นวัตกรรมสื่อการสอน (E-book) นางสาวปานิสรา ปาดเปอร์ 6421126051 D2

วัดศรีชุม (ตำนานพระพูดได้เมืองพระร่วง) ผู้จัดทำ นางสาวปานิ สรา ปาดเปอร์ รหัส 6421126051 D2 คณะมนุษยศาสตร์และสั งคมศาสตร์ สาขาวิชา สังคมศึกษา ค.บ.

คำนำ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-book)เล่มนี้ จัดทำขึ้นสำหรับใช้ ประกอบการเรียนการสอนในรายวิชาประวัติศาสตร์ไทย รหัสวิชา 2194106 เรื่องวัดศรีชุม (ตำนานพระพูดได้เมืองพระร่วง) โดยมี เนื้อหาประกอบไปด้วย ประวัติ สภาพโบราณ พระอจนะ ศิลาจารึก วัดศรีชุม ความสำคัญของวัด องค์ความรู้วัดศรีชุมจังหวัดสุโขทัย และข้อสอบท้ายบทพร้อมเฉลย ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-book) เล่ม นี้จะเป็นสื่อการเรียนการสอนที่อำนวยประโยชน์ต่อการเรียน ประวัติศาสตร์ไทย ผู้จัดทำ นางสาวปานิสรา ปาดเปอร์

สารบัญ หน้า เรื่อง 1 2 บทนำ 4 ประวัติความเป็นมา 6 สภาพโบราณ 7 พระอจนะ 8 ศิลาจารึกของวัดศรีชุม ความสำคัญของวัด 9 องค์ความรู้วัดศรีชุมจังหวัดสุโขทัย สรุป 11 ข้อสอบท้ายบท 12 เฉลย 13 บรรณานุกรม 14

1 บทนำ วัดศรีชุม เป็นศาสนโบราณสถานแห่งหนึ่งในเขตอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ตั้งอยู่ทางทิศ ตะวันตกเฉียงเหนือนอกกำแพงเมืองเดิม ใน ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย วัดแห่งนี้เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปาง มารวิชัยองค์ใหญ่ซึ่งมีนามว่า \"พระอจนะ\" องค์พระพุทธรูปประดิษฐานอยู่ใน มณฑป ซึ่งปัจจุบันยอดพระมณฑปได้พังทลายหมดแล้วเหลือแต่เพียงผนัง กำแพงโดยรอบ ไม่มีหลังคาปกคลุม เป็นพระพุทธรูปกลางแจ้งจนถึงทุกวันนี้ พระพุทธอจนะ เป็นที่เลื่องลือถึงความศักดิ์สิทธิ์และมีมนต์เสน่ห์และ เอกลักษณ์ชวนให้นักท่องเที่ยวมาเที่ยวชมและสักการะอย่างไม่ขาดสาย และถือ เป็นหนึ่งในสถานที่เที่ยวที่สำคัญที่สุดแห่งหนึ่งของจังหวัดสุโขทัย ในปัจจุบันทาง ด้านตะวันตกเฉียงใต้ไม่ห่างจากตัวโบราณสถานนัก มีวัดสร้างใหม่มีพระภิกษุสงฆ์ จำพรรษา ใช้ชื่อว่าวัดศรีชุมเช่นเดียวกัน

2 ประวัติ \"วัดศรีชุม\" มาจากคำเรียกพื้นเมืองเดิม ซึ่งหมายถึง ต้น โพธิ์ ดังนั้นชื่อ ศรีชุม จึงหมายถึงดงของต้นโพธิ์ แต่ในหนังสือ พระราชพงศาวดาร กรุงศรีอยุธยา ที่ เขียนในสมัยอยุธยาตอนปลาย ไม่เข้าใจความหมายนี้แล้ว จึงเรียกสถานที่นั้นว่า \" ฤๅษี ชุม\" วัดศรีชุมนั้น สันนิษฐานว่าสร้างในสมัย พ่อขุนรามคำแหง โดยปรากฏ อยู่ใน ศิลาจารึก สุโขทัยหลักที่ 1 ว่า \"เบื้องตีนนอนเมืองสุโขทัยนี้ มีพระอจนะ มี ปราสาท\" พระประธานในมณฑปจึงมีชื่อว่า \"พระอจนะ\" พระมณฑปกว้างด้านละ 32 เมตร สูง 15 เมตร ผนังหนา 3 เมตร ผนังด้านซ้ายเจาะเป็นทางทำบันได ใน ผนังขึ้นไปถึงหลังคา ตามฝาผนังอุโมงค์มีภาพเขียนเก่าแก่แต่เลอะเลือนเกือบ หมด ภาพเขียนนี้มีอายุเกือบ 700 ปี เพดานผนังมีแผ่นหินชนวนสลักภาพลาย เส้นเป็นเรื่องในชาดกต่างๆ มีจำนวน 50 ภาพ เรียงประดับต่อเนื่องกัน ทั้งหมดนี้ ถือได้ว่าเป็นงานจิตรกรรมไทยที่เก่าแก่ที่สุด พระอจนะ วัดศรีชุม มุมมองจากด้านบนมณฑป

