หม้อแปลงไฟฟ้า

งานไฟฟ้าและอิเล็กทรอนิกส์เบื้องต้น หน่วยที่ 7 หม้อแปลงไฟฟ้า พ ร ชั ย ศ รี วิ จ า ร ณ์ ไฟฟ้ากำลัง วิทยาลัยเทคนิคชุมพร

แผนการจัดการเรยี นร้มู ุง้ เนน้ สมรรถนะ หน่วยที่ 7 สอนครง้ั ที่ 8 ชื่อหน่วย จำนวน 4 ชั่วโมง หมอ้ แปลงไฟฟ้า 1. หวั ข้อเร่ือง 7.1 หลักการทำงานของหม้อแปลงไฟฟ้า 7.2 ชนิดของหม้อแปลงไฟฟ้า 7.3 การวัดหมอ้ แปลงไฟฟ้า 2. สาระสำคญั หม้อแปลงไฟฟ้า คืออุปกรณ์ที่ใช้แปลงแรงดันไฟฟ้าสลับ ให้มีแรงดันตามที่เราต้องการเรานำหม้อ แปลงไฟฟ้าไปใช้งานหลายด้าน ทั้งในระบบการจ่ายไฟฟา้ หรืออุปกรณ์ประกอบในเคร่ืองใชไ้ ฟฟ้าต่างๆ ที่ใช้กนั ตามบ้านเรือน ไม่ว่าจะเป็น โทรทัศน์ เครื่องขยายเสียง วิทยุเทป หรือ อะแด๊ปเตอร์แปลงไฟฟ้าเพื่อใช้ในงาน ตา่ งๆ จงึ นับวา่ มีความสำคญั และเกี่ยวกับงานทางไฟฟา้ และอเิ ล็กทรอนกิ ส์อย่างมาก 3. สมรรถนะหลกั (สมรรถนะประจำหนว่ ย) แสดงความร้เู กย่ี วกับหม้อแปลงไฟฟ้า 4. สมรรถนะย่อย (สมรรถนะการเรียนรู้) สมรรถนะท่วั ไป (ทฤษฎี) 1. แสดงความรูเ้ กยี่ วกบั หลกั การทำงานของหม้อแปลงไฟฟา้ 2. แสดงความรูเ้ ก่ยี วกับชนดิ ของหม้อแปลงไฟฟ้า สมรรถนะท่ีพึงประสงค์ (ทฤษฎ)ี เมื่อผเู้ รยี นไดศ้ ึกษาเนื้อหาในบทน้แี ล้ว ผเู้ รียนสามารถ 1. อธิบายหลกั การทำงานของหม้อแปลงไฟฟ้าไดถ้ ูกต้อง 2. บอกชนิดของหมอ้ แปลงไฟฟา้ ได้ถูกต้อง สมรรถนะทวั่ ไป (ปฏบิ ตั ิ) 1. แสดงทักษะการวดั หม้อแปลงไฟฟ้า สมรรถนะทพ่ี งึ ประสงค์ (ปฏิบัต)ิ เม่ือผูเ้ รยี นได้ฝกึ ปฏบิ ัตใิ นบทน้แี ล้ว ผเู้ รยี นจะมีทักษะ 1. วัดหม้อแปลงไฟฟา้ ได้ถูกต้อง

แผนการจดั การเรียนรมู้ ้งุ เน้นสมรรถนะ หน่วยที่ 7 สอนครง้ั ท่ี 8 ชื่อหน่วย จำนวน 4 ชัว่ โมง หม้อแปลงไฟฟ้า 5. กิจกรรมการเรียนการสอน ในการจดั การเรยี นการสอนรายวิชางานไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์เบ้ืองตน้ ได้กำหนดกจิ กรรมการ เรียนการสอนให้ผ้เู รียนไดเ้ กดิ การเรียนร้โู ดยใช้กระบวนการจดั การเรียนการสอนแบบ MIAP และใช้เทคนิคการ จัดการเรยี นร้แู บบ Active Learning แบบการเรยี นร้แู บบรว่ มมือ (Collaborative learning group) โดยมี ข้ันตอนการจดั กจิ กรรมการเรียนการสอน ดังนี้ กิจกรรมการเรยี นการสอน (สอนครงั้ ท่ี 8) เวลา 