u00e0 l\u0169 c\u01b0\u1edbp n\u01b0\u1edbc h\u1ea1i d\u00e2n v\u00e0 h\u1ee3p t\u00e1c v\u1edbi qu\u00e2n Minh l\u00e0 c\u00f3 t\u1ed9i v\u1edbi \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc. B\u1edfi v\u1eady, ngay khi \u0111\u01b0\u1ee3c tin Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i l\u00ean ng\u00f4i ho\u00e0ng \u0111\u1ebf v\u00e0 hi\u1ec7u tri\u1ec7u d\u00e2n ch\u00fang n\u1ed5i d\u1eady ch\u1ed1ng qu\u00e2n Minh, \u00f4ng li\u1ec1n l\u1eadp t\u1ee9c theo v\u1ec1. 49","Khi r\u1eddi Th\u0103ng Hoa \u0111\u1ec3 t\u00ecm \u0111\u01b0\u1eddng ra Tr\u01b0\u1eddng Y\u00ean v\u1edbi Gi\u1ea3n \u0110\u1ecbnh \u0111\u1ebf, \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t \u0111em theo c\u1ea3 ng\u01b0\u1eddi con trai c\u1ee7a m\u00ecnh l\u00e0 \u0110\u1eb7ng Dung. B\u1ea5y gi\u1edd, \u0110\u1eb7ng Dung \u0111\u00e3 l\u00e0 m\u1ed9t ch\u00e0ng trai tu\u1ea5n t\u00fa, m\u01b0u l\u01b0\u1ee3c v\u00e0 v\u00f5 ngh\u1ec7 cao c\u01b0\u1eddng. Hai cha con \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t v\u00e0 \u0110\u1eb7ng Dung th\u1ef1c s\u1ef1 l\u00e0 hai v\u1ecb t\u01b0\u1edbng t\u00e0i, qu\u1ea3 x\u1ee9ng danh l\u00e0 \u201ch\u1ed5 ph\u1ee5 sinh h\u1ed5 t\u1eed\u201d. Vua Gi\u1ea3n \u0110\u1ecbnh h\u1ebft s\u1ee9c vui m\u1eebng \u0111\u00f3n ti\u1ebfp hai cha con h\u1ecd \u0110\u1eb7ng. 50","C\u00f2n Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n ng\u01b0\u1eddi l\u00e0ng Ng\u1ecdc S\u01a1n (nay thu\u1ed9c huy\u1ec7n Nam \u0110\u00e0n, t\u1ec9nh Ngh\u1ec7 An). \u00d4ng sinh n\u0103m n\u00e0o v\u00e0 sau khi nh\u00e0 H\u1ed3 b\u1ea1i vong, \u00f4ng s\u1ed1ng ra sao v\u00e0 l\u00e0m g\u00ec ch\u01b0a r\u00f5, ch\u1ec9 bi\u1ebft d\u01b0\u1edbi th\u1eddi nh\u00e0 H\u1ed3, \u00f4ng \u0111\u00e3 t\u1eebng l\u00e0m quan, t\u1eebng \u0111\u01b0\u1ee3c vua nh\u00e0 H\u1ed3 l\u00e0 H\u1ed3 H\u00e1n Th\u01b0\u01a1ng \u1ee7y th\u00e1c vi\u1ec7c l\u1eadp m\u01b0u \u0111\u1ec3 \u0111\u00f3n \u0111\u00e1nh t\u00ean ph\u1ea3n qu\u1ed1c Tr\u1ea7n Thi\u00eam B\u00ecnh khi h\u1eafn \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u00e0 Minh h\u1ed9 t\u1ed1ng v\u1ec1 n\u01b0\u1edbc ta \u0111\u1ec3 m\u1edf \u0111\u01b0\u1eddng cho cu\u1ed9c x\u00e2m l\u0103ng m\u00e0 qu\u00e2n Minh s\u1eafp s\u1eeda ti\u1ebfn h\u00e0nh. 51","C\u0169ng nh\u01b0 \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t, ngay khi v\u1eeba nghe tin Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i d\u1ef1ng c\u1edd kh\u1edfi ngh\u0129a \u0111\u00e1nh \u0111u\u1ed5i qu\u00e2n Minh, Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n li\u1ec1n theo v\u1ec1. Khi \u0111i \u00f4ng mang theo c\u1ea3 ng\u01b0\u1eddi con trai c\u1ee7a m\u00ecnh l\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb. B\u1ea5y gi\u1edd, Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t ch\u00e0ng trai can \u0111\u1ea3m, kh\u1ecfe m\u1ea1nh v\u00e0 r\u1ea5t gi\u1ecfi v\u00f5 ngh\u1ec7. Hai cha con Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n v\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb c\u0169ng \u0111\u01b0\u1ee3c Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i ni\u1ec1m n\u1edf ti\u1ebfp \u0111\u00f3n. 52","Kh\u00e1c v\u1edbi \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t v\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n, Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u kh\u00f4ng c\u00f3 con trai \u0111i c\u00f9ng nh\u01b0ng l\u1ea1i \u0111em theo m\u1ed9t \u0111\u1ed9i d\u00e2n binh kh\u00e1 \u0111\u00f4ng \u0111\u1ea3o. \u00d4ng ng\u01b0\u1eddi x\u00e3 B\u00ecnh H\u1ed3, huy\u1ec7n Chi La (nay thu\u1ed9c huy\u1ec7n \u0110\u1ee9c Th\u1ecd), t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh. S\u1eed c\u0169 kh\u00f4ng ghi ch\u00e9p nh\u01b0ng theo nhi\u1ec1u nh\u00e0 nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed th\u1eddi n\u00e0y th\u00ec Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u t\u1eebng \u0111\u1ed7 Th\u00e1i h\u1ecdc sinh (t\u1ee9c Ti\u1ebfn s\u0129) v\u00e0o cu\u1ed1i th\u1eddi Tr\u1ea7n v\u00e0 t\u1eebng \u0111\u01b0\u1ee3c vua Tr\u1ea7n trao ch\u1ee9c \u0110i\u1ec7n ti\u1ec1n Th\u1ecb Ng\u1ef1 s\u1eed. Khi qu\u00e2n Minh x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c, \u00f4ng tr\u1ed1n v\u1ec1 qu\u00ea. \u00d4ng \u0111\u1ebfn v\u1edbi Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i mu\u1ed9n h\u01a1n \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t v\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n. 53","S\u00e1t c\u00e1nh v\u1edbi Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i, ngo\u00e0i nh\u1eefng b\u1eadc h\u00e0o ki\u1ec7t k\u1ec3 tr\u00ean, c\u00f2n c\u00f3 nhi\u1ec1u d\u0169ng t\u01b0\u1edbng kh\u00e1c. Trong s\u1ed1 n\u00e0y, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t h\u01a1n c\u1ea3 l\u00e0 Nguy\u1ec5n S\u00fay. S\u1eed c\u0169 kh\u00f4ng cho bi\u1ebft g\u00ec v\u1ec1 qu\u00ea qu\u00e1n v\u00e0 n\u0103m sinh c\u1ee7a \u00f4ng nh\u01b0ng l\u1ea1i cho bi\u1ebft kh\u00e1 r\u00f5 r\u1eb1ng \u00f4ng ch\u00ednh l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e3 nhi\u1ec1u phen khi\u1ebfn cho qu\u00e2n Minh khi\u1ebfp \u0111\u1ea3m, l\u00e0 m\u1ed9t trong nh\u1eefng tr\u1ee5 c\u1ed9t c\u1ee7a cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a. 54","Kh\u1ea9u hi\u1ec7u m\u00e0 Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i \u0111\u01b0a ra khi ph\u00e1t \u0111\u1ed9ng kh\u1edfi ngh\u0129a l\u00e0 \u0111\u00e1nh \u0111u\u1ed5i qu\u00e2n Minh, gi\u00e0nh l\u1ea1i \u0111\u1ed9c l\u1eadp v\u00e0 d\u1ef1ng l\u1ea1i tri\u1ec1u Tr\u1ea7n. Nh\u01b0ng v\u00ec tri\u1ec1u Tr\u1ea7n sau n\u00e0y \u0111\u00e3 suy y\u1ebfu n\u00ean nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi kh\u01b0\u1edbc t\u1eeb tham gia ngh\u0129a binh. D\u00f9 v\u1eady, ch\u1ec9 trong m\u1ed9t th\u1eddi gian r\u1ea5t ng\u1eafn, ngh\u0129a qu\u00e2n Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i \u0111\u00e3 chi\u1ebfm \u0111\u01b0\u1ee3c g\u1ea7n tr\u1ecdn m\u1ed9t v\u00f9ng \u0111\u1ea5t r\u1ed9ng l\u1edbn t\u1eeb huy\u1ec7n Y\u00ean M\u00f4 c\u1ee7a Ninh B\u00ecnh ng\u00e0y nay tr\u1edf v\u00e0o Nam. 55","Trong v\u00f2ng m\u1ed9t n\u0103m, ngh\u0129a qu\u00e2n Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i \u0111\u00e3 \u0111\u00e1nh r\u1ea5t nhi\u1ec1u tr\u1eadn l\u1edbn nh\u1ecf, trong \u0111\u00f3 n\u1ed5i b\u1eadt nh\u1ea5t, gi\u00e0nh th\u1eafng l\u1ee3i quan tr\u1ecdng nh\u1ea5t l\u00e0 tr\u1eadn B\u00f4 C\u00f4(*) x\u1ea3y ra v\u00e0o th\u00e1ng 12 n\u0103m M\u1eadu T\u00fd (1408). Trong tr\u1eadn n\u00e0y, \u0111\u00edch th\u00e2n Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i \u0111\u00e1nh tr\u1ed1ng th\u00fac gi\u1ee5c qu\u00e2n s\u0129. Gi\u1eb7c b\u1ecb t\u1ed5n th\u1ea5t r\u1ea5t l\u1edbn. Quan gi\u1eef ch\u1ee9c Th\u01b0\u1ee3ng th\u01b0 b\u1ed9 Binh c\u1ee7a nh\u00e0 Minh l\u00e0 L\u01b0u Tu\u1ea5n v\u00e0 t\u01b0\u1edbng gi\u1eb7c l\u00e0 L\u1eef Ngh\u1ecb b\u1ecb ch\u00e9m \u0111\u1ea7u t\u1ea1i tr\u1eadn. M\u1ed9t t\u01b0\u1edbng kh\u00e9t ti\u1ebfng kh\u00e1c c\u1ee7a gi\u1eb7c l\u00e0 T\u00e2y B\u00ecnh h\u1ea7u M\u1ed9c Th\u1ea1nh ph\u1ea3i m\u1edf \u0111\u01b0\u1eddng m\u00e1u, b\u1ecf c\u1ea3 qu\u00e2n s\u0129 ch\u1ea1y th\u1ee5c m\u1ea1ng m\u1edbi tho\u00e1t th\u00e2n. * T\u00ean m\u1ed9t b\u1ebfn \u0111\u00f2 \u1edf huy\u1ec7n Phong Doanh (nay thu\u1ed9c huy\u1ec7n Nam \u0110\u1ecbnh gi\u00e1p Ninh B\u00ecnh). Th\u1eddi Nguy\u1ec5n \u0111\u1ed5i l\u1ea1i l\u00e0 Hi\u1ebfu C\u00f4. 