3 ในสมัย อยุธยา เมื่อครั้งสมเด็จ สมเด็จพระนเรศวรมหาราช ประกาศ อิสรภาพในปี พ.ศ. 2127 ที่เมืองแครง ทำให้หัวเมืองต่าง ๆ ยกเลิกการส่ง ส่วย ให้กับ พม่า แต่ยังมีเมือง เชลียง ( สวรรคโลก ) ที่ไม่ยอมทำตามพระ ราชโองการของพระองค์ พระองค์จึงนำทัพเสด็จมาปราบเมืองเชลียง และได้มี การมาชุมนุมทัพที่วัดศรีชุมแห่งนี้ก่อนที่จะไปตีเมืองเชลียง และด้วยการรบใน ครั้งนั้นเป็นการรบระหว่างคนไทยกับคนไทยด้วยกัน ทำให้เหล่าทหารไม่มีกำลัง ใจในการรบไม่อยากรบ สมเด็จพระนเรศวรจึงได้วางแผนสร้างกำลังใจให้กับ ทหาร โดยการให้ทหารคนหนึ่งปีนบันไดขึ้นไปทางด้านหลังองค์พระ และพูดให้ กำลังใจแก่เหล่าทหาร ทำให้ทหารเกิดกำลังใจที่จะต่อสู้ ด้วยเหตุนี้จึงทำให้เกิด ตำนานพระพูดได้ที่วัดศรีชุมแห่งนี้ และพระนเรศวรยังได้มีการทำ พิธีถือน้ำ พิพัฒน์สัตยา ขึ้นที่วัดแห่งนี้ด้วย พระมณฑปและพระอจนะ ตามหลักฐานระบุว่าวัดแห่งนี้ได้มีการบูรณะครั้งใหญ่ในสมัย พระเจ้าลิไท และมีการดูแลบูรณะเรื่อยมา สันนิษฐานว่าวัดนี้ได้ถูกทิ้งร้างในสมัยอยุธยา ตอนปลาย จนกระทั่งในสมัย รัชกาลที่ 9 ได้มีโครงการบูรณปฏิสังขรณ์ ในปี พ.ศ. 2495 โดยเริ่มมีการบูรณะพระพุทธรูปพระอจนะ โดยศาสตราจารย์ ศิลป์ พีระศรี และอาจารย์ เขียน ยิ้มสิริ วัดจึงอยู่ในสภาพที่เห็นในปัจจุบัน

4 สภาพโบราณสถาน วัดศรีชุม เป็นโบราณสถานที่ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของเมืองสุโขทัย สันนิษฐานว่าสร้างในสมัย พ่อขุนรามคำแหง ในวัดปรากฏโบราณสถานขนาด ใหญ่ลักษณะมณฑปรูป สี่เหลี่ยมจัตุรัส ประดิษฐานพระพุทธรูปปูนปั้ นขนาดใหญ่ เต็มมณฑป ซึ่งสันนิษฐานว่าในอดีตตัวมณฑปน่าจะมีหลังคาคล้าย โดม ตัว มณฑปนั้นตั้งอยู่บนฐานสูง ด้านหน้าเปิดเป็นช่องเห็นพระพักตร์พระพุทธรูป งดงามแต่ไกล สมเด็จพระนเรศวรทรงกระทำพิธีถือน้ำพระพิพัฒนสัตยาปลุกปลอบใจขวัญทหาร ปฐมเหตุ แห่งตำนาน \"พระพูดได้\" ( ภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดสุวรรณดาราราม อยุธยา) ตัวโบราณสถานประกอบด้วยอาคารหลัก 2 หลัง หลังแรกเป็น มณฑป รูป สี่เหลี่ยมกว้าง 32 คูณ 32 ม. สูง 15 ม. ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปที่มีชื่อว่า พระอจนะ ในด้านหน้า เป็น วิหาร หลวงมี 6 ห้อง ปรากฏในศิลาจารึกว่า “เบื้อง ตีนนอน” อยู่ทางทิศเหนือ จะมีพระพุทธรูปใหญ่ “เบื้องหัวนอน” จะอยู่ทางทิศ ใต้

