การทำปุ๋ยหมัก น้ำหมักชีวภาพ

เอกสารเผยแพร่ความรู้ กศน.ตำบลบา้ นหลมุ การทำปยุ๋ หมัก/นำ้ หมักชวี ภาพ ศูนย์เรยี นรูป้ รชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงและเกษตรทฤษฎใี หม่ ประจำตำบลบา้ นหลมุ กศน.ตำบลบ้านหลมุ ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั อำเภอเมอื งสโุ ขทัย สำนกั งานส่งเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยจังหวัดสโุ ขทยั

ก คำนำ ศูนย์เรียนรู้ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียงและเกษตรทฤษฎีใหม่ กศน.ตำบลบ้านหลมุ ศูนย์การศึกษานอก ระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอเมืองสุโขทัย ได้จัดทำเอกสารเผยแพร่ความรู้เรื่องการทำปุ๋ยชีวภาพ การ ควบแน่นกงิ่ พนั ธุ์ไม้ เพอ่ื ให้นกั ศึกษา และประชาชน ได้รถู้ งึ ประโยชนข์ องการควบแน่นกิง่ พันธ์ุ การนำปุ๋ยชีวภาพ ไปใช้ในครัวเรอื น เปน็ แนวทางหน่ึงในกระกวนการการเรียนรตู้ ามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และนำความรู้ ที่ได้จากเอกสารเลม่ นี้มาประยกุ ตใ์ ชใ้ นชีวิตประจำวนั ของตนเอง ขอขอบคณุ นายสริ ิวัฒน์ กล่อมปญั ญา นายปองพล กันต๊ิบ นายเฉลิม พีรี นายจำปี แดงบตุ รดี กรมส่งเรมิ การเกษตร http://www.kasetporpeangclub.com/html แหลง่ ที่มาของข้อมูลเอกสารเล่มนี้ มา ณ โอกาสนี้ ผู้จัดทำ นายอุดมศกั ด์ิ ชูยิ้ม ครู กศน.ตำบลบา้ นหลุม

สารบัญ ข เรอื่ ง หน้า คำนำ สารบัญ ก ปุย๋ สูตรพระราชทาน ข การผลิตหวั เชื้อจุลนิ ทรีย์เพ่ือใชป้ รบั สภาพดนิ ในนาขา้ ว 1 สูตรรกั ษาสิวด้วยน้ำหมกั ชีวภาพมะเฟือง 3 สตู รนำ้ หมักเบญจคณุ “ย่อยสลายตอซงั ข้าวและอนิ ทรยี วัตถ”ุ 4 ทำนำ้ หมักชีวภาพสตู รน้ำพ่อนำ้ แม่ 6 7 o สตู รน้ำแม่ 7 o สตู รนำ้ พอ่ 8 สูตรหวั เช้ือนำ้ หมกั ชวี ภาพก่อนนำไปใช้งาน 9 การทำฮอร์โมนไขส่ ำหรบั เร่งดอกเรง่ ผล 10 ฮอรโ์ มนไขเ่ พิ่มผลผลติ ข้าว 12 การทำหัวเชื้อจุลินทรยี ์หน่อกล้วย แบบกล้วยๆ 13 ปุ๋ยหมกั 15 1. ปุ๋ยหมักแบบทั่วไป และวิธที ำ 15 2. ปยุ๋ หมกั ชวี ภาพ และวธิ ีการทำ 16 3. ป๋ยุ หมกั ชีวภาพจากเศษอาหาร และขยะ 17 การทำป๋ยุ หมกั จากเศษวสั ดุธรรมชาติ 20 สูตรน้ำหมักจุลินทรยี ์ผกั ตบชวา (บำรงุ ไม้ดอก) 21 นำ้ หมักผกั ตบชวาช่วยยอ่ ยอาหารและบำรุงการเจริญเตบิ โตของสัตว์เลีย้ ง 22 แหลง่ ที่มา 23

1 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้พระราชทานวิธีการทำปุ๋ยหมักเป็นองค์ความรู้ใหก้ ับปวง ชนชาวไทย โดยเฉพาะพี่น้องเกษตรกรชาวไทย ทั้งประเทศ ดังพระราชดำริ \"ต้นไม้ทุกชนิดต้องการอาหาร เพื่อการ เจรญิ เติบโต พดู ง่าย ๆ เราตอ้ งใส่ปุ๋ย ไรน่ า สวน ของเรา พชื ผล จึงจะงามดี เดีย๋ วนีป้ ุ๋ย ทซี่ อื้ ตามทอ้ งตลาดแพงเหลือเกิน เรามาทำปุ๋ยหมกั ใช้เองดีกว่า\" วธิ ีทำ ของทีต่ อ้ งเตรยี ม 1.ซากพืช ได้แก่ ใบไม้ ผักตบชวา หญ้าแห้ง ลำต้นถั่ว ลำต้นข้าวโพด ใบ และต้นมันสำปะหลัง กระดูกปอ ตามที่มี สบั เป็นทอ่ น ๆ สัน้ ๆ ใหเ้ ปอื่ ยเรว็ 2.ปยุ๋ ก.ป๋ยุ คอก คอื มลู สตั ว์ ขี้วัว ขคี้ วาย ขีเ้ ป็ด ขี้ไก่ ขค้ี ้างคาว อะไรกไ็ ด้ ข.ปัสสาวะคน หรือสตั ว์ ค.กากเมล็ดนุ่น , กากถว่ั , ซากต้นถว่ั ชนดิ ตา่ ง ๆ (พืชตระกูลถ่วั ) 3.ดนิ ร่วน พอสมควร ถา้ เป็นหน้าดินยง่ิ ดี การกองปยุ๋ 1.กองในหลุม ต้องขุดหลุมขนาดกว้างราว 1 เมตร ยาว 1 เมตร ลึก 1 เมตร ระวังดินพังทลายลงในหลุม ถ้ามี การระบายน้ำได้ยิง่ ดี 2.กองในคอก ปรับดินบริเวณที่จะกองปุย๋ หมักให้แน่น ใช้ไม้ไผ่หรือไม้อื่นที่ทำได้ กั้นเป็นคอกกว้าง 2 เมตร ยาว 4 เมตร สูง 1 เมตร แบ่งคอกเป็น 2 ส่วน ครึ่งหนึ่งไว้ใส่ปุ๋ยหมัก อีกครึ่งหนึ่งไว้กลับกองปุ๋ย ทำหลังคาใบจากหรือใบ มะพรา้ วคลุมหลังคา ถ้ามีถุงพลาสตกิ คลมุ กันฝนชะปุ๋ยกด็ ี

2 3.เอาซากพืชทเ่ี ตรียมไว้กองเกล่ียในคอก (หรอื ในหลุม) ให้เป็นชน้ั เหยยี บตามขอบให้แน่นขนาดคนเหยียบแล้ว ไมย่ ุบอกี ชัน้ หนึ่ง ๆ สูงราว 1 คบื (30 ซม.) รดน้ำให้ชุ่ม แล้วเอาป๋ยุ คอกโรยทับให้ทวั่ กัน สงู 2 องคุลี (5 ซม.) ถ้ามีปุย๋ เคมี (สูตร 16-20-0 หรือ 14-14-14 , แอมโมเนียมซัลเฟต หรือยูเรีย) ก็โรยบาง ๆ ให้ทั่ว แล้วทับด้วยดินละเอียดหนา ประมาณ 1 องคลุ ี สลบั ด้วยซากพืชแล้วรดน้ำทำเปน็ ช้ัน ๆ อย่างนีจ้ นปุ๋ยเต็มคอก (นำ้ ท่รี ดจะผสมด้วยปัสสาวะด้วยก็ได้) ขอ้ ควรระวงั 1.อย่าให้มนี ้ำขัง การรดน้ำมากไปจะทำให้ระบายอากาศไม่ดี 2.ปยุ๋ กองใหญไ่ ปจะเกิดความร้อนสงู ปุ๋ยจะเสยี ถา้ ในกองปุ๋ยมคี วามรอ้ นสูงไปใหเ้ ติมนำ้ ลงไปบา้ ง 3.ปุ๋ยกองเล็กไป จะสลายตัวช้า 4.อย่าใชป้ ุ๋ยเคมีพร้อมกบั ใส่ปูนขาว จะทำใหธ้ าตุไนโตรเจนสลายตวั การกลับป๋ยุ ทุก 30 วัน ควรกลับกองปุ๋ย โดยเอาชั้นบนสุดของกองนำไปเกลี่ยในอีกส่วนของคอกเป็นชั้นล่างสุด แล้วเอาชน้ั สองเกลี่ยทับแล้วรดน้ำ ควรกลับปุ๋ย (ทุก 30 วัน) จนกว่าซากพืชจะเปื่อยผุหมดทั้งกอง กินเวลา 3-4 เดือน เมื่อปุ๋ยใช้ได้ สังเกตจุ ากความรอ้ นในกองจะใกล้เคยี งกบั ความร้อนของอากาศ ป๋ยุ หมกั จะเปน็ สีนำ้ ตาลแก่ เอาตะแกรงรอ่ นปุ๋ยหมักเก็บ ไว้ การใช้ประโยชน์ ประหยัดการใช้ปยุ๋ เคมไี ด้ครึ่งหน่ึง ทำให้ดนิ รว่ น อุดมสมบูรณ์ เพิม่ ธาตุไนโตรเจน ไมเ่ ปน็ อนั ตราย รกั ษาความ ชมุ่ ช้ืนของดนิ ** หมายเหตุ ถ้าที่เปน็ ดนิ ทรายใช้อฐิ กรใุ นหลุม จะทำให้ไดผ้ ลดขี น้ึ

