Chapter 2

แผนบริหารการสอนประจำบทที่ ๒ กลวธิ ีการสร8างนวตั กรรมระบบสุขภาพชุมชน หัวขอ% เนื้อหาประจำบท ๑. หลักการของกลวิธีการสร2างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน ๒. ประเภทของนวัตกรรมระบบสขุ ภาพชุมชน ๓. การนำใชข2 อ2 มูลในการสร2างนวตั กรรมระบบสุขภาพชุมชน ๔. การประยุกตFใช2สารสนเทศและเทคโนโลยีดจิ ทิ ัลในการพฒั นานวัตกรรมระบบสุขภาพ ชุมชน ๕. การประยกุ ตแF นวคดิ และกลวิธีการสร2างเสรมิ การมีสOวนรOวมของชุมชนในการปฏบิ ตั ิการ พยาบาล วัตถุประสงคเ: ชิงพฤติกรรม เพื่อให2ผ2เู รียนสามารถ ๑. อธิบายหลักการของกลวธิ ีการสรา2 งนวตั กรรมระบบสุขภาพชุมชนได2อยาO งถกู ต2อง ๒. อธิบายประเภทของนวตั กรรมระบบสุขภาพชมุ ชนได2 ๓. อธบิ ายการนำใชข2 2อมูลในการสรา2 งนวัตกรรมระบบสุขภาพชมุ ชนไดถ2 กู ตอ2 ง ๔. อธิบายการประยุกตFใช2สารสนเทศและเทคโนโลยีดิจิทัลในการพัฒนานวัตกรรมระบบ สุขภาพชมุ ชน ๕. เปรียบเทียบการใช2กลวิธีการสร2างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนในการปฏิบัติการ พยาบาลด2วยแนวคิดและกลวิธีการสร2างการมีสOวนรOวม แนวคิดสังคมเข2มแข็ง แนวคิดทุนทางสังคม แนวคิดการเสรมิ สร2างพลงั อำนาจ แนวคิดการสร2างความเขม2 แข็งของชมุ ชน และเปWาหมายความยง่ั ยืน วิธกี ารสอนและกจิ กรรมการเรียนการสอนประจำบท ๑. วิธกี ารสอนทีใ่ ชพ2 ฒั นาการเรยี นรดู2 2านคณุ ธรรมและจรยิ ธรรม ๑.๑. สอดแทรกประเด็นการวิเคราะหFจริยธรรม เกี่ยวกับหลักการของกลวิธีการสร2าง นวตั กรรมระบบสขุ ภาพชุมชนในสถานการณFตามเนอ้ื หาทเี่ กย่ี วขอ2 ง ๑.๒. มอบหมายงานจัดทำรายงานพร2อมวิเคราะหFประเดน็ คณุ ธรรม จรยิ ธรรมท่ีเกี่ยวข2อง

๔๒ ๑.๓. จัดกิจกรรมการเรียนรู2จากการแสดงบทบาท สมมุติพร2อมยกตัวอยOางกรณีศึกษาด2าน คณุ ธรรม จรยิ ธรรม ๒. วธิ ีการสอนทใี่ ช2พัฒนาความรดู2 า2 นความร2ู ๒.๑. การบรรยายรOวมกับการอภิปรายโดย มอบหมายให2มีการสืบค2นวารสาร หรืองานวิจัย ที่เกี่ยวข2องกับการประยุกตFใช2สารสนเทศและเทคโนโลยีดิจิทัลในการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพ ชมุ ชน พร2อมทั้งนำเสนอหน2าชั้นเรียนพร2อมสรปุ สงO เป\\นแผนภาพความคดิ ๒.๒. มอบหมายให2ศึกษางานวิจัยการพัฒนาระบบและกลไกการจัดบริการสุขภาพสำหรับ ผู2สูงอายุในชุมชนขององคFกรปกครองสOวนท2องถิ่น และโครงการพัฒนานวัตกรรมบริการสุขภาพปฐมภูมิ การดูแลสขุ ภาพผส2ู งู อายุ พรอ2 มวิเคราะหสF ถานการณแF ละประเด็นท่ีเกีย่ วข2อง ๒.๓. การอภิปรายกลุOม โดยมีการมอบหมายให2แบOงกลุOมทำกิจกรรมผOานใบงานเตรียม เอกสาร ในการประกอบการอภิปราย เพ่ือให2สมาชกิ ในกลุOมไดเ2 รียนรูร2 Oวมกนั ๓. วิธกี ารสอนท่ใี ชพ2 ฒั นาความรดู2 2านทักษะทางปGญญา ๓.๑. บรรยายรวO มกบั การอภปิ รายในห2องเรยี น ๓.๒. วิเคราะหFการสอนที่เน2นให2ผู2เรียนได2ฝ_กทักษะการคิดและการแก2ไขป`ญหาการนำใช2 ข2อมูลในการสร2างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนโดยใช2วิธีการที่หลากหลาย เชOน การอภิปรายกลุOม การศึกษากรณีศึกษางานวิจัยเรื่องการพัฒนาระบบและกลไกการจัดบริการสุขภาพสำหรับผู2สูงอายุ ในชุมชนขององคFกรปกครองสOวนท2องถิ่น และ โครงการพัฒนานวัตกรรมบริการสุขภาพปฐมภูมิ การดูแล สุขภาพผ2สู ูงอายุ การประชมุ ปรกึ ษาป`ญหาในชั้นเรยี น ๓.๓. การสะท2อนคดิ และการทบทวนความรู2ทุกหวั ขอ2 โดยใช2แบบทดสอบยOอย ๔. วิธีการสอนที่ใช2พัฒนาความรู2ด2านทักษะความสัมพันธJระหวLางบุคคลและ ความรับผิดชอบ ๔.๑. กลยุทธFการสอนที่เน2นการปฏิสัมพันธFระหวOาง ผู2เรียนกับผู2เรียน ผู2เรียนกับผู2สอน ผ2เู รยี นกบั ผู2ใชบ2 ริการและผู2รวO มทีมสุขภาพ ๔.๒. จัดกิจกรรมการเรียนการสอนที่มีการทำงานเป\\นทีมเพื่อสOงเสริมการแสดงบทบาท ของการเป\\นผ2ูนำและผูต2 าม ๔.๓. สOงเสริมให2ทำงานเป\\นกลุOมและการแสดงออกของภาวะผู2นำในการแก2ไขประเด็น ปญ` หางานวจิ ัยเรื่องโครงการพฒั นานวตั กรรมบริการสุขภาพปฐมภมู ิการดูแลสขุ ภาพผ2สู งู อายุ ๕. วธิ ีการสอนทใ่ี ชพ2 ฒั นาความรด2ู า2 นทักษะการวเิ คราะหJเชิงตัวเลข การสอื่ สาร และการใช2 เทคโนโลยีสารสนเทศ

๔๓ ๕.๑. การจัดกิจกรรมการเรียนการสอนที่เน2นให2 ผู2เรียนได2ฝ_กทักษะการสื่อสารระหวOาง บุคคลทั้งการพูด การฟ`ง และการเขียนในกลุOมผู2เรียน ระหวOางผู2เรียนและผู2สอน และบุคคลที่เกี่ยวข2อง ในงานวิจัยงานวิจัยเรื่องการพัฒนาระบบและกลไกการจัดบริการสุขภาพสำหรับผู2สูงอายุในชุมชนของ องคFกรปกครองสOวนท2องถิ่น และ โครงการพัฒนานวัตกรรมบริการสุขภาพปฐมภูมิการดูแลสุขภาพ ผู2สูงอายุ การประชุมปรกึ ษาปญ` หาในชน้ั เรียน ๕.๒. การจัดประสบการณFการเรียนรู2ที่สOงเสริมให2ผู2เรียนได2เลือกและใช2เทคโนโลยี สารสนเทศและการสื่อสารท่หี ลากหลายรปู แบบและวิธกี าร ๕.๓. การจัดประสบการณFการเรียนรู2ที่สOงเสริมให2 ผู2เรียนได2ใช2ความสามารถในการเลือก สารสนเทศและฝ_กทักษะในการนำเสนอข2อมูลสารสนเทศด2วยวิธีการที่หลากหลายผู2ฟ`งและเนื้อหา ทีน่ ำเสนอ ส่ือการเรยี นการสอน ๑. เอกสาร หนังสือ และตำราทเ่ี ก่ียวขอ2 ง เชนO ๑.๑ เอกสารคำสอนรายวิชาการพยาบาลชมุ ชน หทัยชนก บัวเจริญ. (๒๕๖๐). เอกสารคำสอนรายวิชาการพยาบาลชุมชน. นครปฐม : มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏนครปฐม. (เอกสารอัดสำเนา) ๑.๒ หนังสอื หทยั ชนก บัวเจรญิ . (๒๕๕๙). ระบบสุขภาพชุมชน. นครปฐม : บ2านการพมิ พF. ๑.๓ งานวิจัย ๑.๓.๑ ขนิษฐา นันทบุตร และคณะ. (๒๕๕๐). บทสังเคราะหFนวัตกรรมสูOยุทธศาสตรFระบบ สุขภาพชุมชน. นนทบุรี : อุษาการพิมพF. (งานวิจัยเรื่องโครงการพัฒนานวัตกรรมบริการสุขภาพปฐมภูมิ การดแู ลสุขภาพผ2ูสงู อาย)ุ ๑.๓.๒ หทัยชนก บัวเจริญ จุฑารัตนF ผู2พิทักษFกุล วริยา จันทรFขำ ณัฐธยานF อังคประเสริฐ กุล ศิริพร ฉายาทับ. การพัฒนาระบบและกลไกการจัดบริการสุขภาพสำหรับผู2สูงอายุในชุมชนของ องคFกรปกครองสOวนท2องถิ่น. (๒๕๕๘).วารสารการพยาบาลและการดูแลสุขภาพ. ๓๓ (๑). มกราคม – มนี าคม. (๙๗-๑๐๗). ๒. เว็บไซตFตOาง ๆ ทเ่ี กยี่ วขอ2 ง เชOน ๒.๑ กระทรวงสาธารณสขุ URI : www.moph.go.th ๒.๒ สำนกั งานกองทนุ การสนับสนนุ การเสริมสรา2 งสุขภาพ URI : www.thaihealth.or.th ๒.๓ ฐานข2อมูลของ CINAHL ของคณะพยาบาลศาสตรF URI : https://nurse.npru.ac.th

๔๔ ๒.๔ ฐานข2อมูลของสำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยราชภัฏ นครปฐม SpringerLink (E-journal) (E-book) CRnetBase ๒.๕ องคกF ารอนามยั โลก URI : www.who.int ๒.๖ สำนักงานหลักประกนั สุขภาพแหงO ชาติ URI : www.nhso.go.th ๓. แบบฝ_กหัดท2ายบทเรียน ๔. สื่อการสอนออนไลนFได2แกO YouTube สุขภาวะชุมชน Learning Management System : LMS การวัดผลและประเมินผล ๑. ประเมินเนื้อหาวิเคราะหFกลวิธีการสร2างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน ในสถานการณF ตามเน้ือหาทเี่ กี่ยวข2องการตรงเวลา ตอO การเข2าช้นั เรยี น การสงO งานตามกำหนดเวลาท่ีมอบหมาย ๒. ประเมินผลการสะท2อนคิดในวิดีโอ ๕ นาที คะแนนเก็บจากการสอนด2วยวิธี Active team- based learning จากหัวข2อการประยุกตFแนวคิดและกลวิธีสร2างเสริมการมีสOวนรOวมของชุมชน ในการปฏิบัติการพยาบาลประเมินโดย อาจารยF นักศึกษา และ ตนเอง และแบบประเมินทักษะการพูด การเขยี น และการประเมินจากการถามในช้ันเรียน การนำเสนอในช้ันเรียน ๓. ประเมินการทำงานรOวมกนั ของสมาชกิ ในการทำงานกลุOม ๔. ประเมนิ การนำเสนอรายงาน และสรปุ ผลการแลกเปลย่ี นเรียนร2ู ๕. สังเกตพฤติกรรมการทำงานเป\\นกลุOม การทดสอบทักษะการฟ`งจากแบบทดสอบ ท่ีสอดคลอ2 งกบั วัตถุประสงคFการเรยี นรู2 ๖. การทดสอบการวเิ คราะหขF 2อมูลโดยใช2ขอ2 สอบยอO ยท2ายชว่ั โมง

๔๕ บทท่ี ๒ กลวธิ ีการสร8างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน กลวิธีและนวัตกรรมระบบสุขภาพคือหัวใจสำคัญในการออกแบบกิจกรรมการพยาบาลชุมชน โดยหลักการพัฒนากลวิธีและนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนจะเน2นการแก2ไขป`ญหาที่เกิดขึ้นในชุมชน ซึ่งพยาบาลชุมชนสามารถเลือกใช2กลวิธีได2ทั้งในระดับบุคคล ระดับครอบครัว และระดับชุมชน โดยคำนึงถึงการใช2ทุนและศักยภาพในการจัดการตนเอง ให2ความสำคัญกับการมีสOวนรOวม การประชาสังคม แนวคิดทุนทางสังคม การเสริมสร2างพลังอำนาจ การสร2างเครือขOายในการจัดการ การสร2างต2นแบบนวัตกรรมในการจัดการสุขภาพ และการเลือกใช2ทรัพยากรและเทคโนโลยีที่เหมาะสม กบั ชุมชนภายใต2การพง่ึ ตนเองทเ่ี หมาะสม หลักการของกลวิธกี ารสร%างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน ความหมายของนวตั กรรม (Innovation) คำวOา “นวัตกรรม” หรือ นวกรรม มาจากภาษอังกฤษวOา “Innovation” โดยคำวOา นวัตกรรม มรี ปู เดิมมาจากภาษาบาลี คือ นว + อตต + กรรม กลOาวคอื นว แปลวOา ใหมO อตต แปลวาO ตัวเอง กรรม แปลวOา การกระทำ เมื่อรวมกันแปลวOา นวัตกรรม แปลตามรากศัพทFเดิมวOา “การกระทำที่ใหมOของตนเอง หรือ การกระทำของตนเองที่ใหมO” ซึ่ง นวัตกรรม หมายถึง สิ่งประดิษฐF และ/หรือเทคโนโลยี ได2แกO เครื่องมือ เทคนิค วิธีการ ระบบ ซึ่งต2องอาศัยความสามารถในการประดิษฐF คิดค2นสิ่งใหมO ๆ (วรรณภา ศรีธัญรัตนF และผOองพรรณ อรุณแสง, ๒๕๕๐, หน2า ๕) หรือ หมายถึง กระบวนการ หรือการเรียนรู2 วิธีคิด หรือ วิธีการทำงานที่มีเปWาหมายเพื่อให2เกิดการเปลี่ยนแปลง (พัฒนา) โดยรวมในทิศทางที่ดีขึ้น ซึ่งเป\\นการ เปลี่ยนแปลงทั้งด2านบุคคล และกลุOมคนในชุมชนหรือสังคม (เป\\นแนวคิดทางสังคม) หรือ นวัตกรรม หมายถึง การผลิตสิ่งตOาง ๆ ด2วยวิธีใหมO ๆ ที่ผู2คิดต2องการเปลี่ยนแปลงกระบวนการการผลิต หรือปฏิวัติ องคFกรโดยสน้ิ เชงิ หรอื เปลย่ี นแปลงโดยพฒั นาตอO ยอดชน้ิ งาน ทง้ั น้ี มกั มกี ารแยกแยะความแตกตาO งอยาO ง ชัดเจน ระหวOางการประดิษฐFคิดคน2 ความคดิ รเิ ริม่ (ราชบัณฑิตยสถาน, ๒๕๔๒, หน2า ๕๖๖ )

๔๖ ความหมายของนวตั กรรมระบบสุขภาพชมุ ชน นวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนหมายถึง สิ่งใหมOที่สร2างสรรคFการบริการเพื่อดูแลสุขภาพชุมชน โดยสิ่งใหมOนั้นอาจเป\\นสิ่งประดิษฐF เครื่องมือในการให2บริการ วิธีการให2บริการแบบใหมO ระบบงาน พยาบาลชุมชน เชOน แบบประเมินทางการพยาบาล เครื่องมือเทคโนโลยีดิจิทัลในการวัดหรือเพื่อเก็บ รวบรวมข2อมูลจากผู2รับบริการและจากการสังเกต แนวปฏิบัติการพยาบาลชุมชน เทคนิคหรือหัตถการ ในการให2บริการพยาบาลชุมชน กิจกรรมการบริการทั้งในด2านการสOงเสริมสุขภาพ การปWองกันโรค การฟ›œนฟูสมรรถภาพ และการรักษาพยาบาล การบริหารจัดการระบบการให2บริการ ขั้นตอน การให2บริการ มาตรฐานการให2บริการ แผนการดูแลในการให2บริการในชุมชน ดังนั้น นวัตกรรมระบบ สุขภาพชุมชน จึงเป\\นแนวคิดในการสร2าง พัฒนา และสรุปความรู2 วิธีการบนฐานความต2องการปรับปรุง การทำงานหรือการบริการให2มีคุณภาพดีขึ้น โดยวิธีคิดในการสร2างนวัตกรรมต2องเกิดจากการสังเกต การเกบ็ รวบรวมขอ2 มลู จากการปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลเพ่อื นำมาปรับระบบสุขภาพชมุ ชน ความสำคญั ของการพฒั นานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน พยาบาลชุมชนมีความจำเป\\นต2องใช2นวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนเป\\นเครื่องมือและกลไก ในการพฒั นาสุขภาพชมุ ชนให2ครอบคลมุ ซง่ึ การพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนมคี วามสำคญั ดังนี้ ๑. สร2างความรู2ใหมOในการบริการของพยาบาลชุมชนเพื่อพัฒนาระบบบริการพยาบาล หรือ การดูแลระบบสขุ ภาพชุมชนโดยปรบั เปลย่ี นรปู แบบการบรกิ ารพยาบาลชุมชนได2ทนั เหตุการณF ๒. เพื่อชOวยทำให2ผู2ใช2บริการเกิดความปลอดภัย และพยาบาลชุมชนมีเครื่องมือ ในการให2บรกิ ารใหเ2 กดิ มาตรฐานและการพฒั นาคณุ ภาพเป\\นไปในทศิ ทางเดยี วกัน ๓. เพื่อลดคOาใช2จOายหรือลดการใช2เทคโนโลยีขั้นสูงเพื่อแก2ป`ญหางบประมาณ กำลังคน ภารงาน การบรหิ ารจดั การ วสั ดุอปุ กรณFตOาง ๆ ในการสนับสนนุ การให2บรกิ าร ๔. เพื่อประสานความรOวมมือกับหุ2นสOวนทางด2านสุขภาพในการให2บริการแกOผู2ใช2บริการ เนื่องจากการคิดค2นการให2บริการแบบใหมOในเชิงกระบวนการ จำเป\\นต2องอาศัยความรOวมมือของหุ2นสOวน ทางด2านสุขภาพซึ่งเป\\นทีมสหสาขาวิชาชีพ ดังนั้น การจะพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนจึงต2อง ประสานความรOวมมือกับทุกฝ•ายที่เกิดขึ้น เพื่อให2ได2บริการที่ทันสมัยและผู2ใช2บริการได2รับการบริการ ท่ีดีเยย่ี ม ๕. เพื่อชOวยจัดการความเสี่ยงและสนับสนุนการลดป`จจัยเสี่ยงตOาง ๆ ที่สOงผลกระทบ ตOอระบบสุขภาพของชมุ ชน ๖. เพื่อสร2างการมีสOวนรOวม พัฒนาสมรรถนะ เสริมสร2างพลังอำนาจและการมีคุณคOา ของพยาบาลชุมชนในการให2บริการ ซึ่งการคิดค2นและพัฒนาการให2บริการจะชOวยให2พยาบาลชุมชน ได2แสดงศกั ยภาพของตนเองในการคิดค2นและพฒั นาตนเอง