56","Sau tr\u1eadn th\u1eafng l\u1edbn n\u00e0y, Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i \u0111\u1ecbnh nh\u00e2n \u0111\u00f3 truy \u0111u\u1ed5i gi\u1eb7c \u0111\u1ec3 chi\u1ebfm l\u1ea5y \u0110\u00f4ng \u0110\u00f4(*). Nh\u01b0ng c\u00e1c t\u01b0\u1edbng \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t v\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n th\u01b0a r\u1eb1ng: \u201cNay l\u0169 gi\u1eb7c s\u1ed1ng s\u00f3t h\u00e3y c\u00f2n nhi\u1ec1u. Xin tr\u01b0\u1edbc h\u00e3y truy b\u1eaft v\u00e0 ti\u00eau di\u1ec7t h\u1ebft b\u1ecdn ch\u00fang \u0111\u00e3. C\u00f3 nh\u01b0 v\u1eady m\u1edbi mong tr\u1eeb \u0111\u01b0\u1ee3c h\u1eadu h\u1ecda cho ba qu\u00e2n\u201d. * Th\u1eddi H\u1ed3 \u0111\u1ed5i g\u1ecdi Th\u0103ng Long l\u00e0 \u0110\u00f4ng \u0110\u00f4 \u0111\u1ec3 ph\u00e2n bi\u1ec7t v\u1edbi T\u00e2y \u0110\u00f4 \u1edf Thanh H\u00f3a. Xem H\u1ed3 Qu\u00fd Ly v\u1ecb vua nhi\u1ec1u c\u1ea3i c\u00e1ch. 57","L\u1eddi t\u00e2u kh\u1eb3ng kh\u00e1i nh\u01b0ng tr\u00e1i \u00fd c\u1ee7a \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t v\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n \u0111\u00e3 khi\u1ebfn Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i r\u1ea5t t\u1ee9c gi\u1eadn. Trong s\u1ed1 nh\u1eefng k\u1ebb h\u1ea7u c\u1eadn c\u1ee7a Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i c\u00f3 hai t\u00ean n\u1ecbnh th\u1ea7n r\u1ea5t x\u1ea3o quy\u1ec7t l\u00e0 ho\u1ea1n quan Nguy\u1ec5n Qu\u00fd v\u00e0 h\u1ecdc sinh(*) Nguy\u1ec5n M\u1ed9ng Trang. V\u1ed1n ghen gh\u00e9t v\u1edbi hai v\u1ecb t\u01b0\u1edbng t\u00e0i \u0111\u01b0\u1ee3c tr\u1ecdng d\u1ee5ng, hai t\u00ean n\u00e0y \u0111\u00e3 gi\u00e8m pha: \u201cT\u1eeb l\u00e2u c\u1ea3 hai \u0111\u00e3 d\u00e1m chuy\u00ean quy\u1ec1n, t\u1ef1 \u00fd c\u1ea5t nh\u1eafc b\u1ecdn tay ch\u00e2n v\u00e0 th\u1ea3i h\u1ed3i ch\u1ee9c t\u01b0\u1edbc c\u1ee7a nh\u1eefng ai kh\u00f4ng c\u00f9ng phe c\u00e1nh. N\u1ebfu kh\u00f4ng s\u1edbm li\u1ec7u tr\u1eeb kh\u1eed \u0111i th\u00ec s\u1ee3 s\u1ebd kh\u00f4ng tr\u00e1nh n\u1ed5i tai h\u1ecda v\u1ec1 sau\u201d. (*) T\u00ean n\u00e0y t\u1eebng c\u00f3 m\u1ed9t th\u1eddi \u0111\u00e8n s\u00e1ch nh\u01b0ng kh\u00f4ng \u0111\u1ed7 \u0111\u1ea1t n\u00ean s\u1eed c\u0169 g\u1ecdi nh\u01b0 v\u1eady. 58","Tin theo l\u1eddi gian th\u1ea7n, th\u00e1ng 2 n\u0103m K\u1ef7 S\u1eedu (1409), Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i b\u00ed m\u1eadt sai v\u00f5 s\u0129 mai ph\u1ee5c s\u1eb5n tr\u00ean m\u1ea5y chi\u1ebfc thuy\u1ec1n nh\u1ecf \u0111\u1eadu quanh thuy\u1ec1n c\u1ee7a m\u00ecnh \u1edf Ho\u00e0ng Giang r\u1ed3i v\u1edd cho ng\u01b0\u1eddi \u0111i m\u1eddi Qu\u1ed1c c\u00f4ng \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t v\u00e0 Tham m\u01b0u Qu\u00e2n s\u1ef1 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n \u0111\u1ebfn b\u00e0n vi\u1ec7c. \u0110\u00f3 l\u00e0 m\u1ed9t ng\u00e0y oan nghi\u1ec7t c\u1ee7a hai v\u1ecb t\u01b0\u1edbng t\u00e0i, c\u0169ng l\u00e0 ng\u00e0y t\u1ed5n th\u1ea5t l\u1edbn lao c\u1ee7a ngh\u0129a qu\u00e2n. \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t b\u1ecb \u0111\u00e1nh ch\u1ebft ngay t\u1ea1i ch\u1ed7, c\u00f2n Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n ch\u1ea1y \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00ean b\u1edd nh\u01b0ng b\u1ecb v\u00f5 s\u0129 \u0111u\u1ed5i theo ch\u00e9m ch\u1ebft. 59","Ch\u1ec9 v\u00ec m\u1ed9t l\u1eddi d\u00e8m pha m\u00e0 Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i \u0111\u00e3 gi\u1ebft c\u1ea3 hai v\u1ecb t\u01b0\u1edbng t\u00e0i, h\u00e0nh vi n\u00e0y ch\u1eb3ng kh\u00e1c g\u00ec t\u1ef1 m\u00ecnh ch\u1eb7t \u0111\u1ee9t c\u00e1nh tay c\u1ee7a m\u00ecnh. Kh\u00f4ng \u00edt qu\u00e2n s\u0129 c\u1ee7a Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i th\u1ea5t v\u1ecdng r\u1ed3i ch\u00e1n n\u1ea3n b\u1ecf \u0111i. B\u1ea5y gi\u1edd \u0110\u1eb7ng Dung v\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb tuy u\u1ea5t h\u1eadn Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i kh\u00f4ng \u00edt nh\u01b0ng v\u00ec l\u00f2ng y\u00eau n\u01b0\u1edbc thi\u1ebft tha, l\u00f2ng c\u0103m th\u00f9 qu\u00e2n Minh m\u00e3nh li\u1ec7t, hai \u00f4ng nh\u1ea5t quy\u1ebft kh\u00f4ng r\u1eddi b\u1ecf s\u1ef1 nghi\u1ec7p c\u1ee9u n\u01b0\u1edbc. Tuy v\u1eady, hai \u00f4ng c\u0169ng b\u00e0n nhau \u0111i t\u00ecm m\u1ed9t v\u1ecb minh ch\u1ee7 kh\u00e1c thay th\u1ebf cho Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i, nh\u1eb1m ti\u1ebfp t\u1ee5c \u0111\u01b0a cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a \u0111\u1ebfn th\u1eafng l\u1ee3i cu\u1ed1i c\u00f9ng. 60","Vi\u1ec7c l\u00e0m c\u1ee7a hai \u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c c\u00e1c t\u01b0\u1edbng l\u0129nh kh\u00e1c nh\u01b0 Nguy\u1ec5n S\u00fay v\u00e0 Nguy\u1ec5n Ch\u01b0\u01a1ng \u1ee7ng h\u1ed9. Th\u00e1ng 3 n\u0103m K\u1ef7 S\u1eedu (1409), \u0110\u1eb7ng Dung v\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb \u0111\u1ebfn Chi La (nay thu\u1ed9c huy\u1ec7n \u0110\u1ee9c Th\u1ecd, t\u1ec9nh H\u00e0 T\u0129nh). T\u1ea1i \u0111\u00e2y, hai \u00f4ng \u0111\u00e3 g\u1eb7p \u0111\u01b0\u1ee3c Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng(*), con c\u1ee7a Tr\u1ea7n Ng\u1ea1c v\u00e0 l\u00e0 ch\u00e1u c\u1ee7a Tr\u1ea7n Ngh\u1ec7 T\u00f4ng, \u0111ang c\u00f9ng th\u00e2n quy\u1ebfn \u1ea9n \u1edf \u0111\u00e2y. \u0110\u1ec3 c\u00f3 danh ngh\u0129a ch\u00ednh th\u1ed1ng, h\u1ecd \u0111\u00e3 c\u00f9ng nhau t\u00f4n Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng l\u00ean l\u00e0m vua, \u0111\u00f3 ch\u00ednh l\u00e0 Tr\u00f9ng Quang \u0111\u1ebf. * C\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ch, ch\u00e1u g\u1ecdi Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i b\u1eb1ng ch\u00fa ru\u1ed9t. 61","Ngay sau khi \u0111\u01b0\u1ee3c t\u00f4n l\u00ean ng\u00f4i, Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng \u0111\u00e3 phong cho \u0110\u1eb7ng Dung l\u00e0m \u0110\u1ed3ng b\u00ecnh Ch\u01b0\u01a1ng s\u1ef1. Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb l\u00e0m Th\u00e1i b\u1ea3o, Nguy\u1ec5n S\u00fay l\u00e0m Th\u00e1i ph\u00f3, Nguy\u1ec5n Ch\u01b0\u01a1ng l\u00e0m T\u01b0 m\u00e3. H\u1ea7u h\u1ebft binh s\u0129 tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00e2y t\u1eebng s\u00e1t c\u00e1nh v\u1edbi c\u00e1c v\u1ecb t\u01b0\u1edbng n\u00e0y d\u01b0\u1edbi ng\u1ecdn c\u1edd c\u1ee7a Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i \u0111\u1ec1u l\u1ea7n l\u01b0\u1ee3t theo v\u1ec1. T\u1eeb \u0111\u1ea5t Chi La, l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng c\u1ee7a Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng l\u1edbn m\u1ea1nh kh\u00e1 nhanh ch\u00f3ng. 62","Nh\u1eadn th\u1ea5y m\u1ed9t cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a c\u00f9ng \u0111\u00e1nh m\u1ed9t k\u1ebb th\u00f9 kh\u00f4ng th\u1ec3 c\u00f3 hai vua \u1edf hai n\u01a1i kh\u00e1c nhau, \u0110\u1eb7ng Dung v\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb d\u1eb9p n\u1ed7i th\u00f9 ri\u00eang, b\u00e0n v\u1edbi Nguy\u1ec5n S\u00fay v\u00e0 Nguy\u1ec5n Ch\u01b0\u01a1ng b\u00ed m\u1eadt b\u1eaft s\u1ed1ng Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i v\u1ec1 Ch\u00ed La. Sau \u0111\u00f3, Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i \u0111\u01b0\u1ee3c t\u00f4n l\u00e0m Th\u01b0\u1ee3ng ho\u00e0ng, c\u00f9ng v\u1edbi Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng m\u01b0u t\u00ednh vi\u1ec7c kh\u00f4i ph\u1ee5c giang s\u01a1n. Vi\u1ec7c l\u00e0m n\u00e0y th\u1eadt t\u1ed1t \u0111\u1eb9p, th\u1ef1c s\u1ef1 v\u00ec \u0111\u1ea1i ngh\u0129a. B\u1edfi th\u1ebf, s\u1eed c\u0169 ch\u00e9p r\u1eb1ng, \u0111\u00f3 l\u00e0 m\u1ed9t ng\u00e0y tr\u1eddi quang m\u00e2y t\u1ea1nh, b\u1ed1n ph\u00eda b\u1ed7ng c\u00f3 \u00e1nh s\u1eafc v\u00e0ng. 63","Th\u00e1ng 7 n\u0103m K\u1ef7 S\u1eedu (1409), Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i v\u00e0 Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng chia qu\u00e2n ti\u1ebfn th\u1eb3ng ra B\u1eafc. Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i \u0111\u00e1nh v\u00e0o v\u00f9ng H\u1ea1 H\u1ed3ng (nay thu\u1ed9c H\u01b0ng Y\u00ean), c\u00f2n Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng \u0111\u00e1nh v\u00e0o khu v\u1ef1c b\u1ebfn B\u00ecnh Than (nay thu\u1ed9c H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng). Nh\u01b0ng kh\u00f4ng may, c\u0169ng v\u00e0o th\u00e1ng n\u00e0y, nh\u00e0 Minh l\u1ea1i sai Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 \u0111em qu\u00e2n sang \u0111\u00e0n \u00e1p. Th\u1ebf gi\u1eb7c m\u1ea1nh, v\u00ec v\u1eady trong tr\u1eadn \u0111\u1ecd s\u1ee9c \u0111\u1ea7u ti\u00ean, Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i b\u1ecb thua ph\u1ea3i ch\u1ea1y v\u1ec1 v\u00f9ng Ninh B\u00ecnh ng\u00e0y nay. Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 \u0111u\u1ed5i theo, b\u1eaft s\u1ed1ng Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i t\u1ea1i M\u1ef9 L\u01b0\u01a1ng(*) r\u1ed3i cho ng\u01b0\u1eddi gi\u1ea3i v\u1ec1 Trung Qu\u1ed1c. * Nay l\u00e0 m\u1ed9t ph\u1ea7n huy\u1ec7n Ch\u01b0\u01a1ng M\u1ef9 (H\u00e0 N\u1ed9i) v\u00e0 huy\u1ec7n L\u01b0\u01a1ng S\u01a1n (H\u00f2a B\u00ecnh). 64","Sau \u0111\u00f3, Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 d\u1ed1c to\u00e0n l\u1ef1c t\u1ea5n c\u00f4ng Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng. Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng th\u1ea5t b\u1ea1i ph\u1ea3i r\u00fat v\u1ec1 Chi La, Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 m\u1eb7c s\u1ee9c cho qu\u00e2n \u0111\u00e0n \u00e1p v\u00e0 c\u01b0\u1edbp b\u00f3c. Gi\u1eb7c g\u00e2y ra kh\u00f4ng bi\u1ebft bao nhi\u00eau \u0111i\u1ec1u t\u00e0n b\u1ea1o nh\u01b0: m\u1ed5 b\u1ee5ng nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e0n b\u00e0 c\u00f3 ch\u1ed3ng tham gia ngh\u0129a binh, c\u1eaft tai v\u00e0 x\u1ebbo m\u0169i t\u1ea5t c\u1ea3 nh\u1eefng ai c\u00f3 \u00fd ch\u1ed1ng \u0111\u1ed1i,... v\u1edbi hy v\u1ecdng s\u1ebd d\u1eadp t\u1eaft \u0111\u01b0\u1ee3c ng\u1ecdn l\u1eeda \u0111\u1ea5u tranh c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n ta. 65","Th\u00e1ng 5 n\u0103m Canh D\u1ea7n (1410), Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng, Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb v\u00e0 m\u1ed9t s\u1ed1 t\u01b0\u1edbng l\u0129nh kh\u00e1c l\u1ea1i t\u1ea5n c\u00f4ng ra B\u1eafc. Cu\u1ed9c t\u1ea5n c\u00f4ng b\u1ea5t ng\u1edd n\u00e0y \u0111\u00e3 khi\u1ebfn qu\u00e2n Minh b\u1ecb \u0111\u1ed9ng trong vi\u1ec7c \u0111\u1ed1i ph\u00f3. M\u1ed9t s\u1ed1 t\u01b0\u1edbng gi\u1eb7c nh\u01b0 \u0110\u00f4 \u0111\u1ed1c Giang H\u1ea1o, Ch\u1ec9 huy T\u1ea3 D\u1ecbch... b\u1ecb qu\u00e2n kh\u1edfi ngh\u0129a b\u1eaft s\u1ed1ng. Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng \u0111\u00e1nh chi\u1ebfm B\u00ecnh Than nh\u01b0ng ch\u1ec9 \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ea5y ng\u00e0y th\u00ec ph\u1ea3i r\u00fat v\u1ec1 b\u1edfi nh\u1eefng cu\u1ed9c ph\u1ea3n c\u00f4ng li\u00ean t\u1ee5c c\u1ee7a qu\u00e2n Minh. 66","Th\u00e1ng 9 n\u0103m T\u00e2n M\u00e3o (1411), Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng sai quan H\u00e0nh khi\u1ec3n H\u1ed3 Nghi\u1ec7n Th\u1ea7n v\u00e0 quan Th\u1ea9m h\u00ecnh B\u00f9i N\u1ed9t Ng\u00f4n \u0111i s\u1ee9 sang nh\u00e0 Minh \u0111\u1ec3 c\u1ea7u phong. \u0110\u00e2y l\u00e0 m\u1ed9t vi\u1ec7c l\u00e0m th\u1eadt kh\u00f3 hi\u1ec3u b\u1edfi d\u00e3 t\u00e2m c\u01b0\u1edbp n\u01b0\u1edbc c\u1ee7a nh\u00e0 Minh l\u00fac n\u00e0y \u0111\u00e3 qu\u00e1 r\u00f5 r\u00e0ng. H\u01a1n n\u1eefa, tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3, c\u00e1c s\u1ee9 th\u1ea7n do Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng sai \u0111i nh\u01b0 H\u00e0nh khi\u1ec3n Nguy\u1ec5n Nh\u1eadt Ty, Th\u1ea9m h\u00ecnh L\u00ea Ng\u00e2n... \u0111\u1ec1u \u0111\u00e3 b\u1ecb nh\u00e0 Minh nh\u1ed1t gi\u1ebft. 67","Nh\u1eefng n\u0103m 1412 v\u00e0 1413 l\u00e0 nh\u1eefng n\u0103m li\u00ean ti\u1ebfp th\u1ea5t b\u1ea1i c\u1ee7a ngh\u0129a qu\u00e2n. Th\u00e1ng 4 n\u0103m Qu\u00fd T\u1ef5 (1413), Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng ph\u1ea3i ch\u1ea1y v\u1ec1 H\u00f3a ch\u00e2u (thu\u1ed9c v\u00f9ng Qu\u1ea3ng B\u00ecnh, Qu\u1ea3ng Tr\u1ecb v\u00e0 Th\u1eeba Thi\u00ean - Hu\u1ebf ng\u00e0y nay). T\u1ea1i \u0111\u00e2y, Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng l\u1ea1i ti\u1ebfp t\u1ee5c sai Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u \u0111em l\u1ec5 v\u1eadt sang nh\u00e0 Minh \u0111\u1ec3 c\u1ea7u phong. 68","Ph\u00e1i b\u1ed9 s\u1ee9 gi\u1ea3 do Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u d\u1eabn \u0111\u1ea7u v\u1eeba \u0111i \u0111\u1ebfn Ngh\u1ec7 An th\u00ec b\u1ecb t\u01b0\u1edbng gi\u1eb7c l\u00e0 Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 sai qu\u00e2n b\u1eaft l\u1ea1i. Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u t\u1ee9c gi\u1eadn n\u00f3i: \u201cL\u00f2ng th\u00ec toan t\u00ednh m\u01b0u c\u01b0\u1edbp n\u01b0\u1edbc ng\u01b0\u1eddi ta, v\u1eady m\u00e0 mi\u1ec7ng v\u1eabn ph\u00f4 tr\u01b0\u01a1ng l\u00e0 qu\u00e2n nh\u00e2n ngh\u0129a. Tr\u01b0\u1edbc n\u00f3i l\u1eadp con ch\u00e1u h\u1ecd Tr\u1ea7n l\u00ean l\u00e0m vua m\u00e0 nay l\u1ea1i c\u1eaft \u0111\u1ea5t chia qu\u1eadn huy\u1ec7n cho Trung Qu\u1ed1c, c\u01b0\u1edbp b\u00f3c c\u1ee7a c\u1ea3i v\u00e0 gi\u1ebft h\u1ea1i nh\u00e2n d\u00e2n. M\u00e0y l\u00e0 th\u1eb1ng gi\u1eb7c b\u1ea1o ng\u01b0\u1ee3c\u201d. 69","Th\u1ea5y Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u l\u00e0 con ng\u01b0\u1eddi c\u00f3 kh\u00ed ti\u1ebft, d\u00e1m n\u00f3i th\u1eb3ng, Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 r\u1ea5t n\u1ec3, sai ng\u01b0\u1eddi c\u1edfi tr\u00f3i cho \u00f4ng v\u00e0 c\u00f9ng \u00f4ng tranh lu\u1eadn. Nh\u1eefng l\u00fd l\u1ebd m\u00e0 Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 n\u00eau ra, Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u \u1ee9ng \u0111\u1ed1i m\u1ed9t c\u00e1ch t\u1ef1 nhi\u00ean, s\u1eafc b\u00e9n v\u00e0 tr\u00f4i ch\u1ea3y. Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 r\u1ea5t t\u1ee9c gi\u1eadn nh\u01b0ng trong l\u00f2ng v\u1eabn c\u1ea3m ph\u1ee5c t\u00e0i n\u0103ng v\u00e0 kh\u00ed ph\u00e1ch c\u1ee7a v\u1ecb s\u1ee9 th\u1ea7n \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t n\u00e0y. 70","\u0110\u1ec3 th\u1eed gan Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u, Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 sai ng\u01b0\u1eddi cho \u00f4ng m\u1ed9t m\u00e2m c\u1ed7, tr\u00ean \u0111\u00f3 ch\u1ec9 b\u00e0y duy nh\u1ea5t m\u1ed9t c\u00e1i \u0111\u1ea7u ng\u01b0\u1eddi m\u1edbi lu\u1ed9c. Ai tr\u00f4ng th\u1ea5y c\u0169ng \u0111\u1ec1u ph\u00e1t khi\u1ebfp, nh\u01b0ng Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u th\u00ec ch\u1eb3ng ch\u00fat s\u1ee3 h\u00e3i, n\u00f3i: \u201cNg\u01b0\u1eddi Nam ta m\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c \u0103n \u0111\u1ea7u ng\u01b0\u1eddi B\u1eafc a?\u201d. R\u1ed3i \u00f4ng ung dung ng\u1ed3i \u0103n, v\u1eeba \u0103n v\u1eeba rung \u0111\u00f9i l\u00e0m b\u00e0i th\u01a1 \u0102n c\u1ed7 \u0111\u1ea7u ng\u01b0\u1eddi(*). * Xem ph\u1ea7n ph\u1ee5 l\u1ee5c. 71","T\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n ch\u00ednh v\u00ec n\u1ec3 ph\u1ee5c Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u n\u00ean Ph\u1ee5 \u0111\u00e3 th\u1ea3 cho \u00f4ng v\u1ec1. Song, b\u1ecdn Vi\u1ec7t gian th\u00ec l\u1ea1i ho\u00e0n to\u00e0n kh\u00f4ng mu\u1ed1n \u0111\u1ec3 m\u1ed9t con ng\u01b0\u1eddi kh\u00ed ph\u00e1ch nh\u01b0 Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u \u0111\u01b0\u1ee3c s\u1ed1ng, v\u00ec th\u1ebf ch\u00fang t\u00ecm m\u1ecdi c\u00e1ch x\u00fai b\u1ea9y Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 gi\u1ebft \u00f4ng b\u1eb1ng \u0111\u01b0\u1ee3c. Nghe l\u1eddi ch\u00fang, Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 \u0111\u00e3 sai b\u1ecdn l\u00ednh \u0111u\u1ed5i theo b\u1eaft tr\u00f3i Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u d\u01b0\u1edbi ch\u00e2n c\u1ea7u s\u00f4ng Lam \u0111\u1ec3 n\u01b0\u1edbc tri\u1ec1u d\u00e2ng l\u00ean d\u00ecm ch\u1ebft \u00f4ng. S\u1ef1 ki\u1ec7n \u0111au l\u00f2ng n\u00e0y x\u1ea3y ra v\u00e0o th\u00e1ng 4 n\u0103m Qu\u00fd T\u1ef5 (1413). 