3 การผลติ หวั เชื้อจลุ ินทรียเ์ พ่ือใชป้ รับสภาพดนิ ในนาข้าว การผลิตหัวเชื้อจุลินทรีย์เพื่อใช้ปรับสภาพดินในนาข้าว โดยใช้วัตถุดิบในท้องไร่ท้องนา มาหมักเป็นปุ๋ยชีวภาพ ชนิดน้ำ ชนิดผง จะช่วยลดต้นทุนการผลิตลงได้ และการนำไปใช้ในนาข้าว ตั้งแต่ขั้นตอนการเตรียมดิน จนถึงการเก็บ เกย่ี ว จะทำใหไ้ ดข้ า้ วท่ีสวยงาม วัสดอุ ุปกรณ์ 1.ดินสมบรู ณ์ (บริเวณใต้ตน้ ไผท่ มี่ ีการทับถมมายาวนาน) จำนวน 1 กโิ ลกรมั 2.รำละเอียด จำนวน 1 กิโลกรัม 3.นำ้ ตาลทรายแดง จำนวน 3 ช้อนโต๊ะ 4.นำ้ เปลา่ จำนวน 170 ลติ ร 5.กากน้ำตาล จำนวน 10 กิโลกรัม 6.กระดาษหนงั สือพมิ พ์ วิธที ำหัวเช้ือ 1.นำดนิ รำละเอยี ด และ น้ำตาลทรายแดง ผสมคลุกเคลา้ กันใหท้ ่วั 2.ผสมน้ำพอประมาณให้สามารถปัน้ เปน็ ก้อน 3.นำสว่ นผสมมาปนั เปน็ ก้อนขนาดเท่ากำมือ 4.นำไปห่อดว้ ยหนงั สือพิมพ์ แลว้ เก็บไว้ในท่ีรม่ ท้ิงไว้ 3-7 วนั วิธขี ยาย นำก้อนกากน้ำตาลละลายน้ำให้เข้ากันในถังหมัก ใส่หัวเชื้อจุลินทรีย์ 1 ก้อน ปิดฝาทิ้งไว้ในร่ม 3-7 วัน แล้วใช้น้ำ จลุ ินทรีย์ผสมกบั น้ำ 1:500 ฉีดพ่นข้าว ช่วงอายุ 10 วัน และ ช่วงขา้ วต้งั ท้อง และ ใช้นำ้ จลุ นิ ทรีย์ผสมกบั น้ำ 1:100 ราด ลงแปลงนา ในข้นั ตอนการเตรยี มดนิ แหลง่ ท่ีมาของข้อมูล : คุณปองพล กนั ต๊ิบ ทอ่ี ยู่ : หมู่ท่4ี ตำบลเจริญเมือง อำเภอพาน จังหวัดเชยี งราย

4 สตู รรักษาสวิ ด้วยน้ำหมกั ชีวภาพมะเฟอื ง สตู รนีเ้ ปน็ สตู รง่ายแคเ่ ราไปหาซื้อนำ้ หมักชีวภาพมะเฟือง(แบบสำเรจ็ รูป)มา 1 ขวด ราคาขวดละประมาณ 45- 50 บาท จากนน้ั กเ็ อามาทาหน้าทุกๆคนื ก่อนเขา้ นอน ทาท้ิงไว้พอรุง่ เช้าค่อยล้างออก โดยตัวน้ำหมกั ชีวภาพมะเฟืองจะ เปน็ เหมอื นพวก AHA คือมนั จะช่วยผลัดเซลผิวของเรา ช่วยให้พวกรว้ิ รอยสิว จดุ ด่างดำลดลงได้ และช่วยลดการเกิดสวิ ดว้ ย(ในรายทผ่ี ิวหน้าถูกกับมัน) เวลาทาจะร้สู ึกแสบๆนิดนึง แต่ถา้ ใครกลวั วา่ ทาท้ิงไวท้ ง้ั คืนแล้วจะแรงเกินไป ก็สามารถ ใชท้ าก่อนล้างหน้าทิง้ ไว้สัก 20 นาทแี ลว้ ก็ล้างออก กส็ ามารถช่วยผลัดผวิ ไดด้ ีเหมอื นกัน จะเห็นผลหลงั จากใช้ประมาณ 3 สัปดาหจ์ ะรูส้ กึ ว่าสิวและรอยสิวลดลง หน้าดูขาวและเนยี นเรียบมากข้ึน แต่หากใครอยากลองทำนำ้ มะเฟืองหมักชวี ภาพ เองวนั น้ี Acnedefend ก็มีสูตรนำ้ หมกั มาฝากกนั สตู รทำน้ำหมกั ชีวภาพรกั ษาสิวด้วยตวั เอง สว่ นผสม - มะเฟอื งสด 3 กโิ ลกรมั - น้ำตาลทรายแดง 1 กิโลกรัม - น้ำสะอาด 5 กิโลกรัม - ถังที่มฝี าปิดล็อคได้ 1 ใบ วิธที ำนำ้ หมักมะเฟือง 1. ล้างมะเฟืองใหส้ ะอาด หนั่ มะเฟืองออกเปน็ แวน่ ๆ(เปน็ รูปดาวสวยงาม) แลว้ ใส่ลงไปในถังทเ่ี ตรียมไว้ 2. จากนั้นใสน่ ำ้ ตาลทรายแดง 1 กโิ ลลงไป แลว้ ตามด้วยน้ำสะอาดอกี 5 กโิ ล 3. คนส่วนผสมทั้ง 3 อย่างเขา้ ด้วยกนั เม่อื เห็นวา่ นำ้ ตาลทรายแดงละลายดีแลว้ ก็ปดิ ฝาล็อคให้สนิท 4. หมกั ทงิ้ ไว้ประมาณ 1-3 เดือนแลว้ แตว่ า่ ชอบความเข้มข้นขนาดไหน