4 ชว่ั โมง/สัปดาห์ 1. ครูผูส้ อนชแี้ จงรายละเอยี ดเกี่ยวกบั ช่อื หนว่ ยการเรียนร/ู้ หวั ขอ้ การเรยี นรู้ สมรรถนะการเรยี นรู้ ประจำหนว่ ย การวดั และประเมินผลการเรยี น คุณลักษณะอนั พึงประสงค์ และข้อตกลงในการ จดั การเรยี นการสอน 2. ครูผู้สอนแสดงตัวอย่างเกี่ยวกับหม้อแปลงไฟฟ้า 3. ครูผูส้ อนถ่ายทอดความรู้ ในหนว่ ยที่ 7 เร่อื งหม้อแปลงไฟฟ้า 4. ครผู ู้สอนแสดงใบงานการวดั และทดสอบหม้อแปลงไฟฟ้า พรอ้ มอธบิ ายขน้ั ตอนการปฏบิ ัติตามใบ งาน 5. ครูผสู้ อนให้ผูเ้ รียนแบง่ กลมุ่ และปฏบิ ัตติ ามขนั้ ตอนใบงานหม้อแปลงไฟฟา้ 6. ครผู ู้สอนประเมนิ ผลการปฏบิ ัตงิ านของผูเ้ รียน และให้ผเู้ รียนช่วยกันสรุปสาระสำคัญของเรอ่ื งท่ี เรียนประจำสปั ดาห์ ครเู นน้ ย้ำใหผ้ ูเ้ รียนตระหนักถงึ หลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งในสว่ นของความ รบั ผิดชอบในดา้ นการเรยี น ตระหนักถึงความมีวินัย ตรงต่อเวลา และมีจิตอาสาในการปฏิบตั ิงาน รว่ มกันในการทำงาน ในเรื่องหมอ้ แปลงไฟฟ้า

แผนการจัดการเรยี นรมู้ ้งุ เน้นสมรรถนะ หนว่ ยที่ 7 สอนครง้ั ที่ 8 ช่อื หน่วย ช่วั โมงรวม 4 ชั่วโมง หม้อแปลงไฟฟา้ 6. สอ่ื การสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. เอกสารประกอบการเรยี น 3. สือ่ นำเสนอ Power Point 7. งานทมี่ อบหมาย /กจิ กรรม ใหน้ กั เรียนทำแบบฝึกหดั เสริมทกั ษะ ท้ายหนว่ ยการเรยี นท่ี 7 8. การวดั และประเมนิ ผล วิธีการ เครื่องมอื เกณฑ์ วัดผล/ประเมนิ ผล -ทำแบบฝกึ หัดเสรมิ -ผา่ นเกณฑร์ ้อยละ 60 ทักษะทา้ ยหนว่ ย -แบบฝึกหัดเสรมิ ทักษะ สมรรถนะที่พึงประสงค์ -ปฏิบตั ิตามใบงาน ทา้ ยหน่วย -ผา่ นเกณฑ์ร้อยละ 80 -แบบประเมินผลการ 2.คณุ ลักษณะอนั พึง -ประเมินคุณลกั ษณะอนั ปฏิบตั ิงาน ประสงค์ พึงประสงค์ -แบบประเมิน คุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค์

หมอ้ แปลงไฟฟ้า เนื้อหาสาระการสอน/การเรียนรู้ 7.1 ตวั เหนยี่ วนาแบบหลายขด ตวั เหน่ียวนาแบบหลายขด เป็นตวั เหน่ียวนา ท่ี มีขดลวดพนั ไวใ้ ช้งานรวมกันมากกว่าหน่ึงขดข้ึนไป การเหน่ียวนาที่เกิดข้ึนเป็ นการเหนี่ยวนาแบบขา้ มขด มี ข้วั ต่อขดลวดออกมาใช้งานหลายข้วั เช่น 4 ข้วั 6 ข้วั และ 8 ข้วั เป็ นตน้ ขดลวดท้งั