Kusang

มอบความสุขแด .............................................................................. จาก ....................................................................................................

ช่ือหนังสือ คสู รา ง คสู ม The happy couple พระธรรมธรวรี ะนนท วรี นนโฺ ท Luang Poh Veeranon Veerananto Abbot of Watpacharoenrajdhammaram ภาพวาดโดย วชิ า นนทแ กว , กญั ญารตั น สวุ รรณปก ษา พมิ พค รงั้ ที่ ๕ มถิ นุ ายน ๒๕๕๑ จดั พิมพโ ดย โครงการพิมพหนังสือธรรมะวัดปาเจริญราชธรรมาราม ๑๒/๑๙ คลอง ๑๑ ต.บงึ ทองหลาง อ.ลำลกู กา จ.ปทมุ ธานี โทร.๐-๒๙๙๕-๒๑๑๒ แฟก ซ ๐-๒๙๙๕-๒๔๗๗ หรอื ๐๘๖-๕๓๔-๘๒๗๓ พิมพแจกเปนธรรมทาน Permission to re-print for free distribution may be obtained upon request from the author สนใจปฏบิ ตั ธิ รรม หรอื ผมู จี ติ ศรทั ธาทา นใดมคี วามประสงคจ ะขอพมิ พห นงั สอื เลมใดแจกเปนธรรมทานหรือบริจาคปจจัยสมทบทุนในโครงการพิมพหนังสือธรรมะ สอบถามรายละเอยี ดเพม่ิ เตมิ ไดท วี่ ดั ทกุ วนั หนงั สอื เลม นพี้ มิ พด ว ยกระดาษถนอมสายตา (green-read) พิมพท่ี หอรัตนชัยการพิมพ ๓๓/๒๘ ซอยเพชรบรุ ี ๕ เขตราชเทวี กรงุ เทพฯ ๑๐๔๐๐ โทร ๐ ๒๒๑๕ ๙๖๘๑-๓, ๐ ๒๒๑๖ ๙๔๖๔ โทรสาร ๐ ๒๒๑๖ ๙๔๖๕ Dhammaintrend รว่ มเผยแพรแ่ ละแบง่ ปนั เปน็ ธรรมทาน

คำอนโุ มทนา หนังสือคูสรางคูสมฉบับนี้ อาตมาไดรวบรวมบางสวนที่ เห็นวาเปนประโยชนในการมงคลสมรสของคูบาวสาวและคูสามี ภรรยา โดยพอที่จะเปนเข็มทิศช้ีทางใหแกผูท่ีสนใจไดบางตาม ความตอ งการและนำไปเปน ขอ ปฏบิ ตั ใิ นการดำรงชวี ติ คู เพอื่ กำจดั จดุ ออ นทไ่ี มด ที อี่ ยใู นตวั เอง ใหพ ิจารณาเปรยี บเทยี บกบั ตวั เราเอง วา เปน อยา งไร หรอื พจิ ารณาดตู นเองวา ปฏบิ ตั หิ นา ทข่ี องความเปน สามแี ละความเปน ภรรยากนั ถกู ตอ งมากนอ ยเพยี งไร จะเหน็ ไดว า ปญ หาชวี ติ คใู นสงั คมทกุ วนั น้ี เกดิ จากความ ไมพ รอ มของฝา ยหญงิ หรอื ฝา ยชายทจ่ี ะใชช วี ติ ครู ว มกนั หรอื บางคู เหน็ วา เปน เรอื่ งทส่ี นกุ เทา นนั้ อกี ทงั้ ในปจ จบุ นั วถิ ชี วี ิตของคนใน สงั คมเปลยี่ นแปลงไป เพราะคสู ามภี รรยาตา งกอ็ อกไปทำงานนอก บา นทงั้ คู จงึ ทำใหล ะทง้ิ หนา ทท่ี จี่ ะปฏบิ ตั ติ อ กนั การทขี่ าดหลกั ของการดำเนนิ ชวี ติ คแู ละไมม คี วามอดทนตอ กนั ทำใหเ กดิ ปญ หา ภายในครอบครัว หรือตองหยารางกันปละหลายๆคู กอใหเกิด ปญ หาสงั คมดา นอนื่ ๆตามมาอกี มากมาย 4

การพมิ พห นงั สอื คสู รา งคสู มครงั้ ท่ี ๔ นี้ ไดม กี ารแกไ ขและ เพมิ่ เตมิ เนอ้ื หาในบางสว น เพอื่ ใหไ ดใ จความกระชบั และสมบรู ณ มากยิ่งขึ้น โดยแบงเปน ๒ สวนคือ สวนท่ี ๑ ไดเรียบเรียงเปน ภาษาไทย สวนที่ ๒ ไดมีการแปลเปนภาคภาษาอังกฤษภายใน เลม เดยี วกนั ดังน้ันจึงขออนุโมทนากับคูสมรสหรือคูสามีภรรยาท่ี จะสรางสรรคจรรโลงศีลธรรมอันดีในสังคม สรางบุคลากรที่มี คณุ ภาพใหแ กป ระเทศชาติ สรา งความสขุ สงบรม เยน็ ใหค รอบครวั ตนเองและสงั คมทดี่ ที กุ ๆ ทา น ขอเจรญิ ธรรมแกค สู มรสและคสู ามี ภรรยาทกุ คเู ทอญ วรี นนโฺ ท ภิกขุ ๑ มกราคม ๒๕๕๑ 5

สารบญั หนา ๗ คูส ราง-คูสม ๗ สมชวี ธิ รรม ๔ ๑๐ ประเภทของภรรยา ๑๔ นางวสิ าขา:หญงิ งามแบบอยา งเบญจกลั ยาณี ๓๖ ประเภทของสามี ๓๗ คสู าม-ี ภรรยา ๔ คู ๔๓ ฆราวาสธรรม ๔ ๔๔ หนา ทขี่ องสามตี อ ภรรยา ๔๕ หนา ทขี่ องภรรยาตอ สามี ๔๖ ทกุ ขข องหญงิ ๔๘ สขุ ของคฤหสั ถ ๔๙ กลุ จริ ฏั ฐติ ธิ รรม ๔

คูสรา ง คสู ม ขอความสขุ สวสั ดจิ์ งมแี ดค บู า วสาว (คสู มรส) ทกุ ๆ คู วนั น้ี เปนวันที่เราทุกคนไดตัดสินใจยอมรับใชชีวิตรวมกันและกัน มีความพึงพอใจกัน ยินดีจะทำหนาที่เปนคูครองอยูเคียงขางกัน ดวยความศรัทธาในความรักทั้งสองฝาย การที่เราจะมีชีวิตคูท่ีดี มคี วามสขุ ในการใชช วี ติ คู หรอื เรยี กกนั วา เปน สามภี รรยากนั โดย คสู ามภี รรยาทด่ี นี น้ั ตอ งมคี ณุ ลกั ษณะและความประพฤตดิ ี ซง่ึ การ ท่ีจะใชชีวิตคูกันไปไดยาวนานนั้นตองอาศัยหลักการคำสอนทาง พระพทุ ธศาสนา ๔ อยา งทเี่ รยี กวา สมชวี ธิ รรม ๔ ประการ สมชวี ธิ รรม ๔ ประการ ๑. สมสัทธา มีศรัทธาเสมอกัน ศรัทธานั้นหมายถึงความ เชอื่ ความเลอ่ื มใส เชน เคารพนบั ถอื ในลทั ธศิ าสนา สง่ิ เคารพบชู า และหลักการตางๆ ตลอดจนความใฝนิยมในคุณคา ความสนใจ อยา งเดยี วกนั มอี ดุ มการณเ หมอื นกนั มจี ติ ใจหนกั แนน เหมอื นกนั

หรอื ปรบั ตวั เขา หากนั ได มคี วามเขา ใจกนั มกี ารพงึ่ พาองิ อาศยั ซงึ่ กนั และกนั ยอมรบั กนั ได ตลอดจนมคี วามมน่ั คงในอดุ มการณเ ดยี ว กนั ซง่ึ ความศรทั ธาเปน เครอื่ งหลอ หลอมความรสู กึ นกึ คดิ ความมี ศรทั ธาสมกนั ตงั้ แตค วามเชอ่ื ถอื ในลทั ธศิ าสนาอยา งเดยี วกนั การ มรี สนยิ มแนวเดยี วกนั จงึ เปน สง่ิ สำคญั มากในชวี ติ สมรส ๒. สมสีลา มีศีลสมกัน คือ มีความประพฤติ มีศีลธรรม จรรยา มรรยาท มคี วามประพฤตทิ เ่ี ขา กนั ได มพี น้ื ฐานการอบรม มาพอเหมาะสมและสอดคลอ งไปกนั ไดด ี คอื มศี ลี ๕ เสมอกนั รจู กั รบั ผดิ ชอบชว่ั ดใี นหนา ทท่ี ไี่ ดร บั มอบหมาย ๓. สมจาคา มีจาคะสมกัน คือ มีความเอ้ือเฟอเผ่ือแผ เสยี สละเสมอกนั มคี วามโอบออ มอารตี อ กนั มนี ้ำใจกวา งขวาง มี ความเสยี สละ พรอ มทจ่ี ะชว ยเหลอื เกอ้ื กลู กนั ไมข ดั แยง และบบี คนั้ กนั จนเกนิ ไป เพราะในชวี ติ คนเราตอ งสมั พนั ธก บั คนอนื่ ๆ เรมิ่ จาก พอแมญาติมิตรสหายเปนตนไป ธรรมขอน้ีสำคัญมากที่จะตอง แสดงออกถงึ ความมนี ้ำใจ เออื้ เฟอ เผอื่ แผ การชว ยเหลอื พง่ึ พาอาศยั กนั ซง่ึ หากคคู รองทม่ี จี าคะไมส มกนั ยอ มทำใหเ กดิ ความขดั แยง กนั อยเู รอ่ื ยไป ทำใหช วี ติ คเู ปราะบางและแตกรา วไดง า ย ๔. สมปญญา มีปญญาสมหรือเสมอกัน ปญญาหมายถึง ความรจู กั เหตุ รจู กั ผล ความรจู กั คดิ ความสามารถในการใชค วาม คิดและเขาใจในเหตุผลกันดี โดยอยางนอยท่ีสุดสามารถสื่อสาร 8

พดู จาเขา ใจกนั การรจู กั ฟง และเขา ใจในเหตผุ ลของกนั และกนั การ ชว ยกนั เปน คคู ดิ รว มคดิ รว มปรกึ ษาหารอื กนั ชว ยแกป ญ หาและเปน กำลงั ใจซง่ึ กนั และกนั ในทน่ี ถ้ี อื วา เปน คบู ญุ คกู รรม มคี ณุ ลกั ษณะ อปุ นสิ ยั ใจคอ ความประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ การแสดงออกตอ กนั ทเี่ กอ้ื กลู กนั และอดทนกนั ได ความสมหรือเสมอกันของคูครองตามหลักธรรม ๔ ประการนี้มีความสำคัญมากของชีวิตคูท่ีใชชีวิตอยูรวมกัน การที่ จะครองคกู นั อยา งมคี วามสขุ ยาวนาน เปน คคู รองทดี่ ี จงึ ตอ งอาศยั ความประสานกลมกลนื เหมาะสมกนั ตามธรรม ๔ ประการดงั กลา ว ขา งตน โดยการอยคู รองเรอื นของคสู มรสนนั้ เปน การรว มสขุ รว ม ทกุ ขท ง้ั ปวง ซงึ่ ในแงน ที้ า นจงึ ถอื วา ทงั้ สองฝา ยเปน เพอื่ นหรอื เปน เพอื่ นทยี่ ง่ิ กวา เพอ่ื นใดๆ เพราะรว มสขุ ทกุ ขค รบถว น ดง่ั พทุ ธภาษติ ทว่ี า “ภรยิ า ปรมา ขา” แปลวา ภรรยาเปน เพอ่ื นอยา งยง่ิ หรอื ภรรยา เปน ยอดสหายเปน ครู ว มสขุ รว มทกุ ขน นั่ เอง 9