5 เวลาจะใช้งานก็เปิดฝาออกแล้วตักมาแตบ่ ริเวณผิวหน้า กรองดว้ ยผ้าขาวบางอีกที เกบ็ ใส่ขวดไว้ใชท้ าหน้า แตถ่ ้า ทาแลว้ รูส้ กึ ว่าเข้มข้นเกนิ ไปก็อาจจะผสมนำ้ เพ่ือเจือจางก่อน แลว้ ค่อยเอามาทาหน้าเผ่ือใครหน้าไม่แข็งแรงพอ สตู รรกั ษาสิวด้วยมะเฟืองสด ส่วนผสม - มะเฟอื งสด 1 ลูก - นำ้ ผง้ึ 1 ช้อนโต๊ะ - ผ้าขาวบาง 1 ผืน วิธที ำ 1. นำมะเฟืองไปล้างนำ้ ใหส้ ะอาด(จะใหด้ ีกแ็ ชด่ ่างทบั ทิมกอ่ นก็ได้สกั 20 นาท)ี 2. ห่นั มะเฟืองออกเปน็ แว่น จากนั้นนำมะเฟืองใส่ไวใ้ นผ้าขาวบางเพอ่ื บบี น้ำมะเฟืองออกมา เอาให้หมดจดทกุ หยด 3. จากน้นั ก็เอาน้ำมะเฟืองท่ีไดผ้ สมกับนำ้ ผ้งึ 1 ชอ้ นโต๊ะ คนๆใหเ้ ป้นเนื้อเดียวจะไดเ้ ป็นครีมมะเฟืองออกมา 4. จัดการนำครีมมะเฟืองที่ได้พอกให้ทั่วหน้าเพื่อช่วยผลัดเซลผิวหน้า ลดรอยสิว และให้น้ำผึ้งช่วยรักษาความ ชุม่ ช้นื ของผิวหน้าไว้ ทิ้งไวป้ ระมาณ 15-20 นาทแี ลว้ ค่อยล้างออกดว้ ยการลา้ งหนา้ ตามปกติ หลังจากพอกหน้าด้วยครีมมะเฟืองที่ทำเองกับมอื แลว้ จะรู้สึกวา่ หน้าจะนุ่มและสะอาดมากๆ หลังจากล้างหนา้ ผิวก็ไม่แห้งตึงดว้ ย หากทำตามสูตรที่ให้ไวเ้ ปน็ ประจำจะชว่ ยลดริ้วรอย จุดด่างดำจากสวิ ได้เป็นอย่างดี แถมสูตรมะเฟือง ที่ให้ไว้แต่ละสูตรล้วนเป็นสูตรรักษาสิวที่ปลอดภัย รักษาแบบธรรมชาติล้วนๆจึงไม่ต้องกลัวผลข้างเคียงที่จะตามมา เหมือนกับการทาครีมรักษาสิวท่ีวางขายตามท้องตลาดทั่วไป ที่สำคัญสามารถทำได้ตลอดโดยไม่ต้องกลัววา่ เชื้อสิวจะด้อื ยาแต่อยา่ งใด ปลอดภัยในราคาสบายกระเป๋าอย่างนีล้ องสกั ครงั้ ก็ไมเ่ สยี หายนะ

6 สตู รนำ้ หมักเบญจคุณ “ยอ่ ยสลายตอซงั ข้าวและอนิ ทรยี วตั ถุ” อปุ กรณ์ 15 กอ้ น สูตร ก้อนจลุ ินทรีย์เบญจคณุ ย่อส่วน ÷ 8 เปน็ 1.8 = 2 ก้อน รำออ่ น 10 กโิ ลกรัม ÷ 8 เป็น 1.8 = 2 กโิ ลกรมั น้ำตาลทรายแดง 5 กโิ ลกรัม ÷ 8 เป็น 1.8 = 0.62 กิโลกรมั ถังใส่นำ้ ขนาด 200 ลติ ร 1 ใบ ÷ 8 เปน็ ขนาดบรรจุ 50 ลิตร 1 ใบ น้ำสะอาด 180 ลติ ร ÷ 8 เปน็ 22.5 ลิตร นมเปรย้ี ว(ยาคูล) 1 ลิตร ÷ 8 เป็น 125 มิลลลิ ติ ร หรือนำ้ ซาวขา้ ว หรือน้ำมะพร้าวน้ำตาลทราย วิธีทำ 1.เติมน้ำธรรมดา 50 ลติ ร 2.เทสว่ นผสม รำอ่อน นำ้ ตาลทรายแดงและนมเปรยี้ ว ลงไปกวนใหเ้ ข้ากนั 3.เติมนำ้ จนถงึ 180 ลิตร แล้วใส่กอ้ นจลุ นิ ทรยี ์ 15 ก้อน กวนให้เข้ากัน 4.ปิดฝาให้สนิท แล้วเจาะรูระบายอากาศ เพื่อป้องกันไม่ให้ระเบิด หมักทิ้งไว้ 4-5 วัน คนทุกวัน จะมีกลิ่นหอมนม เปร้ียว และมีสขี าวข้นึ (ถา้ มีกล่ินเหมน็ จะตอ้ งแกไ้ ขเพราะขาดอะไรบางอยา่ ง ใหป้ รกึ ษาผ้สู อน) วธิ ใี ช้ 1.พน่ สลายอินทรียวัตถุ เช่น เศษวัชพืช ตอขา้ ว ฟางขา้ ว ทางปาลม์ ฯลฯ ใช้ในอัตราผสม น้ำธรรมดา 1:20 ลติ ร 2.นำไปทำปุ๋ยอินทรีย์หมักเอง โดยใช้อัตราส่วนต่อน้ำหมัก 200 ลิตร ทำปุ๋ยอินทรีย์ได้ 1 ตัน ประกอบด้วยมูลสัตว์ แห้ง 700 กโิ ลกรัม รำออ่ น 300 กโิ ลกรมั หมกั ทงิ้ ไว้โดยใสก่ ระสอบปยุ๋ เก่า มดั ปากถุง 15 วัน เปน็ ตน้ ไป จงึ สามารถใช้ได้ ถา้ ใชแ้ บบกระจายกองใหใ้ ช้หมกั บนพืน้ ซเี มนต์ สูงประมาณ 1 ศอก แล้วใช้กระสอบปา่ นชบุ นำ้ คลุมไว้ 15 วนั ไมต่ อ้ งพลิก กลับ

7 วิธีการทำนำ้ หมักชีวภาพสูตรนำ้ พอ่ นำ้ แม่ สูตรน้ำพอ่ ประโยชน์ : ชว่ ยบำรงุ ปลายราก, โคน, ลำตน้ , กง่ิ กา้ น, ใบ วตั ถุดิบ 1. ตน้ กลว้ ย 1 ตน้ (เลือกตน้ กลว้ ยท่ีมปี ระมาณ 4-5 ใบ เพราะจะมสี ารบำรุงจลุ นิ ทรียเ์ ข้มขน้ ถา้ มากกว่าน้นั สารตัวนี้จะค่อยๆเจือจาง โดยเลอื กใชแ้ ต่ดา้ นใน หยวกกลว้ ย) 2. ผกั บ้งุ จีน 3 กิโลกรัม 3. ผักตำลงึ 3 กโิ ลกรมั 4. น้ำเปลา่ 10 ลติ ร 5. กากนำ้ ตาล 10 กิโลกรัม วิธีการทำ 1. นำตน้ กลว้ ยทีต่ ัดใบแลว้ มาลอกกาบด้านนอกออก ลา้ งให้สะอาด จากนั้นซอยเปน็ ชนิ้ เลก็ ๆ 2. นำใบตำลึง, ผกั บุ้งจีน มาซอยใหล้ ะเอยี ด 3. จากนัน้ นำตน้ กล้วย, ใบตำลึง, ผักบุ้งจนี ทซี่ อยแลว้ มาเทรวมกันในถงั คลกุ 4. คนกากนำ้ ตาลให้ยืดตวั ผสมน้ำเปลา่ ลงไปเล็กนอ้ ย จากนั้นเทลงผสมในถังคลกุ 5. คลุกเคลา้ ผกั ตา่ งๆใหเ้ ข้ากับกากนำ้ ตาล ตวั กากนำ้ ตาลน้ันจะทำหน้าทเี่ ปน็ ตวั ประสานทำให้ เกดิ จุลินทรยี ์ 6. จากน้ันนำส่วนผสมที่ไดเ้ ทลงไปในถงั หมัก เทน้ำเปล่าลงไปผสม 7. หมักท้งิ ไวป้ ระมาณ 20 วัน หม่ันเปิดดูทุกๆ 7 วนั เอาไม้คนให้ด้านบนสลับลงไปด้านล่าง แต่ไม่ควรเปิดถงั หมัก เกนิ ครง้ั ละ 3 นาที เพราะจะทำให้จุลินทรยี ์หยุดการเจริญเตบิ โตได้