72","Th\u00e1ng 6 n\u0103m Qu\u00fd T\u1ef5 (1413), Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 xua qu\u00e2n \u0111\u00e1nh m\u1ea1nh v\u00e0o \u0111\u1ea1i b\u1ea3n doanh c\u1ee7a Tr\u00f9ng Quang \u0111\u1ebf \u1edf H\u00f3a ch\u00e2u. Th\u00e1ng 12 n\u0103m \u1ea5y, vua Tr\u00f9ng Quang c\u00f9ng c\u00e1c t\u01b0\u1edbng th\u00e2n t\u00edn nh\u01b0 \u0110\u1eb7ng Dung, Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb, Nguy\u1ec5n S\u00fay... \u0111\u1ec1u b\u1ecb b\u1eaft. C\u1ea3nh D\u1ecb m\u1eafng v\u00e0o m\u1eb7t Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 n\u00ean b\u1ecb gi\u1ebft t\u1ea1i ch\u1ed7 c\u00f2n t\u1ea5t c\u1ea3 \u0111\u1ec1u b\u1ecb gi\u1ea3i v\u1ec1 Trung Qu\u1ed1c. Tr\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng \u0111i, Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng b\u1ecb b\u1ec7nh ch\u1ebft, c\u00e1c t\u01b0\u1edbng c\u0169ng t\u1ef1 t\u1eed ch\u1ebft theo. Ngh\u0129a binh do Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i v\u00e0 Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng t\u1eadp h\u1ee3p \u0111\u01b0\u1ee3c, \u0111\u1ebfn \u0111\u00f3 k\u1ec3 nh\u01b0 b\u1ecb tan r\u00e3 ho\u00e0n to\u00e0n. 73","G\u1ea7n nh\u01b0 \u0111\u1ed3ng th\u1eddi v\u1edbi cu\u1ed9c n\u1ed5i d\u1eady c\u1ee7a Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i (sau v\u00e0i th\u00e1ng, kho\u1ea3ng cu\u1ed1i n\u0103m 1407), c\u00f3 phong tr\u00e0o \u00e1o \u0111\u1ecf c\u1ee7a nh\u00e2n d\u00e2n c\u00e1c d\u00e2n t\u1ed9c \u00edt ng\u01b0\u1eddi. N\u00e9t \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t c\u1ee7a phong tr\u00e0o n\u00e0y l\u00e0 tuy ph\u00e1t tri\u1ec3n m\u1ea1nh m\u1ebd kh\u1eafp c\u00e1c v\u00f9ng r\u1eebng n\u00fai, trung du t\u1eeb Vi\u1ec7t B\u1eafc, T\u00e2y B\u1eafc qua ph\u00eda T\u00e2y c\u1ee7a c\u00e1c t\u1ec9nh H\u00f2a B\u00ecnh, Ninh B\u00ecnh, Thanh H\u00f3a, Ngh\u1ec7 An, H\u00e0 T\u0129nh v\u00e0 k\u00e9o d\u00e0i su\u1ed1t t\u1eeb cu\u1ed1i n\u0103m 1407 \u0111\u1ebfn n\u0103m 1427 nh\u01b0ng kh\u00f4ng h\u1ec1 c\u00f3 ai \u0111\u1ee9ng ra t\u1ed5 ch\u1ee9c v\u00e0 l\u00e3nh \u0111\u1ea1o. \u0110\u00f3 ch\u1ec9 l\u00e0 s\u1ef1 t\u1ef1 nguy\u1ec7n, ai tham gia th\u00ec m\u1eb7c \u00e1o \u0111\u1ecf v\u00e0 h\u1ec5 th\u1ea5y qu\u00e2n Minh th\u00ec t\u1ef1 t\u00ecm c\u00e1ch ti\u00eau di\u1ec7t. 74","Phong tr\u00e0o \u00e1o \u0111\u1ecf \u0111\u00e3 g\u00f3p ph\u1ea7n l\u00e0m suy y\u1ebfu v\u00e0 c\u0169ng c\u00f3 n\u01a1i th\u1eadt s\u1ef1 \u0111\u00e3 v\u00f4 hi\u1ec7u h\u00f3a ch\u00ednh quy\u1ec1n \u0111\u00f4 h\u1ed9 c\u1ee7a qu\u00e2n Minh \u0111\u1ed1i v\u1edbi \u0111\u1ed3ng b\u00e0o d\u00e2n t\u1ed9c \u00edt ng\u01b0\u1eddi, t\u1ea1o \u0111i\u1ec1u ki\u1ec7n thu\u1eadn l\u1ee3i cho c\u00e1c cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a kh\u00e1c c\u00f3 th\u1ec3 ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng m\u1ea1nh m\u1ebd v\u00e0 v\u1ec1 kh\u00e1ch quan \u0111\u00e3 g\u00f3p m\u1ed9t ph\u1ea7n \u0111\u00e1ng k\u1ec3 v\u00e0o th\u1eafng l\u1ee3i cu\u1ed1i c\u00f9ng c\u1ee7a cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a Lam S\u01a1n do L\u00ea L\u1ee3i c\u1ea7m \u0111\u1ea7u. Sau n\u00e0y, khi l\u00ean ng\u00f4i ho\u00e0ng \u0111\u1ebf, L\u00ea L\u1ee3i \u0111\u00e3 \u0111\u00e1nh gi\u00e1 cao v\u1ecb tr\u00ed \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t c\u1ee7a phong tr\u00e0o n\u00e0y. 75","Sang n\u0103m K\u1ef7 H\u1ee3i (1419), c\u00e1c cu\u1ed9c n\u1ed5i d\u1eady li\u00ean ti\u1ebfp n\u1ed5 ra. \u0110\u1ea7u ti\u00ean l\u00e0 v\u00e0o th\u00e1ng 7, m\u1ed9t v\u1ecb quan l\u00e0m vi\u1ec7c cho nh\u00e0 Minh l\u00e0 Phan Li\u00eau, \u0111ang gi\u1eef ch\u1ee9c Tri ph\u1ee7 Ngh\u1ec7 An, \u0111\u00e3 t\u1eeb b\u1ecf h\u00e0ng ng\u0169 ng\u1ee5y quan \u0111\u1ec3 tr\u1edf v\u1ec1 v\u1edbi nh\u00e2n d\u00e2n. T\u1ea1i \u0111\u00e2y, v\u00ec lu\u00f4n b\u1ecb qu\u00e2n Minh b\u1eaft ph\u1ea3i b\u1ee9c \u00e9p d\u00e2n \u0111i khai m\u1ecf v\u00e0ng m\u1ecf b\u1ea1c, ch\u1ee9ng ki\u1ebfn s\u1ef1 c\u1ef1c kh\u1ed5 c\u1ee7a d\u00e2n phu, \u00f4ng \u0111\u00e3 \u0111em qu\u00e2n gi\u1ebft h\u1ebft quan l\u1ea1i do nh\u00e0 Minh ph\u00e1i \u0111\u1ebfn r\u1ed3i k\u00e9o \u0111i v\u00e2y th\u00e0nh Ngh\u1ec7 An. Tuy cu\u1ed9c n\u1ed5i d\u1eady c\u1ee7a Phan Li\u00eau s\u1edbm b\u1ecb d\u1eadp t\u1eaft nh\u01b0ng l\u1ea1i kh\u01a1i ng\u00f2i cho nh\u1eefng cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a kh\u00e1c. 76","Th\u00e1ng 11 n\u0103m \u1ea5y, \u0111\u01b0\u1ee3c s\u1ef1 \u1ee7ng h\u1ed9 c\u1ee7a m\u1ed9t s\u1ed1 nh\u00e0 tu h\u00e0nh v\u00e0 \u0111\u00f4ng \u0111\u1ea3o Ph\u1eadt t\u1eed, Ph\u1ea1m Ng\u1ecdc, m\u1ed9t nh\u00e0 s\u01b0 qu\u00ea \u1edf An L\u00e3o (nay l\u00e0 Ki\u1ebfn An, H\u1ea3i Ph\u00f2ng) \u0111\u00e3 hi\u1ec7u tri\u1ec7u nh\u00e2n d\u00e2n n\u1ed5i d\u1eady \u0111\u00e1nh \u0111u\u1ed5i qu\u00e2n Minh, gi\u00e0nh l\u1ea1i \u0111\u1ed9c l\u1eadp v\u00e0 ch\u1ee7 quy\u1ec1n cho n\u01b0\u1edbc nh\u00e0. L\u1eddi hi\u1ec7u tri\u1ec7u \u1ea5y nhanh ch\u00f3ng \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u00e2n d\u00e2n v\u00f9ng \u0110\u1ed3 S\u01a1n (n\u01a1i c\u00f3 ng\u00f4i ch\u00f9a m\u00e0 \u00f4ng tu h\u00e0nh) h\u01b0\u1edfng \u1ee9ng. Cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a do Ph\u1ea1m Ng\u1ecdc l\u00e3nh \u0111\u1ea1o b\u00f9ng n\u1ed5. 77","Ngh\u0129a binh c\u1ee7a Ph\u1ea1m Ng\u1ecdc \u0111\u00e3 chi\u1ebfn \u0111\u1ea5u r\u1ea5t d\u0169ng c\u1ea3m v\u00e0 c\u0169ng g\u00e2y cho qu\u00e2n Minh kh\u00f4ng \u00edt nh\u1eefng t\u1ed5n th\u1ea5t n\u1eb7ng n\u1ec1. Nh\u01b0ng l\u00e0 \u0111\u1ed9i qu\u00e2n m\u1edbi nh\u00f3m h\u1ecdp, ch\u01b0a \u0111\u01b0\u1ee3c hu\u1ea5n luy\u1ec7n \u0111\u1ea7y \u0111\u1ee7, l\u1ea1i thi\u1ebfu v\u0169 kh\u00ed v\u00e0 trang b\u1ecb n\u00ean kh\u00f4ng sao ch\u1ed1ng tr\u1ea3 n\u1ed5i nh\u1eefng cu\u1ed9c t\u1ea5n c\u00f4ng \u0111\u00e0n \u00e1p kh\u1ed1c li\u1ec7t c\u1ee7a L\u00fd B\u00e2n. N\u0103m Canh T\u00fd (1420), to\u00e0n b\u1ed9 l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng c\u1ee7a Phan Ng\u1ecdc b\u1ecb ti\u00eau di\u1ec7t. 78","C\u0169ng n\u0103m K\u1ef7 H\u1ee3i (1419), L\u00ea Ng\u00e3, gia n\u00f4 c\u1ee7a m\u1ed9t qu\u00fd t\u1ed9c h\u1ecd Tr\u1ea7n, ng\u01b0\u1eddi huy\u1ec7n Th\u1ee7y \u0110\u01b0\u1eddng thu\u1ed9c ngo\u1ea1i \u00f4 th\u00e0nh ph\u1ed1 H\u1ea3i Ph\u00f2ng, \u0111\u00e3 x\u01b0ng l\u00e0 ch\u00e1u ba \u0111\u1eddi c\u1ee7a vua Tr\u1ea7n Du\u1ec7 T\u00f4ng, b\u1ea5y l\u00e2u mai danh \u1ea9n t\u00edch \u1edf t\u1eadn \u0111\u1ea5t L\u00e3o Qua (nay thu\u1ed9c L\u00e0o), gi\u1edd tr\u1edf v\u1ec1 \u0111\u1ec3 \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c, c\u1ee9u n\u01b0\u1edbc, c\u1ee9u \u0111\u1eddi. \u00d4ng \u0111\u01b0\u1ee3c m\u1ed9t t\u00f9 tr\u01b0\u1edfng t\u00ean l\u00e0 B\u1ebf Thu\u1ea5n g\u1ea3 con g\u00e1i cho v\u00e0 t\u00f4n l\u1eadp l\u00e0m minh ch\u1ee7. Ch\u1ec9 trong v\u00f2ng ch\u01b0a \u0111\u1ea7y m\u1ed9t th\u00e1ng \u0111\u00e3 c\u00f3 h\u00e0ng v\u1ea1n ng\u01b0\u1eddi r\u1ee7 nhau theo v\u1ec1. Th\u1ea5y l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng \u0111\u00e3 \u0111\u00f4ng \u0111\u1ea3o, L\u00ea Ng\u00e3 l\u00e0m l\u1ec5 l\u00ean ng\u00f4i, t\u1ef1 x\u01b0ng l\u00e0 Thi\u00ean Th\u01b0\u1ee3ng \u0111\u1ebf, l\u1ea5y ni\u00ean hi\u1ec7u l\u00e0 V\u0129nh Thi\u00ean, trao ch\u1ee9c t\u01b0\u1edbc cho c\u00e1c t\u01b0\u1edbng th\u00e2n c\u1eadn. 79","Ngh\u0129a qu\u00e2n L\u00ea Ng\u00e3 \u0111\u00e3 \u0111\u00e1nh v\u00e0o X\u01b0\u01a1ng Giang (v\u00f9ng ti\u1ebfp gi\u00e1p gi\u1eefa L\u1ea1ng S\u01a1n v\u00e0 B\u1eafc Giang ng\u00e0y nay) v\u00e0 B\u00ecnh Thu\u1eadn, g\u00e2y \u0111\u01b0\u1ee3c ti\u1ebfng vang l\u1edbn. Nh\u01b0ng ngay sau \u0111\u00f3, ch\u1ee7 c\u0169 c\u1ee7a L\u00ea Ng\u00e3 l\u00e0 qu\u00fd t\u1ed9c Tr\u1ea7n Thi\u00ean L\u1ea1i, m\u1ed9t k\u1ebb cam t\u00e2m l\u00e0m tay sai cho gi\u1eb7c, khi bi\u1ebft V\u0129nh Thi\u00ean \u0111\u1ebf ch\u00ednh l\u00e0 gia n\u00f4 c\u0169 c\u1ee7a m\u00ecnh, \u0111\u00e3 t\u1eadp h\u1ee3p l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng ri\u00eang, t\u1ef1 x\u01b0ng l\u00e0 H\u01b0ng v\u1eadn Qu\u1ed1c Th\u01b0\u1ee3ng h\u1ea7u \u0111\u1ec3 \u0111\u00e1nh nhau v\u1edbi L\u00ea Ng\u00e3. Do ph\u1ea3i ch\u1ed1ng tr\u1ea3 m\u1ed9t l\u00fac hai k\u1ebb th\u00f9, L\u00ea Ng\u00e3 g\u1eb7p nhi\u1ec1u kh\u00f3 kh\u0103n. C\u00f9ng \u0111\u01b0\u1eddng, \u00f4ng ph\u1ea3i b\u1ecf tr\u1ed1n v\u00e0 ngh\u0129a qu\u00e2n nhanh ch\u00f3ng tan r\u00e3. 