หมดที่ต่อออกมาใช้งานถูกแบ่ง ออกเป็ น 2 ด้าน คือ ด้านทางเข้าหรืออินพุต (Input) ใช้ สาหรับป้อนแรงดนั เขา้ หรือสัญญาณไฟฟ้าเขา้ ขดลวด ถูก เรียกว่า ขดปฐมภูมิ (Primary) และด้านทางออกหรือ รูปที่ 7.1 การทางานเบ้ืองตน้ ของหมอ้ แปลง เอาตพ์ ตุ (Output) ใชส้ าหรับป้อนแรงดนั ออก หรือ สัญญาณไฟฟ้าออกจากขดลวด ถูกเรียกว่า ขดทุติยภูมิ (Secondary) ตวั เหน่ียวนาแบบหลายขดน้ีมีชื่อเรียกวา่ หมอ้ แปลง หรือทรานสฟอร์เมอร์ (Transformer) การทางานเบ้ืองตน้ ของหมอ้ แปลง แสดงดงั รูปที่ 8.9 การทางานของหมอ้ แปลง เม่ือมีแรงดนั ไฟสลบั ป้อนเขา้ ท่ีขดปฐมภูมิ ทาใหเ้ กิดการยบุ ตวั และพองตวั ของสนามแมเ่ หลก็ ทางขดปฐมภูมิ เกิดฟลกั ซ์แม่เหลก็ วิ่งเคลื่อนท่ีรอบแกนรองขดลวด เหนี่ยวนาสนามแม่เหล็ก ไปให้ขดทุติยภูมิ สนามแม่เหล็กตดั ผ่านขดทุติยภูมิส่งผลให้เกิดแรงเคลื่อน ไฟฟ้าชกั นา (EMF) ข้ึนมา ค่าที่ เกิดข้ึนน้ีคือแรงดนั ไฟสลบั ท่ีจ่ายออกมาทางขดทตุ ิยภูมิ จ่ายเป็นแรงดนั ออกไปใชง้ าน แรงดนั ไฟสลบั ท่ีไดอ้ อกมาทางขดทุติยภูมิ ข้ึนอยู่กบั จานวนรอบของขดลวดที่พนั ไว้ พนั จานวน รอบขดลวดนอ้ ยไดแ้ รงดนั ไฟสลบั ออกมานอ้ ย พนั จานวนรอบขดลวดมากไดแ้ รงดนั ไฟสลบั ออกมามาก นา หลกั การน้ีไปใชแ้ ปลงแรงดนั ไฟสลบั ท่ีจ่ายออกมา ใหม้ ากข้นึ หรือนอ้ ยลงไดต้ ามตอ้ งการ ลกั ษณะหมอ้ แปลง แบบต่างๆ แสดงดงั รูปท่ี 7.2 รูปที่ 7.2 หมอ้ แปลงแบบตา่ งๆ

หมอ้ แปลงไฟฟ้า หมอ้ แปลงท่ีผลิตมาใชง้ านมีมากมายหลายแบบ หลายชนิด และหลายลกั ษณะ ข้นึ อยกู่ บั งานท่ีตอ้ งการ นาหมอ้ แปลงไปใช้ ท้งั ค่าแรงดนั ที่ตอ้ งการใช้ ค่าการจ่ายกระแสท่ีหมอ้ แปลงสามารถจ่ายออกมาได้ รวมถึง หนา้ ที่ในการทางานของหมอ้ แปลง ถา้ แบง่ หมอ้ แปลงออกตามลกั ษณะแกนที่ใชร้ องขดลวด แบ่งออกไดห้ ลาย ชนิด ดงั น้ี ชนิดแกนอากาศ ชนิดแกนเฟอร์ไรต์ ชนิดแกนเหลก็ แผน่ บาง และชนิดแกนทอรอยด์ 7.1.1 หม้อแปลงชนดิ แกนอากาศ (Air Core Transformer) หมอ้ แปลงชนิดแกนอากาศ เป็ นหมอ้ แปลงชนิดท่ีพนั ขดลวดไวล้ อยๆ โดยไม่มีฐานรอง หรือใชแ้ กนฐานรองขดลวดทามาจากวสั ดุที่เป็ นฉนวนไฟฟ้า เช่น ไฟเบอร์ พลาสติก หรือคาร์บอน เป็ นตน้ หมอ้ แปลงชนิดน้ีนิยมนาไปใชง้ านกบั ความถี่สูงยา่ นความถี่วิทยุ (RF) เพราะมีค่าความเหน่ียวนาต่า แกนไม่ สามารถช่วยเสริมค่าความเหนี่ยวนาได้ การจะเพ่ิมให้ค่าความเหนี่ยวนามากข้ึน ทาไดโ้ ดยใชว้ ิธีพนั จานวน รอบของขดลวดเพิ่มข้ึน ลกั ษณะหมอ้ แปลงชนิดแกนอากาศ แสดงดงั รูปที่ 7.3 (ก) รูปร่าง (ข) สัญลกั ษณ์ รูปที่ 7.3 หมอ้ แปลงชนิดแกนอากาศ 7.1.2 หม้อแปลงชนิดแกนเฟอร์ไรต์ (Ferrite Core Transformer) หมอ้ แปลงชนิดแกนเฟอร์ไรต์ เป็ นหมอ้ แปลงท่ีใช้แกนรองขดลวดทามาจากวสั ดุประเภท เฟอร์ไรตอ์ ดั ข้ึนรูปลกั ษณะต่างๆ ท่ีมีส่วนผสมของเฟอร์ไรตแ์ ตกตา่ งกนั ไป แต่มีส่วนผสมหลกั เป็นสนิมเหลก็ และผสมร่วมกบั สารอื่นๆ เช่น อะลมู ิเนียม โคบอลต์ แมกนีเซียม นิกเกิล และสงั กะสี เป็นตน้ ส่วนผสมที่ใช้ แตกต่างกนั มีผลทาให้ค่าความเหน่ียวนาท่ีได้แตกต่างกัน นิยมนาไปใชง้ านในย่านความถ่ีสูง เช่น ภาครับ ความถ่ีวิทยุ (Tuner) ภาคกาเนิดความถี่ (Oscillator ; Osc.) และภาคกาหนดความถ่ีปานกลาง (Intermediate Frequency ; IF) เป็นตน้ โดยทางานร่วมกบั อปุ กรณ์อื่นๆ ลกั ษณะหมอ้ แปลงแกนเฟอร์ไรต์ แสดงดงั รูปที่ 7.4

หมอ้ แปลงไฟฟ้า (ก) รูปร่าง (ข) สญั ลกั ษณ์ รูปท่ี 7.4 หมอ้ แปลงแกนเฟอร์ไรต์ 7.1.3 หม้อแปลงชนดิ แกนเหลก็ แผ่นบาง (Laminated Iron Core Transformer) หมอ้ แปลงชนิดแกนเหล็กแผ่นบาง เป็ นหมอ้ แปลงที่ใช้แกนรองขดลวดทามาจากวัสดุ ประเภทเหลก็ รีดให้เป็นแผ่นบาง ตดั ข้นึ รูปเหลก็ แต่ละแผน่ เป็นรูปตวั E และตวั I นามาวางซอ้ นกนั เป็ นแกน รองขดลวด โดยท่ีเหล็กแผ่นบางแต่ละแผน่ ถูกเคลือบฉนวนไว้ ทาให้เหล็กแต่ละแผน่ ถูกแยกตวั ออกจากกนั เพ่ือช่วยลดการสูญเสียเนื่องจากกระแสไหลวน ช่วยลดความร้อนจากการเหนี่ยวนา และช่วยทาใหค้ ่าความ เหน่ียวนาเพิ่มมากข้ึน การใชง้ านนิยมนาไปใชง้ านในยา่ นความถี่ต่า และยา่ นความถี่เสียง (AF) ใชง้ านไดท้ ้งั แรงดนั ไฟตรงและแรงดนั ไฟสลบั ลกั ษณะหมอ้ แปลงแกนเหลก็ แผน่ แสดงดงั รูปท่ี 7.5 (ก) รูปร่าง (ข) สัญลกั ษณ์ รูปท่ี 7.5 หมอ้ แปลงแกนเหลก็ แผน่ บาง 7.1.4 หม้อแปลงชนดิ แกนทอรอยด์ (Toroidal Core Transformer) หมอ้ แปลงชนิดแกนทอรอยด์ เป็ นหมอ้ แปลงท่ีใช้แกนรองขดลวดทามาจากวสั ดุหลาย ประเภท เช่น เหลก็ แผน่ บางเคลือบฉนวน ผงเหล็กชนิดอดั แน่น หรือเฟอร์ไรต์ โดยสร้างแกนข้ึนเป็นรูปวง