8 สตู รน้ำแม่ ประโยชน์ : ชว่ ยเรง่ ดอก, บำรุงผล ทำใหโ้ ตงาม ไดผ้ ลเรว็ วัตถุดิบ 1. ฟกั ทอง 3 กิโลกรัม 2. มะละสุก 3 กโิ ลกรมั 3. กล้วยน้ำว้าสกุ 3 กิโลกรัม 4. น้ำเปลา่ 10 ลิตร 5. กากนำ้ ตาล 10 กิโลกรัม * ถ้าไม่สามารถหาผลไมไ้ ด้ครบตามนี้ สามารถใช้ผลไม้ชนิดอนื่ ที่มรี สหวานแทนกนั ได้ แต่หา้ มขาดกลว้ ยน้ำวา้ เดด็ ขาด เพราะจะทำใหน้ ำ้ หมกั นนั้ มคี ุณภาพดี วธิ กี ารทำ 1. หนั่ ฟักทอง, มะละกอสุก, กลว้ ยนำ้ วา้ สกุ เป็นชน้ิ เล็กๆ 2. เทผลไม้ทห่ี ่ันไว้แล้วรวมกนั ในถงั คลุก ผสมกากน้ำตาลลงไป 3. คลุกเคลา้ ผลไม้ใหเ้ ข้ากบั กากนำ้ ตาล เทลงไปในถังหมกั 4. จากนนั้ เทน้ำเปล่าลงไปผสมในถังหมัก ทง้ิ ไว้ประมาณ 20 วนั โดยหมน่ั เปิดดทู กุ ๆ 7 วัน เอาไม้คนสลับดา้ นบนลง ดา้ นลา่ ง แตไ่ ม่ควรเปิดถงั หมักเกนิ ครั้งละ 3 นาที เพราะจะทำใหจ้ ุลินทรียห์ ยดุ การเจริญเติบโตได้

9 สูตรหวั เชื้อนำ้ หมกั ชีวภาพก่อนนำไปใช้งาน วัตถุดิบ 1. นำ้ หมักชีวภาพ “สตู รน้ำพ่อ” ½ ลติ ร 2. นำ้ หมักชีวภาพ “สูตรนำ้ แม่” ½ ลิตร 3. ไข่ไก่ 5 ฟอง 4. นมเปร้ยี ว 6 ขวดเล็ก 5. นมจืด 200 มลิ ลิลติ ร 6. นำ้ ส้มควันไม้ 200 ซซี ี (นำ้ ท่ีได้จากกระบวนการเผากิ่งไม้ไว้ทำฟนื ) 7. น้ำเปลา่ 100 ลิตร วธิ กี ารทำ 1. ตอกไขไ่ ก่ลงไปในถงั ผสม นำไม้ตีไข่ไก่ให้เขา้ กัน 2. จากน้นั เทนมจดื ลงไปผสมในไข่ไก่ ตามดว้ ยนมเปร้ียว, น้ำหมกั สตู รนำ้ พ่อ, น้ำหมกั สตู รนำ้ แม่ ลงไปผสมใหเ้ ขา้ กนั 3. เทน้ำสม้ ควันไมล้ งไปผสม จากนนั้ เทลงไปในถัง 4. เตมิ นำ้ ลงไปผสมใหห้ วั เช้อื เจอื จาง นำน้ำหมักท่ีไดไ้ ปใชง้ านได้

10 การทำฮอร์โมนไข่สำหรับเร่งดอกเร่งผล ฮอร์โมนไข่น้ีเหมาะสำหรบั การเรง่ ดอก ให้ติดดอกไดเ้ รว็ และดี มีความสมบรู ณม์ ากขน้ึ การทำฮอร์โมนไข่สำหรบั เร่งดอกเร่งผลและใชบ้ ำรงุ สำหรับขา้ ว มีดังน้ี วสั ดุท่ใี ช้ - ไขไ่ กส่ ด 2 กโิ ลกรมั - นำ้ ตาล 2 กโิ ลกรัม หรือ กากนำ้ ตาล - นมเปรี้ยว 2 ขวด - แป้งขา้ วหมาก 2 ลกู - นำ้ มะพรา้ วออ่ น 2 แกว้ - นมจดื 2 กล่อง วิธที ำ 1. ตอกไข่ แล้วบดให้ละเอยี ดท้งั เปลือกเทลงถังหมกั 2. เทกากนำ้ ตาล นมเปรยี้ ว น้ำมะพร้าวอ่อน นมจดื และนำแปง้ ขา้ วหมากบดละเอยี ดตามสดั สว่ นใส่ลงไปในถังหมกั คนใหเ้ ขา้ กัน 3. ปิดฝาใหส้ นทิ หมักท้งิ ไว้นาน 14 วัน เก็บรกั ษาไวใ้ นท่รี ม่ อากาศสามารถถา่ ยเทสะดวก 4. คนทกุ วนั เช้า-เย็น หลงั จากครบ 14 วันสามารถนำมาใช้ได้

11 การนำมาใช้ ผสมฮอร์โมนไข่ 20-30 ซีซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร ใช้ฉีดพ่นในช่วงที่พืชออกดอกให้เปียกชุ่ม ในช่วงเวลาเย็น สัปดาห์ละ 1 คร้งั หรือ ราดรดลงดนิ รอบทรงพุม่ อัตรา 20-40 ซีซี. ต่อนำ้ 20 ลิตร ทุก 5-7 วัน ประโยชนท์ ีได้ ช่วยเร่งการเจริญเติบโตของพืช ให้พืชสมบูรณ์แข็งแรง ให้ดอกออกผลรวดเมื่อเราเก็บผลผลิตชุดก่อนเสร็จแล้ว เรา ต้องทำการตัดแต่งกิ่ง บำรุงต้น ซึ่งแนวเคมีก็อาจจะบำรุงด้วยการใส่ปุ๋ยคอก แล้วก็ตามด้วยปุ๋ยเคมี เพราะใส่เคมีอย่าง เดียวต้นไมไ้ ม่ไดก้ ินแน่ แต่ถา้ แนวชีวภาพนั้น ปุ๋ยคอกไม่ต้องนำมาใส่ ต้องนำไปหมักให้เป็นปุ๋ยชวี ภาพผงเสียก่อน แล้วจึง นำมาใส่ตน้ ไม้ ตน้ ไม้จะได้กินอย่างรวดเร็ว และตอ้ งราดรดตามด้วยปุ๋ยน้ำชีวภาพเข้มข้นทางดินดว้ ย จะทำให้ต้นไม้ได้รับ ธาตุอาหารที่เพยี งพอ และครบถ้วน เมื่อบำรุงต้นพร้อมถึงเวลาที่แตกใบอ่อน ต้องการให้ติดดอก ก็จะมีสารชักนำหลายชนิด สำหรับแนวทางชีวภาพ ใช้“ฮอร์โมนเร่งดอก” น้ำ 20 ลิตร ใส่ฮอร์โมนไป 10 ช้อนแกง ฉีดพ่นทางใบ ถ้าทางดิน น้ำ 20 ลิตร ฮอร์โมน 0.5 ลิตร พ่นและราดไป 2-3 คร้ัง ห่างกัน 1 สัปดาห์ รับรองว่าติดดอกออกผลทันที แต่ว่าต้นสมบูรณ์มาก่อนนะครับ ดอกจะ แข็งแรง ไมร่ ว่ ง ตดิ ผลแลว้ ผลแขง็ แรง ร่วงยากเช่นกนั ตน้ ทุนในการทำถา้ เทียบกับปรมิ าณท่ีได้แล้วถือวา่ ถูกมาก สามารถเก็บไวไ้ ด้นานโดยการแชเ่ ย็น ถ้าเหน็ วา่ เยอะไปกล็ ด สัดส่วนของส่วนผสมลง ขอขอบคุณท่มี า... http://www.kasetporpeangclub.com/html