๔๗ ๗. เพื่อเป\\นการธำรงไว2ซึ่งความเป\\นเอกลักษณFของวิชาชีพและสานตOอองคFความรู2 ของวชิ าชีพให2มกี ารพัฒนาอยาO งรูเ2 ทาO ทนั ตOอการเปลีย่ นแปลง ๘. เพื่อเป\\นผู2นำในการเปลี่ยนแปลงที่มุOงเน2นการเพิ่มประสิทธิภาพในเรื่องการพัฒนา นโยบาย การวางแผนงานด2านการบริการ การจัดอัตรากำลังในการให2บริการพยาบาล การพัฒนา การให2บริการพยาบาลที่มีประสิทธิภาพและประหยัด ตลอดจนเป\\นการสร2างเครือขOายระดับชาติ และ นานาชาติในเวทีการแลกเปล่ียนนวตั กรรมระบบสุขภาพซึง่ กันและกัน กลวิธีการสร2างนวตั กรรมระบบสุขภาพชุมชน วิธีการสร2างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนพัฒนาจากแนวคิดใหมOที่ต2องการหาวิธีการ พัฒนาการหรือเครื่องมือในการทำงานเพื่อแก2ไขป`ญหาระบบสุขภาพชุมชนให2เกิดการมีสุขภาพที่ดี ของคนในชุมชนอยOางตOอเนื่อง และสามารถขยายผลแนวคิดวิธีการทำงานที่ความเหมาะสมกับบริบท จนเป\\นแบบอยOางการทำงานชุมชน เกิดประโยชนFขยายผลวิธีการทำงานด2วยการปรับและนำใชน2 วัตกรรม ระบบสุขภาพชุมชนไปยังชุมชนอื่นได2 ซึ่งกลวิธีหรือวิธีการสร2างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนต2องมี ฐานคิดกOอนดำเนินการ คือต2องการนำนวัตกรรมต2นแบบไปทดลองใช2ในสถานการณFใหมOที่คล2ายคลึงกัน หรือต2องการนำนวัตกรรมต2นแบบไปทดลองใช2ในสถานการณFที่แตกตOางกัน หรือต2องการนำนวัตกรรม ต2นแบบไปปรับใช2ให2เหมาะสมในสถานการณFใหมOที่คล2ายคลึงกัน หรือต2องการนำนวัตกรรมต2นแบบ ไปปรับใช2ให2เหมาะสมในสถานการณFใหมOที่แตกตOางกัน หรือต2องการนำนวัตกรรมต2นแบบไปกระตุ2น ใหเ2 กดิ การพัฒนานวตั กรรมใหมOในสถานการณใF หมO จากนั้นกลวิธีการสร2างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนประกอบด2วย กำหนดกลุOมเปWาหมาย ในการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน คิดรูปแบบการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน ดำเนินการตามวธิ ีคดิ รูปแบบการพัฒนานวตั กรรมระบบสขุ ภาพชมุ ชน โดยมีรายละเอียดดงั นี้ ๑. กำหนดกลุOมเปWาหมายในการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน พยาบาลชุมชน สามารถเลือกกลุOมเปWาหมายในการพัฒนานวัตกรรมการบริการได2จากประสบการณFทำงาน หรือ ตามสภาพป`ญหาทพ่ี บบOอยในการให2บริการ โดยกลมOุ เปาW หมายจะมี ๔ ลักษณะ คอื ๑.๑ กลุOมผู2ที่มีสุขภาพดีตามวัย เชOน ทารกแรกเกิด เด็กกOอนเรียน วัยเรียน วัยรOุน วัยเจรญิ พนั ธFุ วัยผ2ูใหญO ผู2สูงอายุ เป\\นตน2 ๑.๒ กลุOมที่มีภาวะเสี่ยงตOอการเจ็บป•วย เชOน เด็กวัยรุOนเสี่ยงตOอการเกิดอุบัติเหตุ ผสู2 งู อายเุ ส่ยี งตอO การเกดิ ตอ2 กระจก สตรีประกอบอาชีพทอฝาW ยเส่ยี งตOอโรคภมู ิแพ2 เปน\\ ตน2 ๑.๓ กลุOมที่เจ็บป•วยเรื้อรัง เชOน โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคขอ2 เขาO เป\\นต2น ๑.๔ กลุOมที่ต2องการการดูแลเฉพาะ กลุOมด2อยโอกาส เชOน กลุOมคนพิการ กลุOมคนยากจน คนชายขอบ กลมOุ แรงงานตาO งด2าว กลุมO รักรวO มเพศ กลุOมคนโรคจติ เป\\นตน2

๔๘ ๒. กำหนดรูปแบบการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนจากแนวคิด กOอนการดำเนนิ การ สามารถอธบิ ายได2 ๕ รูปแบบ คอื ๒.๑ รูปแบบที่ ๑ ใช2ความรู2เดิม วิธีการเดิม ขยันทำให2มากขึ้น ผลงานพัฒนาขึ้นใหมO หมายความวOา พยาบาลชุมชนให2บริการการพยาบาลโดยยังคงใช2ความรู2เดิมที่เรียนมา หรือจากการสั่งสม ประสบการณFจากการทำงาน โดยใช2วิธีการให2บริการแบบเดิมที่ยึดถือและปฏิบัติกันมาอยOางตOอเนื่อง แตOปฏิบัติการพยาบาลให2มากขึ้นจนสามารถอธิบายป`ญหาหรือวิธีการให2บริการพยาบาลได2อยOางชัดเจน แลว2 นำสิง่ ทเ่ี ป\\นป`ญหาหรอื ความสำเรจ็ ของการใหบ2 ริการอยาO งสมำ่ เสมอมาสรปุ เป\\นผลงานใหมO ๒.๒ รูปแบบที่ ๒ ใช2ความรู2เดิม วิธีการใหมO (เกOาจากที่อื่น) ผลงานพัฒนาขึ้นใหมO หมายความวOา พยาบาลชุมชนยังคงให2บริการพยาบาลโดยใช2ความรู2เดิมตามประสบการณFเดิม จากการทำงาน มีการค2นคว2าหาวิธีการให2บริการโดยการเรียนรู2จากแหลOงข2อมูลอื่น ๆ เชOน การอOาน หนังสือ วารสารทางการพยาบาล การศึกษาดูงานจากที่อื่น ๆ การเข2ารOวมประชุมวิชาการ การบอกเลOา จากผู2มีประสบการณF ศึกษาวิธีการดังกลOาวอยOางละเอียดแล2วลอกเลียนต2นแบบเพื่อนำวิธีการ ท่ไี ด2ศึกษามาจากที่อนื่ มาใชใ2 นการใหบ2 ริการพยาบาลท่ตี นเองทำงาน แล2วสรปุ เปน\\ ผลงานใหมO ๒.๓ รูปแบบที่ ๓ ใช2ความรู2เดิม วิธีการใหมO (ใหมOจากที่อ่ืน) ผลงานพัฒนาข้ึน หมายความวOา พยาบาลชุมชนให2บริการพยาบาลโดยใช2ความรู2เดิมตามประสบการณFเดิมจากการทำงาน มีการค2นคว2าหาวิธีการให2บริการโดยการเรียนรู2จากแหลOงข2อมูลอื่น ๆ เชOน การอOานหนังสือ วารสาร ทางการพยาบาล การศึกษาดูงานจากที่อื่น ๆ การเข2ารOวมประชุมวิชาการ การบอกเลOา จากผู2มีประสบการณF แล2วศึกษาวิธีการดังกลOาวอยOางละเอียดเพื่อนำวิธีการที่ได2ศึกษามาจากที่อ่ืน มาพัฒนาการให2บรกิ ารพยาบาลในทต่ี นเองทำงาน แล2วสรุปเป\\นผลงานใหมO ๒.๔ รูปแบบที่ ๔ ใช2ความรู2ใหมO วิธีการเดิม ผลงานพัฒนาข้ึนใหมO หมายความวOา พยาบาลชุมชนให2บริการพยาบาลโดยใช2ค2นคว2าหาความรู2ใหมOจากแหลOงข2อมูลอื่น ๆ เชOน การอOานหนังสือ วารสารทางการพยาบาล การศึกษาดูงานจากที่อื่น ๆ การเข2ารOวมประชุมวิชาการ การบอกเลOา จากผู2มีประสบการณF แล2วศึกษาวิธีการดังกลOาวอยOางละเอียดเพื่อพัฒนาวิธีการให2บริการแบบเดิม ท่ตี นเองปฏบิ ตั ิมาเป\\นเวลานาน แล2วสรุปเปน\\ ผลงานใหมO ๒.๕ รูปแบบที่ ๕ ใช2ความรู2ใหมO วิธีการใหมO ผลงานพัฒนาขึ้นใหมO หมายความวOา พยาบาลชุมชนให2บริการพยาบาลโดยใช2ค2นคว2าหาความรู2ใหมOจากแหลOงข2อมูลอื่น ๆ เชOน การอOานหนังสือ วารสารทางการพยาบาล การศึกษาดูงานจากที่อื่น ๆ การเข2ารOวมประชุมวิชาการ การบอกเลOา จากผู2มีประสบการณF แล2วคิด สร2าง วิธีการใหมO เพื่อพัฒนาวิธีการให2บริการแบบใหมOตามความรู2ใหมO แล2วสรุปเป\\นผลงานใหมO โดยรูปแบบนี้สามารถพัฒนานวัตกรรมในเชิงกระบวนการได2จากการพิจารณา กระบวนการดั้งเดิมในการให2บริการ ตั้งเปWาหมายในการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน จากการพัฒนากลยุทธFหรือแนวคิด จากนั้นทำการสืบค2น ค2นหา เพื่อให2ค2นพบวิธีการใหมOในการให2บริการ จากองคFความรู2ใหมO เมื่อได2นวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนแล2วต2องมีกระบวนการทดลองหรือนำไปใช2จริง

๔๙ เพื่อประเมินความเป\\นได2ในการให2บริการ จากนั้นทำการจดบันทึกกระบวนการเรียนรู2ที่เกิดขึ้น เพื่อเป\\นข2อสรุปความรู2ที่สั่งสมจากประสบการณFให2เป\\นบทเรียนในการเรียนรู2ที่จะพัฒนานวัตกรรม ระบบสขุ ภาพชุมชนตอO ไปในอนาคต ประเภทของนวัตกรรมระบบสขุ ภาพชมุ ชน ประเภทของนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน จากประสบการณFการทำงานชุมชนท2องถ่ิน เข2มแข็งของผู2เขียนมา ๑๐ ปž ทำให2ได2ข2อสรุปวOา ประเภทของนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน เป\\นสิ่งที่ต2องสร2างขึ้นมาใหมO มีการทดลองใช2และปรับจนได2ระบบการบริการที่เหมาะสม และทำการสรุป เป\\นข2อความรู2ที่ได2จากการพัฒนา ซึ่งสอดคล2องกับแนวคิดการจัดการนวัตกรรมของเชน เวียรFดอท และ เบรม (Chen, J., Viardot, E. and Brem, A, ๒๐๑๙, PP๑๐ ) ที่กลOาววOา นวัตกรรมมาจากหลาย ความคิดที่ผOานกระบวนการวิพากษFวิจารณFจนได2โครงรOางความคิดยOอยมาสูOโครงรOางความคิดหลักจน กลายเป\\นคำสำคัญที่เกิดขึ้นจากการพัฒนานวัตกรรมจนเป\\นที่ต2องการของตลาดและประสบความสำเร็จ ในการนำใช2นวัตกรรม ซึ่งจะเห็นได2วOา การสร2างหรือพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนจำเป\\นต2องมี การให2ความสำคัญเพิ่มเติมเพราะเป\\นการพัฒนาคุณภาพมาตรฐานการบริการ สร2างความรู2ใหมOในการ บริการ ลดการใช2เทคโนโลยีหรือลดคOาใช2จOายเกินความจำเป\\นจากการบริการเดิมเป\\นการสร2างความ รOวมมือจากทีมสุขภาพในการการให2บริการ ชOวยจัดการความเสี่ยงอันจะเกิดขึ้นจากการบริการ และเป\\น การจัดการเชิงระบบให2เกิดระบบสุขภาพชุมชนที่ดี ดังนั้น จึงขอสรุปประเภทของนวัตกรรมระบบ สขุ ภาพชุมชน ๓ ประเภท คือ ๑. นวัตกรรมเชิงกระบวนการ เป\\นสิ่งที่สร2างสรรคFขึ้นใหมO หรือมีการปรับปรุงขั้นตอนหรือ ปรับวิธีการเพื่อพัฒนาระบบการให2บริการสุขภาพชุมชน หรือการปรับปรุงระบบสุขภาพชุมชน ให2มีความสอดคล2องกับขั้นตอนการให2บริการของหนOวยบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ ระดับทุติยภูมิ และ ระดบั ตติยภูมใิ หม2 ีประสทิ ธิภาพและประสทิ ธผิ ลในการใหบ2 รกิ ารแกOประชาชนในชมุ ชน ๒. นวัตกรรมเชิงปฏิบัติการ เป\\นการออกแบบการดูแลสุขภาพชุมชนด2วยสิ่งที่สร2างสรรคF ขึ้นใหมOด2วยการสร2างการมีสOวนรOวม การหาและใช2ทุนทางสังคม การใช2ข2อมูลด2วยเทคนิคทางวิชาชีพหรือ ผลงานวิจัยหรืองานวิชาการพัฒนาการให2บริการที่แก2ไขป`ญหาการบริการตามภารกิจของหนOวยบริการ สุขภาพจากหนOวยงานภาครัฐ หนOวยงานภาคเอกชน หนวO ยงานภาคประชาชน และหนOวยงานภาคท2องถิ่น และท2องทีจ่ นเกดิ เปน\\ ขอ2 ตกลง กตา หรอื นโยบายระดับพ้ืนทไี่ ด2ทำงานดแู ลสุขภาพชุมชนรวO มกัน ๓. นวัตกรรมเชิงผลลัพธF สิ่งที่เกิดขึ้นจากการออกแบบการปฏิบัติการสิ่งที่สร2างสรรคF ขึ้นใหมO หรือมีการปรับปรุงขั้นตอนหรือวิธีการในรูปแบบของเชิงระบบ วิธีการทำงาน การพัฒนา ศักยภาพของผู2ที่เกี่ยวข2องโดยเป\\นสิ่งที่เกิดขึ้นจากการตOอยอดความรู2เดิมและเป\\นฐานสูOการพัฒนา การทำงานในแตOละองคกF รในชมุ ชน