ประเภทของภริยา ในกรณที ที่ า นแสดงเกย่ี วกบั ภรรยาไว ๗ ประเภทดว ยกนั จำแนกโดยคุณธรรม ความประพฤติ ลักษณะนิสัย และการ ปฏบิ ตั ติ อ สามี เปน ฝา ยรา ย ๓ ประเภท และฝา ยดี ๔ ประเภท คอื ๑. วธกาภรยิ า ภรรยาเยย่ี งเพชฌฆาต คอื ภรรยาทมี่ ไิ ดอ ยู กนิ ดว ยความพอใจ ดหู มนิ่ คดิ ทำลายสามี ไมม มี ารยาท ไมใ หเ กยี รติ สามี แสดงพฤตกิ รรมออกมาดว ยอารมณท ม่ี โี ทสะ มโี ลภะ มโี มหะ เปน เจา เรอื น มงุ เอาแตป ระโยชนต นและญาตขิ องตนเปน ใหญ ไม มเี หตผุ ล ไมม คี วามเมตตา ภรรยาประเภทนจี้ ะไมม คี วามสขุ ทแี่ ท จริงทั้งภพชาติเลยทีเดียว จะมีแตความทุกขอยูตลอดชีวิต เพราะ ตกอยูภายใตอำนาจเปนทาสของกิเลสและอารมณฝายต่ำ ภรรยา ประเภทน้ีหาความเจริญในชีวิตไดยาก เพราะมีแตจะทำชีวิตให ตกตำ่ ลง หากเลอื กเอามาเปน เครอื่ งประดบั บา นกจ็ ะไมด ี เพราะชอบ ทำลายเกยี รตแิ ละศกั ดศ์ิ รขี องสามี ๒. โจรีภริยา ภรรยาเย่ียงโจร คือ ภริยาชนิดลางผลาญ สมบตั ทิ ม่ี อี ยแู ละทส่ี ามหี ามาได มนี สิ ยั ชอบหยบิ ชอบยกั ยอกทรพั ย เอาไปใชใ นทางทไี่ มเ กดิ ประโยชน เชน เอาไปใชใ นทางอบายมขุ เลนการพนัน เสพสิ่งเสพติด ใชทรัพยฟุมเฟอยเที่ยวเดินเลนไป วนั ๆ เมอ่ื สามหี าทรพั ยม าได กไ็ มร จู กั เกบ็ รกั ษา ไมท ำหนา ทภี่ รรยา ท่ีดี มีแตนำทุกขมาสูตระกูล ภรรยาประเภทนี้เปนเหตุใหทรัพย 10

สมบตั ถิ กู ลา งผลาญไปในทางทไ่ี มม ปี ระโยชน ภรรยาลกั ษณะนจ้ี งึ เรยี กวา โจรภี รรยา ๓. อัยยาภริยา ภรรยาเยี่ยงนาย คือ ภรรยาท่ีเกียจคราน ไมใ สใ จการงานใด ๆ ปากรา ย จติ ใจหยาบ ชอบขม ขสู ามใี นทกุ สถานที่ ไมว าจะอยตู อ หนา ผคู นมากหรอื นอ ยก็มกั จะเอาชนะสามี ตลอดเวลา ชอบตวาด ชอบออกคำสงั่ โดยแสดงพฤตกิ รรมอาการ วางอำนาจบาตรใหญ ภรรยาอยา งนชี้ อบเปน คณุ นายเอาแตแ ตง ตวั ใหส วยไปวนั ๆ แตไ มย อมแตง ใจใหส วยงาม ภรรยาอยา งนม้ี รี าคะ มโี มหะจรติ เปน เจา เรอื น มแี ตจ ะเปน เจา โรคสารพดั โรค เชน โรค หวั ใจ โรคความดนั โลหติ สงู โรคความดนั โลหติ ต่ำ หรอื โรคความ ดันทุรัง ลักษณะอยางหนึ่งของภริยาประเภทนี้คือ เอาแตช้ีนิ้วส่ัง อยา งเดยี ว เมอื่ ใหล งมอื ทำดว ยตนเอง กท็ ำไมเ ปน หรอื ทำไมไ ด แต ชอบส่ังสามีใหทำอยางนั้นทำอยางนี้ ภรรยาอยางนี้ทานเรียกวา ภรรยาเปรยี บเหมอื นนาย หรอื อยั ยาภรยิ า ๔. มาตาภรยิ า ภรรยาเยยี่ งมารดา คอื ภรรยาทห่ี วงั ดเี สมอ ทกุ เวลา คอยหว งใยเอาใจใสส ามี เมอื่ หาทรพั ยม าได กเ็ อาใจใสค อย ประหยดั เกบ็ รกั ษาทรพั ยไ ว ใชจ า ยในสงิ่ ทเี่ ปน ประโยชนแ ละเหมาะ สมใชจ า ยพอประมาณพอเพยี ง ไมเ กนิ ความจำเปน เหมาะกบั ฐานะ ของตน อีกทั้งมีความหวงใยสามี ใหเกียรติสามีและรูจักยกยอง รับใชสามีดวยความรักอยางบริสุทธ์ิใจ รวมทุกขรวมสุขดวยกัน ชว ยสง เสรมิ กนั ในหนา ทกี่ ารงาน ชว ยแบง ภาระหนา ทก่ี ารงานได 11

ดว ยความเตม็ ใจ ไมค ดิ เลก็ คดิ นอ ย โดยคอยชว ยเหลอื ดว ยความยนิ ดแี ละภมู ใิ จในสง่ิ ทไ่ี ดช ว ย เหลอื คอยดแู ลอาหารการกนิ คอยใหก ำลงั ใจ และทำหนา ทข่ี อง การเปนแมบ านแมเรอื นท่ีดี เปน แมศรีเรอื น เปน ท้งั เพ่ือนเปนทง้ั ภรรยาและเปน ทง้ั แม เรยี กวา มาตาภรรยา เหมอื นนางวสิ าขา มหาอบุ าสกิ าซง่ึ ไดร บั ยกยอ งวา เปน สตรี ทม่ี คี วามงามตลอดกาลท่ี เรยี กวา เบญจกลั ยาณี คอื หญงิ ทมี่ ลี กั ษณะความงาม ๕ อยา ง และ เปนภรรยาท่ีมีความอดทนสูงและเปนสะใภท่ีในครั้งแรกพอสามี ไมช อบ ไมถ กู ชะตากนั สดุ ทา ยพอ สามเี รยี กวา มารดา(แม ) ซึ่งในที่นี้จะนำมากลาวเพื่อใหสตรีท่ีเปนภรรยาที่ดีทั้ง หลายที่ตกอยูในภาวะหัวอกเดียวกันไดเกิดกำลังใจไดบาง ไม ทอ ถอยในการกระทำคณุ งามความดตี อ ไป โดยตวั อยา งนางวสิ าขา นาจะเปนภรรยาที่ควรยกยองนำมาเปนแบบอยางของภรรยาใน สมยั นไ้ี ดด ที เี ดยี ว ๕. ภคนิ ีภรยิ า ภรรยาเยย่ี งนอ งสาว คอื ภรรยาผเู คารพรกั สามดี ง่ั นอ งรกั พี่ มจี ติ ใจออ นโยน รจู กั เกรงใจสามี มกั คลอ ยตาม สามใี นทางทด่ี หี รอื ทช่ี อบดว ยเหตผุ ล ๖. สขภี รรยา ภรรยาเยยี่ งสหาย คอื ภรรยาทเ่ี ปรยี บเหมอื น เพอ่ื นมจี ติ ภกั ดี เมอื่ เวลาพบสามกี ร็ า เรงิ หรอื ปลาบปลมื้ ดใี จ เหมอื น จากกนั มานาน เปน ผมู กี ริ ยิ ามารยาทดี รจู กั ปฏบิ ตั สิ ามี โดยประพฤติ ตวั ดเี สมอตน เสมอปลายทง้ั ตอ หนา และลบั หลงั เปน ปกตสิ มำ่ เสมอ 12

๗. ทาสีภรรยา ภรรยาเย่ียงทาส คือ ภรรยาท่ียอมอยูใต อำนาจสามี ถกู สามตี ะคอกตบตี กไ็ มแ สดงความโกรธโตต อบออก มา ดงั นน้ั ทา นสอนใหภ รรยาสำรวจตนเองวา ทเี่ ปน อยู ตนเปน ภรรยาประเภทใด ถา จะเปน ภรรยาทดี่ คี วรเลอื กเปน ภรรยาประเภท ใด สำหรับชายอาจใชเปนหลักสำรวจอุปนิสัยของตนวา ควรแก หญงิ ประเภทใด หรอื เลอื กผหู ญงิ ประเภทใดเปน คคู รอง และสำรวจ หญงิ ทจี่ ะเปนคคู รองวา เหมาะกบั อุปนสิ ัยของตนหรือไม พยายาม พิจารณาใหดีดวยสติปญญาแหงความเปนกลาง แมสามีก็ยอมมี หลายประเภท พงึ เปรยี บเทยี บเอาจากภรรยาประเภทตา งๆ ทก่ี ลา ว มาแลว ขา งตน นน้ั 13

นางวิสาขา...หญงิ งามแบบอยา งเบญจกัลยาณี นางวิสาขาเอตทัคคะในทางผูถวายทาน นางวสิ าขาเปน อบุ าสกิ าทป่ี ระเสรฐิ ผหู นง่ึ โดยจะหาบคุ คล ใดเทยี บไดย าก นางเปน แบบอยา งทดี่ สี ำหรบั อบุ าสกิ าตราบจนถงึ บัดนี้ ประวัติของนางมหาอุบาสิกาผูนี้ มีเนื้อเรื่องกลาวอยูในพระ ไตรปฎ กและอรรถกถามากมาย บุพกรรมของมหาอุบาสิกาวิสาขา นางวสิ าขาครง้ั พระพทุ ธเจา พระนามวา ปทุ มุ ตุ ตระ บงั เกดิ ในเรือนสกุลกรุงหังสวดี ครั้งหน่ึงนางกำลังฟงพระธรรมเทศนา ของพระศาสดา นางเหน็ พระศาสดาทรงสถาปนาอบุ าสกิ าผหู นงึ่ ไว ในตำแหนงเอตทัคคะเปนเลิศกวาพวกอุบาสิกาผูยินดีในการถวาย ทาน นางจงึ ทำกศุ ลใหย ง่ิ ยวดขน้ึ ไปปรารถนาตำแหนง นนั้ นางเวยี น วายอยใู นเทวดาและมนษุ ยถ งึ แสนกปั ครงั้ พระกสั สปพทุ ธเจา กถ็ อื ปฏสิ นธใิ นพระราชมณเฑยี ร ของพระเจา กาสี พระนามวา กกิ ิ แหง กรงุ พาราณสี เปน พระราชธดิ า องคหนึ่ง ระหวางพระพ่ีนองนาง ๗ พระองค คือ นางสมณี นาง สมณคตุ ตา นางภกิ ขนุ ี (ภกิ ขณุ )ี นางภกิ ขทุ าสกิ า นางธมั มา (ธรรมา) นางสธุ มั มา (สธุ รรมา) และนางสงั ฆทาสคี รบ๗ พระราชธดิ าเหลา 14