12 ฮอรโ์ มนไขเ่ พิ่มผลผลิตขา้ ว เนื่องจากการผลิตข้าวของเกษตรกรในปัจจุบัน มีการใช้สารเคมีค่อนข้างมากโดยเฉพาะการผลิตข้าวทำให้ คุณภาพของผลผลิตและสุขภาพของเกษตรกรลดลง แตต่ น้ ทนุ ในการผลิตสูงขึน้ และสภาพดินเสื่อมลง สภาพส่ิงแวดล้อม และทรัพยากรเสียหาย การทำฮอร์โมนไข่ จะเป็นการเพิ่มคุณภาพให้ผลผลิตข้าวเพิ่มขึ้น พร้อมทั้งทำให้ธรรมชาติและ สง่ิ แวดล้อมมีคณุ ภาพดขี ึน้ และเป็นการลดต้นทุนการผลติ ของเกษตรกรตามแนวหลักเศรษฐกิจพอเพยี ง การผลติ ฮอร์โมนไขเ่ พ่มิ ผลผลติ ขา้ ว วัสดุ/อปุ กรณ์ สตู รปกติ 1. ไขไ่ กเ่ บอร์ 1 จำนวน 100 ฟอง ( 5 กก.) 2. กากน้ำตาลหรอื น้ำตาลทรายแดง จำนวน 3 กก. 3. ยาคลู ล์ จำนวน 10 ขวด 4. ลูกแห้งขา้ วหมาก จำนวน 5 ลกู 5. ถังพลาสติกมีฝาปิด ขนาด 10 ลติ ร จำนวน 1 ใบ สตู รเรง่ รดั 1. ไข่ไก่เบอร์ 1 จำนวน 3 ฟอง 2. กากนำ้ ตาลหรอื น้ำตาลทรายแดง จำนวน 1 ช้อนโตะ๊ 3. ยาคูลล์ จำนวน 1 ขวด 4. ลูกแป้งขา้ วหมาก จำนวน ¼ ลกู 5. ขวดพลาสติก ขนาด 600 มล. จำนวน 1 ขวด ขั้นตอนการทำ 1. นำไขไ่ กม่ าบดทัง้ เปลอื กให้ละเอยี ด แล้วนำมาใสถ่ ังพลาสติก 2. นำสว่ นผสมทเี่ หลือมาคลกุ เคลา้ ใหเ้ ข้ากัน แลว้ คนทกุ วัน ๆ ละ 1 คร้งั 3. หมักท้งิ ไว้ 5 – 7 วนั การนำไปใช้ 1. นำ้ ฮอร์โมนไข่ในอัตรา 1 ช้อนโต๊ะ ต่อนำ้ 20 ลิตร ฉดี พน่ ขา้ วตง้ั แต่อายุ 60 วันขึ้นไป จะทำให้ต้นข้าวมีความ สมบูรณ์ มกี ารผสมเกสรทีด่ ีไดร้ วงข้าวที่มขี นาดใหญ่ เมล็ดสมบูรณ์ โดยทำการฉดี ทุก ๆ 7 วนั โดยเฉพาะในช่วงที่ข้าวเร่ิม ตั้งท้อง 2. ควรฉีดพ่นในชว่ งเวลาเยน็

13 การเก็บรักษา ควรเกบ็ รกั ษาไว้ในถังพลาสตกิ มฝี าปิด และวางไว้ในทร่ี ่ม ซงึ่ สามารถเกบ็ ไวไ้ ด้นาน 5 – 6 เดอื น ฮอร์โมนไข่ที่ได้จากการหมัก เมื่อนำไปฉีดพ่นในแปลงข้าว ทำให้ผลผลิตข้าวเพิ่มขึ้น และคุณภาพดี รวงมีขนาด ใหญ่และเมล็ดสวย ต้นข้าวมีความแข็งแรงตา้ นทานต่อโรค นอกจากนี้ยังมีผลทำให้สุขภาพของเกษตรกรดีข้ึน เนื่องจาก ไม่ต้องใช้สารเคมี ควรหลีกเลี่ยงการใช้ฮอร์โมนไข่ร่วมกับสารเคมีและควรมีการบำรุงแบบผสมผสานเพื่อเพิ่ม ประสิทธภิ าพ เชน่ การใช้ฮอร์โมนจากพชื ผัก ผลไม้กส็ ามารถทำให้ผลผลิตดีขึ้น และควรมีการใช้ฮอรโ์ มนไขอ่ ย่างต่อเนื่อง เจ้าของผลงาน : นายจำปี แดงบุตรดีที่อยู่/สถานที่ติดต่อ : ตำบลลำเหย อำเภอดอนตูม จังหวัดนครปฐม โทรศพั ท์ 0-3437-1617 แหลง่ ท่มี าของข้อมลู : กรมส่งเริมการเกษตร การทำหัวเช้ือจุลินทรยี ์หน่อกล้วย แบบกล้วยๆ กล้วย...คงไม่มใี ครไมร่ ู้จักกลว้ ยนะครับ แตเ่ คยมใี ครสังเกตไหมว่าบรเิ วณไหนท่มี ีกลว้ ย ดนิ บริเวณน้ันมักจะร่วน ซุย โปร่ง อุดมสมบูรณ์ เต็มไปด้วยธาตอุ าหาร ต่างๆมากมาย อันเนื่องมาจากบริเวณโคนรากของต้นกลว้ ยจะมีจุลินทรีย์ อยหู่ ลายชนิด ซง่ึ ทำหนา้ ท่ีสรา้ งปุ๋ยและฮอร์โมน อีกทง้ั ยังปรบั สภาพดนิ เหมาะสมต่อการเจริญเตบิ โต โดยเฉพาะจุลินทรีย์ บริเวณโคนรากของหน่อกล้วยซึ่งจะมีมากเป็นพิเศษ จึงเหมาะสมที่สุดท่ีจะนำมาทำเป็นหัวเชื้อจุลินทรีย์อันสุดยอดของ เราในวันนี้ วา่ แลว้ ก็ไปดูวิธีการทำกนั เลย วธิ ีการทำ 1. เลือกหนอ่ กล้วยต้นทส่ี มบูรณ์ ไม่เปน็ โรค สูงไม่เกิน 1 เมตร ขุดออกมาทงั้ เหงา้ ราก ให้ไดม้ าก ทสี่ ดุ โดยใหม้ ีดนิ ติดรากมาดว้ ย (ให้ขดุ ตอนเช้ามืด กอ่ นตะวันขน้ึ เนอ่ื งจากเวลานี้จุลนิ ทรยี จ์ ะข้นึ มาอยู่ บรเิ วณรากหน่อกล้วยมากที่สุด แต่ถ้าตะวันขึ้นเม่ือไหร่ จลุ ินทรีย์ก็จะมุดลงไปในดนิ )

14 2. นำหน่อกลว้ ยท่ีได้มาสบั ๆ ห่นั ๆ ทัง้ หมด ทัง้ ราก เหงา้ ลำตน้ หยวก ใบ ใหเ้ ปน็ ชิ้นเล็กๆ หรือละเอียดเลยย่งิ ดี (ไมต่ ้องล้างนะครบั ผม) 3. นำหนอ่ กลว้ ยสับเสรจ็ แลว้ มาชงั่ กิโล เพื่อจะนำไปหาอัตราส่วนผสมตอ่ ไป 4. อตั ราส่วนผสม หน่อกลว้ ย 3 ส่วน กากน้ำตาล 1 สว่ น *** สำหรบั บางคนกากน้ำตาลอาจหายาก และ ย่งุ ยาก สามารถใช้น้ำตาลทรายแดงแทนไดน้ ะ โดย กากนำ้ ตาล 2 กโิ ลกรมั เทา่ กบั น้ำตาล ทรายแดง 1 กโิ ลกรัม 5. เทส่วนผสมทงั้ สองลงในภาชนะที่มี ฝาปดิ หรือพลาสติกคลมุ คลุกเคลา้ ส่วนผสมให้ เข้ากัน แล้วนำไปเก็บไว้ในทร่ี ่ม ไมโ่ ดนแสงแดด 6. คนเช้า คนเยน็ จนครบ 7 วนั เปน็ อันใชไ้ ด้...คน้ั เอานำ้ หมักออกมาเรียกว่า \"หัวเช้ือจลุ นิ ทรียห์ นอ่ กลว้ ย\" ตวั อย่างนะครบั สมมตุ ิว่าวันนผ้ี มขดุ หน่อกลว้ ยมาได้ 6 กโิ ลกรัม ดงั นนั้ จะต้องใสก่ ากน้ำตาล 6/3 = 2 กโิ ลกรมั (หรอื ใช้น้ำตาลทรายแดง 1 กิโลกรัม) อกี ตวั อยา่ งนะครบั สมมตุ วิ ่าวนั น้ผี มขดุ หนอ่ กล้วยมาได้ 8 กโิ ลกรัม ดงั น้นั จะต้องใส่กากนำ้ ตาล 8/3 = 2.67 กโิ ลกรัม (หรือใชน้ ้ำตาลทรายแดง 2.67/2 = 1.335 กิโลกรัม)