๕๐ ตวั อยาL งนวตั กรรมระบบสุขภาพชมุ ชน จากผลการศึกษาของงานวิจัยงานวิจัยเรื่องการพัฒนาระบบและกลไกการจัดบริการสุขภาพ สำหรับผู2สูงอายุในชุมชน ขององคFกรปกครองสOวนท2องถิ่น (หทัยชนก บัวเจริญ, จุฑารัตนF ผู2พิทักษFกุล, วริยา จันทรFขำ, ณัฐธยานF อังคประเสริฐกุล, และศิริพร ฉายาทับ, ๒๕๕๘, หน2า ๑๐๓-๑๐๔) สรุป ตัวอยOางนวัตกรรมระบบสุขภาพไดด2 งั นี้ ๑. ตัวอยOางนวัตกรรมเชิงกระบวนการ เป\\นกระบวนการบริการพยาบาล ซึ่งสOวนใหญO เกิดจากแนวคิดใหมO ๆ ที่ได2รับโอกาสให2พิจารณาที่กระบวนการบริการมากกวOาการปฏิบัติการพยาบาล และต2องมีการประเมินความเป\\นไปได2ของทุกความคิด ทั้งนี้ กระบวนการใหมOที่เกิดขึ้นต2องได2รับ การพัฒนามาจากระบบบริการเดิมหรือเป\\นระบบบริการที่คิดค2นขึ้นมาใหมO จนสามารถนำมาพัฒนา เป\\นระบบในเชิงพาณิชยFได2 เชOน การจัดทำนโยบายจัดตั้งกองทุนหรือจัดบริการสวัสดิการชOวยเหลือโดย ประกาศนโยบายใหมOในการจัดสวัสดิการของกองทุนในชุมชนเพิ่มสำหรับผู2สูงอายุโดยมีกลไกของชมรม ผู2สูงอายุ เป\\นต2น (หทัยชนก บัวเจริญ, จุฑารัตนF ผู2พิทักษFกุล, วริยา จันทรFขำ, ณัฐธยานF อังคประเสริฐ กุล, และศริ พิ ร ฉายาทับ, ๒๕๕๘, หนา2 ๑๐๔) ๒. ตัวอยOางนวัตกรรมเชิงปฏิบัติการ การคิดวิธีการให2บริการแบบใหมO เชOน การพัฒนา ระบบบริการสุขภาพโดยบริการผู2สูงอายุที่บ2าน จัดบริการของการดูแลผู2สูงอายุรายวันภายในโรงพยาบาล สOงเสริมสุขภาพตำบล หรือองคFกรปกครองสOวนท2องถิ่น หรือองคFกรชุมชนเชOน วัด และจัดบริการแบบ ผสมผสานในการดูแลสุขภาพโดยใช2กองทุนสำนักงานหลักประกันสุขภาพถ2วนหน2ามาจัดกิจกรรมสOงเสริม สุขภาพประชาชนอยOางสม่ำเสมอ เป\\นต2น (หทัยชนก บัวเจริญ, จุฑารัตนF ผู2พิทักษFกุล, วริยา จันทรFขำ, ณฐั ธยานF องั คประเสริฐกลุ , และศริ พิ ร ฉายาทับ, ๒๕๕๘, หนา2 ๑๐๓) ๓. ตัวอยOางนวัตกรรมผลลัพธF จากลักษณะการใช2นวัตกรรมจนเกิดผลิตภัณฑFที่ใช2 ในการบริการพยาบาลชุมชน ซึ่งผู2ใช2บริการจะเป\\นผู2ที่บอกสิ่งที่ต2องการ หรือถอดบทเรียน หรือ เลOาประสบการณFที่ได2รับจากการให2บริการแล2วไมOประทับใจ ประสบป`ญหาในการได2รับบริการหรือ ประทับใจการให2บริการ จากนั้นนำความคิดมาพัฒนาเป\\นผลิตภัณฑFใช2ประกอบการให2บริการ เชOน รอกบริหารไหลO ถุงยางใสOน้ำลดแรงกดตามข2อ ถุงผ2าใสOยาประจำบ2านแยกสีตามหมูOบ2าน เสียงปลุก เวลาวัดอุณหภูมิ โมเดลปอดมีชีวิตใช2สอนเรื่องมะเร็งปอดกับการสูบบุหรี่ ไม2นวดหลังปรับจากไม2ไผOและ กระดาษหนังสือพิมพFในชุมชน บริการที่ใช2การประดิษฐFอุปกรณFชOวยให2การให2บริการ เชOน กางเกงใน อนามัยเป\\นการประดิษฐFกางเกงในเพื่อใช2ในการตรวจภายในของผู2หญิง ลดความเขินอาย เสื้อให2นมบุตร เป\\นการประดิษฐFเสื้อที่เป¢ดเฉพาะบริเวณที่ต2องการให2นมบุตร เพื่อสะดวกเวลาให2นมบุตรและ ลดความอายเวลาให2นมบุตรในที่สาธารณะ การประดิษฐFฟองน้ำคาดพุงสอนการฉีดยาอินซูลิน เป\\นการประดิษฐFฟองน้ำเป\\นแถบคาดพุงผู2รับบริการ เพื่อเตรียมความพร2อมผู2รับบริการในการฉีดยา อินซูลินด2วยตนเองที่บ2าน รูมหัศจรรยFเป\\นการประดิษฐFกระดาษเจาะรูสี่เหลี่ยมเพื่อกำหนดพื้นที่

๕๑ ในการคำนวณจุดเลือดออกภายหลังจากการทำทดสอบจุดเลือดออก กระรอกน2อยคอยยูรีน (กระบอกใสO ป`สสาวะในเด็ก) เป\\นการประดิษฐFด2วยกระเปาะของสายน้ำเกลือมาคล2องเอวเด็กผู2ชายในการรอน้ำ ป`สสาวะเพื่อสOงตรวจตามแผนการรักษา กะลานวดหลังเป\\นการประดิษฐFกะลาใสOเบาะนั่ง หรือเบาะนอน หรือเบาะรองเท2า เพื่อเป\\นการนดกดจุดบริเวณที่ผู2ป•วยมีอาการปวด เสื้อเยี่ยมบ2านพยาบาลชุมชนยุค พัฒนา เป\\นการประดิษฐFตัดเย็บเสื้อเอนกประสงคFในการใสOอุปกรณFในการเยี่ยมบ2าน นา£ิกาพลิกตัวลด แผลกดทับเป\\นการประดิษฐFนา£ิกากระดาษไว2ที่หัวเตียงผู2ป•วยพร2อมใสOแถบบอกเวลาในการพลิกตะแคง ตัวผูป2 ว• ยเพ่ือลดอาการเป\\นแผลกดทบั เป\\นต2น การนำใชข% %อมูลในการสรา% งนวัตกรรมระบบสขุ ภาพชุมชน ชุดข2อมูลคือสOวนประกอบที่ทำสำคัญในการสร2างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน เนื่องจาก ข2อมูลเป\\นแนวทางการพัฒนาการให2บริการเพื่อให2พยาบาลเกิดขึ้นการคิดค2นหาวิธีการแก2ไขป`ญหา จากการให2บริการ หรือการหาวิธีการจัดการระบบบริการสุขภาพ พยาบาลชุมชนจึงต2องมีระบบคิด และ วางแนวคิดเชิงกระบวนการอยOางเป\\นระบบ ในการศึกษาหาข2อมูลความเป\\นไปได2แล2วคิดค2นวิธีการตOาง ๆ เข2าใจแนวคิดของการพัฒนาระบบสุขภาพในป`จจุบัน เชOน แนวคิดการเข2าถึง เทOาเทียม และ มีประสิทธิภาพ แนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง จากนั้นนำไปประเมินผลลัพธFตามที่กำหนดไว2 ซึ่งการจะสร2าง บทบาทการคิด ค2น สร2างนวัตกรรมการบริการได2นั้น พยาบาลควรกำหนดการนำใช2ข2อมูลดังตOอไปนี้ ในการสรา2 งนวตั กรรมระบบสุขภาพชุมชน ๑. ชุดข2อมูลกลุOมเปWาหมายของการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนให2ชัดเจน เชOน กลุOมผู2ด2อยโอกาส กลุOมโรคเรื้อรัง กลุOมผู2สูงอายุ กลุOมเสี่ยง ฯลฯ โดยหาข2อมูลจากประสบการณFเดิม และประสบการณFของผู2รู2 ผู2เชี่ยวชาญในชุมชน หรือองคFกรชุมชนในความพยายามแก2ไขป`ญหา การให2บริการเพื่อมุOงหวังให2มีสุขภาพที่ดีขึ้น และยังคาดหวังให2มีการปรับกระบวนการทำงาน สร2างระบบ ใหมOในการกำหนดกิจกรรมในการให2บริการ เชOน ประเมินเพื่อคัดกรองกลุOมเสี่ยงหรือการค2นหา กลุOมเปWาหมายในการคิด ค2น นวัตกรรมให2ชัดเจน มีการศึกษาข2อมูลเชิงสังคมวัฒนธรรม บริบทของชุมชน ผังเครือญาติ เพื่อประกอบการพัฒนากลุOมเปWาหมายตOาง ๆ ให2มีความเชื่อมโยงกันในการบริการที่ต2องการ คน2 หากลOมุ เสยี่ ง การประเมนิ พฤตกิ รรมเส่ียงของผ2ูป•วย ๒. ค2นหาชุดข2อมูลจากทุนทางสังคมในชุมชน โดยใช2กระบวนการสร2างบริการการพยาบาล เพื่อพัฒนานวัตกรรม เน2นการมีสOวนรOวมของชุมชนนักปฏิบัติการ เน2นการสร2างการเคลื่อนไหวทางสังคม เน2นการสรา2 งเครอื ขOาย เน2นการบริการทีใ่ ช2เทคนคิ ทางวิชาชพี และวชิ าการ เชOน ๒.๑ การค2นหา ใช2 และให2ข2อมูลสุขภาพเกี่ยวกับโรคตOาง ๆ และการปWองกัน เพื่อเป\\นฐานในการสร2างการปรับตัว หรือแนวทางการจัดการภาวะสุขภาพ หรือสร2างกระบวนการ

๕๒ กระตุ2นให2เกิดการเรียนรู2 ถOายทอดประสบการณFไปในทุกกลุOม การให2ข2อมูลและการให2คำปรึกษา แกผO ปู2 •วยและครอบครัวเพ่อื การดแู ลตนเองและปWองกันภาวะแทรกซ2อนจากโรค ๒.๒ การจัดกระบวนการกลุOมการเรียนรู2 เพื่อเรียนรู2ชุดข2อมูลภาวะสุขภาพของผู2ป•วย ครอบครัว กลุOมคน และชุมชน การติดตามการเยี่ยมบ2านเพื่อเรียนรู2วิถีชีวิตของผู2ป•วยและครอบครัวและ ให2ข2อมูลหรือให2คำปรึกษาเรื่องการดูแลสุขภาพและการจัดการป`ญหาการจัดกระบวนการเฝWาระวัง ทางโภชนการในเด็กอายุต่ำกวOา ๕ ปž จัดกระบวนการเรียนรู2ป`ญหาในกลุOมที่เกี่ยวข2อง จัดกระบวนการ ศึกษาข2อมลู ชุมชนครอบครวั และผ2ูนำชมุ ชน ๓. การค2นหาชุดข2อมูลเครือขOายองคFกรชุมชน ด2วยการสร2างการมีสOวนรOวม ของการจัดบริการ ด2วยการสร2างกฎกติกามารยาทระดับพื้นที่ เพื่อให2องคFกรชุมชน หนOวยงาน หุ2นสOวน ทางดา2 นสขุ ภาพทเี่ ก่ยี วข2องได2รวO มทำงานรวO มกันในการดแู ลสุขภาพของชุมชน ๓.๑ ค2นหาข2อมูลสุขภาพชุมชน ค2นหาศักยภาพของชุมชน และพิจารณา การนำศักยภาพของชุมชนมาใช2ประโยชนFในการจัดบริการ แล2วนำเสนอข2อมูลตOอผู2ที่เกี่ยวข2อง เพื่อจัดทำ เปน\\ แผนพัฒนาสุขภาพระดับชุมชน ระดบั ตำบล ๓.๒ จัดกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู2จากประสบการณF ข2อมูลขOาวสาร ชุดความรู2 โดยจัดกระบวนการมีสOวนรOวมของผู2ที่เกี่ยวข2องในพื้นที่ โดยเสริมสร2างความเข2มแข็งให2ประชาคมในพื้นท่ี ให2สามารถสร2างการมีสOวนรOวมในภาคประชาชนในการให2บริการได2อยOางรู2เทOาทันตOอป`ญหาและ ความต2องการ ๓.๓. ศึกษาข2อมูลข2อตกลงในการพัฒนานวัตกรรมในการทำงานรOวมกับพื้นที่ที่เกี่ยวข2อง ในการสรา2 งกลไกในการดแู ลสขุ ภาพชมุ ชนในแตลO ะเร่ืองของการใหบ2 ริการ ๓.๔ ศึกษาชุดข2อมูลเครือขOายและกลุOมชOวยเหลือดูแลกันในชุมชน เชOน อาสาสมัคร สาธารณสุขประจำหมูOบ2าน เครือขOายเยาวชน เครือขOายผู2พิการ เครือขOายผู2ใช2แรงงาน เครือขOายสตรี เพอื่ นำมาแก2ไขป`ญหาในการพฒั นานวตั กรรมระบบสขุ ภาพชุมชนตามศักยภาพของเครือขาO ย ๓.๕ หาข2อมูลสุขภาพชุมชน การค2นหาแหลOงทุนทางสังคม การนำศักยภาพของชุมชน มาใช2 ด2วยการปรับวิธีการทำงานในการใช2แนวคิดปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ภูมิป`ญญาชาวบ2าน ภูมิป`ญญาท2องถิ่น เป\\นฐานคิดผลลัพธFที่ต2องการ แล2วจัดกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู2เพื่อหา องคFความรู2ที่อยูOในประสบการณFของผู2รู2หรือทุนทางสังคมในชุมชน มีการออกแบบกิจกรรมในการดูแล ประชาชนแบบมีสOวนรOวมและตอบสนองตามความต2องการของพื้นที่ ดึงศักยภาพของชุมชนมารOวมกัน ทำงาน ใหค2 ำปรกึ ษาและสื่อสารกับกลOุมคนท่ดี อ2 ยโอกาสในชุมชน ๓.๖ พัฒนาศักยภาพของเจ2าหน2าที่ด2านสุขภาพให2มีความสามารถหรือศักยภาพ ในการสืบค2นข2อมูลเพื่อให2ผู2ดูแลประชากรกลุOมเปWาหมายในพื้นที่สามารถรOวมตัวกันจัดตั้งกลOุม อยOางเป\\นทางการและกลุOมอยOางเป\\นทางการภายใต2การอบรม ฟ›œนฟูความรู2 สร2างกลุOมชOวยเหลือกัน

๕๓ มีกิจกรรมชมรมแลกเปลี่ยนเรียนรู2ซึ่งกันและกัน ให2โอกาสหุ2นสOวนสุขภาพ เชOน อบต. ผู2นำชุมชน อยOางเปน\\ ทางการ ผู2นำชมุ ชนอยOางไมOเป\\นทางการ ได2มสี OวนรOวมในการคิดคน2 นวตั กรรมรOวมกนั ดังนั้น การนำใช2ข2อมูลดังกลOาวข2างต2นจะนำไปสูOการสร2างนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน ด2วยชุดข2อมูลเพื่อพัฒนานวัตกรรม โดยเริ่มพัฒนาวิธีคิดในการมองกลุOมเปWาหมายของการพัฒนา คิดรูปแบบของการพัฒนาจากความรู2ใหมO ความรู2เดิม วิธีการใหมO วิธีการเดิม ปรับปรุงการทำงานเดิม และสร2างงานใหมOขึ้นมาเพื่อให2เป\\นไปตามวัตถุประสงคFของการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน ในท่สี ดุ การประยุกต:ใช%สารสนเทศและเทคโนโลยีดิจิทัลในการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพ ชมุ ชน ในป`จจุบันสารสนเทศและเทคโนโลยีดิจิทัลได2เข2ามามีบทบาทตOอการพัฒนาระบบสุขภาพ ชุมชนและนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนเพิ่มมากขึ้น โดยสOวนใหญOเป\\นการใช2อินเทอรFเน็ตของสรรพสิ่ง (Internet of Things (IoT)) ในรูปแบบของการสร2างและใช2แอปพลิเคชัน ยูทูบ เฟซบุ§ก ในการแก2ป`ญหา ด2านสุขภาพ ด2านสิ่งแวดล2อม หรือนำมาเป\\นเครื่องมือในการสร2างแพลตฟอรFมเก็บรวบรวมข2อมูล กับกลุOมดูแลสุขภาพ กลุOมวิสาหกิจเพื่อสังคม ชุมชน และภาคประชาสังคม เพื่อสร2างความยั่งยืน ของระบบสุขภาพ และคาดวOาในอนาคตจะมีการนำใช2ป`ญญาประดิษฐF (AI) หรือการจัดกิจกรรม แบบเชื่อมตOอเครือขOายแบบเพียรFทูเพียรF (peer to peer) หรือเทคโนโลยีที่สร2างความกลมกลืนระหวOาง โลกในความจริงกับโลกจำลองแบบดิจิทัล (Immersive Technology) มาประยุกตFใช2สารสนเทศและ เทคโนโลยีดิจิทัลเพิ่มมากขึ้น หากระบบฐานข2อมูลพื้นฐานมีมากพอและสามารถดึงข2อมูลไปจัดกระทำ เชงิ ระบบใหเ2 ปน\\ สารสนเทศในการกำกบั ติดตามงานไดใ2 นอนาคต ความสำคญั ของข2อมลู สารสนเทศ และเทคโนโลยีดจิ ทิ ัล ๑. ข2อมูลที่ได2จากระบบสุขภาพชุมชนมีจำนวนมาก พยาบาลชุมชนจำเป\\นต2องนำข2อมูลที่ได2มา จัดกระทำเป\\นระบบข2อมูลให2เป\\นสารสนเทศ ซึ่งเป\\นชุดข2อมูลที่ผOานการวิเคราะหFความเชื่อมโยง องคFประกอบของระบบสุขภาพชุมชนกOอนการนำใช2 หากระบบเศรษฐกิจและสังคมดิจิทัล เกิดการเปลี่ยนแปลงโดยนำเทคโนโลยีดิจิทัลเข2ามาเป\\นเครื่องมือในการทำงาน ชุดข2อมูลระบบสุขภาพ ชุมชนจะถูกจัดเก็บอยOางเป\\นระบบ รอนักวิเคราะหFนำไปใช2ในการวางแผนงานและจัดกิจกรรมโครงการ ตอO ไป ๒. พยาบาลชุมชนสามารถใช2เทคโนโลยีดิจิทัลเป\\นเครื่องมือจัดการระบบชุดข2อมูลระบบ สุขภาพชุมชนให2เป\\นชุดสารสนเทศที่นำใช2ในการแก2ไขป`ญหาและวางแผนจัดการสถานการณFในอนาคต ได2อยาO งเทาO ทนั เหตกุ ารณF