80","Nh\u1eefng cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a ch\u1ed1ng qu\u00e2n Minh \u0111\u00f4 h\u1ed9 tuy \u0111\u1ec1u b\u1ecb th\u1ea5t b\u1ea1i nh\u01b0ng \u0111\u00e3 \u0111\u1ec3 l\u1ea1i cho phong tr\u00e0o \u0111\u1ea5u tranh ch\u1ed1ng qu\u00e2n Minh sau \u0111\u00f3, nh\u1ea5t l\u00e0 cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a Lam S\u01a1n, nhi\u1ec1u b\u00e0i h\u1ecdc kinh nghi\u1ec7m v\u00f4 gi\u00e1: \u0111\u1ec3 l\u1ea1i cho l\u1ecbch s\u1eed nh\u1eefng t\u1ea5m g\u01b0\u01a1ng anh h\u00f9ng ti\u1ebft th\u00e1o s\u00e1ng ng\u1eddi nh\u01b0 Tr\u1ea7n Ng\u1ed7i, Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng, Ph\u1ea1m Ng\u1ecdc, L\u00ea Ng\u00e3 c\u00f9ng nh\u1eefng t\u01b0\u1edbng l\u0129nh xu\u1ea5t s\u1eafc nh\u01b0 \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t, \u0110\u1eb7ng Dung, Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n, Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb, Nguy\u1ec5n S\u00fay, Nguy\u1ec5n Ch\u01b0\u01a1ng, Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u v.v... Sau n\u00e0y, nh\u00e0 \u00e1i qu\u1ed1c hi\u1ec7n \u0111\u1ea1i Phan B\u1ed9i Ch\u00e2u \u0111\u00e3 ph\u1ea3n \u00e1nh kh\u00ed th\u1ebf h\u00e0o h\u00f9ng c\u00f9ng nh\u1eefng t\u1ed5n th\u1ea5t \u0111\u00e1ng ti\u1ebfc c\u1ee7a th\u1eddi k\u1ef3 n\u00e0y trong t\u00e1c ph\u1ea9m Tr\u00f9ng Quang t\u00e2m s\u1eed v\u1edbi mong mu\u1ed1n g\u1edfi g\u1ea5m ni\u1ec1m hy v\u1ecdng \u1edf th\u1ebf h\u1ec7 sau... 81","Mi\u1ebfu th\u1edd qu\u00e2n Minh ch\u1ebft tr\u1eadn t\u1ea1i c\u1eeda s\u1ed1 4 (Th\u1ea1ch H\u00e0 - H\u00e0 T\u0129nh) do qu\u00e2n Minh x\u00e2y trong kho\u1ea3ng th\u1eddi gian t\u1eeb n\u0103m 1407-1428. N\u01a1i cha con H\u1ed3 Qu\u00fd Ly b\u1ecb b\u1eaft gi\u1eef. \u1ea2nh: Le Breton 82","B\u1ea2N \u0110\u1ed2 C\u00c1C C\u00d4NG TR\u00ccNH KI\u1ebeN TR\u00daC B\u1eca GI\u1eb6C MINH PH\u00c1 HO\u1ea0I An Nam t\u1ee9 \u0111\u1ea1i kh\u00ed b\u1eb1ng \u0111\u1ed3ng c\u1ef1c l\u1edbn b\u1ecb V\u01b0\u01a1ng Th\u00f4ng sai ph\u00e1 h\u1ee7y \u0111\u1ec3 \u0111\u00fac kh\u00ed gi\u1edbi \u0111\u00e1nh L\u00ea L\u1ee3i. 1. Chu\u00f4ng Quy \u0110i\u1ec1n (ch\u00f9a M\u1ed9t C\u1ed9t) 2. T\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt (ch\u00f9a Qu\u1ef3nh L\u00e2m) 3. Th\u00e1p B\u1ea3o Thi\u00ean (t\u1ea7ng \u0111\u1ec9nh b\u1eb1ng \u0111\u1ed3ng) 4. V\u1ea1c \u0111\u1ed3ng (ch\u00f9a Ph\u1ed5 Minh) 5. Th\u00e1p Long \u0110\u1ecdi v\u00e0 bia Long \u0110\u1ecdi b\u1ecb ph\u00e1 v\u00e0 \u0111\u1eadp v\u1ee1 (r\u1ed3ng \u0111\u00e1 ch\u00e2n bia b\u1ecb v\u1ee1 \u0111\u1ea7u) 6. Th\u00e0nh T\u00e2y \u0110\u00f4 b\u1ecb ph\u00e1 ph\u1ea7n cung \u0111i\u1ec7n 7. Ly Cung bi \u0111\u1ed1t ph\u00e1 8. Lam th\u00e0nh, \u0110i\u00eau Di\u00eau th\u00e0nh do qu\u00e2n Minh x\u00e2y 9. \u0110a Bang: th\u00e0nh c\u1ee7a nh\u00e0 H\u1ed3 - c\u1ee9 \u0111i\u1ec3m quan tr\u1ecdng - th\u1ea5t th\u1ee7 n\u0103m 1407 83","T\u00c0I LI\u1ec6U THAM KH\u1ea2O \u2022 \t T\u00e0i li\u1ec7u Trung Qu\u1ed1c: \t - Minh s\u1eed \t - L\u1ecbch s\u1eed Trung Qu\u1ed1c n\u0103m ng\u00e0n n\u0103m \u2022 \t T\u00e0i li\u1ec7u Vi\u1ec7t Nam: \t - Lam S\u01a1n th\u1ef1c l\u1ee5c \t - \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00fd to\u00e0n th\u01b0 \t - \u0110\u1ea1i Nam nh\u1ea5t th\u1ed1ng ch\u00ed \t - Vi\u1ec7t Nam s\u1eed l\u01b0\u1ee3c \t - \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t th\u00f4ng s\u1eed \t - Vi\u1ec7t s\u1eed th\u00f4ng gi\u00e1m c\u01b0\u01a1ng m\u1ee5c 84","PH\u1ee4 L\u1ee4C NH\u1eeeNG B\u00c0I TH\u01a0 Y\u00caU N\u01af\u1edaC \u0110\u1edcI H\u1eacU TR\u1ea6N TI\u1ebeNG KH\u00d3C L\u1eaaM LI\u1ec6T C\u1ee6A M\u1ed8T TH\u1edcI \u0110\u1ea0I M\u1ea4T N\u01af\u1edaC NGUY\u1ec4N HU\u1ec6 CHI 85","86","Tri\u1ec1u \u0111\u1ea1i nh\u00e0 H\u1eadu Tr\u1ea7n v\u1edbi hai vua Tr\u1ea7n Gi\u1ea3n \u0110\u1ecbnh v\u00e0 Tr\u1ea7n Qu\u00fd Kho\u00e1ng k\u1ebf ti\u1ebfp n\u1ed5i l\u00ean ch\u1ed1ng l\u1ea1i qu\u00e2n x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c Minh sau khi nh\u00e0 H\u1ed3 b\u1ecb b\u1eaft, tr\u01b0\u1edbc sau ch\u1ec9 t\u1ed3n t\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c 7 n\u0103m (1407-1413). V\u00e0 trong 7 n\u0103m \u1ea5y, n\u1ed9i b\u1ed9 kh\u00f4ng kh\u1ecfi c\u00f3 nhi\u1ec1u l\u1ee5c \u0111\u1ee5c, m\u00e2u thu\u1eabn. \u0110\u00f3 l\u00e0 \u0111i\u1ec1u kh\u00f4ng tr\u00e1nh kh\u1ecfi \u0111\u01b0\u1ee3c b\u1edfi h\u1ecd kh\u00f4ng \u0111\u1ea1i di\u1ec7n cho nh\u1eefng l\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng \u0111ang l\u00ean trong x\u00e3 h\u1ed9i Vi\u1ec7t Nam thu\u1edf \u1ea5y. H\u1ecd ch\u1ec9 l\u00e0 s\u1ef1 ph\u1ea3n \u1ee9ng tuy\u1ec7t v\u1ecdng c\u1ee7a \u0111\u00e1m qu\u00fd t\u1ed9c con ch\u00e1u nh\u00e0 Tr\u1ea7n mu\u1ed1n c\u1ee9u v\u00e3n m\u1ed9t tri\u1ec1u \u0111\u1ea1i \u0111\u00e3 m\u1ea5t vai tr\u00f2 l\u1ecbch s\u1eed, m\u00e0 nh\u1eefng c\u01a1n gi\u00f4ng b\u00e3o \u0111\u1ea7u th\u1ebf k\u1ef7 XV chung quy l\u00e0 \u201c\u0111\u00f2n ch\u00ed m\u1ea1ng\u201d cu\u1ed1i c\u00f9ng. Tuy nhi\u00ean, \u0111\u1ee9ng v\u1ec1 m\u1eb7t kh\u00f4ng ch\u1ecbu khu\u1ea5t ph\u1ee5c k\u1ebb th\u00f9 ngo\u1ea1i x\u00e2m, h\u1ecd v\u1eabn l\u00e0 m\u1ed9t tri\u1ec1u \u0111\u1ea1i ti\u00eau bi\u1ec3u cho truy\u1ec1n th\u1ed1ng y\u00eau n\u01b0\u1edbc b\u1ea5t khu\u1ea5t c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c. Cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn c\u1ee7a h\u1ecd nhi\u1ec1u l\u00fac \u0111\u00e3 t\u1eadp h\u1ee3p \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u00f4ng \u0111\u1ea3o qu\u1ea7n ch\u00fang v\u00e0 kh\u00f4ng \u00edt anh h\u00f9ng ngh\u0129a s\u0129, trong \u0111\u00f3 c\u00f3 nh\u1eefng t\u01b0\u1edbng t\u00e0i \u0111\u00e3 l\u1eadp n\u00ean chi\u1ebfn c\u00f4ng l\u1eebng l\u1eaby nh\u01b0 \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t v\u1edbi tr\u1eadn th\u1eafng B\u1ed3 C\u00f4 l\u1eebng l\u1eaby n\u0103m 1409 \u0111\u00e1nh tan m\u01b0\u1eddi v\u1ea1n qu\u00e2n Minh, ch\u00e9m \u0111\u01b0\u1ee3c Th\u01b0\u1ee3ng th\u01b0 gi\u1eb7c l\u00e0 L\u01b0u Tu\u1ea5n, l\u1ea1i su\u00fdt b\u1eaft \u0111\u01b0\u1ee3c t\u01b0\u1edbng gi\u1eb7c M\u1ed9c Th\u1ea1nh, khi\u1ebfn cho thanh th\u1ebf qu\u00e2n Tr\u1ea7n tr\u1edf n\u00ean vang d\u1ed9i, ng\u1ee1 nh\u01b0 ch\u1ec9 ng\u00e0y m\u1ed9t ng\u00e0y hai l\u00e0 gi\u00e0nh l\u1ea1i \u0111\u01b0\u1ee3c c\u01a1 \u0111\u1ed3. Sau n\u00e0y, d\u01b0\u1edbi tri\u1ec1u L\u00ea S\u01a1, nh\u00e0 th\u01a1 V\u0169 M\u1ed9ng Nguy\u00ean nh\u00e2n \u0111i thuy\u1ec1n qua b\u1ebfn B\u00f4 C\u00f4, nh\u1edb \u0111\u1ebfn chi\u1ebfn c\u00f4ng c\u1ee7a \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t c\u00f2n b\u1ed3i h\u1ed3i c\u1ea3m x\u00fac vi\u1ebft l\u00ean b\u00e0i th\u01a1 Chu trung v\u1ecdng B\u00f4 C\u00f4 h\u00e3n h\u1eefu c\u1ea3m (Trong thuy\u1ec1n ng\u00f3 ra k\u00e8 B\u00f4 C\u00f4 c\u1ea3m t\u00e1c), coi \u0111\u00e2y l\u00e0 m\u1ed9t tr\u1eadn th\u1ee7y chi\u1ebfn s\u00e1nh ngang h\u00e0ng v\u1edbi tr\u1eadn X\u00edch B\u00edch l\u1eebng danh trong l\u1ecbch s\u1eed Trung Qu\u1ed1c. Ho\u1eb7c nh\u01b0 \u0110\u1eb7ng Dung, con trai \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t, kh\u00f4ng v\u00ec cha b\u1ecb Gi\u1ea3n \u0110\u1ecbnh gi\u1ebft oan n\u0103m 1410 m\u00e0 ph\u1ea3n b\u1ed9i c\u00f4ng cu\u1ed9c kh\u00e1ng chi\u1ebfn, tr\u00e1i l\u1ea1i, \u0111\u00e3 k\u1ebf t\u1ee5c x\u1ee9ng \u0111\u00e1ng s\u1ef1 nghi\u1ec7p c\u1ee7a cha, c\u1ea7m qu\u00e2n d\u01b0\u1edbi tri\u1ec1u Tr\u1ea7n Tr\u00f9ng Quang, tuy b\u1ecb Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 d\u1ed3n \u0111u\u1ed5i \u0111\u1ebfn t\u1eadn H\u00f3a ch\u00e2u 87","v\u1eabn kh\u00f4ng h\u1ec1 n\u00fang