15 ปยุ๋ หมัก 1. ปุ๋ยหมักแบบท่ัวไป และวิธีทำ ป๋ยุ หมกั แบบทัว่ ไป เปน็ ป๋ยุ ที่ไดจ้ ากการนำวัสดุอนิ ทรีย์ชนิดตา่ งๆมาหมักตามกระบวนการทางธรรมชาติ โดยไมม่ ี การเติมหวั เชือ้ จลุ นิ ทรียเ์ พอื่ เร่งการหมกั ซึ่งการหมักจะเกิดการย่อยสลายอนิ ทรีย์วตั ถุจากจุลินทรยี ์ ทำให้มีการ ปลดปล่อย ธาตุอาหารออกมาได้รวดเร็วขึน้ วิธีการทำป๋ยุ หมกั แบบทั่วไป – เร่มิ ดว้ ยการนำเอาเศษพืช และมลู สตั วผ์ สมกนั ในอตั ราส่วน 100 : 10 กองเปน็ ช้ัน แต่ละชนั้ ประกอบด้วยเศษ พืชที่รดนำ้ ใหช้ ุ่มจนอิ่มน้ำ และโรยทับดว้ ยมูลสตั ว์ – ข้นั ตอนการกองป๋ยุ หมัก แยกวัสดทุ ่ไี มย่ ่อยสลาย และเป็นอันตรายออก แลว้ นำวัสดหุ รือเศษพืชที่เกบ็ รวบรวม ไดม้ ากองบนดินในคอก หรือในหลมุ โดยกองเป็นชน้ั สลับกนั ไปโดย เรมิ่ จากช้นั ล่างสดุ กองเศษพืชหรือวสั ดลุ งไปตามขนาด กวา้ งยาวของกองท่ีกำหนดไว้สงู ประมาณ 25 เซนติเมตร – รดนำ้ ให้ช่มุ แลว้ อัดให้แน่น ใหน้ ำ้ ซมึ เขา้ ไปในเศษพืชหรือวสั ดุ – โรยทับดว้ ยสารเร่ง เชน่ ป๋ยุ มูลสัตว์ หรอื ดนิ ในอัตราสว่ นโดยน้ำหนักเศษพชื ต่อมูลสตั ว์ เท่ากบั 5 : 1 – ในกรณที ี่ใช้ปยุ๋ เคมีเสริม เพ่ือลดอัตราส่วนคาร์บอนต่อไนโตรเจนหรอื ตอ้ งการลดระยะเวลาการผลิตตอ้ งใชเ้ ศษ พืช : ปุ๋ยคอก :ปยุ๋ เคมี ในอัตราสว่ น 100 : 20 : 1 ตามลำดบั โดยจะผสมหรือโรยทับบนช้นั กองปยุ๋ หมักก็ได้ – ทำการเรียงสลับจนได้กองสงู ประมาณ 1 เมตร แลว้ โรยดว้ ยดนิ หนาประมาณ 1 นิว้ ที่ชั้นบนสุด เพอ่ื ป้องกันนก มาคุ้ยเขี่ย ชว่ ยปอ้ งกันความร้อน และรักษาความชืน้ ของกองปยุ๋ ใหค้ งที่

16 – สำหรับการหมักแบบไม่ใชป้ ุ๋ยเคมี อายุการหมักจะหมักนาน 5-7 เดอื น แต่หากใส่ป๋ยุ เคมีร่วมดว้ ยจะ หมกั นาน 3-5 เดอื น 2. ปุ๋ยหมกั ชวี ภาพ และวธิ ีการทำ ปยุ๋ หมกั ชีวภาพ เปน็ วธิ ีการทำปยุ๋ หมักทม่ี ีการพัฒนาขนึ้ เพือ่ ใหก้ ารย่อยสลายเกิดข้ึนอย่างรวดเรว็ ดว้ ยการเติมหวั เช้อื จุลนิ ทรีย์ หรอื EM เพอ่ื เร่งกระบวนการหมกั ทำให้เกิดปุ๋ยจากอินทรยี ว์ ัตถุที่มีการปลดปลอ่ ยธาตุอาหารออกมาไดเ้ รว็ ขนึ้ แบ่งเปน็ ชนิดต่างๆ ไดแ้ ก่ 1. ปยุ๋ หมกั จากปุ๋ยคอก วัสดุ และส่วนผสม – ป๋ยุ คอก 1 สว่ น ประมาณ 10 ปี๊ป – แกลบเผา/แกลบดำ 1 ส่วน – รำละเอยี ด 1 สว่ น – เชอ้ื EM 20 ซซี ี – กากน้ำตาล 100 ซซี ี – น้ำ 10 ลติ ร วิธีทำ – ผสมปุ๋ยคอก แกลบดำ และวสั ดทุ กุ อย่างให้เขา้ กนั – นำไปกองบนพื้นซีเมนต์ แล้วใช้ผา้ คลุมหรือหากทำปริมาณนอ้ ย ใหบ้ รรจุใส่ถังหรือถุง กระสอบ – หมกั ทงิ้ ไว้ 30 วนั ก่อนนำใส่ตน้ ไม้หรือแปลงผกั 2. ปุ๋ยหมักจากพชื 1. ปุ๋ยหมักฟางข้าว วสั ดุ และส่วนผสม – ฟางแห้งสบั ละเอยี ด 1 สว่ น ประมาณ 10 กก. – แกลบดบิ /แกลบเผา 1 สว่ น – ปุ๋ยยูเรีย 200 กรัม – กากน้ำตาล 100 ซซี ี – เชือ้ EM 20 ซซี ี – นำ้ 10 ลิตร วิธีทำ – คลกุ ผสมฟาง และแกลบให้เข้ากนั หากมีจำนวนมากให้แยกคลกุ แล้วค่อยมารวมกันเป็นกองเดยี วอีกครั้ง

17 – ผสมเชื้อ EM และกากนำ้ ตาลร่วมกบั นำ้ หลังจากน้ัน ใช้เทราด และคลุกใหเ้ ข้ากันกับวัสดุอ่นื ๆ – นำไปหมกั ในถัง ถุงกระสอบ หรือ บ่อซเี มนต์ นาน 1-2 เดือน ก็สามารถนำไปใชไ้ ด้ 3. ป๋ยุ หมักชีวภาพจากเศษอาหาร และขยะ ปยุ๋ หมักจากเศษอาหาร หากมีเฉพาะเศษอาหารท่ีเปน็ พชื มักจะไม่มปี ัญหา เพราะเวลาเน่าจะมีกล่นิ เหม็นไม่ รนุ แรง เราสามารถนำไปคลกุ กับปยุ๋ คอกในรางทำปุย๋ หมักไดเ้ ลย แตห่ ากมีเน้ือสัตว์จะมีกลิ่นเหมน็ รนุ แรง สำหรบั บางครัวเรอื นท่ีมขี ้อจำกดั ปริมาณเศษอาหารท่ีเกิดน้อย หากต้องการทำปุย๋ หมักจำเป็นตอ้ งทำรางหมัก หรอื หลมุ หมัก แต่หากจะหมกั ในถงั จะมีข้อจำกัดทเี่ ต็มเร็ว การทำรางหมกั ควรหาพ้ืนท่ีว่างบรเิ วณหลงั บา้ น ขนาดพน้ื ทปี่ ระมาณ 1 เมตร x 1 เมตร ลึกประมาณ 20-40 เซนติเมตร หรืออาจน้อยกวา่ หรืออาจมากกวา่ ตามความต้องการ แต่ควรใหร้ องรับเศษอาหารใหไ้ ดป้ ระมาณ 1 เดือน และควรทำ 2 ชดุ พร้อมฉาบดา้ นขา้ งด้วยปนู ซเี มนต์ แตห่ ากไม่มปี ญั หาเร่ืองน้ำฝนหรือน้ำไหลเขา้ ก็อาจขุดเปน็ บอ่ ดินก็ เพยี งพอ ทัง้ น้ี ควรทำร่องดา้ นขา้ ง เพ่ือป้องกันน้ำไหลเข้า และควรเตรียมผา้ ใบคลุมเมื่อฝนตก วสั ดุ และส่วนผสม – ป๋ยุ คอก 1 ใน 4 สว่ นของรางหมัก – แกลบดำ 2 ถัง หรือไม่ใสก่ ็ได้ – นำ้ ผสมหวั เชอื้ เช้อื EM 1 ลติ ร – กากนำ้ ตาล 1 ลติ ร วิธที ำ – หลังจากท่ีเตรยี มรางหมกั แล้ว ใหเ้ ทปุ๋ยคอก และแกลบดำรองในรางไว้ – เมื่อมีเศษอาหาร ให้นำมาใส่ในราง พรอ้ มใชจ้ อบคลกุ ผสมกับปยุ๋ คอก – รดด้วยน้ำหัวเช้อื ชีวภาพ และกากน้ำตาลบริเวณทใ่ี สเ่ ศษอาหารเล็กน้อย – หากมีเศษอาหารเกิดขน้ึ อีก ก็นำมาคลุก และใสน่ ำ้ หัวเชอ้ื ตามดว้ ยกากน้ำตาลเรอ่ื ยๆจนเตม็ บ่อ – หากเต็มบ่อแล้ว ให้นำผา้ คลกุ มาปดิ ไว้ และทงิ้ ไวป้ ระมาณ 1 เดือน ก่อนตักออกนำไปใช้ประโยชน์ – ระหว่างทีห่ มักท้ิง ใหน้ ำเศษอาหารทีเ่ กิดในแตล่ ะวนั มาหมักในอีกบ่อ ซ่ึงจะเวยี นกนั พอดีในรอบเดือน – ท้งั น้ี บางครวั เรอื นอาจไม่สะดวกในการหาซื้อหวั เชอื้ หรอื กากน้ำตาล ดังนน้ั จงึ ไมต่ ้องใช้ก็ได้ แตจ่ ำเป็นต้องมปี ุ๋ย คอก หรือใชป้ ๋ยุ อืน่ เช่น ปยุ๋ มูลไก่ ซง่ึ ส่วนนี้จำเปน็ ตอ้ งใช้