๕๔ ๓. ระบบบริการสุขภาพที่ใช2เทคโนโลยีดิจิทัลจะหลอมรวมชุดข2อมูลสารสนเทศที่เกี่ยวข2อง กับวิถีชีวิตในชุมชนให2เปลี่ยนแปลงโครงสร2างรูปแบบของสังคม การมีปฏิสัมพันธF กิจกรรมระหวOางบุคคล สร2างโอกาสและความเทOาเทียมในการเข2าถึง และใช2ประโยชนFจากเทคโนโลยีดิจิทัลสำหรับประชาชน โดยเฉพาะอยOางยิ่งกลุOมผู2สูงอายุ ผู2พิการ กลุOมผู2ที่อยูOในพื้นที่หOางไกล (กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและ การสือ่ สาร, ๒๕๕๙, หนา2 ๔) ๔. เทคโนโลยีดิจิทัลชOวยให2คนในชุมชนติดตOอกันสื่อสารกันได2งOายทั่วทุกมุมโลก มีการทำกิจกรรมในชุมชนที่หลากหลายรูปแบบ ข2อมูล สารสนเทศ และเทคโนโลยีดิจิทัลจึงถูกพัฒนา ใหเ2 ป\\นส่อื ดจิ ทิ ลั ในรูปแบบใหมจO นเกดิ เป\\นนวัตกรรมระบบสขุ ภาพชมุ ชนได2 ๕. องคFกรชุมชน ประชาชนในชุมชนได2รับโอกาสอยOางเทOาเทียมในการเข2าถึงข2อมูล รับรู2ข2อมูล ขOาวสาร ใช2ประโยชนFจากชุดองคFความรู2เนื้อหาสาระที่ทันสมัย ได2รับการเข2าถึงบริการทางการแพทยFและ สาธารณสุข โดยเฉพาะอยOางยิ่งกลุOมผู2ที่อาศัยอยูOในพื้นที่หOางไหล กลุOมผู2สูงอายุ กลุOมผู2พิการ (นิกร จนั ภิลม, ศตพล กัลยา, ภาสกร เรืองรอง และรุจโรจนF แก2วอุไร, ๒๕๖๒, หน2า ๓๐๘) ตัวอยLางการประยุกตJนำใช2สารสนเทศและเทคโนโลยีดิจิทัลในการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพ ชุมชน จากบทสังเคราะหFนวัตกรรมสูOยุทธศาสตรFระบบสุขภาพชุมชนของขนิษฐา นันทบุตรและคณะ (๒๕๕๐,หน2า ๑๓๕) ศึกษาการดูแลสุขภาพผู2สูงอายุในชุมชนโดยถอดบทเรียนในการวิเคราะหFและ สังเคราะหอF งคFความรจ2ู ากกระบวนการพัฒนาพนื้ ที่ สามารถสรปุ รายละเอียดดังน้ี ๑. กระบวนการพัฒนานวัตกรรม พื้นที่ทำการศึกษา ภาคเหนือ มีโครงการนวัตกรรม การวางเครือขOายระบบการดูแลและสร2างเสริมสุขภาพผู2สูงอายุแบบบูรณาการตำบลพะวอ อำเภอ แมOสอด จังหวัดตาก ภาคกลางตะวันออก ภาคีรOวมใจหOวงใยผู2สูงอายุ สถานีอนามัยคลองเขื่อน จังหวัด ฉะเชิงเทรา ภาคกลางตะวันตก โปรแกรมสOงเสริมสุขภาพ ตำบลท2ายหาด อำเภอเมือง จังหวัด สมุทรสงคราม ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ พัฒนาระบบบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิที่เอื้ออาทร ตOอผู2สูงอายุ อำเภอเมือง จังหวัดขอนแกOน ภาคใต2 ชมรมเข2มแข็ง ผู2สูงอายุแข็งแรง ตำบลการะเกด อำเภอเชียงรากใหญO จังหวัดนครศรีธรรมราช ๒. จุดเปลี่ยนการนำสูOการพัฒนานวัตกรรมการดูแลผู2สูงอายุ เกิดจากป`ญหาผู2สูงอายุ มีปริมาณเพิ่มมากขึ้นมีป`ญหาภาวะเจ็บป•วยด2วยโรคเรื้อรังที่มีสาเหตุจากพฤติกรรมสุขภาพไมOเหมาะสม โรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน ป`ญหามาจากการดูแลของครอบครัวที่มีผลตOอสุขภาพอยูOโดยลำพัง มีโรคซึมเศร2า อาจจะต2องอยูOกับหลาน บุตรหลานทอดทิ้ง ระบบบริการสุขภาพในพื้นที่ขาดอัตรากำลัง ในการให2บริการเชิงรุก ขาดการมีสOวนรOวมของชุมชนในการดูแล ระบบฐานข2อมูลไมOสมบูรณFไมOครอบคลุม ผู2สูงอายุ นโยบายการดูแลสุขภาพผู2สูงอายุในพื้นที่เชิงรุก มีทุนทางสังคมในพื้นท่ี เชOน สถาบันการศึกษา

๕๕ พร2อมในการรOวมดูแลและบริการเสริมด2วยการเยี่ยมบ2าน การตรวจสุขภาพ การทำกิจกรรมของชมรม ผสู2 งู อายุ ๓. เปWาหมายการดูแลสุขภาพ คือผู2ที่กำลังจะเข2าสูOวัยผู2สูงอายุ ผู2สูงอายุที่สุขภาพแข็งแรง และมีภาวะเสี่ยงทั้งโรคเรื้อรังและการเกิดอุบัติเหตุ ผู2สูงอายุที่เจ็บป•วยท่ีและมีภาวะแทรกซ2อน มีความ เจ็บป•วยในระสุดท2ายของชีวิต ผู2สูงอายุที่ต2องการความชOวยเหลือและดูแลด2วยความเสื่อมตามวัย วิถีชีวิต และสภาพแวดลอ2 มไมOเอือ้ ตอO การดูแลสขุ ภาพ ๔. นวัตกรรมที่เกิดขึ้นจากการแปลงข2อมูลเป\\นสารสนเทศ เป\\นนวัตกรรมเชิงปฏิบัติการ สOวนใหญO โดยการจัดกิจกรรมการดูแลสุขภาพในรูปแบบบริการของเจ2าหน2าที่ พยาบาลวิชาชีพ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมูOบ2าน อาสาสมัครจิตอาสา ทำหน2าที่ตรวจคัดกรอง ประเมินภาวะ สุขภาพ ให2คำแนะนำ การเยี่ยมบ2าน อบรมพัฒนาศักยภาพของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมูOบ2าน ในการรับยาให2ผู2สูงอายุ การเพิ่มทักษะความรู2 การเยี่ยมบ2านในกลุOมที่มีภาวะเรOงดOวน การจัดทำบัตร สีเหลืองเป\\นทางดOวนในการรับบริการ การจัดตั้งชมรมผู2สูงอายุในการดำเนินกิจกรรมสร2างเสริมสุขภาพ การออกกำลังกาย การให2คำแนะนำด2านสุขภาพ การดูแลชOวยเหลือผู2สูงอายุ เพื่อนเยี่ยมเพื่อนที่บ2าน มีการจัดกิจกรรออมทรัพยFเพื่อชOวยเหลือผู2สูงอายุด2วยกันเอง มีกิจกรรมชOวยเหลือดูแลเด็กปฐมวัย ในชมุ ชนดว2 ยการหมนุ เวียนไปเลาO นทิ านท่ศี นู ยFพฒั นาเดก็ เล็กประจำตำบล ๕. จากข2อมูลนวัตกรรมการดูแลสุขภาพผู2สูงอายุในชุมชน เมื่อมีเทคโนโลยีดิจิทัลเข2ามา จึงได2นำใช2ระบบแอปพลิเคชันเข2ามาพัฒนาระบบในชื่อวOา “ยังแฮปปžœ” แอปพลิเคชันระบบเชื่อมโยง บริการผู2สูงอายุให2ใช2ชีวิตอยOางมีคุณคOาและพึ่งพาตัวเองได2 ซึ่งเป\\นชOองทางของรูปแบบธุรกิจที่เชื่อมโยง บริการ สร2างกิจกรรม และให2สวัสดิการกับผู2สูงอายุ โดยระบบมีการจับคูOและติดตOอกับบริการได2 เชOน การโทรเรียกรถฉุกเฉิน ระบบสามารถทราบถึงตำแหนOง และประวัติของผู2โทรเรียกใช2บริการ อีกทั้งได2ทำการพัฒนาอยูOบนพื้นฐานของความตั้งใจท่ีจะเป\\นเสมือนลูกหลานดูแลผู2สูงอายุ ด2วยการสร2าง ศูนยFรับเรื่อง (call center) ที่สามารถชOวยเหลือและให2บริการที่ชOวยสนับสนุนให2ผู2สูงอายุ ใช2ชีวิตประจำวันได2สะดวกสบายมากขึ้น สOงผลให2ผู2สูงอายุใช2ชีวิตอยOางมีคุณคOาและพึ่งพาตัวเองได2 (สำนักงานนวตั กรรมแหงO ชาต,ิ ๒๕๖๒, หนา2 ๑๑) จากการศึกษา ๑๒๔ แผนภาพความคิดการปฏิบัติการของนวัตกรรมบริการสุขภาพปฐม ภูมิพื้นที่ภาคเหนือ ของวิลาวัณยF เสนารัตนFและคณะ (๒๕๕๐,หน2า ๖๔) ได2พัฒนานวัตกรรมการดูแล สุขภาพผู2สูงอายุในชุมชนในชื่อวOา ผู2เฒOาเลOานิทาน จูงมือหลานปฏิบัติธรรม มุOงนำสูOสุขภาพดี เป\\นการ สร2างกระบวนการมีสOวนรOวมโดยทำให2มองเห็นป`ญหาของชุมชนด2วยเวทีประชาคมของหมูOบ2าน ค2นหา ศักยภาพของชุมชนโดยพบวOาผู2สูงอายุเลOานิทานพื้นบ2านได2 มีประดิษฐFของเลOนพื้นบ2าน มีพระสงฆFท่ี เคารพนับถือและผู2นำชุมชนที่เข2มแข็งให2การสนับสนุน จึงได2กำหนดกิจกรรมและแบOงบทบาทหน2าที่ใน การพัฒนาสุขภาพของผ2ูสงู อายแุ ละเด็กในชุมชนจนสามารถสรุปได2ดังภาพท่ี ๒.๑

๕๖ ภาพท่ี ๒.๑ นวตั กรรมการดแู ลผ2ูสูงอายุในชุมชน ที่มา: วลิ าวัณยF เสนารัตนFและคณะ, ๒๕๕๐. จากตัวอยOางการประยุกตFนำใช2สารสนเทศและเทคโนโลยีดิจิทัลในการพัฒนานวัตกรรมระบบ สุขภาพชุมชนดังกลOาว ทำให2เห็นกระบวนการพัฒนานวัตกรรมระบบสุขภาพที่นำใช2ข2อมูลสารสนเทศ และนำเทคโนโลยีดิจิทัลมาตOอยอดการพัฒนาตามประเด็นป`ญหาที่เกิดขึ้นและสร2างคุณคOาให2ระบบ บรกิ ารสุขภาพในชุมชนเขม2 แขง็ และแขง็ แรงภายใต2การจดั การระบบข2อมูลใหม2 ปี ระสิทธิภาพ

๕๗ การประยกุ ต:แนวคดิ และกลวธิ กี ารสร%างเสริมการมีสOวนรวO มของชมุ ชนในการปฏิบตั กิ าร พยาบาล แนวคิดและกลวิธีการสร2างเสริมการมีสOวนรOวมของชุมชนเป\\นหัวใจสำคัญของพยาบาลชุมชน ในการปฏิบัติการพยาบาล ที่ต2องใช2กลวิธีหลายระดับและกลวิธีที่หลากหลายเพื่อนำไปวางแผนแก2ไข ป`ญหาสุขภาพชุมชนแบบเชิงระบบ ทั้งระดับบุคคลในการปรับพฤติกรรมสุขภาพ ปรับวิธีการทำงาน รOวมกัน ระดับครอบครัวในการสร2างสัมพันธภาพตามบทบาทหน2าที่ และระดับชุมชนให2มีการจัดหา บริการสุขภาพแกOประชาชนในชุมชน องคFกรชุมชนหลักปรับการทำงานตามสภาพแวดล2อม บริบทสังคม วัฒนธรรมให2สอดรับกับป`ญหาโดยทุกระดับต2องมีการใช2 แนวคิดและกลวิธีการสร2างการมีสOวนรOวม แนวคิดสังคมเข2มแข็ง แนวคิดทุนทางสังคม แนวคิดการเสริมสร2างพลังอำนาจ แนวคิดการสร2าง ความเขม2 แข็งของชุมชน และเปาW หมายความยงั่ ยนื โดยมรี ายละเอยี ดดังน้ี แนวคิดและกลวธิ ีการสร2างเสริมการมสี LวนรLวมของชมุ ชน เป\\นแนวคิดที่มุOงเน2นให2ประชาชนได2มีโอกาสในการแสดงความคิดเห็น รOวมลงมือวางแผน รOวมปฏิบัติการ และรOวมประเมินผลระบอบประชาธิปไตยแบบมีสOวนรOวม โดยภาครัฐต2องเป¢ดโอกาสให2 ภาคประชาชน ภาคประชาสังคม ภาคท2องถิ่น ภาคท2องที่ และผู2เกี่ยวข2องได2มีการสOวนรับรู2 รOวมคิด รOวมตัดสินใจ เพื่อสร2างความโปรOงใส ตรวจสอบคุณภาพการทำงาน เพิ่มประสิทธิภาพและคุณภาพ การตัดสินใจของภาครัฐให2เป\\นที่ยอมรับรOวมกันของทุกฝ•ายในการบริหารราชการเพื่อประโยชนFสุข ของประชาชนตามรัฐธรรมนูญแหOงราชอาณาไทย พ.ศ.๒๕๔๐ (ราชกิจจานุเบกษา, ๒๕๔๐, หน2า ๑๓) ซึ่งให2ความสำคัญตOอการบริหารราชการอยOางโปรOงใส สุจริต เป¢ดเผยข2อมูล และการเป¢ดโอกาสให2 ประชาชนได2เข2ามามีสOวนรOวมในการกำหนดนโยบายสาธารณะ การตัดสินใจทางการเมือง รวมถึงการ ตรวจสอบการใช2อำนาจรฐั ในทุกระดบั หลักการสร2างการมีสOวนรOวมของประชาชน แบOงระดับของการสร2างการมีสOวนรOวมของ ประชาชนเปน\\ ๕ ระดับ ดังนี้ ๑. การให2ข2อมูลขOาวสาร เป\\นขั้นตอนแรกของการสร2างการมีสOวนรOวมที่วัดระดับ การมีสOวนรOวมได2น2อยที่สุด แตOถือวOาเป\\นขั้นตอนที่สำคัญ เพราะการมีสOวนรOวมได2ต2องมีการใช2ข2อมูลที่มีอยูO มาปรับเป\\นสารสนเทศ คือข2อมูลที่ผOานการวิเคราะหFมาระดับหนึ่ง พร2อมสามารถนำมาประกอบ การตัดสินใจได2 การให2ข2อมูลขOาวสารสามารถทำได2หลายชOองทาง และควรคำนึงถึงศักยภาพการเข2าถึง ข2อมูลขOาวสารของของผู2รับขOาวสารด2วย เชOน สำหรับประชาชนที่มีความสามารถในการอOานหนังสือ สามารถรับข2อมูลจากเอกสารสิ่งพิมพF หนังสือพิมพFท2องถิ่น สำหรับประชาชนที่ไมOสามารถอOานหนังสือได2 สามารถรับข2อมูลขOาวสารผOานวิทยุ โทรทัศนF เสียงตามสาย หรือสภากาแฟ สำหรับวัยรุOนที่เข2าถึงสื่อ

๕๘ ดิจิทัลสามารถเข2าถึงจากระบบไลนF ระบบเฟซบ§ุก การให2ข2อมูลผOานเว็บไซตF เป\\นต2น ทั้งนี้ ต2องมี การพ่ึงระวงั ในขอ2 มูลขOาวสารทีส่ ื่อสารตอ2 งผOานกระบวนการตรวจสอบขอ2 มูลเพื่อให2นาO เชอ่ื ถอื ได2 ๒. การเป¢ดรับฟ`งความคิดเห็น เป\\นกระบวนการเป¢ดให2ประชาชนมีสOวนรOวมในการให2ข2อมูล ขOาวสาร ข2อเท็จจริง หรือการสอบถามข2อมูลเพื่อประกอบการวิพากษF หรือการแสดงความคิดเห็น เพื่อประกอบการตัดสินใจในการรOวมลงมือปฏิบัติ พร2อมรOวมกันวิเคราะหFจุดแข็ง จุดอOอนจากข2อมูล ที่ได2รับเพื่อประกอบการพิจารณารับฟ`งความคิดเห็น หรือเพื่อเป\\นการรวบรวมผลการเป¢ดรับฟ`ง ความคิดเห็นผOานการจัดเวทีประชาคม เวทีนโยบายสาธารณะ อันจะนำไปสูOการวิเคราะหFแบบภาพรวม ของการดำเนนิ การ ๓. การเชื่อมโยงข2อมูลและเครือขOาย เป\\นการเป¢ดโอกาสให2ประชาชนมีสOวนรOวม ในการปฏิบัติงาน หรือรOวมเสนอแนะทางที่นำไปสูOการตัดสินใจ เพื่อสร2างความมั่นใจให2ประชาชน วOาข2อมูลความคิดเห็นและความต2องการของประชาชนจะถูกนำไปพิจารณาเป\\นทางเลือก ในการบริหารงานของภาครัฐ เชOน การประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อพิจารณาประเด็นนโยบายสาธารณะ ประชาพิจารณF การจัดต้งั คณะทำงานเพื่อเสนอแนะประเด็นนโยบาย เปน\\ ตน2 ๔. การให2ความรOวมมือ เป\\นกระบวนการลงมือปฏิบัติที่ภาครัฐต2องเป¢ดโอกาส ให2ภาคประชาชน ภาคประชาสังคม ภาคท2องถิ่น ภาคท2องที่ และผู2เกี่ยวข2องได2มีการสOวนรับรู2 รOวมคิด รOวมตัดสินใจ เพื่อสร2างความโปรOงใส ตรวจสอบคุณภาพการทำงานแบบมีสOวนรOวมในลักษณะของหุ2นสOวน ที่ต2องมีกระบวนการตัดสินใจตOอเนื่องจากขั้นตอนที่กลOาวมา พร2อมลงมือปฏิบัติกิจกรรมอยOางตOอเนื่อง รวO มกนั ๕. การเสริมอำนาจแกOประชาชน เป\\นขั้นที่ให2บทบาทประชาชนในระดับสูงที่สุด โดยให2 ประชาชนเป\\นผู2ตัดสินใจ เชOน การลงประชามติในประเด็นสาธารณะตOาง ๆ โครงการกองทุนหมูOบ2าน ท่มี อบอำนาจให2ประชาชนเป\\นผ2ูตดั สนิ ใจทั้งหมด เป\\นตน2 อยOางไรก็ตามการสร2างการมีสOวนรOวมที่ประสบความสำเร็จต2องครบทั้ง ๕ ขั้นตอนโดยเฉพาะ ขั้นตอนแรกคือ การให2ข2อมูลที่ถูกต2อง เพียงพอ จะเป\\นรากฐานของการนำไปสูOการสร2างการมีสOวนรOวมถึง ขั้นตอนที่ ๕ ได2ในที่สุด ทั้งนี้กระบวนการสร2างความรOวมมือจำเป\\นต2องใช2ฐานคิดของเครือขOายที่สร2าง ประโยชนFตOอกันและรับทราบผลกระทบที่จะเกิดขึ้นตOอกัน การสร2างการมีสOวนรOวมที่ดีต2องเกิดจาก กระบวนการจัดการภายใน การะบวนการพึ่งพาตนเองโดยใช2ทุนและศักยภาพเข2ามาบริหารจัดการให2ทุก ภาคสOวนในชุมชนได2รOวมกันคิด รOวมกันวางแผน รOวมกันลงมือปฏิบัติ และรOวมกันประเมินผลแล2ว ทา2 ยทสี่ ดุ ความยัง่ ยนื จะเกิดขึน้ ตามมา แนวคิดสงั คมเขม2 แข็ง ประชาสังคมหรือสังคมเข2มแข็งเป\\นแนวคิดที่มุOงสร2างสังคมจากความรOวมมือขององคFกร ในสังคมในมิติเชิงการบริหารจัดการแบบมีสOวนรOวมจากหลายฝ•าย นักวิชาการไทย ได2ให2ความหมาย