5 สมัย พ่อขุนรามคำแหง โปรดให้สร้างมณฑปครอบพระพุทธรูปไว้ และใน สมัย พระเจ้าลิไท โปรดให้ก่อผนังใหม่อีกข้างให้ห่างจากผนังเดิม 1 เมตร 50 ซ.ม. โดยช่องว่างให้ทำบันได ทำ อุโมงค์ ขึ้นไปทางด้านหลังองค์พระ ผนังของ อุโมงค์นี้โปรดให้ไปแกะ หินชนวน จากเจดีย์เก้ายอดที่วัดมหาธาตุที่แกะ สลัก เป็นเรื่องราว ชาดก 550 พระชาติ และในส่วนที่แกะหินชนวนโปรดให้สร้าง พระสาวก ปางลีลา กระทำอัญชลีขึ้นแทน ในการสร้างมณฑปที่มีผนัง 2 ชั้นนั้น ได้รับอิทธิพลศิลปะโปโลนนารวะของ ลังกาซึ่งแพร่หลายมากในสมัยปรกมพาหุ ในสมัย พ่อขุนรามคำแหง นิยมสร้าง พระอัฏฐารส และสมัย พระยาลิไท นิยม สร้างพระสาวกลีลา ภาพจิตรกรรมจำหลักลายเส้นบนหินชนวน เรื่องชาดก ประดับผนังมณฑปวัดศรีชุม จังหวัดสุโขทัย

6 พระอจนะ \" พระอจนะ\" คำว่า อจนะ มีผู้ให้ความหมายพระอจนะว่าหมายถึงคำใน ภาษา บาลี ว่า “อจละ” ซึ่งแปลว่า “ผู้ไม่หวั่นไหว มั่นคง” “ผู้ที่ควรแก่การเคารพกราบ ไหว้” พระอจนะเป็น พระพุทธรูป ปางมารวิชัย ขัด สมาธิ ราบ วัสดุปูนปั้ น แกน ในก่ออิฐและ ศิลาแลง หน้าตักกว้าง 11.30 เมตร สูง 15 เมตร องค์พระพุทธรูป มีขนาดใหญ่เต็ม วิหาร ศิลปะ แบบสุโขทัย มณฑปวัดศรีชุม จังหวัดสุโขทัย ถ่ายเมื่อครั้งการก่อนบูรณะ ภาพถ่าย คาดว่าถ่ายเมื่อต้นรัชสมัยรัชกาลที่ 5

7 ศิลาจารึกวัดศรีชุม ศิลาจารึกวัดศรีชุม เรียกว่า ศิลาจารึกหลักที่ 2 ทำด้วย หินดินดาน เป็นรูป ใบ เสมา กว้าง 67 เซนติเมตร สูง 275 เซนติเมตร หนา 8 เซนติเมตร ด้านที่ หนึ่งจารึก อักษรไทยสุโขทัย ภาษาไทย มี 107 บรรทัด ด้านที่สองมี 95 บรรทัด มีอายุประมาณ ปี พ.ศ. 1880 - 1910 นาย พลโทพระยาสโมสรสรรพ การ เมื่อครั้งเป็นที่หลวงสโมสรพลการ พบที่อุโมงค์วัดศรีชุม เมืองเก่าสุโขทัย เมื่อปี พ.ศ. 2430 ปัจจุบันอยู่ที่ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร ศิลาจารึกวัดศรีชุม

8 ความสำคัญของวัด วัดศรีชุมมีการวางผังที่แปลกกว่าวัดทั่วไปที่ใช้มณฑปที่มีพระพุทธรูป ขนาดใหญ่ประดิษฐานเป็นประธานของวัดเปรียบเป็น อุเทสิกเจดีย์ และมี พระ วิหาร ต่อออกมาแบบที่เป็นที่นิยมในสมัยนั้น นัก โบราณคดี ให้ความ เห็นว่ามณฑปพระอจนะน่าจะสร้างโดยมีคติเป็นพระ คันธกุฎี คือที่ประทับ ของ พระพุทธเจ้า ในสมัย พุทธกาล องค์ประธานวัดศรีชุม 1.วัดนี้เป็นสถานที่พบศิลาจารึกหลักที่ 2 หรือศิลาจารึกวัดศรีชุม พูดถึงความ เป็นมาของราชวงศ์พระร่วง และราชวงศ์ผาเมืองและการตั้งเมืองสุโขทัย ซึ่ง เป็นหลักฐานสำคัญที่ยืนยันความเป็นของแท้ดั้งเดิมของจารึกหลักที่หนึ่งใน คราวที่มีกรณีข้อกล่าวหาว่าจารึกหลักหนึ่งเป็นของปลอม 2.แผ่นหินที่แกะมาจากเจดีย์วัดมหาธาตุจารึกเป็นรูปบุคคล และรูปอาคาร เป็น หลักฐานชั้นสำคัญที่ทำให้เรารู้ว่าอาคารและบุคคลในสุโขทัยเป็นอย่างไร 3. วัดศรีชุมถือเป็นสัญลักษณ์ทางการท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัดสุโขทัย

9 องค์ความรู้ : วัดศรีชุม เมืองสุโขทัย วัดศรีชุม เมืองสุโขทัย ตั้งอยู่นอกกำแพงเมืองตรงมุมทิศตะวันตกเฉียงเหนือ เป็นกลุ่มโบราณสถานที่มีคูน้ำล้อมรอบทั้งสี่ด้าน มีพื้นที่นี้กว้างประมาณ 100 เมตร และยาวประมาณ 150 เมตร วัดศรีชุม เมืองสุโขทัย ตั้งอยู่นอกกำแพง เมืองตรงมุมทิศตะวันตกเฉียงเหนือ เป็นกลุ่มโบราณสถานที่มีคูน้ำล้อมรอบทั้งสี่ ด้าน มีพื้นที่นี้กว้างประมาณ 100 เมตร และยาวประมาณ 150 เมตร ประกอบ ไปด้วยสิ่งก่อสร้าง ดังนี้ 1. อาคารที่ประดิษฐานพระพุทธรูปประทับนั่งขนาดใหญ่เต็มพื้นที่ภายใน อาคารหรือเรียกว่ามณฑป มีขนาดหน้าตักกว้างประมาณ 11.30 เมตร เชื่อกัน ว่าชื่อพระพุทธรูปเรียกตามที่ปรากฏในศิลาจารึกหลักที่ 1 กล่าวว่า “เบื้องตีน นอนเมืองสุโขทัยนี้ มีตลาดปสาน มีพระอจนะ มีปราสาทมีป่าหมากพร้าว มีป่า หมากลาง” ชื่อพระอจนะสัญนิษฐานว่ามีความหมายว่า ผู้ไม่หวั่นไหว สร้างเป็น พระพุทธรูปปางมารวิชัย องค์ที่เห็นในปัจจุบันนี้ได้บูรณะปฏิสังขรณ์ใหม่ราวปี พ.ศ. 2496-2499 มณฑปนี้ตรงประตูทางเข้าเจาะเป็นช่องสูง ผนังด้านซ้ายมี ทางเดินเข้าไปภายในผนังและขึ้นไปได้จนถึงหลังคา บนเพดานผนังทางเข้านี้ มี รอยพระพุทธบาท, ภาพสลักอยู่บนหินชนวนจำนวน 64 แผ่น โดยทุกภาพมี อักษรไทยสมัยสุโขทัยโบราณบรรยาย บางภาพมีลักษณะทางศิลปกรรมคล้าย กับศิลปะลังกาและในช่องผนังของมณฑปได้ค้นพบศิลาจารึกหลักที่ 2 เรียกว่า จารึกวัดศรีชุม ที่เล่าเรื่องราวของการก่อตั้งราชวงศ์สุโขทัย รูปแบบมณฑปนี้นัก วิชาการสันนิษฐานน่าจะได้รับอิทธิพลทางรูปแบบศิลปะมาจากศิลปะพุกามใน พม่า 2. ฐานวิหาร 6 ห้อง ขนาดกว้าง 12.50 เมตร ยาว 22 เมตร มีผนังก่อด้วยอิฐ เจาะช่องเป็นรูปกากบาท ตั้งอยู่ด้านทิศตะวันออกหรือด้านหน้าของมณฑป สันนิษฐานว่าเป็นสิ่งก่อสร้างที่สร้างขึ้นภายหลังมณฑปเนื่องจากด้านหลังของ อาคารไม่มีทางเชื่อมต่อไปยังมณฑป 3. วิหารอยู่ทางทิศเหนือของมณฑป ก่อด้วยอิฐขนาดกว้าง 9.50 เมตร ยาว 14 เมตร 4. มณฑปขนาดเล็กก่อด้วยอิฐ เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปกว้าง ยาว ด้าน ละ 9.50 เมตร อยู่ทางด้านหลังวิหารเล็กหรือทางทิศเหนือของมณฑปใหญ่