18 นอกจาก การนำเศษอาหารมาทำปยุ๋ หมักแลว้ ปัจจบุ นั ยงั นยิ มนำเศษอาหารทำน้ำหมกั ชีวภาพ ซึ่งก็งา่ ย และสะดวก ไปอีกแบบ อ่านเพิ่มเตมิ นำ้ หมกั ชีวภาพ หลักพจิ ารณาปุย๋ หมักพร้อมใช้ 1. ปยุ๋ หมักจะมสี นี ำ้ ตาลเขม้ ถึงดำ 2. อณุ หภูมทิ ว่ั กองปุ๋ยหมักมคี ่าใกล้เคยี งกนั เนื่องจากเกิดปฏกิ ิรยิ าการหมกั เกือบหมดแล้ว 3. หากใช้นิว้ มอื บ้ี ก้อนปยุ๋ หมักจะแตกย่ยุ ออกจากกนั งา่ ย 4. พบเหด็ เสน้ ใยรา หรือ พชื อนื่ ขึน้ 5. กลิ่นของกองปุ๋ยหมกั จะมีกลน่ิ ฉุนทเี่ กดิ จากการหมัก 6. หากนำปุ๋ยหมกั ไปวิเคราะห์ในห้องปฏิบัตกิ ารจะพบอัตราส่วนของคาร์บอน และไนโตรเจนประมาณ 20:1 หรอื คารบ์ อนมีคา่ น้อยกว่า 20 (ไนโตรเจนยงั คงเป็น 1) การนำปยุ๋ หมักไปใช้ 1. ใชใ้ นขน้ั ตอนเตรยี มดิน/เตรยี มแปลง ด้วยการนำปุย๋ หมักชวี ภาพโรยบนแปลง 2-3 กำมือ/ตารางเมตร ก่อนจะทำ การไถพรวนดินรอบ 2 หรอื ก่อนการไถยกรอ่ ง 2. ใช้ในแปลงผกั และสวนผลไม้ ดว้ ยการนำปุย๋ หมักชีวภาพ 1-2 กำมอื โรยรอบโคนต้น ธาตอุ าหารในปุย๋ หมัก • ป๋ยุ หมกั จากขยะเทศบาล : • ป๋ยุ หมักจากหญา้ แห้ง : – N = 1.52 – N = 1.23 – P2O5 = 0.22 – P2O5 = 1.26 – K2O = 0.18 – K2O = 0.76 • หญา้ หมัก+กระดูกป่น+มูลกระบือ : • หญ้าหมกั +กระดูกป่น+มลู โค : – N = 0.82 – N = 2.33 – P2O5 = 1.43 – P2O5 = 1.78 – K2O = 0.59 – K2O = 0.46 • หญา้ หมัก+กระดูกปน่ +มลู แพะ : • หญา้ หมกั +กระดกู ป่น+มลู ม้า : – N = 1.11 – N = 0.82 – P2O5 = 4.04 – P2O5 = 2.83 – K2O = 0.48 – K2O = 0.33

19 • ปุ๋ยหมักจากใบจามจรุ ี : • ปุ๋ยหมักจากฟางขา้ ว : – N = 1.45 – N = 0.85 – P2O5 = 0.19 – P2O5 = 0.11 – K2O = 0.49 – K2O = 0.76 • ปุ๋ยหมกั ฟางข้าว+มลู ไก่ : • ปุ๋ยหมักฟางข้าว+มลู โค : – N = 1.07 – N = 1.51 – P2O5 = 0.46 – P2O5 = 0.26 – K2O = 0.94 – K2O = 0.98 • ปุ๋ยหมักฟางข้าว+มลู เป็ด : • ปยุ๋ หมกั จากผักตบชวา : – N = 0.91 – N = 1.43 – P2O5 = 1.30 – P2O5 = 0.48 – K2O = 0.79 – K2O = 0.47 • ปุ๋ยหมักผกั ตบชวา+มลู สกุ ร : • ปยุ๋ อนิ ทรีย์ (เทศบาล) ชนิดอ่อน : – N = 1.85 – N = 0.95 – P2O5 = 4.81 – P2O5 = 3.19 – K2O = 0.79 – K2O = 0.91 • ป๋ยุ อินทรยี ์ (เทศบาล) ชนิดปานกลาง : • ปยุ๋ อินทรยี ์ (เทศบาล) ชนดิ แรง : – N = 1.34 – N = 1.48 – P2O5 = 2.44 – P2O5 = 2.96 – K2O = 1.12 – K2O = 1.15 ประโยชน์ปุ๋ยหมกั 1. เพิม่ ความอดุ มสมบรู ณ์ของดนิ ท้งั ปริมาณอินทรีย์วัตถุ แร่ธาตุอาหาร ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และโพแทสเซยี ม 2. ช่วยในการย่อยสลายซากพืช ซากสตั ว์ในดิน ทำใหธ้ าตอุ าหารถูกพชื นำไปใชไ้ ดร้ วดเรว็ ขึน้ 3. ชว่ ยเพม่ิ จุลนิ ทรยี ์ทีม่ ีประโยชน์ในดนิ 4. ชว่ ยต้านการแพร่ของจุลินทรีย์กอ่ โรคพชื ชนดิ ตา่ งๆในดิน 5. ทำให้ดนิ มคี วามร่วนซยุ จากองค์ประกอบของดินท่ีมีดนิ อินทรียว์ ัตถุ นำ้ และอากาศในสัดส่วนที่เหมาะสม 6. ช่วยปรับสภาพ pH ของดิน ใหเ้ หมาะสมกบั การปลูกพชื 7. ช่วยเพ่ิมประสทิ ธิภาพในการดงึ แร่ธาตขุ องพืชจากปยุ๋ เคมีหรือปยุ๋ อน่ื ท่เี กษตรกรใส่ 8. ชว่ ยดูดซบั ความชน้ื ไว้ในดนิ ใหน้ านข้นึ ทำใหด้ นิ ชุม่ ชืน้ ตลอดเวลา