๕๙ ของคำวOา แนวคิดประชาสังคมที่แตกตOางกันออกไป โดย “ประชาคม” หมายถึง การที่ประชาชน จำนวนหนึ่งมีวัตถุประสงคFรOวมกัน มีอุดมคติรOวมกัน หรือมีความเชื่อรOวมกันในบางเรื่อง มีการติดตOอสื่อสารกันหรือมีการรวมกลุOมกัน มีความเอื้ออาทรตOอกัน มีความรัก มีมิตรภาพ มีการเรียนร2ู รOวมกันในการปฏิบัติบางสิ่งบางอยOาง และมีการจัดการในระดับกลุOม (ประเวศ วะสี, ๒๕๓๙, หน2า ๖) หรือ อาจหมายถึงคำวOา “วิถีประชา” หมายถึง การรวมกลุOมขององคFกรตOาง ๆ ในเอาตัวกิจกรรมเป\\น ศูนยFกลางโดยใช2กระบวนการการมีสOวนรOวมในการดำเนินกิจกรรมพัฒนาโดยใช2พื้นที่เป\\นตัวตั้ง (ชัยอนันตF สมุทรวณิช, ๒๕๓๙, หน2า ๕๙) “ประชาสังคม” หมายความวOา ทุกภาคสOวนแสดงความเข2มแข็งโดยให2 ความรOวมมือกันผลักดันสังคมให2แก2ป`ญหาตOาง ๆ โดยใช2ชุมชนเป\\นฐาน สังคมจะสามารถเปลี่ยนแปลงได2 หรือหมายถึง การที่ผู2คน สังคม สภาพการณF หรือสภาพป`ญหาในสังคมรวมตัวกันและเน2นการบริหาร จัดการที่เชื่อมโยงเป\\นเครือขOายบนการมีจิตสำนึกรOวมกัน แล2วจัดตั้งเป\\นกลุOมหรือองคFกรเพื่อแก2ไขป`ญหา ใหส2 ามารถบรรลวุ ัตถุประสงคF ดว2 ยความสมานฉันทเF อื้ออาทรตอO กัน (ชูชยั ศุภวงศF, ๒๕๔๐, หนา2 ๗๖) จากแนวคิดประชาสังคมดังกลOาวข2างต2นนั้น ผู2เขียนเห็นวOา นิยามและความหมาย ของประชาสังคม ควรหมายถึง กระบวนการในการสร2างสำนึกรับผิดชอบและความรOวมมือของบุคคล และองคFกร เพื่อแก2ป`ญหาศีลธรรม เศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ตลอดถึงการจัดสรรทรัพยากรและ การบริหารชุมชนและสังคม ซึ่งเราอาจนำสถาบันทางพระพุทธศาสนาเข2ามาประยุกตFเพื่อพัฒนาชุมชน อกี ทางหน่งึ ดว2 ย แนวคิดทนุ ทางสงั คม แนวคิดเรื่องทุนทางสังคมเป\\นเรื่องใหมOสำหรับกระบวนการพัฒนาชุมชนและสังคม คำจำกัดความและองคFประกอบหรือขอบเขตจึงยังคOอนข2างหลากหลาย ขึ้นอยูOกับสภาพแวดล2อมและ พื้นฐานของแตOละสังคมในบริบทของสังคมไทย (สำนักพัฒนาสังคมและคุณภาพชีวิต, ๒๕๔๖,หน2า ๓๗) โดยมรี ายละเอยี ดดังน้ี ๑. ทุนมนุษยF เป\\นบุคคลที่ได2รับการประเมินวOา มีความรู2 ทักษะ และประพฤติปฏิบัติ ตาม คุณธรรมจริยธรรมจนเกิดความรับผิดชอบ ได2แกO นายกองคFการปกครองสOวนท2องถิ่น ผู2ใหญOบ2าน กำนนั มรรคทายก ปราชญFชาวบา2 น เป\\นตน2 ๒. ทุนองคFกร เป\\นกลุOมคนหรือกลุOมสถาบันที่มีอยูOในชุมชน หรือการรวมตัวของกลุOมคน ที่มีความชอบเหมือนกันหรือมีวัตถุประสงคFเดียวกัน ได2แกO กลุOมวิสาหกิจชุมชน เครือขOาย สถาบันการศึกษา องคFกรพัฒนาเอกชน คณะกรรมการชมุ ชน สมาคมไกOชน ชมรมผสู2 ูงอายุ เปน\\ ตน2 ๓. ทุนทางป`ญญาและวัฒนธรรม เป\\นการสะท2อนความมีคุณคOา การอนุรักษF การสร2าง จิตสำนึก การปลูกฝ`งจิตวิญญาณตามสงั คมวฒั นธรรมและภมู ิป`ญญาท2องถ่ิน

๖๐ แนวคิดการสร2างเสรมิ พลงั อำนาจ การเสริมสร2างพลังอำนาจ (Empower) เป\\นกระบวนการปฏิสัมพันธFระหวOางบุคคล ซึ่งเป\\น ความเชื่อในความสามารถของบุคคลที่เรียนรู2จากประสบการณF และการคิดเชิงวิเคราะหF (Gibson, ๑๙๙๑, PP ๓๕๕ ) โดยสรุปกระบวนการเสริมสร2างพลังอำนาจ เป\\นกระบวนการที่เสริมสร2างให2บุคคล องคFกร มีพลังอำนาจในการควบคุมชีวิตของตน มีการพัฒนาขีดความสามารถในการควบคุมป`จจัยที่มี ผลกระทบตOอชีวิตการงาน ความสำเร็จ และความเป\\นอยูOของตนเอง เป\\นกระบวนการสOงเสริมอำนาจที่ เกิดความรOวมมือกัน ความเทOาเทียมกัน ความมีสOวนรOวมในการตัดสินใจ เป\\นการถOายเทอำนาจให2เกิด ความเทOาเทียมกันเป\\นกระบวนการเรียนรู2ทางสังคมที่แสดงถึงการยอมรับการสOงเสริมการชOวยเหลือ ช้แี นะให2บุคคลเกดิ คุณคาO ในตน เชอื่ ในความสามารถทจี่ ะตอบสนองตอ2 งการและบรรลุเปWาหมายของตน คุณลักษณะของแนวคิดการเสริมสร2างพลังอำนาจ (Gibson, ๑๙๙๑, PP ๓๕๗ ) มี คณุ ลกั ษณะดังตOอไปนี้ ๑. การเสริมสร2างพลังอำนาจเป\\นแนวคิดที่มีหลายมิติ กลOาวคือ การเสริมสร2างพลังอำนาจ สามารถมองได2วOาเป\\นทั้งกระบวนการ (Process) และผลลัพธF (Outcome) เมื่อมีการดำเนิน ตามกระบวนการอยOางมีขั้นตอนและมีการประเมินผลที่ชัดเจน จะเป\\นผลลัพธFที่ได2จากการเสริมสร2าง พลังอำนาจ ๒. การเสริมสร2างพลังอำนาจเป\\นกระบวนการที่เพิ่มความมีคุณคOาในตนเองและ เพม่ิ ศักยภาพในตนเอง นอกจากน้ียงั เป\\นกระบวนการสงO เสริมพฤติกรรมสุขภาพเชิงบวกในระดับบคุ คล ๓. การเสริมสร2างพลังอำนาจเป\\นแนวคิดเชิงบวก (Positive Concept) และเป\\น กระบวนการที่ต2องทำอยOางตOอเนื่อง เชOน การศึกษาทดลองโดยการฝ_กอบรมให2ความรู2อยOางสม่ำเสมอและ ตOอเนอ่ื งในสถานบรกิ าร สามารถทำให2ผปู2 •วยเบาหวานสามารถควบคมุ ระดบั นำ้ ตาลในเลือดได2ดขี ้นึ ๔. การเสริมสร2างพลังอำนาจเป\\นแนวคิดเกี่ยวกับการจัดการ ซึ่งอาศัยกระบวนการ ที่เกี่ยวข2องกับความสัมพันธFระหวOางบุคคล (Transaction Concept) ซึ่งสอดคล2องกับผลการศึกษา วOาการให2ผู2ป•วยเบาหวานเลOาถึงป`ญหาและอุปสรรคให2กับกลุOมฟ`ง รวมทั้งรOวมกันหาแนวทางแก2ป`ญหา ทำให2ผ2ปู ว• ยสามารถควบคมุ ระดบั นำ้ ตาลในเลือดไดด2 ีข้ึน ๕. กระบวนการเฉพาะเจาะจงในการแก2ป`ญหาในการจัดการกับสถานการณFแสดงถึง ความแขง็ แกรงO และความสามารถของบุคคล ๖. กระบวนการสร2างการมีสOวนรOวมของผู2ที่ได2รับการสOงเสริมพลังอำนาจ โดยมอบหมาย ให2ผู2ป•วยเป\\นผู2กำหนดกลวิธีในการควบคุมตนเอง ค2นหาวิธีการควบคุม รักษาโรคเบาหวานโดยผู2ป•วย เป\\นคนคิด วางแผน และวางแนวปฏิบัติเองผลลัพธFคือผู2ป•วยและผู2ให2บริการมีความพึงพอใจมากข้ึน ในการดูแลรักษาโรคเบาหวาน และผู2ป•วยมีสภาพจิตสังคมและความรู2สึกการเป\\นอยูOที่ดี ผู2ให2บริการ มีผลสัมฤทธิ์ทางการให2ความรู2 มาตรฐานการแนะนำในการดูแลรักษาผลที่ดีขึ้นและความพึงพอใจ มีความเปน\\ มอื อาชพี มากขนึ้

๖๑ การประยุกตFใช2ในการเสริมสร2างพลังอำนาจตามแนวคิดของกิบสัน (Gibson, ๑๙๙๑, PP ๓๖๓ ) พยาบาลนำไปใช2โดยพัฒนากระบวนการชOวยให2บุคคลสามารถควบคุมป`จจัยที่มีอิทธิพล ตOอการดำรงชีวิตของตนเอง พัฒนากระบวนการทางสังคมของการแสดงการยอมรับ ชื่นชม การสOงเสริม และการพัฒนาการเสริมสร2างความสามารถของบุคคลที่จะตอบสนองตOอความต2องการของตนเองและ แก2ไขป`ญหาด2วยตนเอง และความสามารถในการใช2ทรัพยากรที่จำเป\\นในการดำรงชีวิต เพื่อให2เกิด ความรู2สึกวOาตนเองมีอำนาจในการควบคุมชีวิตของตนเอง พัฒนากระบวนการสร2างบุคคล ให2มีความรับผิดชอบในการดูแลสุขภาพของตนเอง ซึ่งกระบวนการเสริมสร2างพลังอำนาจจะเกิดผลสูงสุด ห า ก ส ม า ช ิ ก ม ี ค ว า ม พ ึ ง พ อ ใ จ ใ น ก า ร เ ข 2 า ร O ว ม ก ิ จ ก ร ร ม ค ว า ม ส า ม า ร ถ ใ น ก า ร ด ู ต ั ว เ อ ง ส ู ง ขึ้ น พัฒนากระบวนการพัฒนาให2บุคคลต2องมีความรับผิดชอบตOอสถาบัน องคFกร และสังคมในบทบาท ความรับผิดชอบสำหรับการดูแลสุขภาพของตนเอง พัฒนากระบวนการหาทางออกทางแก2ป`ญหา มากกวOาที่ตัวป`ญหาเป\\นความแข็งแข็งแกรOงสิทธิความสามารถของบุคคลมากกวOาข2อจำกัดหรือจุดด2อย ของบุคคล พัฒนากระบวนการที่มีกลไกที่เกี่ยวข2องกับอำนาจของบุคคล มีทั้งการให2และการรับอำนาจ หรือการใช2อำนาจรวO มกนั มใิ ชเO พยี งแตOผ2ใู ชอ2 ำนาจพยายามสรา2 งอำนาจ กระบวนการเสริมสร2างพลังอำนาจของกิบสัน (Gibson, ๑๙๙๑, PP ๓๖๐ ) มี ๔ ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นตอนที่ ๑ การศึกษาปรากฎการณFจริง เป\\นการค2นหาเหตุการณFที่ทำให2บุคคลรับสภาพ ป`ญหาที่แท2จริงได2 โดยนำเสนอปรากฎการณFหรือเหตุการณFตามสภาพที่เป\\นจริง จะเกิดปฏิกิริยา ตอบสนองจากบุคคล ๓ ดา2 น คอื ๑. การตอบสนองด2านอารมณF (Emotional Responses) เมื่อบุคคลรับรู2ป`ญหา ที่เกิดขึ้น จะเกิดความรู2สึกงุนงง ช็อก สับสน ตOอต2าน วิตกกังวล และโกรธ เนื่องจากบุคคลไมOสามารถ ยอมรับกับป`ญหาที่เกิดขึ้นในสภาพของความเป\\นจริงได2 ไมOสามารถคาดเดาเหตุการณFลOวงหน2าได2 อาจเกิดจากการขาดความรู2ความเข2าใจในการดูแลที่จะเกิดขึ้นตOอไป ในระดับนี้บุคคลจะเกิด ความคับข2องใจ แตOถ2าบุคคลจะรู2สึกดีขึ้น หากมีการเปลี่ยนแปลงความคิดโดยมีความหวังวOาตนเอง มีโอกาสท่ีจะมีอาการดขี น้ึ ๒. การตอบสนองด2านการรับรู2 (Cognitive Responses) เมื่อบุคคลเกิดความรู2สึก ไมOแนOใจและไมOแนOนอนกับสถานการณFในการดูแลตนเองดังนั้นบุคคลจึงยอมรับการชOวยเหลือ จากบุคคลภายนอก จากหนังสือ วารสารทางวิชาการ แพทยF พยาบาล หรือแม2กระทั่งผู2ป•วยคนอื่น ที่มีสถานการณFคล2ายคลึงกัน เพื่อชOวยให2เกิดความเข2าใจเหตุการณFและสถานการณFทั้งหมด เป\\นระยะ ท่นี ำข2อมูลท่ไี ดท2 งั้ หมดมาประกอบการตดั สินใจ ๓. การตอบสนองด2านพฤติกรรม (Behavioral Responses) เมื่อบุคคลเกิดความรู2สึก วOาการดูแลตนเองเป\\นหน2าที่และความรับผิดชอบของตนเอง จะเกิดการมองป`ญหาในแงOดี และพยายาม

