หลักสูตรสถานศึกษา_1415863513_clone

หลักสูตรสถานศกึ ษา รองศาสตราจารย์ ดร.วชิ ยั วงษ์ใหญ่* บทนา การกระจายอานาจทางการศึกษาให้สถานศึกษาเปิ ดโอกาสให้ชุมชนมีส่วนร่วมพัฒนา ภารกิจ ร่วมตดั สินใจ จัดสรรสิ่งอานวยความสะดวก เพื่อส่งเสริมคณุ ภาพการศึกษาไปสู่มาตรฐาน การศึกษา ท่ีพึงประสงค์ เกี่ยวกับหลักสูตรและการจัดการเรียนรู้ ในพระราชบญั ญัติการศึกษา แห่งชาติ พ.ศ. 2542 และท่ีแก้ไขเพิ่มเตมิ (ฉบบั ท่ี 3) พ.ศ. 2553 มาตรา 27 ระบวุ า่ ให้คณะกรรมการ การศึกษาขนั้ พืน้ ฐานกาหนดหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขนั้ พืน้ ฐานเพื่อความเป็ นไทย ความเป็ น พลเมืองดีของชาติ การดารงชีวิตและการประกอบอาชีพตลอดจนเพ่ือการศกึ ษาตอ่ และในวรรคที่สอง ของมาตรานีร้ ะบุว่า ให้สถานศึกษาขัน้ พืน้ ฐานมีหน้าท่ีจัดทาสาระของหลักสูตรตามวัตถุประสงค์ ในวรรคหนึ่ง ในส่วนท่ีเกี่ยวข้องกับสภาพปัญหาในชุมชนและสังคม ภูมิปัญญาท้องถิ่น คณุ ลักษณะ อนั พงึ ประสงคเ์ พ่ือเป็นสมาชิกท่ีดีของครอบครัว ชมุ ชน สงั คมและประเทศชาติ หลักสูตรสถานศึกษา เป็ นหลักสูตรที่มีหุ้นส่วนการทางานร่วมกันของบุคคลภายใน สถานศึกษา คณะกรรมการสถานศึกษาและชุมชนที่มีการวางแผนและออกแบบหลักสูตร ที่ครอบคลุมภาระงานการจัดการศึกษาขนั้ พืน้ ฐานทุกด้านของสถานศึกษา การกาหนดคณุ ลกั ษณะ อนั พึงประสงค์ของผ้เู รียนจงึ เป็ นเป้ าหมายของคณุ ภาพการศกึ ษา อนั เป็ นแนวทางการจดั กระบวนการ เรี ยนรู้ท่ีสอดคล้ องกับภูมิสังคม คือ สังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้ อมของชุมชน ซึ่งเป็ น มวลประสบการณ์ท่ีจะเกิดขนึ ้ กบั ผ้เู รียนตามศกั ยภาพ ของแตล่ ะบคุ คล คณุ ลักษณะอันพึงประสงค์จะเป็ นหลักยึดในการออกแบบหลักสูตร คุณลักษณะอนั พึง ประสงค์หมายถึง การแสดงลักษณะเฉพาะที่เด่นของผู้เรียนเมื่อสาเร็จการศึกษาตามหลักสูตร เป็ นลกั ษณะที่จะต้องบม่ เพาะผ้เู รียน เช่น การคดิ การใฝ่ รู้ การตรงตอ่ เวลา ความมีวินยั จิตสาธารณะ โดยเฉพาะคณุ ลกั ษณะด้านความซ่ือสัตย์สุจริต ดงั พระราชดารัสของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ความวา่ * สาขาการวจิ ยั และพฒั นาหลกั สตู ร บณั ฑิตวทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลยั ศรีนครินทรวิโรฒ