th\u1ebf. M\u00f9a thu n\u0103m 1413, \u00f4ng \u0111em qu\u00e2n b\u1ea5t ng\u1edd \u0111\u00e1nh \u00fap \u0111\u1ea1i binh Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 \u1edf S\u00e1i Gi\u00e0, l\u00e0m qu\u00e2n Minh tan v\u1ee1 m\u1ea5t m\u1ed9t n\u1eeda. Ri\u00eang \u00f4ng nh\u1ea3y l\u00ean thuy\u1ec1n Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 \u0111\u1ecbnh b\u1eaft s\u1ed1ng y khi\u1ebfn y ph\u1ea3i l\u1ebbn xu\u1ed1ng m\u1ed9t chi\u1ebfc thuy\u1ec1n nh\u1ecf m\u00e0 tr\u1ed1n ch\u1ea1y. Nh\u01b0ng \u0111\u1ea5y c\u0169ng l\u00e0 c\u01a1 h\u1ed9i cu\u1ed1i c\u00f9ng c\u1ee7a qu\u00e2n Tr\u1ea7n m\u00e0 \u00f4ng \u0111\u00e3 \u0111\u1ec3 vu\u1ed9t kh\u1ecfi tay, \u0111\u1ec3 sau \u0111\u1ea5y ch\u1ec9 c\u00f2n l\u00e0 nh\u1eefng ng\u00e0y l\u1ea9n tr\u1ed1n tr\u01b0\u1edbc qu\u00e2n h\u00f9ng th\u1ebf m\u1ea1nh c\u1ee7a Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5, cho \u0111\u1ebfn hai th\u00e1ng sau th\u00ec c\u1ea3 vua t\u00f4i Tr\u1ea7n Tr\u00f9ng Quang \u0111\u1ec1u b\u1ecb b\u1eaft. B\u1ea1n \u00f4ng l\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t t\u01b0\u1edbng gi\u1ecfi, m\u1eafng v\u00e0o m\u1eb7t Ph\u1ee5 \u0111\u1ec3 kh\u1eb3ng kh\u00e1i nh\u1eadn l\u1ea5y c\u00e1i ch\u1ebft t\u1ea1i ch\u1ed7. C\u00f2n \u00f4ng, v\u1eeba l\u00e0 v\u00f5 t\u01b0\u1edbng nh\u01b0ng c\u0169ng l\u00e0 m\u1ed9t thi nh\u00e2n, \u00f4ng \u0111\u00e3 n\u00e9n bi ph\u1eabn l\u1ea1i trong l\u00f2ng, ch\u1edd cho con thuy\u1ec1n ch\u1edf t\u00f9 binh v\u1ec1 B\u1eafc ra \u0111\u1ebfn gi\u1eefa bi\u1ec3n kh\u01a1i m\u1edbi ng\u00e2m l\u00ean b\u00e0i th\u01a1 C\u1ea3m ho\u00e0i g\u1eedi t\u00e2m nguy\u1ec7n l\u1ea1i cho n\u01b0\u1edbc non r\u1ed3i nh\u1ea3y xu\u1ed1ng bi\u1ec3n t\u1ef1 v\u1eabn. B\u00e0i th\u01a1, tuy l\u00e0 l\u1eddi th\u1edf than c\u1ee7a m\u1ed9t con ng\u01b0\u1eddi chi\u1ebfn b\u1ea1i \u00f4m h\u1eadn v\u00ec b\u1ea5t l\u1ef1c tr\u01b0\u1edbc cu\u1ed9c th\u1ebf, nh\u01b0ng \u00e2m h\u01b0\u1edfng to\u00e1t l\u00ean kh\u00f4ng ch\u1ec9 c\u00f3 n\u1ed7i bu\u1ed3n. M\u1ed9t t\u00ecnh c\u1ea3m cao c\u1ea3 v\u01b0\u1ee3t l\u00ean tr\u00ean c\u1ea3 c\u00e1i bi, \u0111\u00f3 l\u00e0 l\u1eddi h\u1eb9n \u0111inh ninh c\u00f9ng non s\u00f4ng x\u00e3 t\u1eafc, \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u00fac l\u1ea1i trong h\u00ecnh \u1ea3nh tuy\u1ec7t \u0111\u1eb9p v\u1ec1 m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi tr\u00e1ng s\u0129 \u00f4m m\u1ed1i \u201cqu\u1ed1c th\u00f9\u201d \u0111\u1ebfn b\u1ea1c \u0111\u1ea7u v\u00e0 \u0111\u00eam \u0111\u00eam c\u1ee9 \u0111em g\u01b0\u01a1m ra m\u00e0i d\u01b0\u1edbi b\u00f3ng tr\u0103ng: C\u1ea2M HO\u00c0I Th\u1ebf s\u1ef1 du du n\u00e3i l\u00e3o h\u00e0, V\u00f4 c\u00f9ng thi\u00ean \u0111\u1ecba nh\u1eadp h\u00e0m ca. Th\u1eddi lai \u0111\u1ed3 \u0111i\u1ebfu th\u00e0nh c\u00f4ng d\u1ecb, V\u1eadn kh\u1ee9 anh h\u00f9ng \u1ea9m h\u1eadn \u0111a. Tri ch\u00faa h\u1eefu ho\u00e0i ph\u00f9 \u0111\u1ecba tr\u1ee5c, T\u1ea9y binh v\u00f4 l\u1ed9 v\u00e3n thi\u00ean h\u00e0. Qu\u1ed1c th\u00f9 v\u1ecb b\u00e1o \u0111\u1ea7u ti\u00ean b\u1ea1ch, K\u1ef7 \u0111\u1ed9 Long Tuy\u1ec1n \u0111\u1edbi nguy\u1ec7t ma. 88","D\u1ecaCH NGH\u0128A Vi\u1ec7c \u0111\u1eddi d\u1eb1ng d\u1eb7c, kh\u1ed1n n\u1ed7i m\u00ecnh \u0111\u00e3 gi\u00e0! Tr\u1eddi \u0111\u1ea5t m\u00eanh m\u00f4ng ch\u1ec9 thu v\u00e0o cu\u1ed9c h\u00e1t say. G\u1eb7p th\u1eddi, b\u1ecdn h\u00e0ng th\u1ecbt \u0111i c\u00e2u c\u0169ng d\u1ec5 th\u00e0nh c\u00f4ng(1), L\u1ee1 v\u1eadn r\u1ed3i, ng\u01b0\u1eddi anh h\u00f9ng nu\u1ed1t nhi\u1ec1u t\u1ee7i h\u1eadn. Gi\u00fap vua, c\u00f3 l\u00f2ng \u0111\u1ecbnh \u0111\u1ee1 tr\u1ee5c \u0111\u1ea5t, R\u1eeda g\u01b0\u01a1m, ti\u1ebfc kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1eddng k\u00e9o n\u1ed5i s\u00f4ng Ng\u00e2n(2). N\u1ee3 n\u01b0\u1edbc ch\u01b0a \u0111\u1ec1n \u0111\u1ea7u \u0111\u00e3 s\u1edbm b\u1ea1c, Lu\u1ed1ng ti\u1ebfc bao phen m\u00e0i g\u01b0\u01a1m Long Tuy\u1ec1n(3) d\u01b0\u1edbi b\u00f3ng tr\u0103ng. D\u1ecaCH TH\u01a0: Vi\u1ec7c \u0111\u1eddi d\u00e0i d\u1eb7c v\u1ed9i gi\u00e0 sao? Tr\u1eddi \u0111\u1ea5t m\u00eanh m\u00f4ng say h\u00e1t nh\u00e0o. \u0110\u1ed3 \u0111i\u1ebfu n\u00ean c\u00f4ng duy\u00ean g\u1eb7p g\u1ee1, Anh h\u00f9ng nu\u1ed1t h\u1eadn s\u1ed1 lao \u0111ao. Mu\u1ed1n xoay c\u1ed1t \u0111\u1ea5t ph\u00f2 minh ch\u00faa, Kh\u00f4n k\u00e9o s\u00f4ng Ng\u00e2n \u0111\u1ed9i chi\u1ebfn b\u00e0o. Th\u00f9 n\u01b0\u1edbc ch\u01b0a xong \u0111\u1ea7u \u0111\u00e3 b\u1ea1c, M\u00e0i g\u01b0\u01a1m m\u1ea5y \u0111\u1ed9 b\u00f3ng tr\u0103ng cao. Nguy\u1ec5n Hi\u1ec7t Chi d\u1ecbch (1) B\u1ecdn h\u00e0ng th\u1ecbt c\u00e2u c\u00e1 (\u0111\u1ed3 \u0111i\u1ebfu): \u0110\u1eddi H\u00e1n, Ph\u00e0n Kho\u00e1i l\u00e0m ngh\u1ec1 th\u1ecbt ch\u00f3, H\u00e0n T\u00edn l\u00e0m ngh\u1ec1 c\u00e2u c\u00e1, c\u1ea3 hai ng\u01b0\u1eddi v\u1ec1 sau \u0111\u1ec1u gi\u00fap L\u01b0u Bang ph\u00e1 T\u1ea7n di\u1ec7t S\u1edf. (2) C\u00e2u n\u00e0y l\u1ea5y \u00fd t\u1eeb hai c\u00e2u th\u01a1 trong b\u00e0i T\u1ea9y binh m\u00e3 c\u1ee7a \u0110\u1ed7 Ph\u1ee7: An \u0111\u1eafc tr\u00e1ng s\u0129 v\u00e3n Ng\u00e2n H\u00e0, T\u1ecbnh t\u1ea9y gi\u00e1p binh tr\u01b0\u1eddng b\u1ea5t d\u1ee5ng. \t Ngh\u0129a l\u00e0: \u01af\u1edbc g\u00ec c\u00f3 \u0111\u01b0\u1ee3c ng\u01b0\u1eddi tr\u00e1ng s\u0129 k\u00e9o s\u00f4ng Ng\u00e2n H\u00e0, R\u1eeda s\u1ea1ch gi\u00e1p binh \u0111\u1ec3 m\u00e3i m\u00e3 kh\u00f4ng d\u00f9ng \u0111\u1ebfn n\u1eefa. (3) Long Tuy\u1ec1n: T\u00ean m\u1ed9t lo\u1ea1i g\u01b0\u01a1m b\u00e1u th\u1eddi x\u01b0a. 89","Ngo\u00e0i \u0110\u1eb7ng T\u1ea5t v\u00e0 \u0110\u1eb7ng Dung, Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh Ch\u00e2n v\u00e0 Nguy\u1ec5n C\u1ea3nh D\u1ecb, nh\u1eefng c\u1eb7p cha con gi\u00e0u l\u00f2ng trung ngh\u0129a, bi\u1ebft g\u1ea1t hi\u1ec1m th\u00f9 ri\u00eang \u0111\u1ec3 d\u1ed3n s\u1ee9c cho m\u1ed1i th\u00f9 chung, giai \u0111o\u1ea1n l\u1ecbch s\u1eed n\u00e0y c\u00f2n ch\u1ee9ng ki\u1ebfn nh\u1eefng t\u1ea5m g\u01b0\u01a1ng oanh li\u1ec7t, v\u00ec n\u01b0\u1edbc hy sinh trong t\u01b0 th\u1ebf nh\u1eefng con ng\u01b0\u1eddi bi\u1ebft t\u1ec9nh t\u00e1o, trung dung, \u0111\u1eb7t ngh\u0129a v\u1ee5 l\u00ean tr\u00ean c\u00e1i ch\u1ebft. Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u l\u00e0 m\u1ed9t t\u1ea5m g\u01b0\u01a1ng nh\u01b0 v\u1eady. \u00d4ng \u0111\u1ed7 Th\u00e1i h\u1ecdc sinh (Ti\u1ebfn s\u0129) d\u01b0\u1edbi tri\u1ec1u Tr\u1ea7n. Khi Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 \u0111\u00e1nh v\u00e0o Ngh\u1ec7 An, vua Tr\u00f9ng Quang c\u1eed \u00f4ng l\u00e0m Ch\u00e1nh s\u1ee9 \u0111\u1ebfn \u0111i\u1ec1u \u0111\u00ecnh v\u1edbi Ph\u1ee5. Ph\u1ee5 mu\u1ed1n n\u1eafn g\u00e2n \u00f4ng, cho l\u00e0m c\u1ed7 \u0111\u1ea7u ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ec3 th\u1ebft \u0111\u00e3i. Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u kh\u00f4ng h\u1ec1 h\u1ed1t ho\u1ea3ng, \u0111\u0129nh \u0111\u1ea1c th\u1ed1t l\u00ean: \u201cM\u1ea5y khi ng\u01b0\u1eddi Nam \u0111\u01b0\u1ee3c \u0103n \u0111\u1ea7u ng\u01b0\u1eddi B\u1eafc\u201d, r\u1ed3i c\u1ea7m \u0111\u0169a \u0111i\u1ec1m nhi\u00ean \u0103n, v\u1eeba \u0103n \u00f4ng v\u1eeba c\u1ea3m kh\u00e1i th\u00e0nh b\u00e0i th\u01a1 \u0102n c\u1ed7 \u0111\u1ea7u ng\u01b0\u1eddi: Ng\u1ecdc thi\u1ec7n tr\u00e2n tu \u0111\u00e3 \u0111\u1ee7 m\u00f9i(1), Gia h\u00e0o th\u00eam c\u00f3 c\u1ed7 \u0111\u1ea7u ng\u01b0\u1eddi(2). Nem c\u00f4ng ch\u1ea3 ph\u01b0\u1ee3ng c\u00f2n thua b\u00e9o, Th\u1ecbt g\u1ea5u g\u00e2n l\u00e2n h\u1eb3n k\u00e9m t\u01b0\u01a1i. Ca l\u1ed1i L\u1ed9c minh so c\u0169ng m\u1ed9t(3), V\u1eadt b\u00e0y Th\u1ecf th\u1ee7 b\u1ed9i h\u01a1n m\u01b0\u1eddi(4), K\u00eca k\u00eca ngon ng\u1ecdt t\u00e0y vai l\u1ee3n, Tr\u00e1ng s\u0129 nh\u01b0 Ph\u00e0n ti\u1ebfng \u0111\u1ec3 \u0111\u1eddi(5). (1) \tNg\u1ecdc thi\u1ec7n tr\u00e2n tu: Ti\u1ec7c ng\u1ecdc, m\u00f3n \u0103n qu\u00fd. (2) \tGia h\u00e0o: Th\u1ee9c nh\u1eafm ngon. (3) \tL\u1ed9c minh: \u00dd n\u00f3i c\u00f2n h\u01a1n c\u1ea3 y\u1ebfn ti\u1ec7c Thi\u00ean t\u1eed \u0111\u00e3i s\u1ee9 gi\u1ea3. B\u1eefa y\u1ebfn ti\u1ec7c n\u00e0y t\u1eebng \u0111\u01b0\u1ee3c t\u1ea3 \u0111\u1ebfn trong b\u00e0i L\u1ed9c minh c\u1ee7a Kinh Thi. (4) \tTrong Kinh Thi th\u01a1 Bi\u1ec3u di\u1ec7p c\u00f3 c\u00e2u: H\u1eefu th\u1ecf t\u01b0 th\u1ee7, ngh\u0129a l\u00e0 C\u00f3 \u0111\u1ea7u th\u1ecf \u1ea5y, \u00fd n\u00f3i vi\u1ec7c \u0111\u00e3i y\u1ebfn t\u00e2n kh\u00e1ch. (5) \tPh\u00e0n: T\u1ee9c Ph\u00e0n Kho\u00e1i. Trong ti\u1ec7c y\u1ebfn H\u1ed3ng M\u00f4n, H\u1ea1ng V\u00f5 mu\u1ed1n gi\u1ebft H\u00e1n Cao T\u1ed5, Kho\u00e1i x\u00f4ng v\u00e0o l\u1ea5y c\u1edb l\u00e0 c\u00f3 ti\u1ec7c r\u01b0\u1ee3u xin u\u1ed1ng r\u1ed3i tr\u1ee3n m\u1eaft uy hi\u1ebfp V\u00f5. V\u00f5 ph\u1ea3i t\u1eeb b\u1ecf \u00fd \u0111\u1ecbnh gi\u1ebft H\u00e1n Cao T\u1ed5 v\u00e0 \u0111em r\u01b0\u1ee3u th\u1ecbt cho Kho\u00e1i. Kho\u00e1i u\u1ed1ng r\u01b0\u1ee3u v\u00e0 \u0103n h\u1ebft m\u1ed9t vai l\u1ee3n. V\u00f5 khen l\u00e0 tr\u00e1ng s\u0129. \u1ede \u0111\u00e2y l\u00e0 Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u cho m\u00ecnh \u0103n \u0111\u1ea7u ng\u01b0\u1eddi c\u0169ng l\u00e0 tr\u00e1ng s\u0129 nh\u01b0 Ph\u00e0n Kho\u00e1i. 90","Gi\u1ecdng th\u01a1 tr\u00e0o l\u1ed9ng \u1edf \u0111\u00e2y cho th\u1ea5y t\u00e2m th\u1ebf c\u1ee7a m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi bi\u1ebft chi\u1ebfn th\u1eafng ch\u00ednh m\u00ecnh - chi\u1ebfn th\u1eafng n\u1ed7i s\u1ee3, tr\u01b0\u1edbc ti\u1ebfng g\u1ecdi thi\u00eang li\u00eang c\u1ee7a \u0111\u1ea1i ngh\u0129a: \u201cNem c\u00f4ng ch\u1ea3 ph\u01b0\u1ee3ng c\u00f2n thua b\u00e9o; Th\u1ecbt g\u1ea5u g\u00e2n l\u00e2n h\u1eb3n k\u00e9m t\u01b0\u01a1i\u201d. Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 th\u1ea5y kh\u00f4ng d\u1ecda n\u1ed5i \u00f4ng b\u00e8n gi\u1eef \u00f4ng l\u1ea1i. \u00d4ng li\u1ec1n v\u1ea1ch tr\u1ea7n b\u1ea3n ch\u1ea5t c\u01b0\u1edbp n\u01b0\u1edbc c\u1ee7a Ph\u1ee5. Sau Ph\u1ee5 cho tr\u00f3i \u00f4ng xu\u1ed1ng ch\u00e2n c\u1ea7u s\u00f4ng Lam \u0111\u1ec3 n\u01b0\u1edbc th\u1ee7y tri\u1ec1u l\u00ean d\u00ecm ch\u1ebft \u00f4ng. Trong t\u00ecnh th\u1ebf nh\u00e0 H\u1eadu Tr\u1ea7n \u0111ang \u1edf v\u00e0o b\u01b0\u1edbc \u0111\u01b0\u1eddng c\u00f9ng l\u00fac b\u1ea5y gi\u1edd, chuy\u1ebfn \u0111i s\u1ee9 c\u1ee7a Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u h\u1eb3n kh\u00f4ng kh\u00e1c g\u00ec Kinh Kha thay m\u1eb7t n\u01b0\u1edbc Y\u00ean sang T\u1ea7n cu\u1ed1i th\u1eddi Chi\u1ebfn Qu\u1ed1c. Nh\u01b0ng t\u00ecnh c\u1ea3m c\u1ee7a Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u c\u00f3 kh\u00e1c v\u1edbi Kinh Kha. Tr\u01b0\u1edbc khi \u00f4ng ra \u0111i, Tr\u1ea7n Tr\u00f9ng Quang l\u00e0m th\u01a1 ti\u1ec5n, nh\u1ea5n m\u1ea1nh c\u00e1i \u00fd c\u00f4ng th\u00e0nh danh to\u1ea1i: TI\u1ec4N NGUY\u1ec4N BI\u1ec2U \u0110I S\u1ee8 M\u1ea5y v\u1ea7n th\u01a1 c\u0169 ng\u1ee3i Ho\u00e0ng hoa(1), Tr\u1ecbnh tr\u1ecdng r\u00e0y nh\u00e2n v\u1eb3ng kh\u00fac ca, Chi\u1ebfu ph\u01b0\u1ee3ng(2) m\u1ea5y h\u00e0ng t\u01a1 c\u1eb7n k\u1ebd, V\u00f3 c\u00e2u ngh\u00ecn d\u1eb7m tuy\u1ebft x\u00f4ng ph\u00e1. Tang b\u1ed3ng \u0111\u00e3 b\u1ea5m l\u00f2ng(3) khi tr\u1ebb, Kh\u01b0\u01a1ng qu\u1ebf th\u00eam cay t\u00ednh tu\u1ed5i gi\u00e0(4). Vi\u1ec7c n\u01b0\u1edbc m\u1ed9t mai c\u00f4ng ng\u00f5 v\u1eb9n, G\u00e1c l\u00e2n(5) danh ti\u1ebfng d\u00f5i l\u00e2u xa. (Th\u01a1 N\u00f4m ch\u00e9p trong t\u1eadp Th\u1ebf ph\u1ea3 h\u1ecd Ho\u00e0ng \u1edf Ngh\u1ec7 T\u0129nh) (1) \tHo\u00e0ng hoa: Kinh Thi c\u00f3 b\u00e0i th\u01a1 Ho\u00e0ng ho\u00e0ng gi\u1ea3 hoa, l\u00e0m l\u1eddi vua sai t\u00f4i \u0111i s\u1ee9. (2) \tChi\u1ebfu ph\u01b0\u1ee3ng: T\u1edd chi\u1ebfu c\u1ee7a vua vi\u1ebft tr\u00ean gi\u1ea5y ng\u0169 s\u1eafc ho\u1eb7c tr\u00ean g\u1ea5m v\u00f3c b\u1eb1ng t\u01a1, \u0111\u1eb7t tr\u00ean \u0111\u1ea7u chim ph\u01b0\u1ee3ng m\u00e0 \u0111\u1ecdc, t\u1ecf v\u1ebb k\u00ednh tr\u1ecdng. (3) \tB\u1ea5m l\u00f2ng: Quy\u1ebft ch\u00ed. (4) \tKh\u01b0\u01a1ng qu\u1ebf: G\u1eebng qu\u1ebf c\u00e0ng gi\u00e0 th\u00ec t\u00ednh ch\u1ea5t c\u00e0ng cay, \u00fd n\u00f3i tu\u1ed5i t\u00e1c c\u00e0ng gi\u00e0 th\u00ec kh\u00ed ti\u1ebft c\u00e0ng c\u1ee9ng r\u1eafn. (5) \tG\u00e1c l\u00e2n: Th\u1eddi nh\u00e0 H\u00e1n l\u1eadp g\u00e1c K\u1ef3 l\u00e2n v\u1ebd h\u00ecnh nh\u1eefng c\u00f4ng th\u1ea7n \u0111\u1ec3 bi\u1ec3u d\u01b0\u01a1ng c\u00f4ng tr\u1ea1ng. 91","Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u bi\u1ebft kh\u00f4ng bao gi\u1edd c\u00f3 chuy\u1ec7n \u0111\u00f3, tuy v\u1eady v\u1eabn \u0111\u00e1p l\u1ea1i vua b\u1eb1ng nh\u1eefng l\u1eddi tin t\u01b0\u1edfng, t\u1ef1 nh\u1eadn m\u00ecnh thi\u1ebfu t\u00e0i n\u0103ng nh\u01b0ng kh\u00ed ph\u00e1ch c\u00f3 th\u1eeba: Ti\u1ebfng ng\u1ecdc t\u1eeb v\u00e2ng tr\u01b0\u1edbc b\u1ec7 hoa, Ng\u00f3ng tai \u0111\u1ed3ng v\u1ecdng thu\u1edf thi ca. \u0110\u01b0\u1eddng m\u00e2y gi\u00f3 k\u1ef5l\u1ea7n l\u1ea7n tr\u1ea3i, \u1ea2i tuy\u1ebft c\u1edd mao th\u1ee9c th\u1ee9c pha(1) H\u00e1 m\u1ed9t cung t\u00ean l\u1ed3ng ch\u00ed tr\u1ebb, B\u1ed9i m\u01b0\u1eddi v\u00e0ng s\u1eaft \u0111\u00fac gan gi\u00e0. H\u1ed5 m\u00ecnh v\u1ea3 thi\u1ebfu t\u00e0i chuy\u00ean \u0111\u1ed1i(2), D\u1ecbch l\u1ed9 ba ng\u00e0n d\u00e1m ng\u1ea1i xa(3)! (H\u1ecda th\u01a1 ti\u1ec5n c\u1ee7a vua Tr\u00f9ng Quang) Sau khi Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u hy sinh, Tr\u00f9ng Quang l\u00e0m b\u00e0i v\u0103n t\u1ebf nh\u1eafc l\u1ea1i \u0111\u00fang c\u00e1i \u00fd \u201cNgh\u0129 \u0111\u1ebfn c\u00e2u th\u01b0\u1eddng \u0111\u1ea3m b\u1ea5t vong (can \u0111\u1ea3m kh\u00f4ng bao gi\u1edd m\u1ea5t), l\u00f2ng th\u00eam d\u1ecdi d\u1ecdi\u201d m\u00e0 \u00f4ng \u0111\u00e3 n\u00f3i tr\u01b0\u1edbc l\u00fac ra \u0111i: T\u1ebe NGUY\u1ec4N BI\u1ec2U Than r\u1eb1ng: Sinh sinh h\u00f3a h\u00f3a, c\u01a1 huy\u1ec1n t\u1ea1o m\u1edd m\u1edd, S\u1eafc s\u1eafc kh\u00f4ng kh\u00f4ng, b\u1ee5i h\u1ed3ng tr\u1ea7n ph\u01a1i ph\u1edbi(4) (1) C\u1edd mao: C\u1edd k\u1ebft b\u1eb1ng l\u00f4ng mao, ban cho s\u1ee9 gi\u1ea3 ho\u1eb7c m\u1ed9t v\u1ecb quan \u0111i l\u00e0m s\u1ee9 m\u1ec7nh quan tr\u1ecdng. (2) Chuy\u00ean \u0111\u1ed1i: S\u00e1ch Lu\u1eadn Ng\u1eef c\u00f3 c\u00e2u \u201cs\u1ee9 \u01b0 t\u1ee9 ph\u01b0\u01a1ng b\u1ea5t n\u0103ng chuy\u00ean \u0111\u1ed1i, ngh\u0129a l\u00e0: S\u1ee9 \u0111i c\u00e1c n\u01b0\u1edbc, kh\u00f4ng th\u1ec3 m\u1ed9t m\u00ecnh \u0111\u1ed1i \u0111\u00e1p. C\u00f3 \u00fd n\u00f3i kh\u00f4ng c\u00f3 t\u00e0i c\u1ee7a m\u1ed9t s\u1ee9 th\u1ea7n gi\u1ecfi. (3) D\u1ecbch l\u1ed9: \u0110\u01b0\u1eddng tr\u1ea1m, t\u1ee9c \u0111\u01b0\u1eddng quan \u0111i qua. Ba ng\u00e0n: T\u1ee9c ba ng\u00e0n d\u1eb7m. C\u1ea3 c\u00e2u \u00fd n\u00f3i kh\u00f4ng ng\u1ea1i \u0111\u01b0\u1eddng xa x\u00f4i. (4) C\u01a1 huy\u1ec1n t\u1ea1o: M\u00e1y t\u1ea1o h\u00f3a m\u00e0u nhi\u1ec7m. S\u1eafc kh\u00f4ng: Theo s\u00e1ch Ph\u1eadt, s\u1eafc ch\u1ec9 m\u1ecdi v\u1eadt c\u00f3 h\u00ecnh c\u00f3 t\u01b0\u1edbng: kh\u00f4ng l\u00e0 tr\u1ed1ng r\u1ed7ng, v\u01b0\u1ee3t ra ngo\u00e0i c\u00e1c v\u1eadt c\u00f3 h\u00ecnh c\u00f3 t\u01b0\u1edbng. 