10 5. ฐานเจดีย์รายจำนวน 9 องค์ ตั้งอยู่ด้านข้างวิหารใหญ่ และมณฑปใหญ่ ด้านทิศเหนือ 6. พระอุโบสถอยู่ทางด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ของมณฑปใหญ่และอยู่นอกคู น้ำที่ล้อมรอบกลุ่มโบราณสถานขนาดใหญ่ 7. คูน้ำล้อมรอบวัด มีขนาดกว้างโดยประมาณ 6 เมตร ล้อมรอบพื้นที่ที่ตั้ง โบราณสถานเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่มีขนาดพื้นที่กว้าง 100 เมตร และยาว 150 เมตร ชื่อวัดศรีชุมสัญนิษฐานว่า มาจากคำว่า ศรี มาจากคำเรียกพื้นเมืองเดิมของ ไทยว่า สะหลี ซึ่งหมายถึงต้นโพธิ์ ดังนั้นชื่อศรีชุม จึงหมายถึง ดงของต้นโพธิ์ แต่ในหนังสือพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาที่เขียนในสมัยอยุธยาตอนปลาย ไม่เข้าใจความหมายนี้แล้ว จึงเรียกสถานที่นี้ว่า ฤๅษีชุม ว่าเป็นสถานที่ที่สมเด็จ พระนเรศวรมหาราช มาประชุมทัพกันอยู่ที่นั้น ก่อนที่จะยกทัพไปปราบเมือง สวรรคโลก อันเป็นต้นตอของตำนานเรื่อง พระพุทธรูปพูดได้ ที่เล่าขานกันต่อ มา https://travel.trueid.net/detail/GwAL9Ry00px

11 สรุป รอยอดีตอันยิ่งใหญ่ของมรดกโลกสุโขทัยปรากฏผ่านโบราณสถานงาน พุทธศิลป์ที่ยังคงอยู่มากหลาย โดยหนึ่งในวัดดังที่ถือเป็นอีกหนึ่งไฮไลท์สำคัญ ของเมืองมรดกโลกสุโขทัยก็คือ “วัดศรีชุม”วัดศรีชุมตั้งอยู่ใน อ.เมือง จ.สุโขทัย มีพิกัดอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของเขตกำแพงเมืองใกล้ๆกับ ประตูศาลหลวงทางทิศเหนือชื่อของวัดศรีชุมข้อมูลส่วนใหญ่ระบุว่ามาจาก คำว่า “สะหลีชุม” คำว่า“สะหลี” เป็นคำโบราณหมายถึง“ต้นโพธิ์” ต่อมา ภายหลัง คำว่าสะหลีได้เรียกขานเป็น “ศรี” ดังนั้นคำว่าศรีชุมจึงหมายถึง ดง ของต้นโพธิ์วัดศรีชุมเป็นวัดที่สันนิษฐานว่าสร้างในสมัยพ่อขุนรามคำแหง ก่อนจะถูกทิ้งร้างลงในสมัยอยุธยาตอนปลาย จากนั้นในสมัยจอมพล ป. พิบูล สงคราม ช่วง พ.ศ. 2496-2499 ได้ทำการบูรณะฟื้ นฟูวัดแห่งนี้ขึ้นมาใหม่ เป็นการบูรณะครั้งสำคัญ โดยยึดรูปแบบ วิธีการ และวัสดุแบบโบราณ มีการ ซ่อมแซมพระประธานใหม่ตามแบบอย่างพระพุทธรูปสำริดศิลปะสุโขทัย ปัจจุบันวัดศรีชุมหลงเหลืออาคารสำคัญอยู่เพียงหนึ่งเดียวคือ อาคารพระ มณฑปที่ภายในมีพื้นที่คับแคบมากพระมณฑปคับแคบแบบนี้เป็นอาคารที่ เรียกว่า “ปฏิมาฆระ” สร้างตามคติความเชื่อสมัยสุโขทัยที่ไม่ได้ต้องการใช้ เป็นที่ประกอบพิธีทางศาสนาเหมือนโบสถ์ในสมัยปัจจุบัน หากแต่สร้างขึ้น เพื่อเป็นการจำลอง “พระคันธกุฎี” หรือ กุฏิที่ประทับของพระพุทธเจ้าใน สมัยพุทธกาล มีความสำคัญเปรียบได้กับองค์เจดีย์ประธานที่เป็นดังตัวแทน ของพระพุทธองค์มณฑปหลังนี้แม้จะคับแคบ แต่กำแพงมณฑปกลับมีความ กว้างร่วม 3 เมตร เนื่องเพราะไม่ได้สร้างเป็นกำแพงทึบตัน หากแต่สร้างเป็น ช่องกำแพงคล้ายอุโมงค์ เจาะทำเป็นบันไดทางเดินขึ้นถึงหลังคา(ปัจจุบันพัง ทลายไม่เหลือร่องรอยให้เห็น) ตามผนังทางเดินมีภาพจิตรกรรมฝาผนังที่แม้ จะเลอะเลือนไปตามกาลเวลาแต่นี่ได้ชื่อว่าเป็นอีกหนึ่งงานจิตรกรรมฝาผนัง ที่เก่าแก่ที่สุดในเมืองไทย ซึ่งในสมัยเรียนมหาวิทยาลัยเมื่อเกือบ 20 ปีที่แล้ว ตอนมาทัศนศึกษาที่สุโขทัย ผมเคยเดินขึ้นไปชมจิตกรรมฝาผนังโบราณที่นี่ แต่มาในวันนี้เขาปิดไม่ให้คนขึ้นไปแล้วอย่างไรก็ดีในความคับแคบของพระ มณฑปกลับโดดเด่นไปด้วย “พระอจนะ” พระประธานองค์โตที่เป็นไฮไลท์ สำคัญของวัดศรีชุม และถือเป็นอีกหนึ่งสัญลักษณ์ของเมืองมรดกโลกสุโขทัย