นน้ั ในบดั น้ี [ครง้ั พทุ ธกาลชาตปิ จ จบุ นั ] คอื พระเขมาเถรี พระอบุ ล วรรณาเถรี พระปฏาจาราเถรี พระนางกุณฑลเกสีเถรี (พระภัททา กณุ ฑลเกสาเถร)ี พระกสิ าโคตมเี ถรี พระธรรมทนิ นาเถรี และนาง วสิ าขาครบ ๗ บรรดาพระราชธดิ าเหลา นน้ั โดยพระนางสงั ฆทาสี เวยี นวา ยอยใู นเทวดาและมนษุ ยถ งึ พทุ ธนั ดรหนง่ึ ปจจุบันชาตสิ มยั พุทธกาล สตรีเบญจกัลยาณี คือ หญิงผูมีความงาม ๕ อยาง ความงามไมสรางซาอยางวิสาขาแมพระผูสูงสง นางวสิ าขา เกดิ ในตระกลู เศรษฐี ในเมอื งภทั ทยิ ะ แควน อังคะ บิดาช่ือวา ธนญชัย มารดาชื่อวาสุมนาเทวี และปูชื่อ เมณฑกเศรษฐี ขณะท่ีเธอมีอายุอยูในวัย ๗ ขวบ เปนที่รักดุจ แกว ตาดวงใจของเมณฑกะผเู ปน ปยู ง่ิ นกั บรรลธุ รรมไดโ สดาปต ตผิ ลตงั้ แตอ ายุ ๗ ขวบ เมือ่ เมณฑกเศรษฐีไดทราบขาววา พระบรมศาสดาพรอ ม ดวยภิกษุสงฆจำนวนมากกำลังเสด็จมาสูเมืองภัททิยะ ทาน เมณฑกเศรษฐี จงึ ไดม อบหมายใหเ ดก็ หญงิ วสิ าขาพรอ มดว ยบรวิ าร ออกไปทำการรับเสด็จที่นอกเมือง ขณะท่ีพระพุทธองคประทับ พกั ผอ นพระอริ ยิ าบถอยนู นั้ เดก็ หญงิ วสิ าขาพรอ มดว ยบรวิ าร เขา ไป 15

เฝากราบถวายบังคมแลวน่ัง ณ ท่ีอันสมควรแกตน พระพุทธองค ทรงแสดงพระธรรมเทศนาใหพ วกเธอฟง เมอื่ เดก็ หญงิ วสิ าขาพรอ ม ดวยบริวารไดฟงธรรมจบลงก็ไดบรรลุเปนพระโสดาบันดวยกัน ทงั้ หมด สวนเมณฑกเศรษฐี เม่ือพระบรมศาสดาเสด็จมาถึงแลว จึงรีบเขาไปเฝา เม่ือไดฟงพระธรรมเทศนาก็ไดบรรลุธรรมเปน พระโสดาบนั เชน กนั แลว กราบทลู อาราธนาพระบรมศาสดาพรอ ม ดวยภิกษสุ งฆทต่ี ิดตามเสด็จทัง้ หมดเขาไปรับอาหารบณิ ฑบาต ณ ทบ่ี า นของตนตลอดระยะเวลา ๑๕ วนั ทป่ี ระทบั อยทู ภี่ ทั ทยิ นครนนั้ ธนญชยั เศรษฐยี า ยบานตงั้ เมอื งสาเกต สมยั นนั้ พระเจาปเสนทิโกศลแหงเมืองสาวัตถีกับพระเจา พิมพิสารแหง เมืองราชคฤห มคี วามเกี่ยวขอ งกันโดยตางก็ไดภคินี (นอ งสาว) ของกนั และกนั มาเปน มเหสี แตเ นอื่ งจากในเมอื งสาวตั ถี ของพระเจา ปเสนทโิ กศลนน้ั ไมม เี ศรษฐตี ระกลู ใหญๆ อนั มที รพั ย สมบัติมากเลย และไดทราบวาในเมืองราชคฤหของพระเจา พมิ พสิ ารนนั้ มเี ศรษฐผี มู ที รพั ยส มบตั มิ ากมายขนานนบั ไมถ ว นอยู ถงึ ๕ ตระกลู ดงั นนั้ พระเจา ปเสนทโิ กศลจงึ เสดจ็ มายงั เมอื งราชคฤห เขา เฝาพระเจาพิมพิสารแลวแจงความประสงคที่มาในคร้ังน้ี ก็เพื่อ ขอพระราชทานตระกูลเศรษฐีในเมืองราชคฤหนี้ไปอยูในเมือง 16

สาวตั ถีสักหนง่ึ ตระกูล พระเจาพิมพิสารไดสดับแลวตรัสตอบวา “การโยกยาย ตระกลู ใหญ ๆ เพยี งหนงึ่ ตระกลู กเ็ หมอื นกบั แผน ดนิ ทรดุ ” แตเ พอ่ื รักษาสัมพันธไมตรีตอกันไว หลังจากท่ีไดปรึกษากับอำมาตยทั้ง หลายแลว เหน็ พอ งตอ งกนั วา สมควรยกตระกลู ธนญชยั เศรษฐี ให ไปอยูเ มอื งสาวัตถีกับพระเจา ปเสนทโิ กศล ธนญชยั เศรษฐีไดข นยา ยทรพั ยส มบตั พิ รอ มทงั้ บรวิ ารและ สตั วเ ลย้ี งทงั้ หลายเดนิ ทางสพู ระนครสาวตั ถพี รอ มกบั บรวิ าร และ เมอื่ เดนิ ทางเขาเขตแควนของพระเจาปเสนทโิ กศลแลว ขณะทพี่ ัก คา งแรมระหวา งทางกอ นเขา เมอื ง ธนญชยั เศรษฐเี หน็ วา ภมู ปิ ระเทศ บริเวณท่ีพักนั้นเปนชัยภูมิเหมาะสมดี อีกทั้งตนเองก็มีบริวาร ติดตามมาเปนจำนวนมาก ถาไปต้ังบานเรือนภายในเมืองก็จะ คับแคบ จึงขออนุญาตพระเจาปเสนทิโกศลกอตั้งบานเมืองลง ณ ท่ีแหงน้ัน และไดช่ือเมืองใหมน้ีวา “สาเกต” ซ่ึงอยูหางจากเมือง สาวตั ถี ๗ โยชน 17

สตรงี ามเบญจกัลยาณี ในเมอื งสาวตั ถนี นั้ มเี ศรษฐตี ระกลู หนง่ึ เปน ทรี่ จู กั กนั ในชอื่ วา มคิ ารเศรษฐี มบี ตุ รชายชอ่ื ปณุ ณวฒั นกมุ าร เมอื่ เจรญิ วยั สมควร ทจี่ ะมภี รรยาไดแ ลว บดิ ามารดาขอใหเ ขาแตง งานเพอื่ สบื ทอดวงศ ตระกลู แตต วั เขาเองไมม คี วามประสงคจ ะแตง งานแตอ ยา งใด เมอื่ บดิ ามารดารบเรา มากขน้ึ เขาจงึ หาอบุ ายเลย่ี งโดยบอกแกบ ดิ ามารดา วา ถา ไดห ญงิ ทมี่ คี วามงามครบทง้ั ๕ อยา ง ซง่ึ เรยี กวา เบญจกลั ยาณี แลว จงึ จะยอมแตง งาน ลกั ษณะของเบญจกลั ยาณี หญงิ ผมู คี วามงาม ๕ อยา งดงั นี้ ๑. เกสกลยฺ าณํ ผมงาม คอื สตรที มี่ ผี มยาวถงึ สะเอวแลว ปลายผมงอนขน้ึ เหมอื นหางนกยงู เมอ่ื เวลาลำแพน ๒. มงสฺ กลยฺ าณํ เนอ้ื งาม คอื หญงิ ทมี่ รี มิ ฝป ากแดงดจุ ตำลงึ สกุ และเรยี บชดิ สนทิ กนั ดี ๓. อฏฐ กิ ลฺยาณํ กระดูกงาม คือหญิงท่ีมฟี น สขี าวประดจุ สังขและเรยี บเสมอกัน ๔. ฉวิกลยฺ าณํ ผิวงาม คือหญิงที่มีผิวงามละเอียด ถาดำก็ ดำดง่ั ดอกบวั เขยี ว ถา ขาวกข็ าวดงั ดอกกรรณกิ าร ๕. วยกลยฺ าณํ วยั งาม คอื หญงิ ทแี่ มจ ะคลอดบตุ รถงึ ๑๐ ครงั้ ก็ยงั คงสภาพรา งกายสาวสวยดุจคลอดครั้งเดยี ว 18

บิดามารดาเมื่อไดฟงแลว จึงใหเชิญพราหมณผูมีความ เชย่ี วชาญในดา นอติ ถลี กั ษณะมาถามวา หญงิ ผมู คี วามงามดงั กลา ว นม้ี หี รอื ไม เมอื่ พวกพราหมณต อบวา มี จงึ สง พราหมณเ หลา นน้ั ออก เท่ียวแสวงหาตามเมืองตางๆ พรอมทั้งมอบพวงมาลัยและเครื่อง ทองของหมนั้ ไปดว ย ชน ๔ พวก เมอื่ วง่ิ จะดไู มง าม พวกพราหมณเ ทย่ี วแสวงหาไปตามเมอื งตา งๆ ทงั้ เมอื งเลก็ เมอื งใหญ กไ็ มไ ดพ บหญงิ งามตามทตี่ อ งการ จนมาถงึ เมอื งสาเกต และเปน เหตบุ งั เอญิ ในวนั นนั้ เปน วนั เปด งานนกั ขตั ฤกษป ระจำปซงึ่ สตรีตระกูลใหญนอยจะมีโอกาสออกจากบานเพ่ือชมงาน นาง วิสาขาพรอมดวยหญิงบริวาร ๕๐๐ คนออกจากบานเพื่อไปยัง 19

ทา อาบน้ำ ซง่ึ พราหมณท งั้ หลายแอบซมุ มองอยู ไดพ บนางวสิ าขา มีลักษณะภายนอกถูกตองตามตำราอิตถีลักษณะครบ ๔ ประการ ขณะนน้ั ฝนตกลงมาอยา งหนกั หญงิ บรวิ ารทงั้ หลายพากนั วงิ่ หลบ หนีฝนเขาไปในศาลา แตนางวิสาขายังคงเดินไปดวยอาการปกติ ทำใหพวกพราหมณทั้งหลายรูสึกแปลกใจ ประกอบกับตองการ จะเหน็ ลกั ษณะฟน ของนางอนั เปน ลกั ษณะที่ ๕ จงึ ถามนางวา “นอ ง หญิง ทำไมเธอจึงไมว่ิงหลบหนีฝนเหมือนกับหญิงคนอื่นๆ” นางวสิ าขาตอบวา “ขา แตน ายทา น ชน ๔ พวกเมอ่ื วงิ่ จะดไู มง าม” ชน ๔ พวกนน้ั ไดแ ก ๑. พระราชา ผทู รงประดบั ดว ยเครอ่ื งอาภรณพ รอ มสรรพ เมอื่ วงิ่ แลว จะดไู มง าม ๒. บรรพชติ ผคู รองผา กาสาวพสั ตรพ ระสงฆ สามเณร ชี เมอื่ วง่ิ แลว จะดไู มง าม ๓. สตรี ผชู อ่ื วา เปน หญงิ ทงั้ หลาย นอกจากจะดไู มง ามแลว ถา เกดิ อบุ ตั เิ หตจุ นเสยี โฉม หรอื พกิ าร จะทำใหเ สอื่ มเสยี และหมด คณุ คา ได ๔. ชา งมงคล ตวั ประดบั ดว ยเครอื่ งอาภรณส ำหรบั ชา ง เมอื่ วง่ิ แลว จะดูไมง าม พวกพราหมณไดเห็นปญญาอันชาญฉลาดและคุณสมบัติ เบญจกัลยาณี ครบทุกประการแลว จึงขอใหนางพาไปท่ีบานเพ่ือ ทำการสขู อตอ พอ แมต ามประเพณี เมอ่ื สอบถามถงึ ชาตติ ระกลู และ ทรัพยสมบัติก็ทราบวามีเสมอกัน จึงสวมพวงมาลัยทองใหนาง 20