หมอ้ แปลงไฟฟ้า แหวน ขดลวดถกู พนั รอบแกนวงแหวนโดยรอบ ทาใหเ้ ส้นแรงแม่เหลก็ ที่เกิดข้นึ ภายในขดลวดไม่แพร่กระจาย ออกไปภายนอก และสนามแมเ่ หลก็ จากภายนอกก็ไม่เขา้ มารบกวน ทาใหห้ มอ้ แปลงชนิดน้ีมีค่าความเหนี่ยวนา สูงข้ึน โดยสร้างขนาดหมอ้ แปลงไดเ้ ล็กลง และใชจ้ านวนรอบในการพนั ขดลวดนอ้ ยลง นิยมนาไปใชง้ านท้งั ความถ่ีต่าและความถ่ีสูง ท่ีตอ้ งการค่าความเหนี่ยวนาสูง และมีสนามแม่เหล็กรบกวนต่า ลกั ษณะหมอ้ แปลง แกนทอรอยด์ แสดงดงั รูปที่ 7.6 แกนผงเหลก็ อดั หรือเฟอร์ไรต์ (ก) รูปร่าง แกนเหลก็ แผน่ บาง รูปท่ี 7.6 หมอ้ แปลงแกนทอรอยด์ (ข) สญั ลกั ษณ์ 7.4 หม้อแปลงกาลงั หมอ้ แปลงกาลงั (Power Transformer) เป็ นหมอ้ แปลงชนิดท่ีสามารถจ่ายแรงดนั จ่ายกระแส หรือ จ่ายท้งั แรงดนั และกระแสออกมาใชง้ านไดม้ ากข้ึน ถูกนาไปใชง้ านอยา่ งแพร่หลาย ในหลายหนา้ ที่และหลาย ลกั ษณะการทางาน ท้งั งานในดา้ นอิเล็กทรอนิกส์ ดา้ นไฟฟ้ากาลงั และดา้ นอุตสาหกรรม หมอ้ แปลงกาลงั ที่ผลิตมาใชง้ าน มีต้งั แต่ทนกระแสไดต้ ่า ไปจนถึงทนกระแสไดส้ ูงๆ และจ่ายแรงดนั ออกมาไดห้ ลายค่าจากต่า ไปถึงค่าสูง หมอ้ แปลงกาลงั มีหลายลกั ษณะ หลายคุณสมบตั ิ และหลายหนา้ ท่ีการทางาน แต่สิ่งท่ีเหมือนกนั ของหมอ้ แปลงกาลงั คือจะตอ้ งสามารถจ่ายกาลงั ไฟฟ้าออกมาในรูปแรงดนั และกระแสมีค่ามากหรือนอ้ ยได้ ตามความตอ้ งการของภาระที่ตอ้ งการใชง้ าน ลกั ษณะหมอ้ แปลงกาลงั ชนิดตา่ งๆ แสดงดงั รูปที่ 7.7

หมอ้ แปลงไฟฟ้า (ก) ใชง้ านระบบจา่ ยกาลงั ไฟฟ้า (ข) ใชง้ านไฟฟ้าและอิเลก็ ทรอนิกส์ทวั่ ไป รูปที่ 7.7 หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดตา่ งๆ แกนรองขดลวดหมอ้ แปลงกาลงั นิยมใชช้ นิดเหลก็ แผน่ บางเคลือบฉนวนซอ้ นทบั กนั ดว้ ยเหตุท่ีหมอ้ แปลงกาลงั ขณะทางานใช้กาลงั ไฟฟ้าสูง ทาให้เกิดความร้อนสูงมาก จาเป็ นตอ้ งมีการระบายความร้อนท่ีดี ซ่ึงแผ่นเหล็กบางสามารถระบายความร้อนไดด้ ี และดว้ ยขนาดที่ใหญ่ของหมอ้ แปลงกาลงั รวมท้งั รูปร่าง ของหมอ้ แปลงกาลงั ที่มีความแตกตา่ งกนั การใชเ้ หลก็ แผน่ บางเคลือบฉนวนข้ึนรูปแกนรองขดลวดทาไดง้ ่าย รวมถึงสามารถสร้างให้มีระบบการระบายความร้อนที่แตกต่างกนั