๖๒ ทำความเข2าใจกับป`ญหา บุคคลจะพยายามปรับตัวโดยคิดในแงOดี และจะกระทำทุกสิ่งทุกอยOาง เพื่อให2 การดูแลตนเองเป\\นไปอยาO งมปี ระสทิ ธภิ าพ ขั้นตอนที่ ๒ การสะท2อนคิดอยOางมีวิจารณญาณ เมื่อบุคคลเกิดความหวังในการดูแล จึงสOงผลให2เกิดความเจริญเติบโต มีความตระหนักในอำนาจ ความสามารถและแหลOงที่มาของอำนาจ ของตนเอง เริ่มจากการประเมินตนเองและคิดถึงสถานการณFอยOางมีวิจารณญาณ การดำเนินไป ของการสะท2อนคิดอยOางมีวิจารณญาณ ทำให2บรรลุในผลสำเร็จในการพัฒนาความรู2สึกมีพลังอำนาจ ในตนเองจะทำให2บุคคลกล2าที่จะเผชิญกับความจริง และชOวยให2คิดได2วOาจากเดิมที่คิดวOาตนไมOสามารถ ดูแลตนเองได2 จะเกิดความคิดได2วOาตนไมOได2ไร2ความสามารถ จึงกลOาวได2วOา ขั้นตอนนี้มีความสำคัญนำไปสูO การตดั สนิ ใจเลือกวธิ ีการปฏิบัติที่เหมาะสม และชOวยใหบ2 ุคคลมกี ารรับรูถ2 ึงพลังอำนาจในตนเอง ขั้นตอนที่ ๓ การตัดสินใจเลือดวิธีปฏิบัติกิจกรรมที่เหมาะสม การตัดสินใจเลือกวิธีปฏิบัติ ที่เหมาะสมกับตนเองเพื่อควบคุมและจัดการกับป`จจัยที่เกี่ยวข2อง มีการเผชิญหน2าเพื่อแลกเปลี่ยนข2อมูล กับผู2อื่น เพื่อเป\\นสิ่งที่ชOวยประกอบการตัดสินใจด2วยตนเอง ในขั้นตอนนี้ บุคคลจะตัดสินใจเลือกวิธีการ ปฏิบัติที่ตนเองคิดวOาเหมาะสมและดีที่สุด ซึ่งบุคคลจะมีทางเลือกหลายวิธีการขึ้นอยูOกับการแสวงหา แนวทางแก2ไขปญ` หาของบุคคล โดยในขน้ั ตอนนี้บคุ คลจะมพี นั ธสัญญากับตนเองวาO ๑. การพิทักษFปกปWองสิทธิประโยชนF โดยบุคคลต2องมองวOาการให2การดูแลเป\\นการ ปกปWองสิทธิประโยชนFตนเองเป\\นภาระหน2าที่และความรับผิดชอบของตนสิ่งทำแล2วเกิดประโยชนFและ เปน\\ ผลดีกับตนเองก็จะตอ2 งทำ ๒. การเรียนรู2ในการแก2ป`ญหา เรียนรู2ที่จะแก2ป`ญหาจากระสบการณFเดิมและรOวมกับ ทมี สุขภาพ ๓. การเรียนรู2ในการคงพฤติกรรม โดยจะต2องปฏิบัติอยOางตOอเนื่องอยOางไมOยOอท2อ พยายามทำสิ่งท่ดี ที ีส่ ดุ เพอ่ื ตนเอง ๔. การเจรจาตOอรองในโรงพยาบาล เป\\นการเริ่มต2นที่จะเปลี่ยนแปลงตนเองเข2าไปสOู การมีปฏิสัมพันธFกับทีมสุขภาพ การที่บุคคลจะทำให2เกิดการเจรจาตOอรองให2ทีมสุขภาพบุคคลจะต2อง ดำรงไว2ซึ่งการปฏิบัติ และพัฒนาตนเองจนกลายเป\\นคนหนึ่งที่มีสOวนสำคัญในการดูแลตนเอง และ สามารถคงไว2ซง่ึ ความรส2ู กึ พลังอำนาจในตนเอง ๕. การสร2างความรู2สึกการมีสOวนรOวม การที่บุคคลต2องการมีสOวนรOวมในการดูแลรักษา และการตัดสินใจในการรักษา ทำให2บุคคลแสวงหาข2อมูลที่ทันสมัยเป\\นประโยชนFจากบุคคลอ่ืน ในทีมสุขภาพ การสร2างสัมพันธภาพ และการมีสOวนรOวมอภิปรายป`ญหากับทีมสุขภาพ ทำงานเป\\นทีม ชOวยใหก2 ารตดั สินใจแก2ปญ` หาเปน\\ ไปไดอ2 ยOางมีประสทิ ธิภาพ ทำใหบ2 คุ คลเกิดความเช่ือมั่นในตนเอง ขั้นตอนที่ ๔ การคงไว2ซึ่งการปฏิบัติอยOางมีประสิทธิภาพ การคงไว2ซึ่งการปฏิบัติ อยOางมีประสิทธิภาพ เป\\นขั้นตอนสุดท2ายของการสเริมสร2างพลังอำนาจ ในระยะนี้เมื่อพบป`ญหา ในการปฏิบัติตามทางเลือกแล2ว พยาบาลและผู2ป•วยจะรOวมมือแก2ไขป`ญหา ซึ่งเป\\นผลมาจากการที่บุคคล

๖๓ เกิดความตระหนักในอำนาจของตนเอง ความสามารถและศักยภาพของตนพยายามคงอยูOด2วยตนเอง แม2วาO สถานการณFตาO ง ๆ เปลีย่ นแปลงไป เมื่อบุคคลนำวิธีการที่เลือกใช2ไปปฏิบัติแล2วเกิดประสิทธิภาพหรือประสบความสำเร็จ บุคคลจะเกิดความรู2สึกมีพลังอำนาจในการควบคุมสิ่งที่มิทธิพลตOอตนเองได2 และจะคงไว2ซึ่งพฤติกรรม ในการแก2ป`ญหานั้น สำหรับใช2ในครั้งตOอไปและเมื่อพบป`ญหาสามารถย2อนกลับไปในวงจรของ กระบวนการเสริมสร2างพลังอำนาจได2อีกอยOางเป\\นพลวัตร การที่บุคคลจะสามารถผOานแตOละข้ันตอนได2 จะต2องใช2พลังอำนาจ พลังใจ ความเชื่อมั่น และความสามารถในระดับสูง ทั้งนี้ ขั้นตอนจะเกิดขึ้นได2 อยOางมีประสิทธิภาพเพียงใดขึ้นอยูOกับป`จจัยนำและป`จจัยเกี่ยวข2อง ซึ่งได2กลOาวไปแล2วในตอนต2น แนวทางการเสริมสร2างพลังอำนาจสามารถทำได2ทั้งเป\\นรายบุคคล และรายกลุOม ซึ่งมีข2อดีและอุปสรรค แตกตOางกันไป อยOางไรก็ตาม เมื่อบุคคลสามารถผOานกระบวนการเสริมสร2างพลังอำนาจทั้ง ๔ ขั้นตอนได2 อยOางมีประสิทธิภาพแล2ว จะเกิดผลตOอบุคคลในคุณลักษณะที่จะชOวยให2สามารถปฏิบัติงานได2บรรลุ ผลสำเร็จตามเปWาหมายที่ต2องการ และสามารถแก2ป`ญหาได2ด2วยตนเอง ผลลัพธFของการเสริมสร2าง พลังอำนาจทำให2เกิดผลเชิงบวก คือการที่บุคคลรับรู2วOาตนเองมีความสามารถในการควบคุมสถานการณF ที่เกี่ยวข2องกับตนเองได2 โดยมีการรับรู2 ๔ ด2านคือ รับรู2ถึงความรู2สึกถึงความสำเร็จ การพัฒนาตนเอง มีความรู2สึกพึงพอในในตนเอง และมีเปWาหมายและมีความหมายในชีวิตของตนเอง นอกจากน้ี ยังเกิดผล ทำให2บุคคลมีศักยภาพทางด2านความสามารถในการดูแลตนเอง ความรู2สึกถึงสมรรถนะแหOงตน การมีพฤตกิ รรมสุขภาพที่ดี การสรา2 งความเขม2 แข็งของชุมชน การบริหารจัดการกระบวนการเสริมสร2างความชุมชนเข2มแข็งด2วยการสOงเสริมการรวมตัว เรียนรู2รOวมคิดรOวมทดลองปฏิบัติจริง รวมทั้งการเสริมหนุนกลุOมที่มีการรวมตัวอยูOแล2วให2เข2มแข็ง เน2นศักยภาพความพร2อมของชุมชน เชื่อมโยงกับการทำมาหาเลี้ยงชีพตั้งแตOระดับป`จเจก ระดับครอบครัว จนถึงระดับชุมชน คำนึงถึงความพอประมาณและความพออยูOพอกินเป\\นลำดับแรก กOอนที่จะเชื่อมตOอกับชุมชนและสังคมภายนอก มีกระบวนการจัดการองคFความรู2อยOางเป\\นขั้นเป\\นตอน มีเครอื ขาO ยการเรยี นรู2 ทงั้ ภายในและภายนอกชมุ ชน โดย ๑. การสOงเสริมการรวมตัวของคนในชุมชน ทำกิจกรรมเพื่อประโยชนFของชุมชน ในรูปแบบ ที่หลากหลายที่เป\\นทางการและไมOเป\\นทางการ รวมตัวกันในประเด็นที่สนใจรOวมกันและมีความต2องการ อยากพัฒนารOวมกัน รวมตัวกันเพื่อแก2ไขป`ญหาที่เกิดขึ้น โดยผู2นำต2องเอื้อให2เกิดเวทีในการแสดง ความคิดเห็นและรับรู2ข2อมูลรOวมกันภายใต2กฎระเบียบและสิทธิที่ควรได2รับ ตลอดจนการสนับสนุน งบประมาณจาก ๔ องคกF รหลกั เพ่ือเสรมิ สมรรถนะของรบั การทำงานในชมุ ชนอยOางตอO เนือ่ ง ๒. การเสรมิ สรา2 งการรบั ร2ู การเรียนร2ู และการจัดการของชมุ ชน โดย

๖๔ ๒.๑ พัฒนาระบบฐานข2อมูลชุมชนด2วยเทคโนโลยีดิจิทัล สร2างเครื่องมือเอง เรียนรู2เอง และลงมือปฏิบัติเอง ปรับข2อมูลให2ทันสมัยอยูOเสมอ ทั้งข2อมูลระดับชุมชน ข2อมูลศักยภาพชุมชน ข2อมูล ระดับครัวเรือน ข2อมูลสOวนบุคคล สถานะของกลุOมเปWาหมาย กิจกรรมของชุมชน ทุนทางเศรษฐกิจ ทุนทางทรัพยากรธรรมชาติ ทุนภูมิป`ญญาท2องถิ่นและปราชญFหรือผู2นำตามธรรมชาติในชุมชน การสืบค2น ประวัติศาสตรFท2องถิ่นและวัฒนธรรมชุมชน เป\\นต2น โดยจัดทำเป\\นแผนที่ทุนของชุมชนที่คนในชุมชน สามารถเข2าถึงได2สะดวกและนำไปใช2เป\\นฐานในการจัดการทรัพยากรของชุมชนและกำหนดทางเลือก การพฒั นาทสี่ อดคลอ2 งกับวถิ ีชวี ติ ๒.๒ จัดให2มีกระบวนการเรียนรู2รOวมกันในชุมชนอยOางตOอเนื่องสม่ำเสมอ รOวมคิดรOวมทำ รOวมกำหนดแนวทางและกิจกรรมการพัฒนาของชุมชนที่ยึดหลักการเสริมสร2างความเข2มแข็งของชุมชน โดยใช2ข2อมูลและทรัพยากรในชุมชนพัฒนาการดำเนินการตามการประเมินสภาพของชุมชน การวิเคราะหFสาเหตุโยงใยของป`ญหา จัดลำดับความสำคัญของป`ญหา แล2วรOวมกันหาทางแก2ไขป`ญหา สุขภาพชุมชน เพื่อนำไปสูOการสร2างกลุOมปฏิบัติการจริง มีการสร2างเครือขOายในการแลกเปลี่ยนเรียนรู2 ผOานกระบวนการจัดการความรู2 อาทิ กองทุนสัจจะวันละบาท กองทุนฌาปนกิจ สหกรณFออมทรัพยF กองทุนหมูOบ2าน เป\\นต2น การพัฒนาดังกลOาวต2องมีการทำประชาพิจารณาเพื่อให2เกิดการยอมรับ และนำไปสูOการพัฒนาเป\\นแผนของหมูOบ2าน แผนชุมชน แผนตำบล และแผนยุทธศาสตรFของหนOวยงาน และของจงั หวัดตOอไป ๒.๓ สOงเสริมให2กลุOมปราชญF กลุOมแกนนำและผู2รู2 ถOายทอดความรู2และภูมิป`ญญาท2องถิ่น ผOานการเรียนรู2และการจัดการความรู2ในชุมชน โดยเชื่อมโยงความหลากหลายทางชีวภาพและ ความหลากหลายทางวัฒนธรรมกับวิถีชีวิตความเป\\นอยูOจริง ควบคูOกับการค2นหาผู2นำตามธรรมชาติ รOุนใหมทO เี่ ข2มแขง็ มคี ุณธรรมจรยิ ธรรม มีความเพยี ร และมจี ติ สำนกึ ตอO สวO นรวมให2เป\\นพลงั ขับเคลอื่ นและ ขยายผลกจิ กรรมการเรยี นรขู2 องชมุ ชนในวงกวา2 งและระยะยาว ๒.๔ สนับสนุนการทำวิจัยชุมชนท2องถิ่นโดยพัฒนาศักยภาพคนในชุมชนรOวมกับ การประเมินชุมชนเชิงชาติพรรณวรรณาเพื่อให2ได2ชุดความรู2ทางมิติสังคมวัฒนธรรม มิติวิถีชีวิต มิติ การนำใช2ทุนทางสังคมและทรัพยากรในชุมชนท2องถิ่นมาพัฒนาให2เกิดการมีสOวนรOวมในการออกแบบ กลุOมปฏิบัติการในพื้นที่ให2เกิดขึ้นอยOางเหมาะสม เชOน การทำสวนสมรมปลูก ๓ อยOางประโยชนF ๗ อยOาง การเลี้ยงไส2เดือน การสืบสานการรำกลองยาว การเลี้ยงหมูหลุม เป\\นต2น โดยปฏิบัติการของทุกกลOุม ในชุมชนต2องมีการเชื่อมโยงและเอื้อกระบวนการหรือเอื้อผลลัพธFจากกลุOมปฏิบัติการตOอกันในชุมชน เพื่อใหเ2 กดิ การเอือ้ อาทรและเชือ่ มโยงในการดูแลสขุ ภาพชมุ ชนรวO มกัน ๓. การเสริมสร2างภูมิคุ2มกันและทักษะชีวิตให2ประชาชนในชุมชนเพื่อพร2อมรับ การปรับเปลี่ยนและการรู2เทOาทันการเปลี่ยนแปลง โดยต2องมีการพัฒนาและสร2างภูมิคุ2มกันทางสังคม ให2ในระดับพื้นฐานของครอบครัว ระดับชุมชน ปลูกฝ`งความเอื้ออาทรตOอกัน การเกื้อกูลกันระหวOาง

๖๕ ครอบครัว ระหวOางชุมชนตามบริบทของสังคมวัฒนธรรมในพื้นที่ ให2สามารถรOวมกันแก2ไขป`ญหาสุขภาพ ของชุมชนไดท2 ุกสถานะการณFโดย ๓.๑ เสริมสร2างครอบครัวให2มีความมั่นคง มีสัมพันธภาพที่ดี มีความเข2มแข็ง ทางคุณธรรมจริยธรรมในครอบครัว โดยจัดกิจกรรมปฏิสัมพันธFอยOางตOอเนื่อง ใช2สื่อชุมชนและ สื่อสาธารณะให2ข2อมูลขOาวสารสนเทศที่เป\\นประโยชนFในการดำรงชีวิต เชOน ความรู2ด2านโภชนาการ คำปรึกษาการใช2ชีวิตสมรสและการเป\\นพOอแมOที่ดี วิธีการเข2ารับบริการจากรัฐ ราคาผลิตภัณฑFการเกษตร ชOองทางการตลาด ฯลฯ รวมถึงการสร2างคOานิยมครอบครัวอบอุOนผOานบทบาทชายหญิง การจัดกิจกรรม เชือ่ มโยงบทบาทครอบครัว สถานศึกษา และสถาบันทางศาสนาอยาO งสม่ำเสมอ ๓.๒ เสริมสร2างโอกาสและสภาพแวดล2อมในชุมชนให2เอื้อตOอการศึกษาและ การเรียนรู2ตลอดชีวิตทั้งในระบบและนอกระบบอยOางตOอเนื่อง เชื่อมโยงแหลOงเรียนรู2ในชุมชน เชOน ศูนยFการเรียนรู2ของชุมชน ศูนยFสาธิตของหนOวยงานรัฐ พิพิธภัณฑFพื้นบ2าน รวมทั้งสิ่งแวดล2อมที่อำนวย ความสะดวกให2ชุมชนเข2าถึงแหลOงเรียนรู2ภายนอกอยOางสม่ำเสมอด2วยสาระและเครื่องมือที่หลากหลาย ในราคาถูก เชOน การศึกษาทางไกลผOานดาวเทียม รายการวิทยุโทรทัศนFที่สร2างสรรคF อินเทอรFเน็ตประจำ ชุมชน สื่อส่ิงพมิ พF ฯลฯ ๓.๓ เสริมสร2างความมั่นคงในการดำรงชีวิตของคนในชุมชน ทั้งการสร2างหลักประกัน ชีวิต สวัสดิการสังคม ความมั่นคงด2านอาหาร ความมั่นคงด2านสุขภาพและที่อยูOอาศัย การคุ2มครอง ผู2บริโภค และความมั่นคงในสิทธิมนุษยชน โดยสนับสนุนการระดมทุนในชุมชนเพื่อการออมทรัพยF ในหลากหลายรูปแบบ เชOน กลุOมสัจจะออมทรัพยF สหกรณFออมทรัพยF การออมวันละบาท ฯลฯ เพื่อเป\\น แหลOงทุนในการพัฒนาอาชีพและจัดสวัสดิการขั้นต2นของชุมชน ควบคูOกับการสร2างวินัยในการใช2จOาย รวมไปถึงการสOงเสริมให2มีการออมสินทรัพยFของคนในชุมชน เพื่อชOวยลดรายจOาย เพิ่มรายได2 ในการประกอบอาชีพและการดำรงชีวิต เชOน การออมความอุดมสมบูรณFของดิน น้ำ ป•า พืชผัก ผลไม2 และสัตวF เป\\นต2น ๓.๔ สร2างประชาคมสุขภาพของชุมชนเพื่อใช2ประโยชนFจากความหลากหลาย ทางชีวภาพและภูมิป`ญญาท2องถิ่นในการสร2างความมั่นคงทางอาหาร โดยการทำเกษตรผสมผสาน ให2มีกินตลอดปž การใช2สมุนไพรและภูมิป`ญญาท2องถิ่นทดแทนการใช2สารเคมีและเพื่อความปลอดภัย ของอาหาร ควบคูOกับการเสริมสร2างให2ชุมชนมีบทบาทในการสOงเสริมสุขภาพและเฝWาระวังสุขภาวะ ของชุมชน ทั้งโรคอุบัติใหมO โรคระบาดซ้ำ การมีสุขอนามัยที่ดีและสภาพแวดล2อมที่นOาอยูOปลอดมลภาวะ รวมถึงเตรียมความพร2อมและยกระดับการพัฒนาคุณภาพบริการให2ชุมชนและองคFกรปกครอง สOวนท2องถิ่นมีความสามารถในการจัดบริการทางสังคมขั้นพื้นฐานได2อยOางมีประสิทธิภาพ สอดคล2องกับ ความต2องการของประชาชนแตOละชOวงวัยและวิถีชีวิตในชุมชน เชOน การจัดศูนยFเด็กเล็กในชุมชน ที่สอดคล2องกับวิถีชีวิตและเอื้อตOอการสOงเสริมบทบาทพOอแมO การจัดบริการดูแลผู2สูงอายุโดยชุมชน การดูแลสิทธิมนุษยชนและสิทธิชุมชน การให2ความชOวยเหลือ เด็ก สตรี คนพิการ ผู2สูงอายุและ