20 การทำปยุ๋ หมกั จากเศษวสั ดุธรรมชาติ ปุ๋ยหมักชีวภาพ คือ ปุ๋ยอินทรีย์ที่ผ่านกระบวนการหมักกับน้ำสกัดชีวภาพ ช่วยในการบำรุงดิน ย่อยสลาย อนิ ทรีย์วตั ถใุ นดินใหเ้ ปน็ อาหารแกพ่ ืช วัสดอุ ุปกรณ์ 1) มูลสตั วแ์ หง้ ละเอียด 3 ส่วน 2) แกลบดำ 1 สว่ น 3) อินทรีย์วัตถุอื่นๆ ที่หาได้ง่าย เช่น แกลบ ชานอ้อย ขี้เลื่อย เปลือกถั่วลิสง เปลือกถั่วเขียว ขุยมะพร้าวกาก ปาล์ม เปลอื กมนั เป็นต้น อย่างใดอย่างหน่งึ หรือหลายอย่างรวมกัน 3 สว่ น 4) รำละเอียด 1 ส่วน 5) น้ำสกดั ชวี ภาพ หรือใชห้ ัวเชื่อจลุ นิ ทรีย์ 1 สว่ น 6) กากน้ำตาล 1 สว่ น 7) นำ้ 100 ส่วน 8) บัวรดน้ำ ขน้ั ตอนวิธีทำ 1) นำวัสดุต่างๆ มากองซอ้ นกันเปน็ ชัน้ ๆ แล้วคลกุ เคลา้ ให้เข้ากัน 2) ผสมเอาส่วนของนำ้ สกัดชีวภาพกับนำ้ ตาลและนำ้ คนจนละลายเข้ากันดี ใส่บัวราดบนกลองวัสดุปยุ๋ หมัก คลุก ให้เข้ากนั จนทัว่ ใหไ้ ด้ความช้ืนพอหมาดๆ อยา่ ให้แหง้ หรอื ชื้นหรอื แห้งจนเกนิ ไป (ประมาณ 30-40%) หรือลองเอามีดขยำ บีบดู ถา้ สว่ นผสมเป็นกอ้ นไม่แตกออกจากกันและมือรูส้ ึกชืน้ ๆ ไม่แฉะแสดงว่าใช้ได้ ถ้าแตกออกจากกันยงั ใช้ไม่ได้ต้องรด นำ้ เพิม่ 3) หมกั กองป๋ยุ หมกั ไว้ 7 วัน ก็นำไปใชไ้ ด้

21 สตู รนำ้ หมกั จลุ ินทรีย์ผักตบชวา (บำรุงไมด้ อก) วตั ถดุ ิบ 1. ผักตบชวา จำนวน 30 กิโลกรมั 2. สาร พด.2 จำนวน 1 ซอง 3. กากน้ำตาล จำนวน 15 ลติ ร 4. น้ำเปลา่ ประมาณ 10 ลติ ร วธิ ีการทำ 1. นำผักตบชวามาสับเป็นช้ินเล็กๆ ใสล่ งในโอ่งมังกรเพอื่ เตรียมหมกั 2. ละลายสาร พด.2 ใสน่ ้ำ คนให้ละลายเพ่ือใหจ้ ลุ ินทรีย์แตกตวั ประมาณ 10 นาที แลว้ เทตามลงใส่ในโอ่งมงั กรทีม่ ีผัก ตบอยู่แลว้ 3. จากน้ันเตมิ นำ้ เปลา่ ลงไปตามสูตร ปดิ ฝาใหส้ นิท ตง้ั ไวใ้ นทร่ี ่ม นาน 15-30 วนั สามารถใชป้ ระโยชนไ์ ด้ ประโยชน์และการนำไปใช้ - ใชใ้ นอตั ราสว่ น นำ้ หมกั 1 ฝา + นำ้ เปล่า 1 ลติ ร - ประโยชน์สำคญั เปน็ ปุ๋ยบำรงุ ราก บำรงุ ดนิ และเพ่มิ ธาตุอาหารในดนิ ใหม้ คี วามโปร่งทำให้รากพืชดดู อาหารจากดิน ไดด้ ยี ่ิงขึ้น

22 นำ้ หมักผักตบชวาช่วยย่อยอาหารและบำรงุ การเจริญเติบโตของสัตวเ์ ล้ียง วัตถุดบิ และส่วนผสม - ผักตบชวา จำนวน 7 กโิ ลกรัม - น้ำตาลทราย จำนวน 3 กโิ ลกรมั - เกลือ จำนวน 1 กโิ ลกรมั วิธกี าร 1.สบั ผกั ตบชวาเปน็ ชน้ิ เล็กๆแตไ่ มต่ อ้ งละเอียดมาก 7 กโิ ลกรมั 2.โรยนำ้ ตาลทราย 3 กิโลกรัม ลงไปคลกุ เคล้าใหท้ ั่ว 3.บรรจลุ งในภาชนะพลาสตกิ ทีเ่ ตรยี มไว้ แล้วโรยเกลือทบั ด้านบนสดุ 1 กิโลกรัม 4.ปดิ ปากภาชนะด้วยกระดาษเท่านั้น แล้วเขียนวนั ท่ีกำกบั ไวเ้ พ่ือเตือนความจำ ตอ้ งปิดด้วยกระดาษเพื่อให้เกิดความ ยดื หยุน่ เพราะกระบวนการหมักจะทำใหเ้ กดิ แกส๊ ได้ 5.ตงั้ ไว้ในท่รี ่มหมัก 8-10 วนั กรองเอาแต่น้ำใช้เล้ยี งสัตว์เพอื่ ชว่ ยบำรุงระบบย่อยอาหารของสตั วท์ ุกชนดิ ประโยชน์ของน้ำหมกั จากผักตบชวา - ใช้เพื่อบำรุงระบบย่อยอาหารของสัตว์ทกุ ชนดิ ช่วยให้สตั ว์เลี้ยงย่อยอาหารได้ดีขึ้น และยังช่วยบำรุงรา่ งกายให้สตั ว์ เล้ยี งเจรญิ อาหารได้ดี -ใช้ผสมนำ้ ด่มื ใหส้ ตั วก์ นิ ตลอดวัน ในอตั รา 2 ช้อนโตะ๊ + นำ้ 10 ลติ ร แหลง่ ที่มาของข้อมูล : คุณสริ ิวฒั น์ กล่อมปัญญา ท่ีอยู่ : ตำบลโนนหนามแทง่ อำเภอเมอื ง จงั หวัดอำนาจเจรญิ

23 ขอบขอบคุณ แหล่งท่ีมาของข้อมูล - นายสิรวิ ัฒน์ กลอ่ มปัญญา ทอี่ ยู่ : ตำบลโนนหนามแท่ง อำเภอเมือง จงั หวดั อำนาจเจรญิ - นายปองพล กนั ต๊บิ ทีอ่ ยู่ : หมู่ท่ี 4 ตำบลเจรญิ เมือง อำเภอพาน จงั หวดั เชียงราย - นายเฉลิม พรี ี ท่ีอยู่ : หมูท่ ่ี 75 หมู่ 3 ต.บงึ สามัคคี อ.บงึ สามคั คี จ.กำแพงเพชร - นายจำปี แดงบุตรดี ทอี่ ยู่ : ตำบลลำเหย อำเภอดอนตูม จงั หวัดนครปฐม - กรมสง่ เสริมการเกษตร - http://www.kasetporpeangclub.com/html เอกสารเผยแพร่ความรู้ กศน.ตำบลบ้านหลุม : ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อำเภอ เมอื งสโุ ขทัย จังหวัดสโุ ขทัย วตั ถปุ ระสงค์ : เพ่อื เผยแพร่เกรด็ ความรเู้ ร่ืองการทำปุ๋ยหมัก/นำ้ หมักชีวภาพส่ปู ระชาชน เจา้ ของ : ศนู ย์เรยี นรปู้ รัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งและเกษตรทฤษฎีใหม่ : กศน.ตำบลบา้ นหลุม ผู้จัดทำ : ศนู ยก์ ารศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อำเภอเมือง ทป่ี รกึ ษา สโุ ขทัย : นายอดุ มศักดิ์ ชูย้ิม ครู กศน.ตำบลบ้านหลมุ บรรณาธกิ าร : นายสมมาตร คงเรือง ผอู้ ำนวยการ กศน.อำเภอเมืองสโุ ขทัย : นายแฉลม้ อภัยจติ ร์ ประธานกรรมการ กศน.ตำบลบ้านหลุม : นางสาวเสรี คงเนียม ครู ชำนาญการ : นางพชั รีพร ดวงดาว ครู อาสาสมคั ร กศน. : นายอุดมศกั ด์ิ ชูย้ิม ครู กศน.ตำบลบา้ นหลุม

คำขวัญตำบลบา้ นหลมุ ชุมนมุ แหล่งปลาสรอ้ ย หยดย้อยน้ำปลาดี ร้อยถ้อยสามัคคี วัฒนธรรมดีมนี ำ้ ใจ หลวงพ่อสามพนี่ ้องคูบ่ า้ น ลานสบื สานภมู ิปัญญาทอ้ งถน่ิ อาหารหลากรสอร่อยล้นิ ถ่ินร่ืนรมยอ์ ดุ มอำไพ ตน้ ไม้ใหญศ่ รมี หาโพธ์ิ