ได้ ช่วยให้เกิดการสูญเสียกาลงั ไฟฟ้าขณะ ทางานต่า เกิดประสิทธิภาพในการทางานเพ่ิมมากข้ึน หมอ้ แปลงกาลงั ที่ผลิตมาใชง้ านมีดว้ ยกนั หลายรูปแบบ หลายลกั ษณะ และหลายชนิด แบ่งออกตามคุณลกั ษณะของการพนั ขดลวดไดด้ งั น้ี ชนิดลดแรงดนั (Step Down Voltage) ชนิดเพิ่มแรงดนั (Step Up Voltage) ชนิดเพิ่ม – ลดแรงดนั (Step Up – Step Down Voltage) ชนิดออโต (Auto) และชนิดปรับเปล่ียนแรงดนั ได้ (Variable Voltage) 7.2.1 หม้อแปลงกาลงั ชนิดลดแรงดนั (Step Down Transformer) 220V หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดลดแรงดนั เป็ นหมอ้ แปลง 60V ท่ีทาหน้าท่ีลดแรงดันไฟสลบั ทางด้านขดทุติยภูมิ หรือ 24V ดา้ นส่งออกเอาตพ์ ุต ให้มีค่าแรงดนั ไฟสลบั นอ้ ยกว่าค่า 0V แรงดนั ไฟสลบั ที่ป้อนเขา้ ทางดา้ นขดปฐมภูมิ รูปแบบ 24V การพนั ขดลวดในหมอ้ แปลงชนิดน้ี โดยพนั จานวนรอบ 60V ของขดลวดทางขดปฐมภูมิ มากกว่าการพนั จานวนรอบ ของขดลวดทางขดทุติยภูมิ สัญลกั ษณ์หมอ้ แปลงกาลงั 0V ชนิดลดแรงดนั แสดงดงั รูปท่ี 7.8 รูปท่ี 7.8 หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดลดแรงดนั

หมอ้ แปลงไฟฟ้า 7.2.2 หม้อแปลงกาลงั ชนิดเพมิ่ แรงดัน (Step Up Transformer) 450V หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดเพ่ิมแรงดนั เป็นหมอ้ แปลงที่ 220V 250V ทาหน้าท่ีเพ่ิมแรงดันไฟสลบั ทางด้านขดทุติยภูมิ หรือ ดา้ นส่งออกเอาต์พุต ให้มีค่าแรงดนั ไฟสลบั มากกว่าค่า 0V แรงดนั ไฟสลบั ท่ีป้อนเขา้ ทางดา้ นขดปฐมภูมิ รูปแบบ 0V 250V การพนั ขดลวดในหมอ้ แปลงชนิดน้ี โดยพนั จานวนรอบ ของขดลวดทางขดปฐมภูมิ น้อยกว่าการพนั จานวนรอบ 450V ของขดลวดทางขดทุติยภูมิ สัญลกั ษณ์หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดเพม่ิ แรงดนั แสดงดงั รูปท่ี 7.9 รูปที่ 7.9 หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดเพมิ่ แรงดนั 7.2.3 หม้อแปลงกาลงั ชนิดเพมิ่ – ลดแรงดนั (Step Up – Step Down Transformer) 450V หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดเพิ่ม – ลดแรงดัน เป็ น หมอ้ แปลงที่มีจานวนรอบของขดลวดทางขดทุติยภูมิ 220V 0V มากกว่า 1 ขด โดยแยกเป็นขดเพิ่มแรงดนั และขดลด 450V