12 ข้อสอบท้ายบท 1.วัดแห่งนี้ได้มีการบูรณะครั้งใหญ่ในสมัย ก.พ่อขุนบางเมือง ข.พระเจ้าลิไท ค.พ่อขุนรามคำแหง ง. พระมหาธรรมราชาที่2 2.คำว่า ศรี มาจากคำเรียกพื้นเมืองเดิมของไทยว่า \"สะหลี\" ซึ่งหมายถึงอะไร ก.ต้นโพธิ์ ข.ต้นสาละ ค.ต้นราชยตนะ ง.ต้นจิก 3.พระอจนะเป็นพระพุทธรูปปางอะไร ก.รูปปางมารวิชัย ขัดสมาธิราบ ข.รูปปางอธิษฐานเพศบรรพชิต ค.รูปปางถวายเนตร ง.รูปปางเรือนแก้ว 4.โบราณสถานในวัดศรีชุมสร้างในสมัยใด ก.พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ ข.พระยางั่งนำถม ค.พ่อขุนรามคำแหง ง. พ่อขุนบางเมือง 5.ภายในวัดจะมีโบราณสถานขนาดใหญ่ซึ่งมีลักษณะเป็นอย่างไร ก.เป็นมณฑปรูปสี่เหลี่ยมด้านขนาน ข.เป็นมณฑปรูปสี่เหลี่ยมมุมฉาก ค.เป็นมณฑปรูปสี่เหลี่ยมเปียกปูน ง.เป็นมณฑปรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส

13 เฉลย 1.ตอบ ข.พระเจ้าลิไท 2.ตอบ ก.ต้นโพธิ์ 3.ตอบ ก.รูปปางมารวิชัย ขัดสมาธิราบ 4.ตอบ ค.พ่อขุนรามคำแหง 5.ตอบ ง.เป็นมณฑปรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส

14 บรรณานุกรม วิกิพีเดียสารานุุกรมเสรี. (2564). วัดศรีชุม (จังหวัดสุโขทัย). สืบค้นเมื่อ 5 พฤษาคม 2565. จาก https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8 %94%E0%B8%A8%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%8A%E0% B8%B8%E0%B8%A1_(%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%87%E 0%B8%AB%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%AA %E0%B8%B8%E0%B9%82%E0%B8%82%E0%B8%97%E0%B8% B1%E0%B8%A2) ปิ่ น บุตรี. (2556). “วัดศรีชุม”สุโขทัย น่าทึ่งพระพุทธรูปพูดได้. สืบค้นเมื่อ 7 พฤษาคม 2565. จาก https://mgronline.com/travel/detail/9560000124629 กลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์. (2563). องค์ความรู้ : วัดศรีชุม เมือง สุโขทัย. สืบค้นเมื่อ 7 พฤษาคม 2565. จาก https://shorturl.asia/wa8mJ