“ความซื่อสตั ย์สุจริตเป็ นพืน้ ฐานของความดีทุกอย่าง เด็กๆ จึงต้องฝึ กฝนอบรมให้เกิดมีขึน้ ในตนเอง เพื่อจกั ได้เติบโตขนึ ้ เป็ นคนดีมีประโยชน์และมีชีวิตท่ีสะอาดที่เจริญมนั่ คง” พระพระตาหนกั จิตรลาดารโหฐาน 18 พ.ย. 2530 คณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค์เหล่านีจ้ ะถกู บม่ เพาะและหลอมรวมเป็ นบคุ ลิกภาพของผ้เู รียน แตล่ ะบคุ คลผา่ นกระบวนการบริหารจดั การหลกั สตู รสถานศกึ ษา ลักษณะของหลักสูตรสถานศกึ ษา หลกั สตู รสถานศกึ ษาประกอบด้วย 1) วิสยั ทศั น์ 2) พนั ธกิจ 3) คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ 4) จดุ หมาย 5) โครงสร้าง 6) คาอธิบายรายวิชา 7) หน่วยการเรียนรู้ 8) กิจกรรมพฒั นาผ้เู รียน 9) ระเบียบการวดั และประเมินผล 10) คณะกรรมการบริหารหลกั สูตรสถานศกึ ษา เอกสารส่วนนี ้ เรียกว่าหลักสูตรฉบับโรงเรียน (Curriculum) ซึ่งเป็ นสิ่งท่ีสถานศึกษาคาดหวังเกี่ยวกับคุณภาพ การศึกษา ส่วนที่จะทาให้คุณภาพการศึกษาเป็ นไปตามที่สถานศึกษาคาดหวังคือ หลักสูตรฉบับ ครูผู้สอนหรือการเรียนการสอน (Instruction) ซึ่งประกอบด้วย 1) วิสัยทัศน์ 2) พันธกิจ 3) คณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค์ 4) จดุ หมาย 5) โครงสร้ าง 6) คาอธิบายรายวิชา (เฉพาะท่ีผ้สู อน รับผิดชอบในการจัดการเรียนรู้) 7) หน่วยการเรียนรู้ (ที่สมบูรณ์พร้ อมท่ีจะนาไปสอนจริงรวมทัง้ เคร่ืองมือการวดั และประเมนิ ผลแตล่ ะหนว่ ย) 8) คณะกรรมการบริหารหลกั สตู รสถานศกึ ษา หน่วยการเรียนรู้ หมายถึง ความรู้ท่ีครบวงจรในเร่ืองหนึ่ง ซึ่งเกิดจากการจาแนกสาระ การเรียนรู้ออกเป็ นเร่ือง การออกแบบและจดั กิจกรรมการเรียนรู้ที่สอดคล้องกบั ผลการเรียนรู้ท่ีกาหนด และตรงกับความต้องการความสนใจหรือปัญหาที่ผู้เรียนต้องการทราบ โดยผ้สู อนเป็ นผู้เอือ้ อานวย ความสะดวกในการเรียนรู้ โดยบรู ณการการคิดกับกระบวนการเรียนรู้แต่ละขนั้ ขณะดาเนินกิจกรรม การเรียนรู้โดยผ้สู อน กระต้นุ ความสนใจ การสารวจตรวจสอบ การอธิบาย การขยายความรู้และการ ประเมิน เป็ นการสร้างความสมดลุ ระหว่างผ้เู รียนกบั หลกั สูตร และผ้เู รียนได้ทราบขอบเขตของสาระ ที่จะเรียนล่วงหน้าและเตรียมตัววางแผนหาความรู้เพิ่มเติมด้วยตนเอง องค์ประกอบของหน่วย การเรียนรู้ ประกอบด้วย 1) สาระ ระดบั ชนั้ ภาคเรียนท่ี หน่วยเร่ือง เวลา 2) ผลการเรียนรู้ 3) ความคิด รวบยอดหลัก 4) หัวข้อของสาระ 5) คุณลักษณะอันพึงประสงค์ท่ีสอดคล้องกับหน่วยการเรียนรู้ 6) จุดประสงค์การเรียนรู้ 7) การออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ 8) สื่อการเรียนรู้ 9) การประเมินผล ประกอบด้วยวิธีการและเครื่องมือวดั 10) บนั ทกึ หลงั การสอน ประโยชน์ของการบนั ทกึ หลงั การสอน

