บาลี 3

กมั มธารยสมาส มีปกติสงั ขยานาํ หนา้ ช่ือวา่ ทิคุ สมาส มี 2 คือ สมาหารทคิ ุ คือ ทิคทุ ่ีรวมนามศพั ท์มีเนือ้ ความเป็นพหุ วจนะ ทําให้เป็นเอกวจนะ นปงุ สกลงิ ค์ เชน่ ตโย โลกา ตโิ ลกํ โลก 3 จตสโฺ ส ทิสา จตุททฺ สิ ํ ทิศ 4 ป�ฺจ อินฺทฺริยานิ ป�จฺ นิ ฺทรฺ ิยํ อินทรีย์ 5

•อสมาหารทคิ ุ คือ ทิคทุ ่ีไมไ่ ด้ทําให้เป็นเอกวจนะ นปงุ สกลงิ ค์ เชน่ •เอโก ปคุ ฺคโล เอกปุคคฺ โล บคุ คลผ้เู ดียว จตสโฺ ส ทิสา จตุททฺ สิ า ทิศ 4 ท. ป�ฺจ พลานิ ป�จฺ พลานิ กําลงั 5 ท.

ตปั ปุริสสมาส •นามศพั ท์มี อํ วภิ ตั ติ เป็นต้น ในท่ีสดุ ทา่ นยอ่ เข้าด้วยบทเบอื ้ ง ปลาย ช่ือวา่ ตปั ปรุ ิสสมาส (ศพั ท์นามนามที่ประกอบด้วยทตุ ยิ าวภิ ตั ติ ถงึ สตั ตมี วภิ ตั ติ สมาสเข้ากบั บทหลงั ช่ือวา่ ตปั ปรุ ิสสมาส) ตปั ปรุ ิสสมาส บทหน้าที่เป็นนามนาม แปลออกสาํ เนียงอายต นิบาตแหง่ วภิ ตั ติใด ให้แยกออกมาประกอบวภิ ตั ตินนั้

ทุตยิ าตปั ปุริส •บทหน้าประกอบด้วยทตุ ิยาวภิ ตั ติ หรือ ออกคําแปลในทตุ ิยา วภิ ตั ติ เชน่ •สขุ ํ ปตฺโต สุขปปฺ ตโฺ ต (ปรุ ิโส) (บรุ ุษ) ถงึ แล้วซง่ึ สขุ

ตตยิ าตปั ปุริส •บทหน้าประกอบด้วยตตยิ าวิภตั ติ หรือ ออกคําแปลในตติยา วิภตั ติ เชน่ •อสนิ า กลโห อสกิ ลโห ความทะเลาะเพราะดาบ

จตุตถตี ปั ปุริส •บทหน้าประกอบด้วยจตตุ ถีวิภตั ติ หรือ ออกคําแปลในจตตุ ถี วิภตั ติ เชน่ •กฐินสสฺ ทสุ สฺ ํ กฐินทสุ ฺสํ ผ้าเพ่ือกฐิน

ปัญจมตี ปั ปุริส •บทหน้าประกอบด้วยปัญจมีวภิ ตั ติ หรือ ออกคําแปลในปัญจมี วภิ ตั ติ เชน่ •วาตสมฺ า ภยํ วาตภยํ ภยั แตล่ ม

ฉัฏฐีตปั ปุริส •บทหน้าประกอบด้วยฉฏั ฐีวิภตั ติ หรือ ออกคําแปลในฉฏั ฐี วภิ ตั ติ เชน่ •ร�ฺโญ ปตุ ฺโต ราชปุตโฺ ต บตุ รแหง่ พระราชา

สัตตมตี ปั ปุริส •บทหน้าประกอบด้วยสตั ตมีวิภตั ติ หรือ ออกคําแปลในสตั ตมี วิภตั ติ เชน่ •วเน ปปุ ผฺ ํ วนปุปผฺ ํ ดอกไม้ในป่ า