๖๖ ผู2ด2อยโอกาสที่ถูกเอารัดเอาเปรียบ เป\\นต2น รวมทั้งการขับเคลื่อนกระบวนการพัฒนาชุมชนนOาอยูOแบบ องคFรวมทีม่ Oงุ สOูความสะอาด สงบ สะดวก ความปลอดภยั และความมีระเบียบวินยั ๓.๕ พัฒนาศักยภาพของชุมชนและองคFกรปกครองสOวนท2องถิ่นในมีความสามารถใน การประสานงานกับหนOวยงานภายนอกเพื่อหาเครือขOายการจัดการความเสี่ยงภัยของชุมชน เชOน การเฝWา ระวังความเสี่ยงจากภัยพิบัติจากธรรมชาติหากเกิดภัยพิบัติน้ำทOวมต2องอาศัยเครือขOายภายนอกเข2ามา ชOวยเหลือ ความเสี่ยงจากราคาผลิตภัณฑFการเกษตรสOงผลให2เศรษฐกิจของชุมชนตกต่ำรายได2 ครัวเรือนลดลง ความเสี่ยงจากโรคอุบัติใหมOและโรคระบาดซ้ำทำให2เกิดการเจ็บป•วยที่สOงผลตOอการ ดำเนินชีวิต ดังนั้นจึงควรมีความสามารถในการหาระบบเครือขOายการให2ความชOวยเหลืออยOางครบวงจร และมีประสิทธภิ าพ ๓.๖ เชื่อมโยงบทบาทองคFกรปกครองสOวนท2องถิ่น ชุมชน สถาบัน ทางศาสนา และ สถานศึกษาในการสบื สานวฒั นธรรมจารตี ประเพณที ด่ี งี ามของชุมชน การฟนœ› ฟูคOานิยมการทำงานรOวมกนั เชOน ประเพณีลงแขก สืบชะตาลำน้ำ เป\\นต2น การปฏิบัติตามหลักธรรมและการทำนุบำรุงศาสนา การชOวยเหลือเกื้อกูลกันฉันทFเครือญาติโดยเฉพาะคนยากจน การเฝWาระวังพฤติกรรมเสี่ยงของเด็กและ เยาวชน รวมทั้งการสร2างความเข2าใจและเคารพความหลากหลายทางวัฒนธรรมและชนตOางชาติพันธุF รณรงคFสร2างจิตสำนึกสาธารณะให2คนในชุมชนเป\\นพลเมืองดี มีความรับผิดชอบตOอสOวนรวม มีความซือ่ สัตยF รักและภาคภูมใิ จในบา2 นเกดิ รวมทง้ั สนบั สนนุ การเป\\นอาสาสมคั รชมุ ชน เปาa หมายความยงั่ ยนื เปWาหมายความยั่งยืนเป\\นเปWาหมายที่จะขจัดความยากจนในทุกรูปแบบให2แล2วเสร็จภายในปž พ.ศ. ๒๕๗๓ ซึ่งสหประชาชาติ (United nation, ๒๐๑๙, PP ๑) เปWาหมายดังกลOาวกำหนด กลุOมเปWาหมายที่อาศัยอยูOในสถานการณFที่มีความเสี่ยงในการเข2าถึงทรัพยากรและการบริการขั้นพื้นฐาน รวมถึงชOวยเหลือชุมชนที่ได2รับผลกระทบจากความขัดแย2งและภัยพิบัติที่เกี่ยวข2องกับสภาพภูมิอากาศ ขจดั ความหวิ โหย บรรลคุ วามมนั่ คงทางอาหาร สงO เสริมเกษตรกรรมอยOางยัง่ ยืนรวม ๑๗ เปาW หมาย คอื GOAL ๑. ขจัดความยากจน : No Poverty มุOงมั่นขจัดความหิวโหยและความอดอยากทุก รูปแบบ ให2แล2วเสร็จภายในปžพ.ศ. ๒๕๗๓ เพื่อให2แนOใจวOาเด็กและผู2ด2อยโอกาสจำนวนมากได2รับการ เข2าถงึ อาหารที่เพยี งพอและมคี ุณคาO ทางโภชนาการตลอดท้ังปž GOAL ๒. ขจัดความหิวโหย : Zero Hunger โดยสOงเสริมการเกษตรอยOางยั่งยืน การปรับปรุงชีวิตความเป\\นอยูOและกำลังการผลิตของเกษตรกรรมขนาดเล็ก ที่ชOวยให2เข2าถึงแหลOงที่ดิน ทำกิน เทคโนโลยี และการตลาดอยOางเทOาเทียม นอกจากนี้ ความรOวมมือระหวOางประเทศก็เป\\นสิ่งสำคัญ ที่สร2างความเชื่อมั่นในการลงทุนในโครงสร2างพื้นฐานและเทคโนโลยีเพื่อเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร เราจะสามารถยตุ คิ วามอดอยากและความหวิ โหยได2ภายในปพž .ศ. ๒๕๗๓

๖๗ GOAL ๓. มีสุขภาพและความเป\\นอยูOที่ดี : Good Health and Well-being ลด อัตราการเสียชีวิตของเด็ก การปรับปรุงสุขภาพของมารดาและการตOอสู2กับเชื้อเอชไอวีหรือเอดสF มาลาเรียและโรคอื่น ตั้งแตOปžพ.ศ. ๒๕๓๓ สามารถปWองกันการเสียชีวิตของเด็กทั่วโลก โดยลดลงกวOาร2อย ละ ๕๐ และการเสียชีวิตของมารดาก็สามารถลดลงได2ร2อยละ ๔๕ ในทั่วโลก ภาวะการติดเชื้อเอชไอวี และเอดสFที่เกิดขึ้นใหมO สามารถลดลงได2ร2อยละ ๓๐ และมากกวOา ๖,๒๐๐,๐๐๐ ชีวิตได2รับปWองกันจาก โรคมาลาเรียการเสียชีวิตเหลOานี้สามารถหลีกเลี่ยงได2โดยการปWองกันและการรักษา การศึกษา แคมเปญ การสร2างภูมิคุ2มกันของโรคและการดูแลสุขภาพเพศและระบบสืบพันธFุ เปWาหมายการพัฒนาอยOางยั่งยืน มีความมุOงมั่นที่จะยุติการระบาดของโรคเอดสF วัณโรค มาลาเรีย และโรคติดตOออื่น ภายในปžพ.ศ. ๒๕๗๓ ซึ่งมีจุดมุOงหมายเพื่อให2บรรลุหลักประกันสุขภาพถ2วนหน2าและจัดให2มีการเข2าถึงยาและวัคซีน อยOางปลอดภัยและมีประสิทธิภาพสำหรับทุกคน การสนับสนุนการวิจัยและพัฒนาวัคซีนก็เป\\นสOวนสำคัญ ของกระบวนการน้ี และเก่ยี วขอ2 งกบั ระบบสขุ ภาพชมุ ชนของการพยาบาลชุมชนมากที่สดุ GOAL ๔. การศึกษาที่เทOาเทียม : Quality Education ผู2ที่ได2รับการศึกษาในระดับ ประถมศึกษา อัตราการลงทะเบียนเรียนรวมในประเทศกำลังพัฒนาเพิ่มขึ้นถึงร2อยละ ๙๑ จำนวน ของเด็กทั่วโลกที่ไมOได2รับการศึกษาลดลงได2เกือบครึ่งหนึ่ง นอกจากน้ี อัตราผู2ที่มีความสามารถ ในการอOานออกเขียนได2ยังเพิ่มขึ้นเป\\นอยOางมาก และเด็กผู2หญิงได2ไปโรงเรียนมากขึ้นกวOาเดิม สิ่งเหลOาน้ี ล2วนเปน\\ ความสำเร็จอนั ยอดเยี่ยม GOAL ๕. ความเทOาเทียมทางเพศ : Gender Equality พันธมิตรของ UN และประชาคม โลกให2ความเสมอภาคทางเพศเป\\นศูนยFกลางในการทำงาน และพวกเราได2เห็นความสำเร็จ อันนOาประทับใจ มีผู2หญิงจำนวนมากขึ้นที่ได2เรียนในโรงเรียน และในภูมิภาคสOวนใหญO ก็มีความเทOาเทียม กันทางเพศในการศึกษาระดับประถมศึกษา ในขณะนี้ ผู2หญิงสามารถทำงานนอกบ2านและได2รับคOาแรง จากงาน GOAL ๖. การจัดการน้ำและสุขาภิบาล : Clean Water and Sanitation ภายในปžพ.ศ. ๒๕๗๓ ทำให2มีน้ำดื่มที่ปลอดภัยและราคาเหมาะสม จำเป\\นต2องมีการลงทุนโครงสร2างพื้นฐาน ที่เหมาะสม โดยจัดให2มีสิ่งอำนวยความสะดวกด2านสุขอนามัยและสOงเสริมสุขอนามัยในทุกระดับ ปกปWอง และฟ›œนฟูระบบนิเวศนFที่เกี่ยวข2องกับน้ำ เชOน ป•าไม2 ภูเขาและแมOน้ำ พื้นที่ชุOมน้ำเป\\นสิ่งจำเป\\นที่ต2องดูแล ถ2าหากเราจะลดการขาดแคลนน้ำ นอกจากน้ี ความรOวมมือระหวOางประเทศ ยังเป\\นส่ิงจำเป\\น ที่จะสOงเสริมให2มีการใช2น้ำอยOางมีประสิทธิภาพและสนับสนุนเทคโนโลยีการบำบัดน้ำในประเทศที่กำลัง พัฒนา รบั รองการมีพลงั งานทที่ ุกคนเขา2 ถึงได2 เชอ่ื ถือได2 ยั่งยนื ทนั สมัย GOAL ๗. พลังงานสะอาดทที่ กุ คนเขา2 ถงึ ได2 : Affordable and Clean Energy มีเปาW หมาย ที่จะทำให2เกิดการผลิตไฟฟWาที่เหมาะสมในทุกท่ี ซึ่งหมายถึงการลงทุนในแหลOงพลังงานสะอาด เชOน พลังงานแสงอาทิตยF พลังงานลมและพลังงานความร2อน การนำมาตรฐานการประหยัดคOาใช2จOาย ที่มีประสิทธิภาพมาใช2ในอาคารและอุตสาหกรรมสำหรับความหลากหลายของเทคโนโลยียังสามารถลด

๖๘ การใช2ไฟฟWาทั่วโลกได2 ร2อยละ ๑๔ ซึ่งหมายถึงการลดการใช2งานโรงไฟฟWาขนาดกลาง ประมาณ ๑,๓๐๐ แหOง การขยายโครงสร2างพื้นฐานและพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อให2มีแหลOงที่มาของพลังงานสะอาดในประเทศ ที่กำลังพัฒนา เป\\นเปWาหมายสำคัญที่ทั้งการขยายโครงสร2างและการพัฒนาเทคโนโลยีสามารถสOงเสริม การเจริญเติบโตและชOวยเหลือสิ่งแวดล2อมได2 สOงเสริมการเติบโตทางเศรษฐกิจที่ตOอเนื่องครอบคลุมและ ยั่งยืน การจา2 งงานท่มี คี ุณคOา GOAL ๘. การจ2างงานที่มีคุณคOาและการเติบโตทางเศรษฐกิจ : Decent Work and Economic Growth มุOงมั่นที่จะสOงเสริมการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่ยั่งยืนโดยบรรลุเปWาหมาย การผลิตในระดับที่สูงขึ้นและผลิตผOานนวัตกรรมทางเทคโนโลยี สนับสนุนนโยบายที่สOงเสริม ให2ผู2ประกอบการและการสร2างงานซึ่งเป\\นกุญแจสำคัญในเรื่องน้ี เชOนเดียวกับมาตรการที่มีประสิทธิภาพ ที่จะกำจัดการบังคับใช2แรงงานทาสและการค2ามนุษยF ด2วยเปWาหมายเหลOานี้ ภายในปž พ.ศ. ๒๕๗๓ เราต2องการให2เกิดการจ2างงานเต็มรูปแบบและมีประสิทธิภาพ และการทำงานที่เหมาะสมสำหรับผู2หญิง และผู2ชายทุกคน พัฒนาโครงสร2างพื้นฐานที่พร2อมรับการเปลี่ยนแปลง สOงเสริมการปรับตัวให2เป\\น อุตสาหกรรมอยOางยัง่ ยนื และทั่วถงึ และสนบั สนุนนวตั กรรม GOAL ๙. อุตสาหกรรม นวัตกรรม โครงสร2างพื้นฐาน : Industry, Innovation and Infrastructure ความก2าวหน2าทางเทคโนโลยีก็เป\\นกุญแจสำคัญในการหาทางแก2ป`ญหาอยOางยั่งยืนให2กับ ความท2าทายทางเศรษฐกิจและสิ่งแวดล2อม เชOน การจัดให2มีชิ้นงานใหมOและสOงเสริมประสิทธิภาพ ในการใช2พลังงาน การสOงเสริมอุตสาหกรรมที่ยั่งยืนและการลงทุนในการวิจัยทางวิทยาศาสตรFและ นวัตกรรม เหลาO นีเ้ ป\\นวธิ ีท่ีสำคัญทจ่ี ะชวO ยสนับสนุนการพัฒนาอยาO งย่ังยนื GOAL ๑๐. ลดความเหลื่อมล้ำ : Reduced Inequality ความไมOเทOาเทียมด2านรายได2 เป\\นป`ญหาระดับโลกที่ต2องการการแก2ไข ซึ่งป`ญหานี้เกี่ยวข2องกับการปรับปรุงกฎระเบียบข2อบังคับ การตรวจสอบของตลาดการเงินและสถาบันด2านการเงิน การสOงเสริมการชOวยเหลือด2านการพัฒนา และ การลงทุนโดยตรงจากตOางชาติไปยังภูมิภาคที่มีความจำเป\\นมากที่สุด การอำนวยความสะดวก ในการอพยพย2ายถิ่นที่ปลอดภัยและการเคลื่อนย2ายของผู2คนก็เป\\นสิ่งสำคัญในการแก2ไขป`ญหา การแบงO เขตแดน GOAL ๑๑. เมืองและถ่นิ ฐานมนษุ ยFอยOางย่ังยืน : Sustainable Cities and Communities ทำให2เมืองและการตั้งถิ่นฐานของมนุษยFมีความปลอดภัย ทั่วถึง พร2อมรับการเปลี่ยนแปลงและพัฒนา อยOางยง่ั ยนื GOAL ๑๒. แผนการบริโภคและการผลิตที่ยั่งยืน : Responsible Consumption and Production การทำให2เมืองปลอดภัยและยั่งยืน หมายถึง การทำให2เข2าถึงที่อยูOอาศัยที่ปลอดภัยและ เหมาะสมและพัฒนาการตั้งถิ่นฐานของชุมชนแออัด นอกจากนี้ยังเกี่ยวข2องกับการลงทุนเรื่องการขนสOง สาธารณะ การสร2างพื้นที่สาธารณะสีเขียวและการปรับปรุงการวางผังเมืองและการจัดการในลักษณะ แบบมีสOวนรวO ม

๖๙ GOAL ๑๓. การรับมอื การเปลี่ยนแปลงสภาพภมู ิอากาศ : Climate Action การท่จี ะบรรลุ เปWาหมายการเติบโตทางเศรษฐกิจและการพัฒนาที่ยั่งยืนนั้นต2องลดรอยเท2าทางนิเวศลงอยOางเรOงดOวน โดยการเปลี่ยนแปลงการผลิตและการบริโภคสินค2าและทรัพยากร การเกษตรกรรมเป\\นผู2ใช2น้ำรายใหญO ทส่ี ุดในโลก และในขณะนมี้ ีการจัดการนำ้ ใหถ2 งึ รอ2 ยละ ๗๐ ของผใู2 ชน2 ้ำทงั้ หมด GOAL ๑๔. การใช2ประโยชนFจากมหาสมุทรและทรัพยากรทางทะเล : Life Below Water การจัดการการใช2ทรัพยากรธรรมชาติรOวมกันอยOางมีประสิทธิภาพและวิธีการกำจัดขยะที่เป\\นพิษและ มลพิษเป\\นสิ่งสำคัญที่จะทำให2บรรลุเปWาหมายนี้ การสOงเสริมให2มีการรีไซเคิลและลดขยะมูลฝอย ในอุตสาหกรรม ธุรกิจ และผู2บริโภคเป\\นสิ่งสำคัญเทOาเทียมกับการสนับสนุนประเทศกำลังพัฒนา เพื่อก2าวเข2าสูOแผนการบริโภคที่ยั่งยืนภายในปžพ.ศ. ๒๕๗๓ ดำเนินมาตรการเรOงดOวนเพื่อรับมือ กบั การเปลี่ยนแปลงสภาพภมู อิ ากาศและผลกระทบ GOAL ๑๕. การใช2ประโยชนFจากระบบนิเวศทางบก : Life on Land สร2างกรอบ การทำงานเพื่อการจัดการอยOางยั่งยืนและปกปWองระบบนิเวศทางชายฝ`³งและทางทะเลจากภาวะมลพิษ จากแหลOงบนบก ตลอดจนจัดการป`ญหาผลกระทบของการเป\\นกรดของมหาสมุทร เสริมสร2าง การอนุรักษFและใช2ประโยชนFอยOางยั่งยืนของทรัพยากรทะเลผOานกฎหมายระหวOางประเทศ ซึ่งจะสามารถ ชOวยบรรเทาป`ญหาที่เกิดขึ้นกับมหาสมุทร ปกปWอง ฟ›œนฟู และสOงเสริมการใช2ประโยชนFจากระบบนิเวศ ทางบกอยOางยงั่ ยืน GOAL ๑๖. สังคมสงบสุข ยุติธรรม ไมOแบOงแยก : Peace and Justice Strong Institutions มุOงมั่นที่จะลดความรุนแรงทุกรูปแบบ พร2อมทำงานรOวมกับรัฐบาลและชุมชนเพื่อหาแนว ทางแก2ไขป`ญหาความขัดแย2งและความไมOมั่นคงอยOางยั่งยืน การสOงเสริมการปกครองด2วยกฎหมายและ การสOงเสริมสิทธิมนุษยชน เป\\นกุญแจสำคัญในกระบวนการนี้เชOนเดียวกับการลดอาวุธผิดกฎหมาย สOงเสริมการมีสOวนรOวมของประเทศกำลังพัฒนาในสถาบันการปกครองทั่วโลก สร2างพลังแหOงการเป\\น หุ2นสOวนความรOวมมือระดบั สากลตอO การพฒั นาท่ีย่งั ยนื GOAL ๑๗. ความรOวมมือเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน : Partnerships to achieve the Goal มุOงมั่นที่จะเพิ่มความรOวมมือระหวOางประเทศพัฒนาแล2วกับประเทศกำลังพัฒนา (North-South) และ ความรOวมมือระหวOางประเทศกำลังพัฒนา (South-South) โดยการสนับสนุนแผนระดับชาติ เพื่อการบรรลุเปWาหมาย สOงเสริมการค2าระหวOางประเทศและชOวยเหลือประเทศกำลังพัฒนาเพิ่มอัตรา การสOงออก ซึ่งนี่คือสOวนประกอบทั้งหมดที่จะชOวยให2ประสบผลสำเร็จในหลักเกณฑFสากลและระบบ การค2าทีเ่ สมอภาค ซึ่งเป\\นสิ่งที่ยตุ ิธรรม เป¢ดกวา2 งและเปน\\ ประโยชนFตOอทกุ ฝา• ย

๗๐ ตัวอยLางการประยุกตJใช2แนวคิดและกลวิธีการสร2างเสริมการมีสLวนรLวมของชุมชนในการปฏิบัติการ พยาบาล จากงานวิจัยเรื่องการพัฒนาระบบและกลไกการจัดบริการสุขภาพสำหรับผู2สูงอายุในชุมชน ขององคFกรปกครองสOวนท2องถิ่น (หทัยชนก บัวเจริญ, จุฑารัตนF ผู2พิทักษFกุล, วริยา จันทรFขำ,ณัฐธยานF อังคประเสริฐกุล, และศิริพร ฉายาทับ, ๒๕๕๘, หน2า ๑๐๓) สามารถนำผลงานวิจัยมาวิเคราะหF เทียบเคียงแนวคิดและกลวิธีการสร2างเสริมการมีสOวนรOวมของชุมชนในการปฏิบัติการพยาบาลได2ดัง ตารางที่ ๒.๑ ตารางที่ ๒.๑ สรุปการวิเคราะหFแนวคิดและกลวิธีการสร2างเสริมการมีสOวนรOวมของชุมชนในการ ปฏบิ ตั กิ ารพยาบาล ผลการวิจัยเร่อื งการพฒั นาระบบและกลไก การประยุกตใE ชแ@ นวคิดและกลวิธีการสรา@ งเสรมิ การมีสวG นรGวมของชมุ ชนในการปฏบิ ัติการพยาบาล การจัดบรกิ ารสขุ ภาพสำหรับผูส@ ูงอายุในชมุ ชน ขององคEกรปกครองสวG นท@องถิ่น แนวทางการพัฒนาระบบและกลไกการจัดการบริการ จากการคิดชดุ กิจกรรมสามารถวเิ คราะหCไดว; Eา สุขภาพสำหรับผู;สูงอายุในชุมชน ขององคCกรปกครอง ๑.ใช;แนวคิดการเสริมสร;างพลังอำนาจเพื่อพัฒนา สEวนท;องถิ่นจากข;อมูลเบื้องต;น ผู;วิจัยได;ทำการวิเคราะหC ศ ั ก ย ภ า พ ม ี ก า ร ฝ Y ก อ บ ร ม ก า ร ด ู แ ล ผ ู ; ส ู ง อ า ยุ ความเปLนไปได;ในการพัฒนาระบบและกลไกการจัดการ โดยให;อาสาสมัครหมูEบ;านคนในครอบครัว และผู;สูงอายุ บริการสุขภาพสำหรับผู;สูงอายุในชุมชน ขององคCกร เปLนผู;เข;ารับการอบรม ซึ่งจะอบรมเรื่องการทานอาหาร ปกครองสEวนท;องถิ่น ในการเพิ่มคุณภาพการขับเคลื่อน ให;เหมาะสมกับสุขภาพ การออกกำลังกาย ให;ผู;สูงอายุ และการรณรงคC อันนำไปสูEความเข;มแข็งของชุมชน ได;ชวE ยเหลือตวั เองได; ท;องถิ่น และความตEอเนื่องในการจัดบริการสุขภาพ ๒. ใช;แนวคิดดการเสริมสร;างความเข;มแข็งของชุมชน สำหรับผู;สูงอายุ โดยใช; ๖ กิจกรรมหลัก เปLนกิจกรรม และแนวคิดการสร;างการมีสEวนรEวม โดยพัฒนาระบบ เชงิ ยุทธศาสตรC ดงั น้ี บริการ เทศบาลตำบลโพรงมะเดื่อมีการจัดหาบุคลากร กจิ กรรมหลักที่ ๑ การจดั บริการสุขภาพดูแลตนเอง ที่มีความสามารถในการผู;แลผู;สูงอายุ โดยมีงบประมาณ ๑. การบริการสอนให;ดูแลตนเอง ๒. การบริการสอน ให;โรงพยาบาลสEงเสริมสุขภาพได;ศึกษาสนับสนุน อาสาสมัครเพื่อการให;บริการผู;สูงอายุ ๓. การจัดหา งบประมาณในการสEง อสม. เข;าฝYกอบรมด;าน บริการผด;ู แู ลชEวยเหลอื ผสู; ูงอายุ สาธารณสุข มีหนEวยกู;ชีพสำหรับให;บริการรับ สEง กิจกรรมหลักที่ ๒ การบริการสุขภาพเพื่อพัฒนา ผู;สูงอายุ สEวนกิจกรรมการตรวจสุขภาพ อสม. มีกิจกรรม สภาพแวดล@อมสำหรับผสู@ ูงอายุ ดูแลสุขภาพประชาชนทั้งหมูEบ;าน ดูแลเรื่องของโรค ๑. บริการปรับบ;านให;เอื้อตEอการดำเนินชีวิต ระบาด ตรวจเชค็ สุขภาพของคนในชุมชน ใหว; ัคซีน ของผู;สูงอายุ ๒. จัดและปรับพื้นที่บริการสาธารณะ ๓. ใช;แนวคิดทุนทางสังคมรEวมกับแนวคิดการมีสEวนรEวม ในพื้นที่สำหรับการบริการผู;สูงอายุ ๓. จัดบริการกลุEม การพัฒนาและการนำใช;ข;อมูลในการสEงเสริมแก;ไข/ ชEวยเหลอื กนั จัดการป^ญหาผู;สูงอายุ เทศบาลตำบลโพรงมะเดื่อได;จัด

๗๑ ผลการวิจัยเรือ่ งการพัฒนาระบบและกลไก การประยกุ ตEใช@แนวคดิ และกลวธิ กี ารสรา@ งเสรมิ การจัดบรกิ ารสขุ ภาพสำหรับผู@สงู อายใุ นชุมชน การมสี วG นรวG มของชุมชนในการปฏิบตั ิการพยาบาล ขององคEกรปกครองสวG นท@องถ่นิ กจิ กรรมหลักท่ี ๓ การพฒั นาระบบบรกิ ารสุขภาพ ให;นกั พฒั นาชมุ ชน เปLนผดู; ูแลและจดั กจิ กรรมให;ผส;ู งู อายุ ๑. บริการผู;สูงอายุที่บ;าน ๒. จัดบริการของดูแลผู;สูงอายุ ได;แสดงความต;องการความชEวยเหลือ และจัดทำข;อมูล รายวันภายในโรงพยาบาลสEงเสริมสุขภาพตำบล หรือ มาประมวลผล เพ่ือจดั กิจกรรมใหผ; ;ูสูงอายมุ สี ขุ ภาพจติ ใจ องคCกรปกครองสEวนท;องถิ่น หรือองคCกรของชุมชน เชEน รEางกายที่ดีนำเอาศักยภาพของผู;สูงอายุที่มีความรู; วัด เปLนต;น ๓. จัดบริการแบบผสมผสานในการดูแล ความสามารถและประสบการณCด;านตEาง ๆ มาใช; สขุ ภาพ ประโยชนCในการเสริมสร;างความเข;มแข็งให;ครอบครัว กิจกรรมหลักที่ ๔ การจัดทำนโยบายจัดตั้งกองทุนหรือ ชมุ ชนและสงั คมสวE นรวม จัดบริการสวัสดิการชวG ยเหลอื กัน ๑. ประกาศนโยบายให;มีการจัดสวัสดิการของกองทุนใน ชมุ ชนเพิ่มสำหรับผสู; งู อายุ กิจกรรมหลักที่ ๕ การจัดบริการสGงเสริม และบริการ จัดการปUญหาผส@ู ูงอายุ ๑. จัดบริการตามทุนทางสังคมและแหลEงประโยชนC ในการดำเนินกิจกรรมและการบริการสำหรับผู;สูงอายุ ๒. จัดบริการการดูแลผู;สูงอายุกรณีฉุกเฉิน ถูกทำร;าย และมภี ยั พิบตั ิ กิจกรรมหลักท่ี ๖ การพัฒนากฎ กติกา ระเบียบ แนวปฏิบัติ เพื่อหนุนเสริมการดำเนินกิจกรรมเสริม ความเขม@ แขง็ องคกE รปกครองสGวนท@องถนิ่ ๑. กำหนดข;อบัญญัติท;องถิ่นและแผนงบประมาณ ในการสนับสนุนการดูแลผู;สูงอายุ ๒. สนับสนุน ให;ผู;สูงอายุมีสEวนรEวมในการกำหนด กฎ กติกาวางแผน นโยบายท;องถ่นิ บทสรุป กลวิธีและนวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนเป\\นวิธีการที่พยาบาลชุมชนจำเป\\นต2องเข2าใจและ เลือกใช2กลวิธีให2เหมะสมกับบริบทของชุมชน ซึ่งหลักการสร2างเสริมการมีสOวนรOวมโดยนำทุนทางสังคม มารOวมดำเนินการจำเป\\นที่สุด โดยเฉพาะใช2กระบวนการตามแนวคิดการประชาสังคมเพื่อสร2างการรับรู2 รOวมคิด รOวมทำ และรOวมประเมินผล จะทำให2เกิดการเสริมสร2างพลังอำนาจในองคFกรชุมชน ดังนั้น พยาบาลชุมชนที่ทำงานในระบบการดูแลสุขภาพระดับปฐมภูมิ ต2องสามารถออกแบบกิจกรรม การจัดบริการสุขภาพในทุกมิติตามสถานการณFของชุมชนเพื่อให2เกิดความเข2มแข็งของชุมชน และ

๗๒ สิ่งสำคัญคือ พยาบาลชุมชนต2องตระหนักการประยุกตFใช2สารสนเทศและเทคโนโลยีดิจิทัลในการพัฒนา นวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชน และควรสร2างแนวคิดการพัฒนานวัตกรรมหรือสิ่งใหมOในการบริหาร จัดการและการพัฒนาเครื่องมือที่จะชOวยให2ทำงานในชุมชนได2อยOางมีประสิทธิภาพนำไปสOูเปWาหมาย ความยง่ั ยืน คำถามทบทวน ๑. จงอธบิ ายหลักการสรา2 งเสรมิ การมีสOวนรOวมของชุมชนกง่ึ เมอื งกง่ึ ชนบท ๒. หากทOานต2องใช2แนวคดิ การมสี OวนรOวมในการทำงานกลุมO ของทาO นอยาO งไร ๓. หากทาO นทำงานในชมุ ชนชนบททาO นจะใช2ทนุ ทางสงั คมอยOางไร ๔. แนวคดิ การสร2างเสริมพลงั อำนาจชวO ยให2ทำงานในชมุ ชนเขตเมืองไดอ2 ยOางไร ๕. ระบบการดแู ลสุขภาพระดบั ปฐมภูมิสำคญั อยาO งไรในการพยาบาลชุมชน ๖. การสร2างความเขม2 แขง็ ของชมุ ชน สOงเสรมิ การดแู ลระบบสุขภาพชุมชนได2อยาO งไร ๗. เปาW หมายทยี่ ่งั ยืนจะชOวยการสร2างความมนั่ คงทางดา2 นสุขภาพชมุ ชนได2อยOางไร ๘. การเสริมสร2างศักยภาพชุมชนในการอยูOรOวมกันกับทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล2อม อยาO งสันตแิ ละเก้ือกูลกันสำคัญอยOางไรในการทำงานชุมชน ๙. แนวคดิ การสรา2 งนวัตกรรมระบบสขุ ภาพชมุ ชน ความหมาย และความสำคัญอยOางไร ๑๐. จงยกตัวอยาO งการพฒั นานวัตกรรมระบบสุขภาพชุมชนในเขตเมอื ง

๗๓ เอกสารอ%างองิ กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร. (๒๕๕๙). แผนพัฒนาเทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจ และสังคม. กรงุ เทพฯ : กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สาร. ขนิษฐา นันทบุตร, พีรพงษF บุญสวัสดิ์กุลชัย, กล2าเผชิญ โชคบำรุง, แสงเดือน แทOงทองคำ, กนิษฐา อรรควาไสยF, กมลทิพยF ขลังธรรมเนียม, นิลภา จิระรัตนวรรณะ, สุคนธF วรรธนะอมร, จงกลณี จันทรศิริ, จิตรศิริ ขันเงิน, วิราวรรณ คล2ายหิรัญ, ปะราลี โอภาสนันทF และปริญญา สารธิมา. (๒๕๕๐). บทสังเคราะหJนวัตกรรมสูLยุทธศาสตรJระบบสุขภาพชุมชน. นนทบุรี : อุษาการ พมิ พF. ประเวศ วะส.ี (๒๕๓๙). การพฒั นามนุษยตJ ามแนวทางมนษุ ยนJ ยิ ม. กรุงเทพฯ : มูลนธิ หิ มอชาวบา2 น. ชูชัย ศภุ วงศ.F (๒๕๔๐). ประชาสังคมไทย ทรรศนะนกั คิดในสงั คมไทย. กรุงเทพฯ : พฆิ เณศ พริ้นทFตงิ้ เซ็นเตอรF จำกัด. ชยั อนันตF สมทุ รวณิช. (๒๕๓๙). รฐั . กรุงเทพฯ : สำนักพิมพจF ฬุ าลงกรณFมหาวทิ ยาลยั . วิลาวัลยณF เสนารัตนF และคณะ. (๒๕๕๐). ๑๒๔ แผนภาพความคิดการปฏิบัติการของนวัตกรรม บรกิ ารสุขภาพปฐมภูมิพืน้ ทภี่ าคเหนอื . นนทบุรี : สำนักงานหลกั ประกนั สุขภาพถ2วนหน2า. วรรณภา ศรีธัญรัตนF และผOองพรรณ อรุณแสง. (๒๕๕๐) การพัฒนางานประจำสูLนวัตกรรม : การพยาบาลเออื้ อาทรผู2สูงอาย.ุ ขอนแกOน : คลังนานาวทิ ยา. ราชบัณฑิตยสถาน. (๒๕๔๒). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรุงเทพฯ : นานมบี §คุ สพF ับลเิ คชัน่ สF จำกัด รัฐธรรมนูญแหOงราชอาณาจักรไทย. ๒๕๔๐. (๒๕๔๐, ๑๑ ตุลาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เลOม ๑๑๔, ตอนท่ี ๕๕ก , หนา2 ๑-๙๙. สบื ค2นเมื่อวันท่ี ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๐, จาก http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2540/A/055/1.PDF

๗๔ นิกร จันภิลม, ศตพล กัลยา, ภาสกร เรืองรอง และรุจโรจนF แก2วอุไร. (๒๕๖๒). เทคโนโลยีการศึกษาใน ยุค Thailand ๔.๐. วารสารปGญญาภิวฒั น.J ๑๑ (๑). ๓๐๔ - ๓๑๔. สำนักงานนวัตกรรมแหOงชาติ. (๒๕๖๒). นวัตกรรมเพื่อสังคมที่ขับเคลื่อนด2วยเทคโนโลยีดิจิทัล. คน2 หาเมอื่ กมุ ภาพันธ,F ๑๕, ๒๕๖๐, จาก https://social.nia.or.th/wp-content/uploads/2 0 1 9 / 1 2 / digital-social-innovation- public.pdf สำนักพฒั นาสงั คมและคณุ ภาพชีวิต. (๒๕๔๖). การพัฒนาทุนทางสังคม. วารสารเศรษฐกจิ และสงั คม. ๔๐, ๓ , ๓๖ – ๔๐. Chen, J., Viardot, E. amd Brem, A. (๒๐๑๙). Innovation and innovation management. สบื คน2 เมอ่ื วันที่ ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๐, Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/331189067_Innovation_and_innovatio n_management Gibson CH. (๑๙๙๑). A Concept analysis of empowerment. Journal of Advanced Nursing. ๑๖(๓), ๓๕๔-๓๖๑. United nation. (๒๐๑๙). The 17 Goals. สืบค2นเมื่อวันที่ ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๐, Retrieved from https://sdgs.un.org/goals