จะทาให้ ผ้ ูสอนมี สารสนเทศนาไปพัฒนาผ้ ูเรี ยนหรื อปรั บปรุ งการจัดการเรี ยนร้ ู และการทาวิจัย ในชนั้ เรียนที่สอดคล้องกบั วิถีชีวิตการทางานของผ้สู อน ความเช่ือมโยง (Alignment) คุณลักษณะอนั พึงประสงค์กับมาตรฐานสาระการเรียนรู้ สาระการเรียนรู้ชว่ งชนั้ สาระการเรียนรู้รายปี คาอธิบายรายวิชาและหน่วยการเรียนรู้ จะสะท้อนให้เห็น การจัดทาหลักสูตรสถานศึกษาจากจุดเน้นของพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ มาตรา 27 ที่คณะกรรมการศกึ ษาขนั้ พืน้ ฐานกาหนดหลกั สตู รแกนกลาง และสถานศกึ ษาจดั ทาสาระของหลกั สตู ร ที่สอดคล้องกับสภาพปัญหาในชุมชน ภูมิปัญญาท้องถ่ิน คณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค์เพ่ือเป็ นสมาชิก ท่ีดีของครอบครัว ชุมชน สังคม และประเทศชาติ ซึ่งสถานศึกษาตัง้ อยู่ในท้องถิ่น ความงดงาม ของหลกั สตู รท่ีมีความหลากหลายตามสภาพและบริบทของท้องถ่ินที่แตกตา่ งกนั แตก่ ็มีความเช่ือมโยง กบั สาระการเรียนรู้จากหลกั สตู รแกนกลางดงั แผนภาพตอ่ ไปนี ้ คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ มาตรฐานสาระการเรียนรู้ สาระการเรียนรู้รายปี คาอธิบายรายวชิ า หน่วยการเรียนรู้ แผนภาพ ความเชื่อมโยงระหวา่ งคณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงคก์ บั มาตรฐานสาระการเรียนรู้ สาระการเรียนรู้ชว่ งชนั้ สาระการเรียนรู้รายปี คาอธิบายรายวชิ าและหนว่ ยการเรียนรู้ การประเมินหลักสูตรสถานศึกษา หลกั สตู รสถานศึกษามีความจาเป็ นอย่างยิ่งที่จะต้องได้รับการประเมินและปรับปรุงให้มี คณุ ภาพมากยิ่งขนึ ้ ตลอดเวลา ทงั้ นีเ้พ่ือให้การจดั การศกึ ษาของแตล่ ะสถานศกึ ษามีประสิทธิภาพและ ประสิทธิผลสงู สดุ

การประเมินหลกั สตู รสถานศกึ ษามีเหตผุ ลท่ีสาคญั ดงั นี ้ 1. เพื่อรักษาและปรับปรุงคณุ ภาพทางวิชาการ 2. เพ่ือวางแผนปรับปรุงหรือจดั ทาหลกั สตู รใหม่ 3. เพื่อจดั หาและจดั สรรงบประมาณ 4. เพื่อยืนยนั ตอ่ ประชาชนและองค์กรภายนอกวา่ สถานศกึ ษามีการควบคมุ ดแู ล และตดิ ตามผลการใช้หลกั สตู รอยา่ งใกล้ชิด กระบวนการประเมินหลกั สตู รที่มีประสิทธิภาพสถานศกึ ษาจาเป็ นต้องดาเนินการประเมิน หลกั สตู รในทกุ มติ หิ รือประเมนิ อยา่ งครบวงจร ซง่ึ มีมิตขิ องการประเมินดงั นี ้ 1. ประเมินกระบวนการการพฒั นาหลกั สตู ร เชน่ - ความสอดคล้องกบั หลกั สตู รแกนกลาง - ความครบถ้วนตามสาระและมาตรฐานการเรียนรู้ - การวเิ คราะห์ความต้องการของผ้เู รียน ชมุ ชน และประเทศชาติ 2. ประเมนิ เนือ้ หาสาระของหลกั สตู ร เชน่ - ความเหมาะสมกบั วิสยั ทศั น์ เป้ าหมาย - ความทนั สมยั เป็นประโยชน์และจาเป็นตอ่ ผ้เู รียน - ความความสอดคล้องกบั ธรรมชาตขิ องผ้เู รียน 3. ประเมนิ กระบวนการใช้หลกั สตู ร เชน่ - ระบบการบริหารหลกั สตู ร - บริการสนบั สนนุ ทางด้านวิชาการแก่ผ้สู อน - ระบบการจดั การเรียนรู้ - ระบบการบริหารงานกิจกรรมพฒั นาผ้เู รียน 4. การประเมินคณุ ภาพผ้เู รียน เชน่ - คณุ ภาพตามท่ีสถานศกึ ษากาหนดไว้ - คณุ ภาพตามที่กาหนดไว้ในหลกั สตู รการศกึ ษาขนั้ พืน้ ฐาน - คณุ ภาพตามมาตรฐานการศกึ ษาของชาติ การประเมินหลกั สตู รสถานศกึ ษาถือวา่ เป็ นภาระหน้าท่ีรับผิดชอบของสถานศกึ ษาทุกแห่ง ท่ีจะต้องดาเนินการให้เป็ นระบบและมีความต่อเนื่อง ด้วยกระบวนการประเมินท่ีมีประสิทธิภาพ มีความเหมาะสมกับวัฒนธรรมองค์กรในแต่ละสถานศึกษา ซ่ึงผลการประเมินหลักสูตรจะทาให้

สถานศกึ ษามีข้อมลู และสารสนเทศประกอบการตดั สินใจทงั้ ผ้บู ริหารสถานศกึ ษา และผ้สู อน ตลอดจน คณะกรรมการสถานศึกษา ท่ีจะดาเนินการพฒั นาคุณภาพการจดั การศึกษาให้เกิดประโยชน์สูงสุด แก่ผ้เู รียน สรุป หลักสูตรสถานศึกษาเป็ นหัวใจสาคญั สาหรับการจัดการศึกษาให้มีคุณภาพ ผู้เรียนมี คุณลักษณะอันพึงประสงค์ การพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษาต้องใช้ความร่วมมือ ร่วมใจของบุคคล ที่เก่ียวข้องทุกฝ่ าย ทัง้ ผู้บริหาร ครู ผู้ปกครอง ชุมชน ตลอดจนตัวผู้เรียน ส่วนการใช้หลักสูตร สถานศึกษาก็จะต้องมีระบบการควบคุมคณุ ภาพในด้านการจัดการเรียนรู้และกระบวนการวดั และ ประเมินผลผู้เรียนให้เป็ นไปตามที่หลักสูตรสถานศึกษากาหนดไว้ สุดท้ายคือการประเมินหลักสูตร สถานศึกษาท่ีต้องดาเนินการอย่างต่อเน่ืองเป็ นระบบครบวงจรและนาผลการประเมินมาปรับปรุง และพฒั นาหลกั สตู รสถานศกึ ษาให้มีคณุ ภาพมากย่งิ ขนึ ้

บรรณานุกรม กระทรวงศึกษาธิการ กรมวิชาการ. (2544). หลักสูตรการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2544. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์องคก์ ารรับสง่ สนิ ค้าและพสั ดภุ ณั ฑ์ (รสพ.). สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาแหง่ ชาต.ิ (2545). พระราชบัญญัตกิ ารศกึ ษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และท่แี ก้ไขเพ่มิ เตมิ (ฉบับท่ี 3) พ.ศ. 2553. กรุงเทพมหานคร : พริกหวานกราฟฟิ ค. Armstrong, David G. (2003). Curriculum Today. Upper Saddle River, New York : Merrill Prentice. Ec, Jessic, Agnes Chang and Oon – Seng Tan. (2504). Thinking about Thinking What Educators Need to Know. Singapore : McGraw Hill. Moc, Gilchrist, Kate Myess and Jane Reed. (2004). The Intelligent School. London : SAGE Publication. ข้อมูลบรรณานุกรมบทความ วิชยั วงษ์ใหญ่. (2550). “หลกั สตู รสถานศกึ ษา”. สารานุกรมวิชาชีพครู เฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู วั เน่ืองในโอกาสฉลองสิริราชสมบัตคิ รบ 60 ปี . กรุงเทพฯ: สานกั งานเลขาธิการครุ ุสภา. หน้า 425 – 430.