วสิ าขาเปน การหมนั้ หมายและกำหนดวนั อาวาหมงคล ธนญชัยเศรษฐี ไดส่ังใหชางทองทำเครื่องประดับ ช่ือ มหาลดาปสาธน เพอื่ มอบใหแ กล กู สาว ซงึ่ เปน เครอ่ื งประดบั ชนดิ พเิ ศษ เปน ชดุ ยาวตดิ ตอ กนั ตงั้ แตศ รี ษะจรดปลายเทา ประดบั ดว ยเงนิ ทองและรตั นอนั มคี า ถงึ ๙ โกฏกิ หาปณะ คา แรงฝม อื ชา งอกี ๑ แสน เปนเครื่องประดับท่ีหญิงอื่น ๆ ไมสามารถจะประดับได เพราะมี น้ำหนกั มาก นอกจากนี้ ธนญชยั เศรษฐี ยงั ไดม อบทรพั ยส นิ เงนิ ทอง ของใชตาง ๆ รวมทั้งขาทาสบริวารและฝูงโคอีกจำนวนมาก มายมหาศาล อีกท้ังสงกฎมพีผูมีความชำนาญพิเศษดานตาง ๆ ไปเปนท่ีปรึกษาดูแลประจำตัวอีก ๘ นายดวย เม่ือเวลามีปญหา จะไดชวยเจรจาใหกับลูกสาว เพราะทานเศรษฐีเขาใจลูกสาวดีวา เปน คนมนี สิ ยั อยา งไร จงึ เตรยี มพรอ มไวล ว งหนา กอ น ดว ยเหตผุ ล ทเี่ หมาะสม ธนญชยั เศรษฐใี หโ อวาท ๑๐ ขอ แกล กู สาว โดยกอนที่นางวิสาขาออกจากบานไปสูตระกูลของสามี ธนญชัยเศรษฐีไดกลาวอบรมมารยาทสมบัติของกุลสตรีผูจะไปสู ตระกลู ของสามี โดยใหโ อวาท ๑๐ ประการเปน แนวปฏบิ ตั คิ อื โอวาทขอ ท่ี ๑ ไฟในอยา นำออก หมายความวา อยา นำความ ไมด ขี องพอ ผวั แมผ ัวและสามอี อกไปพดู ใหค นภายนอกฟง โอวาทขอท่ี ๒ ไฟนอกอยานำเขา หมายความวา เม่ือคน 21

ภายนอกตำหนพิ อ ผวั แมผ วั และสามอี ยา งไร อยา นำมาพดู ใหค นใน บา นฟง โอวาทขอ ท่ี ๓ ควรใหแ กค นทใี่ หเ ทา นน้ั หมายความวา ควร ใหแ กค นทยี่ มื ของไปแลว แลว นำมาสง คนื โอวาทขอ ท่ี ๔ ไมค วรใหแ กค นทไี่ มใ ห หมายความวา ไม ควรใหแ กค นทยี่ มื ของไปแลว ไมน ำมาสง คนื โอวาทขอ ที่ ๕ ควรใหท ง้ั แกค นทใี่ หแ ละไมใ ห หมายความ วา เมอื่ มญี าตมิ ติ รผยู ากจนมาขอความชว ยเหลอื พง่ึ พาอาศยั เมอื่ ให ไปแลว จะใหค นื หรอื ไมใ หค นื กค็ วรให โอวาทขอ ท่ี ๖ พงึ นงั่ ใหเ ปน สขุ หมายความวา ไมน ง่ั ในท่ี กดี ขวางพอ ผวั แมผ วั และสามใี นทางทเี่ ดนิ โอวาทขอท่ี ๗ พึงนอนใหเปนสุข หมายความวา ไมควร นอนกอ นพอ ผวั แมผ วั และสามี ตนื่ กอ นนอนทหี ลงั โอวาทขอ ท่ี ๘ พงึ บรโิ ภคใหเ ปน สขุ หมายความวา ควรจดั ใหพ อ ผวั แมผ วั และสามบี รโิ ภคแลว ตนจงึ บรโิ ภคภายหลงั โอวาทขอ ที่ ๙ พงึ บำเรอไฟ หมายความวา ใหม คี วามสำนกึ อยเู สมอวา พอ ผวั แมผ วั และสามเี ปน เหมอื นกองไฟ และพญานาค ทจี่ ะตอ งบำรงุ ดแู ล โอวาทขอ ที่ ๑๐ พงึ นอบนอ มเทวดาภายใน หมายความวา ใหม คี วามสำนกึ อยเู สมอวา พอ ผวั แมผ วั และสามเี ปน เหมอื นเทวดา ทจี่ ะตอ งใหค วามนอบนอ ม 22

อานสิ งสของการทำบุญแลว แถม ธนญชัยเศรษฐี ใชเวลาถึง ๔ เดือนในการเตรียมทรัพย สมบตั เิ พอ่ื มอบใหแ กน างวสิ าขาสำหรบั ใชส อยเมอ่ื ไปอยใู นตระกลู ของสามี เฉพาะเครอ่ื งประดบั มหาลดาปสาธนเพยี งอยา งเดยี วกใ็ ช เวลาทำถงึ ๔ เดอื น เชน กนั เมอื่ ถงึ กำหนดนางวสิ าขาไดอ อกเดนิ ทาง ไปยังตระกูลของสามี พรอมดวยขาทาสบริวารทรัพยสินเงินทอง ของใชอ เนกอนนั ต และโคกระบอื อกี มากมายมหาศาลทบ่ี ดิ าจดั การ มอบให แมก ระนนั้ โคกระบอื ทอ่ี ยใู นคอกยงั ทำลายคอกวงิ่ ออกตาม ขบวนของนางวสิ าขาไปอกี จำนวนมาก ทงั้ นดี้ ว ยอานสิ งสแ หง การ ทำบญุ ถวายทานทนี่ างทำไวใ นอดตี ชาติ คอื ในครงั้ ทน่ี างวสิ าขาเปน ธิดาของพระเจากิกิ คร้ังพระพุทธเจาพระนามวากัสสปะ นางได 23

ถวายอาหารแกพ ระภกิ ษสุ ามเณรเปน ประจำ และทงั้ ๆ ทพ่ี ระภกิ ษุ สามเณรกลา ววา “พอแลว ๆ” กย็ งั ตรสั วา “พระคณุ เจา สงิ่ นอี้ รอ ย สง่ิ นี้นาฉัน” แลวก็ถวายเพ่มิ ขน้ึ อีก ดว ยอานสิ งสแหง การถวายเพม่ิ น้ี บนั ดาลใหโ ค กระบอื เหลา นน้ั แมจ ะมคี นหา มและมคี อกกน้ั อยู กย็ งั กระโดดออกจากคอกวงิ่ ตามขบวนของนางวสิ าขาไปอกี จำนวนมาก นางวิสาขาตำหนิพอสามี เมอื่ นางวสิ าขาเขา มาสตู ระกลู ของสามแี ลว เพราะความท่ี เปนผูไดรับการอบรมส่ังสอนเปนอยางดีต้ังแตวัยเด็ก และเปนผูมี สตปิ ญ ญาเฉลยี วฉลาด มนี ้ำใจเจรจาไพเราะ ใหค วามเคารพผทู ม่ี วี ยั สูงกวาตน จึงเปนท่ีรักใครและชอบใจของคนทั่วไป ยกเวน มคิ ารเศรษฐี บดิ าของสามี ซงึ่ มจี ติ ฝก ใฝใ นนกั บวชอเจลกชเี ปลอื ย โดยใหความเคารพนับถือวาเปนพระอรหันตและนิมนตใหมา บรโิ ภคโภชนาหารทบ่ี า นของตน แลว สงั่ ใหค นไปตามนางวสิ าขา มาไหวพ ระอรหนั ตแ ละใหม าชว ยจดั เลยี้ งอาหารแกอ เจลกชเี ปลอื ย เหลา นนั้ ดว ย นางวิสาขาผูเปนพระอริยสาวิกาช้ันโสดาบันพอไดยิน คำวา อรหนั ต นางกร็ สู กึ ปต ยิ นิ ดรี บี มายงั เรอื นของมคิ ารเศรษฐี แต พอไดเห็นอเจลกชีเปลือย ก็ตกใจจึงกลาววา “ผูไมมีความละอาย เหลา น้ีจะเปน พระอรหนั ตไ มไ ด” พรอ มทง้ั กลา วตเิ ตยี นมคิ ารเศรษฐี แลว กลบั ทอ่ี ยขู องตน 24

ตอมาวันหน่ึง ขณะท่ีมิคารเศรษฐีกำลังบริโภคอาหารอยู โดยมีนางวิสาขาคอยปรนนิบัติอยูใกล ๆ ไดมีพระเถระเที่ยว บิณฑบาตผานมาหยุดยืนที่หนาบานของมิคารเศรษฐี นางวิสาขา ทราบดีวาเศรษฐีแมจะเห็นพระเถระแลวก็ทำเปนไมเห็น นางจึง กลา วกบั พระเถระวา “นมิ นตพ ระคณุ เจา ไปขา งหนา กอ นเถดิ ทา น เศรษฐกี ำลงั บรโิ ภคของเกา อย”ู เมอื่ เศรษฐไี ดฟ ง เชน นนั้ แลว กร็ สู กึ โกรธเปน ทส่ี ดุ และหยดุ บรโิ ภคอาหารทนั ที แลว สง่ั ใหบ รวิ ารมาจบั และขบั ไลน างวสิ าขาให ออกจากบา นไป แตก ไ็ มม ใี ครกลา เขา มาจบั นางวสิ าขาขอชแี้ จงแก กฎุ ม พี ๘ นายทบ่ี ดิ าไดส ง มาชว ยดแู ลนางกอ น และเมอ่ื มคิ ารเศรษฐี ใหคนไปเชิญกุฎมพีมาแลวแจงโทษของนางวิสาขาใหฟง ซ่ึงนาง กแ็ กด ว ยคำกลา วทวี่ า “ทดี่ ฉิ นั กลา วอยา งนนั้ หมายถงึ มคิ ารเศรษฐี บดิ าของสามกี ำลงั บรโิ ภคบญุ เกา อยู มใิ ชบ รโิ ภคของบดู เนา อยา งท่ี เขา ใจ” กฎุ ม พที งั้ ๘ จงึ กลา วกบั เศรษฐวี า “เรอื่ งนน้ี างวสิ าขาไมม ี ความผดิ ” 25

พอสามียกยอ งนางวสิ าขาในฐานะมารดา เม่ือมคิ ารเศรษฐี ฟง คำชแี้ จงของลกู สะใภแ ลว กห็ ายโกรธ ขัดเคืองใจ และกลาวขอโทษนาง พรอมทั้งอนุญาตใหนางนิมนต พระบรมศาสดาพรอ มภกิ ษสุ งฆม ารบั อาหารบณิ ฑบาตในเรอื นของ ตนได ขณะทนี่ างวสิ าขาจดั ถวายภตั ตาหารแดพ ระบรมศาสดาและ ภิกษุสงฆอยูน้ัน ก็ไดใหคนไปเชิญมิคารเศรษฐีมารวมถวาย ภตั ตาหารดว ย แตเ ศรษฐเี มอ่ื มาแลว ไมก ลา ทอ่ี อกไปสทู เี่ ฉพาะพระ พกั ตรพ ระศาสดา เพราะไมม ศี รทั ธาเลอ่ื มใสจงึ แอบนง่ั อยหู ลงั มา น เมื่อเสร็จภัตกิจแลวพระบรมศาสดาทรงแสดงพระธรรมเทศนา สว นมคิ ารเศรษฐีแมจ ะหลบอยหู ลงั มา นกม็ โี อกาสไดฟ ง ธรรมดว ย จนจบ และไดสำเร็จเปนพระโสดาบันบุคคลในพุทธศาสนาเปน สมั มาทฎิ ฐบิ คุ คลตงั้ แตน น้ั เปน ตน มา 26

ทันใดนัน้ มคิ ารเศรษฐไี ดอ อกมาจากหลงั มา นแลว ตรงเขา ไปหานางวสิ าขาใชป ากดดู ถนั ของลกู สะใภ และประกาศใหไ ดย นิ ทว่ั กนั ณ ทนี่ ั้นวา “ตง้ั แตบ ดั นเ้ี ปน ตน ไปขอเธอจงเปน มารดาของ ขาพเจา” และต้ังแตนั้นมานางวิสาขาก็ไดนามวา “มิคารมารดา” คนทว่ั ไปนยิ มเรยี กนางวา “วสิ าขามคิ ารมารดา” คณุ สมบตั ิพเิ ศษประจำตัวนางวิสาขา ในบรรดาอุบาสิกาทั้งหลาย นางวิสาขานับวาเปนผูมีบุญ สง่ั สมมาตง้ั แตอ ดตี ชาตมิ ากเปน พเิ ศษกวา อบุ าสกิ าคนอน่ื ๆ หลาย ประการเชน ๑. ลกั ษณะของผมู วี ยั งาม คอื แมว า นางจะมอี ายมุ าก มลี กู ชาย-หญงิ ถงึ ๒๐ คน ลกู เหลา นนั้ แตง งานมลี กู อกี คนละ ๒๐ คน นางกม็ หี ลานนบั ได ๔๐๐ คน หลานเหลา นน้ั แตง งานมลี กู อกี คนละ ๒๐ คน นางวิสาขามีเหลนนับได ๘,๐๐๐ คน ดังนั้น คนจำนวน ๘,๔๒๐ คน มตี น กำเนดิ มาจากนางวสิ าขา นางมอี ายยุ นื ยาว จนได เหน็ หลานไดเ หน็ เหลนทกุ คน แมน างมอี ายถุ งึ ๑๒๐ ป แตข ณะเมอื่ นางนงั่ อยใู นกลมุ ของลกู หลาน เหลน นางจะมลี กั ษณะวยั ใกลเ คยี ง กบั คนเหลา นนั้ คนพวกอนื่ จะไมส ามารถทราบไดว า นางวสิ าขาคอื คนไหน แตจ ะสงั เกตไดเ มอ่ื เวลาจะลกุ ขน้ึ ยนื โดยคนธรรมดาหรอื คนหนุมสาวจะลุกไดทันที แตสำหรับคนแกจะตองใชมือยันพื้น 27

ชวยพยุงกาย และจะยกกนข้ึนกอน นั่นแหละจึงจะทราบวานาง วสิ าขาคอื คนไหน ๒. นางมกี ำลงั มากเทา กบั ชา ง ๕ เชอื กรวมกนั ครง้ั หนงึ่ พระราชามพี ระประสงคจ ะทดลองกำลงั ของนาง จงึ รบั สงั่ ใหไ ปลอ ชางพลายตัวท่ีมีกำลังมากเพ่ือใหว่ิงชนนางวิสาขา นางเห็นชางว่ิง ตรงเขา มา จึงคิดวา “ถารับชางนี้ดวยมือขางเดียวแลวผลักไป ชาง กจ็ ะเปน อนั ตรายถงึ ชวี ติ เรากจ็ ะเปน บาป ควรจะรกั ษาชวี ติ ชา งไว จะดีกวา” นางจึงใชนิ้วมือเพียงสองนิ้วจับชางท่ีงวงแลวเหว่ียงไป ปรากฏวา ชา งถงึ กบั ลม กลง้ิ แตไ มเ ปน อนั ตรายดว ย คุณสมบัติดัง กลาวน้ี ชนทั้งหลายเมื่อจะจัดงานมงคลในบานเรือนของตน จึง พากันเชิญนางวิสาขาใหไปเปนประธานในงาน โดยมอบใหนาง เปน ผนู ำในพธี ตี า ง ๆ แมแ ตอ าหารกใ็ หน างทานกอ น เพอ่ื ความเปน สิริมงคล จนนางวิสาขาไมมีเวลาดูแลปฏิบัติพระภิกษุท่ีมาฉัน ภัตตาหารในบานของตน ตองมอบใหลูก ๆ หลาน ๆ ดำเนินการ แทนให นางวิสาขารองไหอ าลยั หลาน สมยั หนง่ึ พระผมู พี ระภาคประทบั ณ พระวหิ ารบพุ พาราม ซึ่งนางวิสาขาเปนผูสรางถวายใกลกรุงสาวัตถี ขณะนั้นหลานสาว ชื่อวาสุทัตตี ผูเปนที่รักและเปนที่พอใจอยางยิ่งของนางไดถึงแก กรรมลง ทำใหน างเศรา โศกเสยี ใจรอ งไหร ำพนั ถงึ หลานรกั นางไป 28

เขา เฝา พระผมู พี ระภาคทงั้ ๆทกี่ ำลงั รอ งไหอ ยดู ว ย พระพทุ ธองคต รสั ถามเหตุแหงความเศรา เมื่อพระองคทรงทราบโดยตลอดแลว จึง ตรัสถามวา“ดูกอนวิสาขา ในพระนครสาวัตถีนี้ เธอตองการบุตร หลานสกั กค่ี น” นางตอบวา “ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ ขา พระองคต อ ง การบุตรหลานในพระนครนี้ท้ังหมดพระเจาขา” พระผูมีพระภาค เจาตรัสวา “ดูกอนวิสาขาในพระนครสาวัตถีน้ีมีคนตายวันละ เทาไร” นางตอบวา “ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ ในพระนครสาวตั ถนี มี้ ี คนตายวนั ละ ๑ คนบา ง ๒ คนบา ง ถงึ วนั ละ ๑๐ คนบา ง พระเจา ขา ” พระพุทธองคตรัสวา “ดูกอนวิสาขา ถาคนเหลาน้ันเปน บตุ รหลานของเธอจรงิ เธอกค็ งมหี นา เปย กชมุ ดว ยน้ำตาโดยไมม วี นั แหง เหอื ด วสิ าขาคนในโลกน้ี ผใู ดมสี ง่ิ เปน ทรี่ กั ๑๐๐ ผนู น้ั กจ็ ะมี ทกุ ขถ งึ ๑๐๐ ผใู ดมสี งิ่ เปน ทร่ี กั ๕๐ ผนู น้ั กจ็ ะมที กุ ขถ งึ ๕๐ เชน กนั ” “ดกู อ นวสิ าขา เราขอบอกเธอวา ความทกุ ข ความเศรา โศก ความ พไิ รรำพนั ทคี่ นทง้ั หลายประสบกนั อยใู นโลกนี้ กเ็ พราะอาศยั สตั ว หรอื สงั ขารอนั เปน ทร่ี กั ถา ไมม สี ตั วห รอื สตั วอ นั เปน ทร่ี กั แลว ความ ทกุ ข ความเศรา โศก ความพไิ รรำพนั เหลา นน้ั กไ็ มม ี ผนู นั้ กจ็ ะมแี ต ความสขุ ดงั นน้ั ผปู รารถนาความสขุ ใหก บั ตนเอง กไ็ มค วรทำสตั ว หรอื สงั ขารใหเ ปน ทร่ี กั เม่ือนางวิสาขาไดฟงพระพุทธองคตรัส สอนจบลงแลว กค็ ลายจากความเศรา โศก แตเ พราะความทนี่ างมลี กู หลานหลายคน ซงึ่ ตอ จากนน้ั อกี ไมน านนกั หลานสาวอกี คนหนง่ึ ที่ นางไดม อบหมายหนา ทกี่ ารปฏบิ ตั ดิ แู ลพระภกิ ษสุ งฆ ซงึ่ นมิ นตม า 29

ฉนั ทบี่ า นเปน ประจำกไ็ ดถ งึ แกค วามตายลงอกี นางวสิ าขากต็ อ งเสยี นำ้ ตารำ่ ไหด ว ยความรกั ความอาลยั ตอ หลานสาวเปน ครงั้ ทส่ี อง และ พระพุทธองคก็ทรงเทศนาโปรดนางใหคลายความเศราโศกลงดุจ เดยี วกบั ครงั้ กอ นอกี นางวิสาขาสรางวัดบุพพาราม โดยปกตนิ างวสิ าขาจะไปวดั วนั ละ ๒ ครง้ั คอื เชา -เยน็ และ เมอื่ ไปกจ็ ะไมไ ปมอื เปลา ถา ไปเวลาเชา กจ็ ะมขี องเคย้ี วของฉนั เปน อาหารไปถวายพระ ถา ไปเวลาเยน็ กจ็ ะถอื น้ำปานะไปถวาย เพราะ นางปฏบิ ตั ปิ กตอิ ยา งนเ้ี ปน ประจำ จนเปน ทที่ ราบกนั ดที ง้ั พระภกิ ษุ สามเณร และอบุ าสกอบุ าสกิ าทงั้ หลาย แมน างเองกไ็ มก ลา ทจ่ี ะไป วดั ดว ยมอื เปลา ๆ เพราะละอายทพ่ี ระภกิ ษหุ นมุ สามเณรนอ ย ตา ง กจ็ ะมองดทู ม่ี อื วา นางถอื อะไรมา และกอ นทนี่ างจะออกจากวดั กลบั บาน นางจะเดินเย่ียมเยือนถามไถความสุข ความทุกข และความ ประสงคของพระภิกษุสามเณร และเย่ียมเยียนพระภิกษุปวยไข จนทว่ั ถงึ ทกุ ๆ องคก อ น แลว จงึ กลบั บา น วันหน่ึงเม่ือนางมาถึงวัด นางไดถอดเคร่ืองประดับมหา ลดาปสาธน มอบใหหญิงสาวผูติดตามถือไว เม่ือเสร็จกิจการฟง ธรรมและเยยี่ มเยอื นพระภกิ ษสุ ามเณรแลว ขณะเดนิ กลบั บา น นาง ไดบอกใหหญิงรับใชสงเครื่องประดับให แตหญิงรับใชลืมไวท่ี ศาลาฟง ธรรม นางจงึ ใหก ลบั ไปนำมา แตส ง่ั วา ถา พระอานนทเ กบ็ 30

รกั ษาไวก ไ็ มต อ งเอาคนื มา ใหม อบถวายทา นไปเลย เพราะนางคดิ วาจะไมประดับเครื่องประดับท่ีพระคุณเจาถูกตองสัมผัสแลว ซ่ึง พระอานนทท า นกม็ กั จะเกบ็ รกั ษาของทอ่ี บุ าสกอบุ าสกิ าลมื ไวเ สมอ และก็เปนไปตามที่นางคิดไวจริงๆ แตนางก็กลับคิดไดอีกวา “เครอ่ื งประดบั นมี้ ปี ระโยชนแ กพ ระเถระ” ดังนนั้ นางจงึ ขอรับคืนมาแลวนำออกขายในราคา ๙ โกฏิ กบั ๑ แสนกหาปณะ ตามราคาตน ทนุ ทท่ี ำไว แตก ไ็ มม ผี ใู ดมที รพั ย พอทจี่ ะซอื้ ไวไ ด นางจงึ ซอ้ื เอาไวเ อง แลว นำทรพั ยเ ทา จำนวนนนั้ มา ซ้ือที่ดินและวัสดุกอสรางดำเนินการสรางวัดถวายเปนพระอาราม ประทบั ของพระบรมศาสดา และเปน ทอี่ ยอู าศยั จำพรรษาของพระ ภกิ ษสุ งฆส ามเณร พระบรมศาสดารบั สงั่ ใหพ ระมหาโมคคลั ลานะ เปนผูอำนวยการดูแลการกอสรางดวยตนเอง ซ่ึงมีลักษณะเปน ปราสาท ๒ ชั้น มีหองสำหรับพระภิกษุพักอาศัยช้ันละ๕๐๐หอง โดยใชเ วลาในการกอ สรา งถงึ ๙ เดอื น และเมอ่ื สำเรจ็ เรยี บรอ ยแลว ไดน ามวา “พระวหิ ารบพุ พาราม” พระเปลอื ยกายอาบน้ำ จงึ ถวายผา อาบน้ำฝน โดยปกตินางวิสาขาจะกราบทูลอาราธนาพระพุทธองค พรอมดวยภิกษุสงฆมาเสวยและฉันภัตตาหารที่บานของนางเปน ประจำ เมอ่ื การจดั เตรยี มภตั ตาหารเสรจ็ เรยี บรอ ยพรอ มแลว กจ็ ะให สาวใชไ ปกราบทลู อาราธนาพระผมู พี ระภาคและภกิ ษสุ งฆใ หเ สดจ็ 31

ไปยงั บา นของนาง วันหนึ่งสาวใชไดมาตามปกติเหมือนทุกวัน แตวันนั้นมี ฝนตกลงมา พระสงฆทง้ั หลายจึงพากันเปลือยกายอาบนำ้ ฝน เมื่อ สาวใชมาเห็นเขาก็ตกใจเพราะความที่ตนมีปญญานอยคิดวาเปน นักบวชชีเปลือย จึงรีบกลับไปแจงแกนางวิสาขาวา “ขาแตแมเจา วันนี้ท่ีวัดไมมีพระอยูเลย เห็นมีแตชีเปลือยแกผาอาบน้ำกันอยู” นางวิสาขาไดฟงคำบอกเลาของสาวใชแลว ดวยความที่นางเปน พระอรยิ บคุ คลชน้ั โสดาบนั เปน มหาอบุ าสกิ า เปน ผมู ปี ญ ญาศรทั ธา เลื่อมใส มีความใกลชิดกับพระภิกษุสงฆ จึงทราบเหตุการณโดย ตลอดวา พระบรมศาสดาทรงอนุญาตใหพระภิกษุมีผาสำหรับใช สอยเพยี ง ๓ ผนื คอื ผา จวี รสำหรบั หม ผา สงั ฆาฏสิ ำหรบั หม ซอ น และผา สบงสำหรับนงุ ดงั นน้ั เมอ่ื เวลาพระภกิ ษจุ ะอาบนำ้ จงึ ไมม ผี าสำหรบั ผลดั อาบนำ้ ก็จำเปนตองเปลือยกายอาบนำ้ อาศัยเหตุน้ี เม่ือพระบรม ศาสดาเสดจ็ มาประทบั ทบ่ี า นและเสรจ็ ภตั กจิ แลว นางวสิ าขาจงึ ได เขา ไปกราบทลู ขอพรเพอ่ื ถวายผา อาบนำ้ ฝนแกพ ระภกิ ษสุ งฆ พระ พทุ ธองคป ระทานอนญุ าตตามทข่ี อนน้ั นางวสิ าขากเ็ ปน บคุ คลแรก ท่ไี ดถวายผา อาบนำ้ ฝนแกพ ระภิกษุสงฆ พระภกิ ษคุ ิดวานางวิสาขาเสียสติ นางวิสาขา ไดช่ือวาเปนมหาอุบาสิกาผูยิ่งใหญ เปนยอด 32

แหงอุปฏฐายิกา ทะนุบำรุงพระพุทธศาสนาดวยวัตถุจตุปจจัย ไทยทานตา ง ๆ ทง้ั ทถ่ี วายเปน ของสงฆส ว นรวม และถวายเปน ของ สวนบุคคลคือแกพระภิกษุแตละองค ๆ การทำบุญของนางนับวา ครบถว นทกุ ประการตามหลกั บญุ กริ ยิ าวตั ถุ ดง่ั คำทนี่ างเปลง อทุ าน ในวนั ฉลองวหิ าร คอื วดั บพุ พาราม ทน่ี างสรา งถวายนนั้ ดว ยคำวา “ความปรารถนาใด ๆ ทเ่ี ราตงั้ ไวใ นกาลกอ น ความปรารถนานนั้ ๆ ทั้งหมดของเราไดสำเร็จเสร็จสิ้นสมบูรณทุกประการแลว” ความ ปรารถนาเหลา นนั้ คอื ๑. ความปรารถนาทจ่ี ะสรา งปราสาทฉาบดว ยปนู ถวายเปน วหิ ารทาน ๒. ความปรารถนาทจี่ ะถวายเตยี ง ตง่ั ฟกู หมอน และเสนา สนภณั ฑ ๓. ความปรารถนาทจี่ ะถวายสลากภตั เปน โภชนาทาน ๔. ความปรารถนาทจ่ี ะถวายผา กาสาวพสั ตร ผา เปลอื กไม ผา ฝา ยเปน จวี รทาน ๕. ความปรารถนาทจี่ ะถวายเนยใส เนยขน น้ำมนั น้ำผงึ้ น้ำออ ย เปน เภสชั ทาน ความปรารถนาเหลา นน้ั ของนางวสิ าขาสำเรจ็ ครบถว นทกุ ประการ สรางความเอิบอิ่มใจแกนางย่ิงนัก นางจึงเดินเวียนรอบ ปราสาทอันเปนวิหารทานพรอมท้ังเปลงอุทานดังกลาว พระภิกษุ ทงั้ หลายไดเ หน็ กริ ยิ าอาการของนางวสิ าขาแลว ตา งกร็ สู กึ ประหลาด ใจไมทราบวาเกิดอะไรขึ้นกับนาง จึงพรอมใจกันเขาไปกราบทูล 33

ถามพระบรมศาสดาวา “ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ ตง้ั แตไ ดพ บเหน็ และ รจู กั นางวสิ าขากเ็ ปน เวลานาน พวกขา พระองคท งั้ หลายไมเ คยเหน็ นางขบั รอ งเพลงและแสดงอาการอยา งนมี้ ากอ นเลย แตว นั นนี้ างอยู ในทา มกลางแวดลอ มดว ยบรรดาบตุ รธดิ าและหลานๆ ไดเ ดนิ เวยี น รอบปราสาทและบนพึมพำคลายกับรองเพลง เขาใจวาอาการคง จะกำเรบิ หรอื ไมน างกค็ งจะเสยี จรติ ไปแลว หรอื อยา งไรพระเจา ขา ” พระพทุ ธองคต รัสแกภกิ ษุเหลานนั้ วา “ภกิ ษทุ ง้ั หลายธดิ า ของเรามไิ ดข บั รอ งเพลงหรอื เสยี จรติ อยา งทพี่ วกเธอเขา ใจหรอก แต ที่ธิดาของเราเปนอยางน้ันก็เพราะความปติยินดีที่ความปรารถนา ของตนทต่ี ง้ั ไวน นั้ สำเรจ็ ลลุ ว งสมบรู ณท กุ ประการ นางจงึ เดนิ เปลง อทุ านออกมาดว ยความอมิ่ เอมใจ” ดวยเหตุท่ีนางวิสาขาไดอุปถัมภบำรุงพระภิกษุสงฆ และ ไดถวายวัตถุจตุปจจัยในพระพุทธศาสนาเปนจำนวนมากดังกลาว มา พระผูมีพระภาคจึงไดทรงประกาศยกยองนางในตำแหนง เอตทคั คะเปน ผเู ลศิ กวา อบุ าสกิ าทงั้ หลายในฝา ย ผเู ปน ทายกิ า 34

คำกลอนสอนหญงิ จงดกู อ นกลั ยาณศี รสี มร พงึ สงั วรสำรวมกายในเขตขณั ฑ แหง วดั วาอารามดว ยครามครนั ใหย ดึ มนั่ กาลเวลาเทศาควร จะเยอื้ งยา งทางใดใหส ภุ าพ จะกม กราบใหม ดิ ชดิ ปดทกุ สว น ท้งั เส้ือผาขาส้ันอนั เยายวน สอชักชวนปวนฤทัยอยา ใสมา อยา เขา ชดิ ตดิ ใกลส มณะ ยามวกิ าลมคิ วรจะมาพบหา เฝา ระวงั ยงั้ สตปิ รวิ าจา เพม่ิ คณุ คา นาช่ืนชมสมหญิงงาม โดย...ธรรมบุตร 35

ประเภทของสามี ตวั อยา งสามี ๘ ประเภทนน้ั มดี งั ตอ ไปนี้ ๑. วธกาสามี สามเี ยย่ี งเพชฌฆาต คอื สามที ม่ี ไิ ดอ ยกู นิ ตาม ความพอใจ ดหู มน่ิ และคดิ ทำลายภรรยา ๒. โจรสี ามี สามเี ยย่ี งโจร คอื สามที คี่ ดิ ลา งผลาญสมบตั ทิ ่ี มอี ยแู ละหามาได (มรดก) ๓. อยั ยาสามี สามเี ยยี่ งนาย คอื สามที เี่ กยี จครา น ไมใ สใ จ ทำการงาน ปากรา ย นสิ ยั หยาบคาย ชอบขม ขภู รรยาในทกุ สถานที่ โดยไมใ หเ กยี รตซิ งึ่ กนั และกนั ๔. มาตาสามี สามเี ยยี่ งมารดา คอื สามที ห่ี วงั ดเี สมอ คอย หว งใยเอาใจใส หงุ หาอาหารใหภ รรยาทาน คอนปรนนบิ ตั ภิ รรยา เมอ่ื หาทรพั ยม าไดก แ็ บง ปน ใหใ ชจ า ย และคอยประหยดั รกั ษาไวใ ช จา ยในสง่ิ ทเ่ี ปน ประโยชน ๕. บดิ าสามี สามเี ยย่ี งบดิ า คอื สามที คี่ อยปกปอ งคมุ ครอง ปองกันภัยใหภรรยา อุปการะเล้ียงดูภรรยาอยางดี เปนผูนำครอบ ครัว ดูแลทุกขสุขใหภรรยา และเม่ือหาทรัพยมาไดก็แบงปนให ภรรยาไดใ ชจ า ย ๖. อนุชาสามี สามเี ยยี่ งนอ งชาย คอื สามผี เู คารพรกั ภรรยา ดงั่ นอ งชายรกั พ่ี มใี จออ นโยน รจู กั เกรงใจ มกั คลอ ยตามภรรยาใน ทางทด่ี ที ม่ี ีเหตผุ ล 36

๗. สขสี ามี สามเี ยยี่ งสหาย คอื สามที เี่ ปน เหมอื นเพอ่ื น มีจิตภักดี เวลาพบภรรยาก็ราเริงดีใจ เปนผูมีความประพฤติตัวดี เสมอตนเสมอปลาย ท้ังตอหนาและลับหลังเปนปกติเสมอโดย ตลอด ๘. ทาสาสามี สามที เ่ี ยยี่ งทาส คอื สามที ยี่ อมอยใู ตอ ำนาจ ภรรยา ภรรยาตะคอกหรือดุดา สามีก็อดทน โดยไมแสดงความ โกรธโตต อบ ดงั นน้ั ใหท า นสำรวจตนเองวา เปน สามปี ระเภทไหน ควร จะปรบั ปรงุ อยา งใดใหเ หมาะสมกบั ฐานะของการเปน สามที ด่ี ที ถ่ี กู ตอ งได มนี กั ปราชญโ บราณกลา วไวอ กี วา สามี – ภรรยา ๔ จำพวก ๔ คู ดงั นี้ คูสาม-ี ภรรยา ตวั อยา งคสู าม-ี ภรรยา ๔ คู เมยี ผี ๑. ผวั ผี เมยี เทพธดิ า ๒. ผวั ผี เมยี ผี ๓. ผัวเทพบตุ ร เมยี เทพธดิ า ๔. ผวั เทพบตุ ร 37

คูท่ี ๑. ผัวผี เมียผี ผัวเมียติดอบายมุขขี้เกียจทำการงาน ชอบคุยโมโออวดกันไปวัน ๆ พอกลับมาถึงบานมักทะเลาะ เบาะแวงกนั เปนประจำ ไมม ีความสุขในชีวติ ไมมคี วามเคารพซ่ึง กนั และกนั ใชช วี ติ ครู ว มกนั เหมอื นตกนรกทงั้ เปน คทู ี่ ๒. ผวั ผี เมียเทวดา ผวั ตดิ อบายมขุ เกยี จครา นทำการ งาน ขเี้ หลา เจา ชู ลา งผลาญสมบตั ทิ ภี่ รรยาหามาได ไมม คี วามเคารพ ใหเ กยี รตภิ รรยา ความคดิ ขดั แยง กนั ตลอดเวลา ใชช วี ติ คอู ยตู อ ไป ก็ไมม ีความเจริญ ถา ไมปรบั ตัวเขาหากนั เพราะจะใชชีวติ รว มกนั ดว ยความทกุ ขท ้งั ชวี ติ คทู ่ี ๓. ผวั เทพบตุ ร เมยี ผี เมยี ไมท ำหนา ทเ่ี ปน แมศ รเี รอื น เปน ไดแตแ มผ เี รอื น แมย กั ษ แมม ารรา ย ดง่ั คนโบราณเรยี กขานกนั วาแมผูหญิง แมผูยัง แมกระชังกนรั่ว แมขนครัวลงลาง แมยาง มา เหาะ แมเ ดาะคนั ชง่ั แมน ง่ั ภาวนา แมผูหญิง หมายถึง ผูหญิงท่ีมีคุณสมบัติแหงการเปน กลุ สตรี รูจกั รบั ผิดชอบกิจการงานบานงานเรือน มกี ิรยิ ามารยาท เพยี บพรอ มนา ชน่ื ชม พดู จาไพเราะ มคี วามจรงิ ใจ มคี ณุ สมบตั เิ ปน ผูดที ุกกระเบียดนิว้ มีศลี ธรรมประจำใจและจิตใจม่นั คง น้แี หละ แมผ หู ญงิ แมผูยัง หมายถึง ผูหญิงท่ีมีอุปนิสัยเกียจคราน ไมมี คุณสมบัติเปนแมศรีเรือน ไมเอาใจใสในกิจการงานของตนเอง จะทำธรุ กจิ อนั ใดกไ็ มส ำเรจ็ ปลอ ยใหง านคา งคาอยเู ปน ประจำ เชน 38

อาหารกย็ งั ไมท ำ ขา วกย็ งั ไมไ ดห งุ จานกย็ งั ไมไ ดล า ง บา นกย็ งั ไมไ ดเ ชด็ กวาดถู ทนี่ อนกย็ งั ไมไ ดเ กบ็ นแี้ หละแมผ ยู งั แมก ระชงั กน รวั่ หมายถงึ ผหู ญงิ ไมร จู กั เกบ็ ทรพั ยท หี่ า มาไดใ ชจ า ยไมม เี หตผุ ล ฟมุ เฟอ ย ใชจ า ยเงนิ แบบหนา ใหญ สามี ใหเ ทา ไรไมร จู ักพอ ไปมหี นส้ี นิ หวั บา นทา ยบา น เงนิ รวั่ ไหลไป หมด ไมมีเงินเหลือเก็บไวใชในยามจำเปน เพราะเม่ือมีเงินหมื่น กใ็ ชเ ปน แสน สดุ ทา ยกลายเปน หนแ้ี สนสาหสั แมข นครวั ลงลา ง หมายถงึ เปน ผหู ญงิ ทไี่ มเ คยทำความ สะอาดบา นเลย ไมร จู กั เกบ็ ขา วของภายในบา นใหเ ปน ระเบยี บเรยี บ รอ ย เมอื่ มขี องอะไรกเ็ อาไปซกุ ไวต ามทตี่ า งๆ ของบา น เวลาจะทำ ความสะอาด หรอื หาของ ตอ งรอ้ื ขนของลงจากบา นเปน การใหญ รอ้ื คนเดยี วไมไ ด ตอ งหาคนมาชว ยรอ้ื ชว ยขน นแี้ หละแมข นครวั ลงลาง แมยางมาเหาะ หมายถึง เปนผูหญิงท่ีมีพฤติกรรมชอบ ทำหนา ทที่ ผี่ อู น่ื ไมต อ งการใหท ำ ทำตวั เปน ผหู วงั ดแี ตป ระสงคร า ย อยูกับบานไมติด ชอบไปบานโนนบานนี้ เที่ยวหาเร่ืองราวท่ี จะกลาวขวัญนินทาผูอ่ืนไปวัน ๆ เปนนักโฆษณาประกาศขาวที่ สงั คมเขาไมต อ งการ ไมม มี ารยาท ไมม คี ณุ สมบตั ขิ องผดู ี เมอื่ เวลา เดนิ เหมอื นมา เหาะ เมอื่ เดนิ ผา นผหู ลกั ผใู หญก ไ็ มร จู กั กม หลงั กม หวั ไมร จู กั กาลเทศะ แมก ารแตง ตวั กไ็ มเ รยี บรอ ยบา ง เชน การแตง กาย ในสมยั นน้ี งุ กระโปรงสน้ั หรอื กางเกงขาสนั้ จนดเู กนิ งาม หากใคร 39

เลอื กไปเปน แมบ านแมเ รอื น บา นเรอื นคงพงั ไดเ ปน แนแ ท เพราะ เวลาเดินเหมือนจะเหาะ ไมรูวาจะรีบเดินไปไหน น้ีแหละแมยาง มา เหาะ แมเ ดาะคนั ชง่ั หมายถงึ ผหู ญงิ ทป่ี ระพฤตติ น ขาดความรบั ผดิ ชอบหนา ทขี่ องตน ไมร จู กั งานบา นงานเรอื น เพราะมกั จะเทย่ี ว ไปยงุ วนุ วายกบั เรอ่ื งของชาวบา น มกี จิ กรรมเมอ่ื ไร กม็ กั มาเสนอตวั เขาไปยุงเกี่ยวทุกงาน แตไมบรรลุตามเปาหมายทุกงานเชนกัน เปรยี บเหมอื นกบั แมค า ตามตลาดสด เทย่ี วถอื คนั ชงั่ หาซอื้ ของตาม ทอ งตลาด ออกจากบา นโนน ขน้ึ บา นน้ี นแี้ หละแมเ ดาะคนั ชง่ั แมน ง่ั ภาวนา หมายถงึ ผหู ญงิ ทมี่ พี ฤตกิ รรมชอบเปน คน ขบี้ น ขใี้ จนอ ย มปี ญ หาเรอ่ื งเลก็ ๆ นอ ยๆ ไมเ วน แตล ะวนั เพราะไม สบกบั อารมณค วามตอ งการของตวั เอง ชอบดา ชอบบน ชอบวา ชอบแชง ชอบวางอำนาจ โดยขาดการตรกึ ตรองหาเหตผุ ล เปน คนขาดเหตผุ ล ไมฟ ง ผอู นื่ มองตวั เองเกง อยคู นเดยี ว เมอื่ เวลาจะเดนิ ทางไปไหน จะชอบใหม คี นตดิ ตาม คดิ วา ตนเองเปน คนพเิ ศษ ใคร ไมท ำตามทต่ี นตอ งการ กจ็ ะใชก ริ ยิ าทไ่ี มด ตี อ วา เขา นแ้ี หละแมน ง่ั ภาวนา 40

คทู ่ี ๔.ผวั เทพบตุ ร เมยี เทพธดิ า เปน คสู ามภี รรยาทร่ี กั กนั นา เอาเปน แบบอยา ง เมอ่ื มปี ญ หาอะไรเกดิ ขน้ึ กห็ นั หนา ปรกึ ษากนั ใชช วี ติ คอู ยกู นั เหมอื นเพอ่ื น เหมอื นพน่ี อ ง ใหเ กยี รตซิ ง่ึ กนั และกนั มีมารยาทท่ีดีตอกันอยางเสมอตนเสมอปลาย อยูดวยกันอยางมี ความสขุ เรยี กวา บา นพระพรหม บา นพระอรหนั ตเ ลยทเี ดยี ว ลองมาสงั เกตดสู วิ า ทา นเปน คคู รองประเภทไหน ในสงั คม ไทยทกุ วนั น้ีมปี ญ หาชวี ติ คเู ลกิ รากนั มากขนึ้ ตามขา วผา นสอ่ื มวลชน ไมเ วน แตล ะวนั จนถงึ ขนั้ ฆาตกรรมคคู รองของตนเอง กลายเปน ฆาตกรทเี่ หยี้ มโหดไป บางคฆู า กนั เพอ่ื หวงั เอาเงนิ ประกนั ชวี ติ ฆา กันเพราะแยงทรัพยสมบัติ ฆากันเพราะแยงภรรยาผูอ่ืนมาเปน ภรรยาของตนเอง ฆา กนั เพราะแยง ตำแหนง หนา ทก่ี ารงาน ซงึ่ แสดงใหเ ห็นถงึ จติ ใจออ นแอของมนษุ ย มแี ตค วามเหน็ แกต วั ไม คำนึงถึงความรัก ความผูกพันกัน ไมนกึ ถึงความเปนญาติมติ รกัน เพราะจติ ใจมนั ไรศ ลี ธรรมอนั ดงี ามเปน เครอื่ งยดึ เหนย่ี วทางจติ ใจ 41

กลอนสอนหญงิ หญงิ จะงาม งามนำ้ ใจ ใชใ บหนา หญงิ จะสวย สวยทา ทาง วางถกู ที่ หญงิ จะรวย รวยคณุ งาม และความดี หญงิ จะแก แกเ พราะมี ปรชี าชาญ หญงิ จะงาม งามน้ำใจ ใชใ บหนา หญงิ จะสวย สวยจรรยา ใชต าหวาน หญงิ จะแก แกค วามรู ใชอ ยนู าน หญงิ จะรวย รวยสนิ ทาน ใชบ า นโต 42

ฆราวาสธรรม ๔ ประการ ฆราวาสธรรมเปนหลักธรรมในการครองเรือน เพื่อสง เสริมใหคูสมรสมีความสุขยิ่งขึ้น เปนคูศีลธรรม คูคุณงามความดี คคู ณุ ธรรม โดยเอาหลกั ธรรมสำหรบั การครองเรอื นของศาสนามา ใชม าปฏบิ ตั ติ อ กนั ในบา น เพอื่ ประโยชนส ขุ ดว ยธรรม ๔ ประการ ดงั น้ี ๑. สจั จะ คอื ความจริง ซอื่ สตั ยต อ กนั ทงั้ จรงิ ใจ จรงิ วาจา และจรงิ ในการกระทำทง้ั ๕ สถาน คอื ๑. จรงิ ตอ หนา ท่ี ๒. จรงิ ตอ การงาน ๓. จรงิ ตอ กาลเวลา ๔. จรงิ ตอ บคุ คล ๕. จรงิ ตอ ความดี ๒. ทมะ คอื ฝก ฝนตนใหร จู กั ขม ใจโดยการใชป ญ ญา รจู กั ควบคมุ จติ ใจ ฝก หดั ดดั นสิ ยั แกไ ขขอ บกพรอ ง ขอ ขดั แยง ปรบั ตวั ปรบั ใจเขา หากนั ไดด ว ยดี ลกั ษณะขม ใจมี ๒ สถาน คอื ๑). ขม ใจทก่ี ำลงั จะกำเรบิ ไมใ หก ำเรบิ ๒). ขม ใจทก่ี ำเรบิ แลว ใหส งบลง ๓. ขันติ คือ อดทน มีจิตใจเขมแข็งหนักแนน ไมวูวาม ทนตอความลวงลำ้ อดทนตอความเหน่ือยยากลำบากตรากตรำ 43

ฝา ฟน อปุ สรรคไปดว ยกนั เชน อดทนตอ ทกุ ขเวทนา อดทนตอ ความ เจบ็ ใจ อดทนตอ อำนาจจติ และสง่ิ เยา ยวนตา งๆ ๔. จาคะ คือ เสียสละ มีน้ำใจ สามารถเสียสละความสุข สำราญ ความพอใจสว นตวั ความเหน็ แกต วั สละความโกรธ เพอื่ คคู รองได เชน อดหลับอดนอนพยาบาลกันในเวลาเจบ็ ไขไ ดป ว ย ตลอดจนมนี ำ้ ใจ มจี ติ ใจเออ้ื เฟอ เผอื่ แผต อ ญาตสิ หายของคคู รอง ไม ใจแคบ จาคะมี ๒ อยา ง คอื ๑). สละวตั ถุ ๒). สละอารมณ ธรรมทง้ั ๔ ประการ ฆราวาสจะตอ งมพี รอ มบรบิ รู ณท งั้ ๔ อยาง จะขาดอยางใดอยางหน่ึงมิได เพราะจะทำใหชีวิตการครอง เรอื นไมร าบรนื่ เปรยี บเสมอื นบา นเรอื นตอ งมสี เ่ี สาจงึ จะตงั้ อยไู ด ฉะนนั้ หลกั ธรรมในทางศาสนา จงึ ไดว างหลกั หรอื หนา ทข่ี องผเู ปน ภรรยา สามที มี่ ตี อ กนั และกนั ไวด งั นค้ี อื หนา ทข่ี องสามที ม่ี ตี อ ภรรยา ๕ ประการ ๑. ยกยอ งใหเ กยี รตสิ มฐานะทเ่ี ปน ภรรยา ๒. ไมด หู มนิ่ ภรรยา ๓. ไมน อกใจภรรยา ๔. มอบความเปน ใหญใ นงานบา นให ๕. หาเครอื่ งประดบั มาใหเ ปน ของขวญั ตามโอกาส 44

หนา ทขี่ องภรรยาทมี่ ตี อ สามี ๕ ประการ ๑. จดั งานการบา นใหเ รยี บรอ ย ๒. สงเคราะหญ าตมิ ติ รทงั้ สองฝา ยดว ยดี ๓. ไมน อกใจสามี ๔. รกั ษาทรพั ยส มบตั ทิ ส่ี ามหี ามาได ๕. ขยันไมเกียจครานในงานท้ังปวง เอางานเอาการ ทกุ อยา ง จะเหน็ ไดว า หากสามภี รรยาคใู ดปฏบิ ตั หิ นา ทต่ี อ กนั ดว ยดี ปญ หาตา งๆกจ็ ะไมเ กดิ ขนึ้ ในครอบครวั อยา งแนน อน นอกจากนผ้ี ู ที่เปนสามีพึงรูและเขาใจถึงความทุกขจำเพาะตัวของสตรีอีกสวน หน่ึงที่แตกตางจากผูชาย ซึ่งสามีพึงเขาใจภรรยา และปฏิบัติดวย ความเอาใจใสเ หน็ อกเหน็ ใจเธอบา ง คอื สามภี รรยาคูใดสามารถปฏบิ ัติหนาทต่ี อกันไดครบทุกขอ จะครองรกั กันไมม วี ันจดื จาง เปน เยยี่ งอยา งยอดสามภี รรยาดนี กั เอย 45

ทกุ ขของหญิง ๑. ทกุ ขเ พราะผหู ญงิ จากหมญู าตมิ าอยกู บั ตระกลู ของสามี ทง้ั ทยี่ งั เปน เดก็ สาว สามคี วรเขา ใจ ใหค วามอบอนุ ใจ ถงึ แมว า ทกุ วนั นี้ ผหู ญงิ อกี สว นหนงึ่ จะไมไ ปอยบู า นสามี คอื อยกู นั เพยี งลำพงั เปน ครอบครวั เดย่ี วกต็ าม ภรรยายอ มตอ งการความอบอนุ จากสามี หรอื หากขาดสามกี ต็ อ งการความอบอนุ จากญาตพิ นี่ อ งเชน กนั ๒. ทกุ ขเ พราะผหู ญงิ มรี ะดู ซง่ึ บางคราวกก็ อ ปญ หาใหเ กดิ อารมณแ ปรปรวนทงั้ กายและใจ ฝา ยชายตอ งเขา ใจถงึ สภาวะความ เปน จรงิ ในขอ น้ี ๓. ทกุ ขเ พราะผหู ญงิ มคี รรภ ซงึ่ ยามนนั้ ฝา ยหญงิ ตอ งการ ความเอาใจใสจ ากสามี เพอ่ื บำรงุ กาย บำรงุ ใจ ๔. ทกุ ขเ พราะผหู ญงิ ตอ งคลอดบตุ ร ซงึ่ เปน คราวเจบ็ ปวด ทุกขทรมานแสนสาหัสและเสี่ยงตอชีวิตมาก สามีควรเขาใจและ เอาใจใสเ หมอื นทกุ ขข องตนเอง ๕. ทกุ ขเ พราะผหู ญงิ ตอ งคอยปรนเปรอเอาใจฝา ยชาย ฝา ย ชายก็ไมควรเอาแตใจตนเอง พึงซาบซ้ึงในความมีนำ้ ใจตอบแทน ภรรยาบา ง 46

เพราะความสขุ คอื ความทกุ ขท พี่ อทนได ชวี ติ มนษุ ยเ ราท่ี เกดิ มา กม็ ที ง้ั สขุ และทกุ ขป ะปนกนั ไป ขน้ึ อยกู บั วา ใครจะแสวงหา ทางใดเปน สว นมาก เพอ่ื ทจ่ี ะไดม าซง่ึ ความสขุ ความพงึ พอใจของ ตนเอง ท้ังน้ีจะกลาวถึง สุขของคฤหัสถหรือฆราวาสน้ัน อันเปน สขุ ของชาวบา น เปน สขุ อนั ชอบธรรมทผ่ี คู รองเรอื นควรมี เรยี กวา สขุ ของคฤหสั ถ หรอื คหิ สิ ขุ หรือ กามโภคสี ขุ ๔ คอื 47

สขุ ของคฤหัสถ ๑. อัตถิสุข สุขเกิดจากการมีทรัพย คือ มีความภาคภูมิใจ อมิ่ เอบิ ใจวา ตวั เองไดใ ชจ า ยทรพั ยท ไ่ี ดม าโดยชอบธรรม และหลกั การใชจ า ยทรพั ยน นั้ มดี งั น้ี ๑.๑ เลยี้ งดเู พอ่ื นฝงู ๑.๒ บำบดั อนั ตรายตา งๆ ๑.๓ ทำพลกี รรมตา งๆ ๑.๔ บรจิ าคทาน ๑.๕ เลย้ี งตนเอง เลยี้ งบดิ ามารดา บตุ รภรรยา สามี และบรวิ าร ๒. โภคสุข สุขจากการใชจายทรัพย คือ ความภูมิใจ เอบิ อมิ่ ใจ วา ตนไดใ ชท รพั ยท ไี่ ดม าโดยชอบนนั้ เลยี้ งชพี เลย้ี งผคู วร เลยี้ ง และบำเพญ็ ประโยชน ๓. อนณสุข สุขจากความไมเปนหน้ี คือ ความภูมิใจ เอบิ อม่ิ ใจ วาตนเปน ไท ไมม หี นส้ี นิ ตดิ คา งใคร ๔. อนวัชชสุข สุขเกิดจากการประพฤติในส่ิงท่ีไมมีโทษ คือ ความภูมิใจ ความอิ่มเอิบใจวาตนประพฤติสุจริต ไมมี ขอ บกพรองเสียหาย ผอู ื่นตเิ ตยี นไมไ ด ทัง้ ทางกาย ทางวาจา และ ทางใจ ในบรรดาความสขุ ทงั้ ๔ อยา งนี้ อนวชั ชสขุ มคี า มากทสี่ ดุ เพราะการประพฤติดียอมนำมาซ่ึงความสุขทุกอยาง ถาประพฤติ 48

ไมด ี ความสขุ ทม่ี อี ยกู ส็ ญู สนิ้ ไป เปน เหตทุ ำใหเ กดิ ความเสอ่ื มตาม มาทหี ลงั เพราะเราไมร ะวงั ไมป ฏบิ ตั ติ ามหลกั คำสอนของศาสนา ทเ่ี ปน สากลและเออื้ อำนวยตอ ความเจรญิ ความกา วหนา พฒั นาการ ตา งๆ บางครง้ั กห็ ลงลมื ตวั โดยลมื มองดตู วั เอง จงึ ทำใหค รอบครวั เสอื่ มโทรม ดงั นนั้ ครอบครวั ทม่ี น่ั คงและมง่ั คงั่ หากปกครองหรอื เกบ็ รกั ษาทรพั ยไ มด ี ทรพั ยส มบตั กิ อ็ าจฉบิ หายไดด ว ยเหตุ ๔ ประการ ดวยกัน เรียกวา กุลจิรัฏฐิติธรรม ๔ คือ ธรรมสำหรับดำรงความ มั่งค่ังของตระกูลใหย่ังยืน หรือเหตุท่ีทำใหตระกูลมั่งค่ังต้ังอยูได นาน กลุ จริ ฏั ฐติ ธิ รรม ๔ ๑. นฏั ฐคเวสนา (ของหายของหมด รจู กั หามาไว) ไมแ สวง หาสง่ิ ทสี่ ญู หายไปแลว เอากลบั คนื มาอกี ๒. ชณิ ณปฏสิ งั ขรณา (ของเกา ของชำรดุ รจู กั บรู ณะซอ ม แซม) ไมบ รู ณะวสั ดทุ ค่ี ร่ำครา ชำรดุ ทรดุ โทรมแลว ไมท ำใหด ขี นึ้ ๓. ปรมิ ติ ปานโภชนา ( รจู กั ประมาณในการกนิ การใช) ไม รปู ระมาณในการบรโิ ภคทรพั ยส มบตั ิ ๔. อธปิ จ จสลี วนั ตสถาปนา ตง้ั ผมู ศี ลี ธรรมเปน พอ บา นแม เรอื น ดงั นนั้ ในบรรดาเหตแุ หง ความเสอื่ มทงั้ ๔ อยา งน้ี ขอ ท่ี ๔ 49

สำคญั มากทส่ี ดุ สำหรบั เหตทุ จี่ ะทำใหต ระกลู เจรญิ กา วหนา นน้ั พงึ ทราบวา ตรงกนั ขา มกบั เหตแุ หง ความเสอื่ ม การท่ีกลาวมาทั้งหมดนี้ นับวาเปนสาระสำคัญสำหรับ การครองเรือน ที่สอนใหคูครองมีความเหมาะสมกัน ใหรูจัก ปฏิบัติหนาท่ีซึ่งกันและกัน และถนอมรักในการครองคูกัน มีการ สงเสริมคุณคาแหงชีวิตรวมกัน มีความอุปถัมภสงเสริมเพิ่มพูน กำลงั ใจแกก นั บำเพญ็ คณุ งามความดี หรอื คณุ ธรรมรว มกนั เสรมิ สรางความสุขความเจริญในชีวิตคูรวมกัน หากคูสมรสคูใดรูจัก ปฏบิ ตั หิ นา ทซี่ ง่ึ กนั และกนั ไดอ ยา งดี กจ็ กั ไดช อื่ วา เปน คคู รองทค่ี วร ยกยองสรรเสริญ เปนชีวิตคูในอุดมคติและเปนชีวิตคูที่ประสบ ความสำเรจ็ ดว ยดี โดยพงึ เขา ใจวา ความสขุ เรมิ่ จากครอบครวั และ แผข ยายประโยชนส ขุ ออกไปทสี่ งั คมวงกวา งตอ ไป ทา นสาธชุ นทง้ั หลาย ทก่ี ำลงั จะเลอื กคคู รองมาเปน โซท อง คลองใจ หรือตัดสินใจอยูรวมกัน เพ่ือจะใหมีความสุขน้ัน หรือคู สามีภรรยาที่รวมใชชีวิตคูในขณะนี้ก็ดี พึงตระหนักใหดีวา เรา จะประพฤติปฏิบัติตนอยางไรไมใหเกิดความเสื่อมเสียถึงตระกูล ของบรรพบุรุษที่สืบเช้ือสายความดีอันยาวนานไว โดยรักษา บทบาทความเปน แมศ รเี รอื น พอ เรอื นไวก บั ตวั ใหเ ปน คนมจี ติ ใจ มน่ั คง เปน คนดี และกม็ คี วามสขุ ไมห ลงใหลในอบายมุข อนั เปน เสน ทางแหง ความทกุ ขท รมาน และในทา ยทส่ี ดุ นี้ ขออำนวยพรให ชวี ติ คทู กุ คู และคบู า วสาวทกุ คู จงอยรู ว มกนั อยา งมคี วามสขุ สงบ รมเยน็ ช่วั กาลนานเทอญ 50