แรงดนั ทาหนา้ ที่เพ่มิ และลดแรงดนั ไฟสลบั ทาง ดา้ น 24V ขดทุติยภูมิที่จ่ายแรงดนั ออกเอาตพ์ ุต ให้มีค่าแรงดัน 0V มากกว่าหรือน้อยกว่าค่าแรงดนั ท่ีป้อนเขา้ ทางขดปฐม ภูมิ การพนั ขดลวดในหม้อแปลงชนิดน้ี โดยแยก 0V 264VV จานวนขดลวดท่ีพนั ไวท้ างขดทุติยภมู ิออกจากกนั เป็ น 0V แต่ละชุดไม่รวมกัน สัญลกั ษณ์หม้อแปลงกาลังชนิด เพิม่ – ลดแรงดนั แสดงดงั รูปท่ี 7.10 รูปที่ 7.10 หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดเพิม่ – ลด แรงดนั 7.1.4 หม้อแปลงกาลงั ชนิดออโต (Auto Transformer) หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดออโต เป็นหมอ้ แปลงที่มีลกั ษณะการพนั ขดลวดแตกต่างไปจากหมอ้ แปลงกาลงั ชนิดอ่ืนท่ีกล่าวมา โดยการพนั ขดลวดท้งั ชุดในหมอ้ แปลงเป็ นขดเดียว จึงทาให้ขดปฐมภูมิและ ขดทุติยภูมิอยู่ในขดเดียวกนั การจ่ายแรงดนั เขา้ และออกใชก้ ารแยกจุดต่อ (Taps) ขดลวดออกมาใชง้ านเป็ น จุดๆ ตามตอ้ งการ บนขดลวดเพยี งชุดเดียว จุดใดใชเ้ ป็นจุดจ่ายแรงดนั เขา้ เรียกวา่ ขดปฐมภูมิ และจุดใดเป็นจุด จ่ายแรงดนั ออกเรียกวา่ ขดทุติยภมู ิ ลกั ษณะหมอ้ แปลงกาลงั ชนิดออโต แสดงดงั รูปท่ี 7.11

หมอ้ แปลงไฟฟ้า 380V 220V 110V 0V 0V (ก) รูปร่าง (ข) สัญลกั ษณ์ รูปท่ี 7.11 หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดออโต 7.2.5 หม้อแปลงกาลงั ชนิดปรับเปลย่ี นค่าได้ (Variable Transformer) หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดปรับเปลี่ยนค่าได้ หรืออาจเรียกว่า วาริแอก (Variac) เป็ นหมอ้ แปลง กาลงั ชนิดออโตนั่นเอง คือการพนั ขดลวดท้งั ชุดท่ีใช้เป็ นขดปฐมภูมิและขดทุติยภูมิเป็ นขดเดียวกนั การจ่าย แรงดนั เขา้ จ่ายเขา้ ที่ข้วั หัวทา้ ยของขดลวด และการจ่ายแรงดนั ออกใชข้ ้วั จ่ายร่วมกบั ข้วั จ่ายแรงดนั เขา้ หน่ึงข้วั อีกข้วั ของการจ่ายแรงดนั ออกใชข้ ้วั แบบปรับเปล่ียนค่าได้ สัมผสั กบั ขดลวดหมอ้ แปลงหมุนปรับเปล่ียนเลือก คา่ ตามตอ้ งการ ปรับจ่ายแรงดนั ออกมาบนชุดขดลวดขดเดียว ลกั ษณะหมอ้ แปลงออโต แสดงดงั รูปที่ 7.12 220V (ก) รูปร่าง 0V 0V (ข) สญั ลกั ษณ์ รูปท่ี 7.12 หมอ้ แปลงกาลงั ชนิดปรับเปล่ียนค่าได้

201010050 ไฟฟ้ากำลัง วิทยาลัยเทคนิคชุมพร