92","Bi\u1ebft c\u1ed9ng th\u00f9, thi\u00ean \u0111\u1ecba ch\u1ee9ng cho, V\u00f4 c\u00f9ng h\u1eadn, qu\u1ef7 th\u1ea7n th\u1ec1 v\u1edbi(1). Nh\u1edb thu\u1edf ti\u00ean sinh cao gi\u01a1 m\u0169 tr\u00e3i(2), Ch\u0103m ch\u1eafm \u1edf n\u01a1i \u0111\u00e0i gi\u00e1n, d\u00e0nh l\u00e0m c\u1ed9t \u0111\u00e1 \u0111\u1ec3 ng\u0103n d\u00f2ng. T\u1edbi khi ti\u00ean sinh xa g\u00e1c v\u00f3 c\u00e2u, h\u0103m h\u0103m ch\u1ec9, C\u00e1n c\u1edd mao, b\u1ed7ng tr\u1edf gi\u00f3 v\u00e0ng b\u00e8n n\u00ean n\u1ed7i(3). Th\u00f3i tinh chi\u00ean H\u1ed3 t\u1eb7c ch\u1ec9n h\u0103m(4), Gan thi\u1ebft th\u1ea1ch T\u00f4 c\u00f4ng d\u1ec5 \u0111\u1ed5i(5). Quan V\u00e2n Tr\u01b0\u1eddng g\u1eb7p L\u1eef M\u00f4ng d\u1ec5 sa c\u01a1 \u1ea5y, M\u1ea3ng th\u1ea5y ch\u1eef \u201cph\u1ec7 t\u1ec1 h\u00e0 c\u1eadp\u201d d\u1ea1 nh\u1eefng ng\u00f9i ng\u00f9i(6). L\u01b0u Huy\u1ec1n \u0110\u1ee9c gi\u1eadn L\u1ee5c T\u1ed1n, mong tr\u1ea3 th\u00f9 n\u00e0y, Ngh\u0129 \u0111\u1ebfn c\u00e2u \u201cth\u01b0\u1eddng \u0111\u1ea3m b\u1ea5t vong\u201d, l\u00f2ng th\u00eam d\u1ecdi d\u1ecdi(7). (1) \u00dd n\u00f3i kh\u00f4ng \u0111\u1ed9i tr\u1eddi chung (2) M\u0169 tr\u00e3i: M\u0169 c\u00f3 th\u00eau h\u00ecnh con gi\u1ea3i tr\u00e3i, t\u01b0\u01a1ng truy\u1ec1n l\u00e0 m\u1ed9t lo\u00e0i th\u00fa bi\u1ebft ph\u00e2n bi\u1ec7t ph\u1ea3i tr\u00e1i, ch\u00ednh t\u00e0. T\u1ee9c m\u0169 ch\u1ee9c Ng\u1ef1 s\u1eed, kh\u00ed ti\u1ebft ngay th\u1eb3ng kh\u00f4ng t\u01b0 v\u1ecb, thi\u00ean l\u1ec7ch. (3) C\u1edd mao: C\u1edd vua ban \u0111\u1ec3 \u0111i s\u1ee9. Gi\u00f3 v\u00e0ng: Gi\u00f3 m\u00f9a thu, nh\u1eafc vi\u1ec7c Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u b\u1ecb gi\u1ebft v\u00e0o \u0111\u1ea7u th\u00e1ng 7 \u00e2m l\u1ecbch l\u00e0 \u0111\u00e3 sang thu. (4) Tinh chi\u00ean: H\u00f4i tanh. Ch\u1ec9n h\u0103m: Ch\u1ec9 h\u00f2ng l\u00e0m h\u1ea1i. C\u1ea3 c\u00e2u \u00fd n\u00f3i gi\u1eb7c H\u1ed3 h\u00f4i tanh ch\u1ec9 h\u00f2ng l\u00e0m h\u1ea1i. (5) T\u00f4 c\u00f4ng: T\u1ee9c T\u00f4 V\u0169, th\u1eddi nh\u00e0 H\u00e1n. T\u00f4 V\u0169 \u0111i s\u1ee9 Hung N\u00f4 b\u1ecb gi\u1eef l\u1ea1i 19 n\u0103m, v\u1eabn b\u1ec1n gan nh\u01b0 s\u1eaft \u0111\u00e1. (6) Ph\u1ec7 t\u1ec1 h\u00e0 c\u1eadp: \u0102n n\u0103n sao k\u1ecbp. Quan V\u00e2n Tr\u01b0\u1eddng \u0111\u1eddi Th\u1ee5c H\u00e1n sa c\u01a1 b\u1ecb t\u01b0\u1edbng \u0110\u00f4ng Ng\u00f4 l\u00e0 L\u1eef M\u00f4ng b\u1eaft n\u00ean b\u1ecb h\u1ea1i. (7) \u00dd n\u00f3i L\u01b0u B\u1ecb gi\u1eadn L\u1ee5c T\u1ed1n gi\u00fap L\u1eef M\u00f4ng \u0111\u00e1nh ph\u00e1 qu\u00e2n Th\u1ee5c H\u00e1n c\u0169ng nh\u01b0 Tr\u1ea7n Tr\u00f9ng Quang gi\u1eadn Tr\u01b0\u01a1ng Ph\u1ee5 gi\u1ebft Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u. \t Th\u01b0\u1eddng \u0111\u1ea3m b\u1ea5t vong: N\u1ebfm m\u1eadt \u0111\u1eafng kh\u00f4ng qu\u00ean, \u00fd n\u00f3i quy\u1ebft t\u00e2m \u0111\u00e1nh gi\u1eb7c tr\u1ea3 th\u00f9, gi\u1ed1ng Vi\u1ec7t C\u00e2u Ti\u1ec5n n\u1ebfm m\u1eadt n\u1eb1m gai quy\u1ebft ch\u00ed \u0111\u00e1nh b\u1ea1i Ng\u00f4 Ph\u00f9 Sai. 93","S\u1ea7u kia kh\u00f4n l\u1ea5p c\u1ea1n d\u00f2ng, Th\u1ea3m n\u1ecd d\u1ec5 x\u00e2y n\u00ean n\u00fai. L\u1ea5y ch\u00ed b\u00e1o ch\u01b0ng h\u1eadn \u0111\u1ee9c, r\u01b0\u1ee3u kim t\u01b0\u01a1ng m\u1ed9t l\u1ecd, V\u01a1i v\u01a1i m\u01b0\u1ee3n chu\u1ed1c ba tu\u1ea7n(1). L\u1ea5y chi \u1ee7y th\u1eeda ph\u01b0\u01a1ng h\u1ed3n, v\u0103n d\u1ee5 t\u1ebf(2) m\u1ea5y c\u00e2u, Th\u0103m th\u1eb3m ng\u00f5 th\u00f4ng ch\u00edn su\u1ed1i. (Tr\u1ea7n Tr\u00f9ng Quang) V\u00e0 s\u01b0 c\u1ee5 ch\u00f9a Y\u00ean Qu\u1ed1c c\u0169ng \u0111\u00e3 t\u00f3m th\u00e2u \u0111\u00fang c\u00e1i n\u00e9t t\u00ednh c\u00e1ch c\u1ee9ng c\u1ecfi \u0111\u00f3, n\u00e2ng cao l\u00ean nh\u01b0 m\u1ed9t bi\u1ec3u t\u01b0\u1ee3ng cho c\u00e1i \u0111\u1eb9p c\u1ee7a th\u1eddi \u0111\u1ea1i m\u00ecnh, c\u00e1i \u0111\u1eb9p \u201cV\u00e0ng \u0111\u00fac l\u00f2ng son m\u1ed9t t\u1ea5m; S\u1eaft r\u00e8n ti\u1ebft c\u1ee9ng m\u01b0\u1eddi ph\u00e2n\u201d trong b\u00e0i v\u0103n C\u1ea7u si\u00eau cho Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u: Ch\u00f3i ch\u00f3i m\u1ed9t v\u1eebng tu\u1ec7 nh\u1eadt, \u0110\u00f9n \u0111\u00f9n m\u1ea5y \u0111\u00f3a t\u1eeb v\u00e2n(3). Tam gi\u1edbi soi h\u00f2a tr\u00ean d\u01b0\u1edbi, Th\u1eadp ph\u01b0\u01a1ng tr\u1ea3i kh\u1eafp xa g\u1ea7n(4). Gi\u1ea3i tho\u00e1t l\u1ea7n l\u1ea7n nghi\u1ec7p ch\u01b0\u1edbng, Quang khai ch\u1ed1ng ch\u1ed1n m\u00ea t\u00e2n(5). Tr\u1ea7n qu\u1ed1c x\u1ea3y v\u1eeba m\u1ea1t t\u1ea1o(6), S\u1ee9 Hoa b\u1ed7ng c\u00f3 trung th\u1ea7n. (1) Kim t\u01b0\u01a1ng ba tu\u1ea7n: Ba l\u1ea7n r\u00f3t r\u01b0\u1ee3u qu\u00fd \u0111\u1ec3 t\u1ebf. (2) V\u0103n d\u1ee5 t\u1ebf: B\u00e0i v\u0103n l\u00e0m l\u1eddi vua, t\u1ebf m\u1ed9t v\u1ecb quan c\u00f3 c\u00f4ng ho\u1eb7c \u0111\u01b0\u1ee3c vua y\u00eau qu\u00fd. (3) Tu\u1ec7 nh\u1eadt, t\u1eeb v\u00e2n: Tr\u00ed tu\u1ec7 c\u1ee7a nh\u00e0 Ph\u1eadt s\u00e1ng nh\u01b0 m\u1eb7t tr\u1eddi, \u0111\u1ee9c l\u00e0nh c\u1ee7a nh\u00e0 Ph\u1eadt r\u1ed9ng l\u1edbn nh\u01b0 t\u1ea7ng m\u00e2y. (4) Tam gi\u1edbi: Ba c\u00f5i c\u1ee7a nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e3 tr\u1eeb b\u1ecf \u0111\u01b0\u1ee3c d\u1ee5c gi\u1edbi, s\u1eafc gi\u1edbi, v\u00e0 v\u00f4 s\u1eafc gi\u1edbi. Th\u1eadp ph\u01b0\u01a1ng: M\u01b0\u1eddi ph\u01b0\u01a1ng, t\u1ee9c m\u1ecdi ngu\u1ed3n \u1edf kh\u1eafp n\u01a1i. (5) Nghi\u1ec7p ch\u01b0\u1edbng: Ch\u1ec9 t\u1ed9i \u00e1c l\u00e0m \u1edf ki\u1ebfp tr\u01b0\u1edbc, g\u00e2y ch\u01b0\u1edbng nghi\u1ec7p cho ki\u1ebfp sau. \t M\u00ea t\u00e2n: B\u1ebfn m\u00ea khi\u1ebfn ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi m\u00ea \u0111\u1eafm kh\u00f4ng c\u00f2n s\u00e1ng su\u1ed1t. (6) M\u1ea1t t\u1ea1o: Cu\u1ed1i \u0111\u1eddi, cu\u1ed1i v\u1eadn. 94","V\u00e0ng \u0111\u00fac l\u00f2ng son m\u1ed9t t\u1ea5m, S\u1eaft r\u00e8n ti\u1ebft c\u1ee9ng m\u01b0\u1eddi ph\u00e2n. Tr\u1ea7n ki\u1ebfp v\u00ec \u0111\u00e2u oan kh\u1ed5, Ph\u01b0\u01a1ng h\u1ed3n \u0111\u1ebfn n\u1ed7i tr\u1ea7m lu\u00e2n! T\u1ebf \u0111\u1ed9 d\u1eb7n nh\u1edd t\u1eeb phi\u1ec7t(1), Ch\u00e2n linh ng\u00f5 \u0111\u01b0\u1ee3c ph\u00fac th\u1ea7n(2) (S\u01b0 ch\u00f9a Y\u00ean Qu\u1ed1c) \u0110\u1eb7ng Dung v\u00e0 Nguy\u1ec5n Bi\u1ec3u l\u00e0 hai h\u00ecnh \u1ea3nh \u0111\u1ed1i x\u1ee9ng c\u1ee7a c\u00f9ng m\u1ed9t con ng\u01b0\u1eddi tr\u00ed l\u1ef1 Vi\u1ec7t Nam, con ng\u01b0\u1eddi v\u1eeba v\u00f5 v\u1eeba v\u0103n, k\u1ebft tinh \u0111\u01b0\u1ee3c tinh hoa v\u00e0 kh\u00ed ph\u00e1ch c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c, \u0111\u00e3 s\u1ed1ng v\u00e0 ch\u1ebft x\u1ee9ng \u0111\u00e1ng trong th\u1eddi c\u1ee7a h\u1ecd: m\u1ed9t th\u1eddi bu\u1ed5i gian nan, m\u1ed9t b\u01b0\u1edbc ngo\u1eb7t \u0111\u1ea7y bi tr\u00e1ng c\u1ee7a l\u1ecbch s\u1eed \u0111\u1ea5t n\u01b0\u1edbc. (1) T\u1eeb phi\u1ec7t: B\u00e8 t\u1eeb, t\u1ee9c b\u00e8 c\u1ee7a Ph\u1eadt \u0111i c\u1ee9u ng\u01b0\u1eddi tr\u1ea7m lu\u00e2n. (2) Ch\u00e2n linh: Tinh th\u1ea7n thi\u00eang li\u00eang c\u00f3 th\u1ef1c. Ph\u00fac th\u1ea7n: Danh nh\u00e2n sau khi ch\u1ebft \u0111\u01b0\u1ee3c th\u1edd l\u00e0m th\u1ea7n. 95","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM B\u1eb0NG TRANH T\u1eacP 30 S\u1ef0 T\u00c0N B\u1ea0O C\u1ee6A GI\u1eb6C MINH Tr\u1ea7n B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng ch\u1ee7 bi\u00ean Nguy\u1ec5n Kh\u1eafc Thu\u1ea7n bi\u00ean so\u1ea1n _____________________ Ch\u1ecbu tr\u00e1ch nhi\u1ec7m xu\u1ea5t b\u1ea3n: NGUY\u1ec4N MINH NH\u1ef0T Ch\u1ecbu tr\u00e1ch nhi\u1ec7m n\u1ed9i dung: NGUY\u1ec4N TH\u1ebe TRU\u1eacT Bi\u00ean t\u1eadp: C\u00daC H\u01af\u01a0NG - LI\u00caN H\u01af\u01a0NG Bi\u00ean t\u1eadp t\u00e1i b\u1ea3n: T\u00da UY\u00caN B\u00eca: BI\u00caN TH\u00d9Y S\u1eeda b\u1ea3n in: \u0110\u00ccNH QU\u00c2N Tr\u00ecnh b\u00e0y: V\u0168 PH\u01af\u1ee2NG _____________________ NH\u00c0 XU\u1ea4T B\u1ea2N TR\u1eba \u0110\u1ecba ch\u1ec9: 161B L\u00fd Ch\u00ednh Th\u1eafng, Ph\u01b0\u1eddng 7, Qu\u1eadn 3, Th\u00e0nh ph\u1ed1 H\u1ed3 Ch\u00ed Minh \u0110i\u1ec7n tho\u1ea1i: (08) 39316289 - 39316211 - 39317849 - 38465596 Fax: (08) 38437450 E-mail: [email protected] Website: www.nxbtre.com.vn CHI NH\u00c1NH NH\u00c0 XU\u1ea4T B\u1ea2N TR\u1eba T\u1ea0I H\u00c0 N\u1ed8I \u0110\u1ecba ch\u1ec9: S\u1ed1 21, d\u00e3y A11, khu \u0110\u1ea7m Tr\u1ea5u, Ph\u01b0\u1eddng B\u1ea1ch \u0110\u1eb1ng, Qu\u1eadn Hai B\u00e0 Tr\u01b0ng, Th\u00e0nh ph\u1ed1 H\u00e0 N\u1ed9i \u0110i\u1ec7n tho\u1ea1i: (04) 37734544 Fax: (04) 35123395 E-mail: [email protected] C\u00d4NG TY TNHH S\u00c1CH \u0110I\u1ec6N T\u1eec TR\u1eba (YBOOK) 161B L\u00fd Ch\u00ednh Th\u1eafng, P.7, Q.3, Tp. HCM \u0110T: 08 35261001 \u2013 Fax: 08 38437450 Email: [email protected] Website: www.ybook.vn","",""]


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook