ชุดกิจกรรมเรื่องโครโมโซมและสารพันธุกรรม11

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ หนว่ ยการเรียนรู้ เรือ่ ง การถ่ายทอดลกั ษณะทางพันธกุ รรมและ ความหลากหลายทางชวี ภาพ สาหรบั นกั เรียนชัน้ มัธยมศึกษาปที ี่ 4 ชุดท่ี 2 เรอ่ื ง โครโมโซมและสารพนั ธุกรรม (Chromosome and genetic matals) จัดทาโดย นางอาณชั ยา จนิ ดาศรี ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรียนวรี วฒั น์โยธิน อาเภอเมือง จงั หวัดสุรนิ ทร์ สานกั งานเขตพนื้ ที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 33

คาชีแ้ จง คาแนะนาการใช้ชุดกจิ กรรมสาหรับผู้เรียน ชุดท่ี 2 โครโมโซมและสารพนั ธุกรรม Chromosome and genetic matals กอ่ นใช้ชดุ กิจกรรม จดั เตรียมอปุ กรณ์การเรยี นให้พรอ้ ม ระหว่างการใช้ชุดกจิ กรรม ทากิจกรรมตามลาดบั ข้นั ตอนในชุดกจิ กรรมการเรียนรดู้ ้วยความกระตือรือร้นให้ความร่วมมือ และให้ความช่วยเหลือซึ่งกันและกันในการทากิจกรรมการเรียนรู้อย่างเต็มท่ี อภิปราย ซักถาม แลกเปล่ียนความคิดเห็นกัน และโต้แย้งกันอย่างสร้างสรรค์ หากมีข้อสงสัยในการทากิจกรรมให้ ปรึกษากนั ในกลุ่ม และ/หรอื ปรึกษาครผู สู้ อน โดยขน้ั ตอนของชดุ กจิ กรรมการเรียนรูเ้ ปน็ ดงั น้ี หลังการใชช้ ุดกิจกรรม เมื่อส้ินสุดกิจกรรมการเรียนรู้ควรร่วมกันรับผิดชอบทาความสะอาด ตรวจสอบ ความ ครบถ้วนของอุปกรณ์ และจัดเก็บอุปกรณ์ให้เรียบร้อย เพื่อความสะดวกในการใช้งานครั้งต่อไป จัด โต๊ะ เก้าอี้ ให้เป็นระเบียบ ปิดไฟ พัดลม และถอดปล๊ักอุปกรณ์เคร่ืองใช้ไฟฟ้าในห้องเรียนก่อนออก จากหอ้ งเรยี น หากตอ้ งการทบทวนเน้ือหาในเวลาวา่ งทโี่ รงเรยี น หรอื ที่บ้าน สามารถยืมแผ่นซีดีบันทึก ขอ้ มูลชุดกจิ กรรมการเรยี นร้จู ากครผู ้สู อน

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ รายวิชา วทิ ยาศาสตรช์ ีวภาพ รหัสวิชา ว31105 เรือ่ ง การถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมและความหลากหลายทางชีวภาพ ระดับชั้นมธั ยมศกึ ษา ปที ี่ 4 กล่มุ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตร์ ชุดท่ี 2 โครโมโซมและสารพันธกุ รรม เวลา 2 ชว่ั โมง Chromosome and genetic matals ตวั ชว้ี ัด ว 1.3 ม.4/1 อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างยีน การสังเคราะห์โปรตีน และ ลักษณะทางพันธกุ รรม สาระสาคญั ภายในนิวเคลียสของเซลล์มีสารพันธุกรรมเรียกว่ายีนหรือดีเอ็นเอ ดีเอ็นเอเม่ือ พันเม็ดโปรตีน เป็นสายยาวบาง ๆ เรียกว่า โครมาทิน ระหว่างการแบ่งเซลล์ โครมาทิน จะขดตัวจนมีลักษณะเป็นแท่ง เรียกว่า โครโมโซม โครโมโซมประกอบด้วยดีเอ็นเอและ โปรตีน เม่ือโครโมโซมจาลองตนเองจะเกิดเป็น โครมาทิด 2 เส้นยึดติดกันท่ีตาแหน่งเซน โทรเมียร์ เซลลส์ ิง่ มีชีวติ แต่ละชนิดมีจานวนโครโมโซมคงท่ี โครโมโซมในเซลล์ร่างกายจะ มีโครโมโซม 2 ชุด หรือ 2n เป็นดิพลอยด์ ที่มีลักษณะเหมือนกันเป็น คู่ ๆ แต่ละคู่ เรยี กว่า ฮอมอโลกัสโครโมโซม ส่วนโครโมโซมในเซลล์สืบพันธุ์จะมีเพียงชุดเดียว หรือ n เป็นแฮพลอยด์ จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ 1. ทดลองจดั เรยี งตวั อย่างโครโมโซม พร้อมท้ังอธบิ ายลักษณะของโครโมโซมได้ 2. อธบิ ายความสัมพนั ธข์ องโครโมโซมและสารพนั ธกุ รรมได้ 3. บอกความหมายของฮอมอโลกัสโครโมโซม เซลล์ดิพลอยด์ และเซลล์ แฮพลอยดไ์ ด้ 4. ใฝ่เรียนรู้

แบบทดสอบกอ่ นเรียน รายวชิ า วิทยาศาสตรช์ วี ภาพ ชุดที่ 2 โครโมโซมและสาร รหัสวิชา ว31105 re-test พันธกุ รรม ชน้ั มธั ยมศึกษาปีที่ 4 คาชแ้ี จง 1. แบบทดสอบเป็นแบบเลอื กตอบ 4 ตวั เลอื ก จานวน 5 ขอ้ 5 คะแนน ใชเ้ วลา 5 นาที 2. ใหเ้ ลอื กคาตอบทีถ่ ูกตอ้ งเพียงข้อเดยี ว แล้วทาเครื่องหมายกากบาท (×) ในกระดาษคาตอบ 1) ข้อใดต่อไปน้ีกลา่ วไมถ่ กู ต้องเก่ียวกับลกั ษณะโครโมโซมของมนุษย์ ก. โครโมโซมมลี กั ษณะเป็นแทง่ ตลอดเวลา ข. โครโมโซมในระยะเริม่ แบ่งเซลล์ 1 แทง่ จะประกอบด้วย 2 โครมาทิด ค. โดยปกตโิ ครโมโซมมีลกั ษณะเป็นสายยาวคลา้ ยเสน้ ดา้ ย เรยี กว่า โครมาทิน ง. เซนโทรเมยี ร์ อยู่บริเวณรอยคอดของโครโมโซมซึง่ อาจอยู่ตรงกลางหรือค่อนไปทางปลาย 2) ข้อใดกลา่ วได้ถูกตอ้ ง 1. ฮอมอโลกสั โครโมโซม คือ โครโมโซมคเู่ หมอื นซง่ึ พบไดใ้ นเซลล์สบื พันธเ์ุ ทา่ นั้น 2. ในเซลลร์ ่างกายมีโครโมโซมเป็น 2n หรอื จานวนดิพลอยด์ 3. ในเซลล์สืบพันธม์ุ ีโครโมโซมเปน็ n หรอื จานวนแฮพลอยด์ ก. ขอ้ 1. และ ข้อ 2. ข. ขอ้ 1. และ ข้อ 3. ค. ขอ้ 2. และ ข้อ 3. ง. ข้อ 1. ขอ้ 2. และ ข้อ 3. 3) ข้อความใดกล่าวไมถ่ ูกต้อง ก. โครโมโซมประกอบดว้ ยสารพนั ธุกรรม ข. ในโครโมโซมแต่ละแท่ง มียีนอยู่ 1 ยีน ค. โครโมโซมเปน็ ทอ่ี ยู่ของหน่วยพนั ธกุ รรม หรอื ยนี ง. ยนี อยู่ในรูปของสารอินทรยี ช์ นิดหน่ึง เรียกวา่ ดเี อ็นเอ

4) ข้อใดจัดเปน็ เซลลท์ ี่มจี านวนโครโมโซมครึ่งหนงึ่ ของจานวนโครโมโซมในเซลลร์ ่างกาย ก. เซลลไ์ ข่ เซลลอ์ สจุ ิ ข. เซลล์รังไข่ เซลล์ทอ่ สรา้ งอสุจิ ค. เซลลร์ งั ไข่ เซลลเ์ ย่ือบขุ า้ งแก้ม ง. เซลล์ปอด เซลล์กล้ามเน้อื หวั ใจ 5) หากต้องการศกึ ษาโครโมโซมท่ีมีอยู่ภายในเซลล์ของคนท่ีมที ง้ั โครโมโซม X และโครโมโซม Y ควรศกึ ษาจากเซลลใ์ ด ก. เซลลไ์ ข่ ข. เซลล์อสุจิ ค. เซลลร์ ่างกายผ้หู ญงิ ง. เซลล์ร่างกายผูช้ าย _____________________________________________

กิจกรรมท่ี 2 รายวชิ า วทิ ยาศาสตรช์ ีวภาพ เรื่อง การจดั เรยี งโครโมโซม รหัสวิชา ว31105 ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีที่ 4 จุดประสงค์ของกจิ กรรม ทดลองจดั เรียงตัวอย่างโครโมโซม พร้อมท้งั อธบิ ายลกั ษณะของโครโมโซมได้ อปุ กรณ์ กรรไกร และ กาว คาช้ีแจง 1. ศกึ ษาเกยี่ วกับลักษณะของโครโมโซมจากเนื้อหาด้านลา่ งนี้ 2. ตัดภาพตัวอย่างโครโมโซมของมนุษย์ แล้วจับคู่โครโมโซมในช่อง (ก) กับ (ข) โดย พิจารณาจากลักษณะ และตาแหน่งของเซนโทรเมียร์ แล้วจัดเรียงลงในตารางบันทึก ผลกิจกรรม จากคู่ท่ีใหญ่ทีส่ ดุ ไปเลก็ ที่สดุ เรียงลาดบั ต่อจากที่มใี นตาราง ลักลษกั ณษณะขะอขงอโงคโรคโรมโโมซโมซม โครโมโซม (Chromosome) คอื สารพันธกุ รรมซึง่ กาหนดลกั ษณะตา่ ง ๆ ของสง่ิ มีชีวิต พบใน นวิ เคลียสของเซลล์ การศกึ ษาจานวนและรูปรา่ งของโครโมโซม จะนยิ มศึกษาจากเซลล์ท่ีกาลัง แบ่งตัว อยู่ในระยะเมทาเฟส ซ่ึงโครโมโซมขดตัวแน่นที่สุดทาให้เห็นโครโมโซมแต่ละแท่งชัดเจน ลักษณะของ โครโมโซมประกอบด้วย 1) เซนโทรเมียร์ 2) แขนของโครโมโซม และ 3) ส่วนปลาย ของโครโมโซม หรือเทโลเมียร์ (Telomere) เซนโทรเมียร์ เป็นบริเวณท่ีโครมาทิดเช่ือมต่อกันเกิด เป็นรอยคอดเข้า และเป็นตาแหน่งที่แบ่งแขนของโครโมโซมออกเป็นสองส่วน คือ แขนข้างสั้น (Short arm) และแขน ขา้ งยาว (Long arm)

ภาพที่ 2–1 ภาพโครงสร้างของโครโมโซม โครโมโซม สามารถจาแนกโดยใชต้ าแหน่งของเซนโทรเมยี ร์ทีแ่ ตกตา่ งกันเป็น 4 แบบ ดังภาพ ภาพท่ี 2–2 ภาพการจาแนกโครโมโซมโดยใช้ตาแหนง่ ของเซนโทรเมียร์ทีแ่ ตกตา่ งกัน มนุษย์มีโครโมโซม 23 คู่ จัดเป็นโครโมโซมร่างกาย (Somatic chromosome) หรือ ออโต โซม (Autosome) 22 คู่ ออโตโซมเป็นโครโมโซมท่ีควบคุมลักษณะต่างๆ ของร่างกาย และจะ มี เหมอื นกนั ทั้งเพศชายและเพศหญิง อีก 1 คู่ เป็นโครโมโซมเพศ (Sex chromosome) หรือ อัลโลโซม (Allosome) มี 2 แบบคือ โครโมโซม X และโครโมโซม Y เพศหญิงจะมีโครโมโซม X 1 คู่ (XX) ส่วน เพศชายจะมที ัง้ โครโมโซม X และโครโมโซม Y (XY)

ภาพที่ 2–3 ภาพโครโมโซมของมนุษยเ์ พศหญิง (XX) และเพศชาย (XY) (ทีม่ า : http://www.guam.net/pub/sshs/depart/science/mancuso/apbiolecture/12 _chromohg/humangen.htm) ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ภาพตัวอยา่ งโครโมโซมของมนษุ ย์ (ดัดแปลงกิจกรรมจาก : พมิ พันธ์ เดชะคปุ ต์ และพเยาว์ ยนิ ดีสุข. 2546 : 20-22)

ตารางบนั ทึกผลกจิ กรรม คาถามท้ายกิจกรรม (9 คะแนน) 1. จากตวั อยา่ งโครโมโซมของมนษุ ยใ์ นตารางบันทึกผลกิจกรรม มโี ครโมโซมท้ังหมด................แทง่ จานวน............คู่ และมีโครมาทิดทั้งหมด..........................โครมาทดิ 2. โครโมโซมรา่ งกาย ได้แกโ่ ครโมโซมคใู่ ดบา้ ง........................................................................................ โครโมโซมเพศ ได้แกโ่ ครโมโซมคู่ใด.................................และบ่งชว้ี ่าเปน็ เพศใด................................ 3. โครโมโซมทเี่ ปน็ Metacentric chromosome ได้แก.่ ...................................................................... โครโมโซมท่ีเป็น Submetacentric chromosome ได้แก่............................................................... โครโมโซมทีเ่ ป็น Acrocentric chromosome ได้แก่.......................................................................

เนือ้ หาประกอบชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ รายวชิ า วทิ ยาศาสตรช์ ีวภาพ ท่ี 2 เรื่อง โครโมโซมและสารพนั ธุกรรม รหัสวชิ า ว31105 ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ี่ 4 โครโมโซมและสารพนั ธกุ รรม Chromosome and genetic materials ภายในนิวเคลียสของเซลล์ส่ิงมีชีวิต โพรคารโิ อต (Prokaryote) มีสารพันธุกรรม (Genetic materials) ซ่ึงอยู่ ในรูปของสารอินทรีย์ มีสมบัติเป็นกรด เปน็ สิ่งมีชวี ติ ทีป่ ระกอบดว้ ย ออร์แกเนลล์ท่ีไม่มีเย่ือ เรียกว่า Deoxyribonucleic acid หรือ ดี หุ้ม ไม่มีนิวเคลียส มักเป็นส่ิงมีชีวิตเซลล์เดียว เอ็นเอ (DNA) ซึ่งเป็นเส้นใยบางและยาว เมื่อ ตัวอย่างของ โพรคาริโอตได้แก่ แบคทีเรีย อาร์เคีย ดีเอ็นเอ ขดตัวจะทาให้เส้นใยหนาขึ้นและส้ัน สาหรา่ ยสีเขียวแกมน้าเงนิ ลง เกิดเป็นโครงสร้างท่ีเรียกว่า โครโมโซม (Chromosome) ยคู าริโอต (Eukaryote) โครโมโซมในส่ิงมีชีวิตโพรคาริโอต เป็นสิ่งมีชีวิตที่เซลล์มีนิวเคลียสและ ออร์แกเนลล์ และยคู ารโิ อต มีโครงสร้างที่ประกอบด้วยสาย อยู่ภายในเย่ือหุ้มเซลล์ สง่ิ มีชวี ติ เซลล์เดยี วหลายชนิด ดีเอ็นเอท่ีจับเข้ากับโปรตีนชนิดต่าง ๆ โดย เป็นยูคาริโอต เช่น โพรโตซัว แต่ส่ิงมีชีวิตหลาย จานวนโครโมโซม มีเท่ากับจานวนโมเลกุล เซลล์ทุกชนิดเป็น ยูคาริโอต ซึ่งได้แก่ สัตว์ พืช และ ของ ดเี อน็ เอในส่ิงมีชีวติ น้ัน ๆ เหด็ รา โครโมโซมของส่ิงมีชีวิตโพรคาริโอต และยูคาริโ อตมีจา นว น รูปร่าง แ ล ะ โครงสร้าง แตกต่างกัน โครโมโซมของ สิง่ มีชีวิตโพคาริโอต จะมีลักษณะเป็นวงแหวน ปลายปิด และมี จานวนโครโมโซมเพียงหน่ึง โครโมโซม สว่ นใน ส่งิ มีชวี ติ ยูคารโิ อตมจี านวน โครโมโซมหลาย โครโมโซม และมีโครงสร้าง ของโครโมโซม ซับซ้อนกวา่ ภาพที่ 2–4 ภาพจาลองสงิ่ มีชีวิต พวกยคู ารโิ อตและ โพรคารโิ อต (ท่มี า : http://en.wikipedia.org/wiki/ Prokaryote)

ในบทเรียนน้ี จะกลา่ วถงึ ลักษณะของโครโมโซมในสิ่งมีชีวิตยูคาริโอต การศึกษาลักษณะ ของ โครโมโซม จะนิยมศึกษาจากเซลล์ที่กาลังแบ่งตัวอยู่ในระยะเมทาเฟส ซึ่งโครโมโซมขดตัวแน่น ที่สุด ทาใหเ้ ห็นโครโมโซมแต่ละแท่งชัดเจน ถา้ หากตดั โครโมโซมระยะเมทาเฟสออกมาส่วนหนึ่งจะ พบว่า มี ลักษณะเป็นเส้นใยโครมาทินท่ีอัดตัวกันแน่น ซึ่งหากยืดเส้นใยเหล่านี้ออกจะพบว่าเป็นส่วน ของ นิวคลีโอโซม (Nucleosome) ที่เชื่อมต่อกันและขดเป็นวงแหวนโซลีนอยด์ (Solenoid) เรียกว่า ซุปเปอรค์ อยด์ นิวคลีโอโซม (Supercoiled nucleosome) โดยแต่ละนิวคลีโอโซมมีสายดีเอ็นเอ พัน อยู่ 2 รอบ ซึ่งนิวคลีโอโซมเหล่าน้ี แท้จริงคือ โปรตีนฮิสโตน 8 ก้อนท่ีเกาะติดกันเรียกทั่วไปว่า Histone octamer และยังมีโปรตีนฮิสโตน 1 ซ่ึงทาหน้าท่ีเป็นตัวเชื่อมให้สายดีเอ็นเอที่พันรอบนั้น คงอยไู่ ด้ และทาให้นิวคลีโอโซมช่อื มเป็นสายต่อเน่ืองกันดว้ ย ดงั ภาพท่ี 2 – 5 ภาพที่ 2 – 5 ภาพโครโมโซม (ทม่ี า : http://imgarcade.com/1/dna-chromosome-histone/) ก่อนเข้าสู่กระบวนการแบ่งนิวเคลียส โครโมโซมจะต้องจาลองตัวข้ึนเป็นสองเท่า แต่ละ โครโมโซมที่จาลองตัวเสร็จแล้วจะประกอบด้วย 2 โครมาทิดท่ีเหมือนกัน เรียกว่า ซิสเทอร์โครมาทิด (Sister chromatids) เชอ่ื มตดิ อยูด่ ว้ ยกันที่ตาแหนง่ เซนโทรเมียร์ (Centromere)

เซนโทรเมียรข์ องโครโมโซมแทง่ เดียวกันจะเป็นบริเวณเดมิ เสมอในทุกเซลล์ของ สิ่งมีชีวิตหนึ่ง ๆ โดยตาแหน่งเซนโทรเมียร์ของโครโมโซมต่างแท่งกันมีบริเวณท่ีแตกต่างกันซึ่ง สามารถนามาใช้ใน การจาแนกชนดิ ของโครโมโซมได้ ภาพท่ี 2–6 ภาพลักษณะของโครโมโซม (ทม่ี า : http://web2.mendelu.cz/af_291_projekty2/vseo/stranka.php?kod=250) ยนี (Gene) เป็นหนว่ ยควบคมุ ลกั ษณะพนั ธกุ รรมของส่ิงมชี วี ิต ถูกถ่ายทอดจากพ่อแม่ ไปสู่ลูก ยนี แต่ละยีน กค็ อื ส่วนของโมเลกลุ ดีเอ็นเอที่กาหนดลักษณะของโปรตีนแต่ละชนิด ความแตกต่าง ของโปรตีนท่ีเซลล์สังเคราะห์ข้ึนส่งผลให้ส่ิงมีชีวิตมีลักษณะทางพันธุกรรมท่ีแตกต่าง กัน ยีนทุกยีนมี ตาแหน่งท่ีแน่นอนบนโครโมโซม ตาแหน่งของยีนในโครโมโซม เรียกว่า โลคัส (Locus) เน่ืองจาก ส่งิ มชี ีวติ โดยทวั่ ไปจะมีโครโมโซมเหมอื นกนั เปน็ คูๆ่ ยกเวน้ โครโมโซมเพศท่อี าจ แตกตา่ งกัน โครโมโซม แต่ละคู่จะมีความยาว รูปร่างและยีนที่เป็นองค์ประกอบเหมือนกัน เรียกว่า ฮอมอโลกัสโครโมโซม (Homologous chromosome) ดังนั้น หนึ่งโลคัส จึงหมายถึงสองยีนที่อยู่ ตรงกันบนฮอมอโลกัส โครโมโซม ซึง่ ยีนต่างชนดิ กนั ทอ่ี ยูบ่ นโลคัสเดยี วกัน เรียกว่าเปน็ แอลลีล (Allele) กนั ดงั ภาพที่ 2-7 ภาพท่ี 2–7 ภาพการเขา้ คู่กันของฮอมอโลกสั โครโมโซม (ทม่ี า : http://legacy.hopkinsville.kctcs.edu/instructors/Jason-Arnold/VLI/Module%203/ Module3Genetics/Module3Genetics_print.html)

เซลล์ส่ิงมีชีวิตแต่ละชนิดจะมีจานวนโครโมโซมคงท่ี ในเซลล์ร่างกาย (Somatic cell) จะมี โครโมโซมอยู่ 2 ชุด หรือ 2n หรือจานวนดิพลอยด์ เรียกว่า เซลลด์ ิพลอยด์ (Diploid cell) ส่วน เซลล์ สืบพันธุ์ (Sex cell) จะมีโครโมโซมอยู่เพียงครึ่งหน่ึงของเซลล์ร่างกาย หรือ n หรือจานวน แฮพลอยด์ เรียกว่าเซลล์แฮพลอยด์ (Haploid cell) เช่น เซลล์ร่างกายของมนุษย์ 1 เซลล์มี โครโมโซม 2n = 46 ส่วนเซลล์สบื พันธ์ุ 1 เซลลม์ ีโครโมโซม n = 23 ตารางที่ 2–1 จานวนโครโมโซมในเซลลส์ งิ่ มชี ีวิตต่าง ๆ

แบบฝึกหดั ที่ 2 รายวิชา วิทยาศาสตร์ชีวภาพ เรอื่ ง โครโมโซมและสารพันธกุ รรม รหสั วิชา ว31105 ช้นั มธั ยมศึกษาปที ่ี 4 คาช้ีแจง เตมิ คาตอบ หรอื เขียนตอบคาถามต่อไปน้ี (5 คะแนน) 1. อธิบายความสัมพันธข์ องโครโมโซมและสารพนั ธุกรรม (1 คะแนน) ............................................................................................................................. .............................. ............................................................................................................................. .............................. ........................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. .............................. 2. โครโมโซมเพศของมนุษย์เพศหญงิ และเพศชาย จดั เป็นฮอมอโลกัสโครโมโซมหรือไม่ เพราะเหตุใด (2 คะแนน) ............................................................................................................................. .............................. ................................................................................................................................... ........................ ..................................................................................................... ...................................................... ............................................................................................................................. .............................. 3. บอกความหมายพร้อมท้ังยกตวั อยา่ งเซลล์ของมนษุ ย์ทเ่ี ปน็ เซลล์ดิพลอยด์ และเซลล์แฮพลอยด์ (2 คะแนน) ............................................................................................................................. .............................. .................................................................................................................................................... ....... ...................................................................................................................... ..................................... ............................................................................................................................. .............................. ........................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. ..............................

ost-test แบบทดสอบหลังเรยี น รายวชิ าวิทยาศาสตรช์ วี ภาพ ชุดท่ี 2 โครโมโซมและสาร รหัสวิชา ว31105 พนั ธุกรรม ช้นั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 4 คาชแ้ี จง 1. แบบทดสอบเปน็ แบบเลือกตอบ 4 ตวั เลอื ก จานวน 5 ข้อ 5 คะแนน ใชเ้ วลา 5 นาที 2. ใหเ้ ลอื กคาตอบท่ีถูกตอ้ งเพียงข้อเดยี ว แล้วทาเครื่องหมายกากบาท (×) ในกระดาษคาตอบ 1) ข้อใดกล่าวได้ถกู ต้อง 1. ฮอมอโลกัสโครโมโซม คือ โครโมโซมคเู่ หมอื นซึ่งพบได้ในเซลล์สบื พนั ธ์ุเทา่ นัน้ 2. ในเซลล์รา่ งกายมีโครโมโซมเป็น 2n หรอื จานวนดพิ ลอยด์ 3. ในเซลลส์ บื พนั ธุม์ โี ครโมโซมเปน็ n หรอื จานวนแฮพลอยด์ ก. ขอ้ 1. และ ขอ้ 2. ข. ข้อ 1. และ ข้อ 3. ค. ขอ้ 2. และ ข้อ 3. ง. ข้อ 1. ขอ้ 2. และ ข้อ 3. 2) ข้อความใดกลา่ วไม่ถกู ต้อง ก. โครโมโซมประกอบดว้ ยสารพนั ธุกรรม ข. ในโครโมโซมแตล่ ะแท่ง มยี ีนอยู่ 1 ยนี ค. โครโมโซมเป็นท่อี ยู่ของหนว่ ยพันธกุ รรม หรือ ยีน ง. ยีนอยใู่ นรปู ของสารอินทรียช์ นิดหนึ่ง เรียกวา่ ดเี อ็นเอ 3) หากต้องการศกึ ษาโครโมโซมทีม่ ีอยภู่ ายในเซลลข์ องคนท่มี ที ้งั โครโมโซม X และโครโมโซม Y ควรศกึ ษาจากเซลล์ใด ก. เซลลไ์ ข่ ข. เซลล์อสจุ ิ ค. เซลลร์ ่างกายผู้หญงิ ง. เซลล์รา่ งกายผู้ชาย

4) ขอ้ ใดต่อไปนก้ี ลา่ วไม่ถูกต้องเกีย่ วกบั ลักษณะโครโมโซมของมนุษย์ ก. โครโมโซมมลี กั ษณะเป็นแท่งตลอดเวลา ข. โครโมโซมในระยะเร่ิมแบ่งเซลล์ 1 แท่ง จะประกอบด้วยโครมาทิด 2 เส้น ค. โดยปกติโครโมโซมมลี ักษณะเป็นสายยาวคล้ายเสน้ ดา้ ย เรยี กวา่ โครมาทนิ ง. เซนโทรเมียร์ เป็นบรเิ วณรอยคอดของโครโมโซมซึ่งอาจอย่ตู รงกลางหรือค่อนไปทางปลาย 5) ขอ้ ใดจดั เปน็ เซลล์ท่ีมีจานวนโครโมโซมคร่งึ หนงึ่ ของจานวนโครโมโซมในเซลล์ร่างกาย ก. เซลลไ์ ข่ เซลล์อสจุ ิ ข. เซลลร์ งั ไข่ เซลล์ท่อสรา้ งอสุจิ ค. เซลล์รงั ไข่ เซลล์เยอื่ บขุ ้างแก้ม ง. เซลลป์ อด เซลลก์ ล้ามเน้อื หวั ใจ _____________________________________

แบบบนั ทกึ คะแนน รายวิชา วิทยาศาสตรช์ ีวภาพ ชดุ ท่ี 2 โครโมโซมและสาร รหัสวิชา ว31105 พนั ธุกรรม ช้นั มัธยมศึกษาปที ี่ 4 ทดสอบก่อนเรียน ง ทดสอบหลงั เรยี น ง ขอ้ ตวั เลอื ก ขอ้ ตวั เลอื ก 1กขค 1กขค 2 2 3 3 4 4 คะแนนทไ่ี ด้.........................คะแนน คะแนนที่ได.้ ........................คะแนน กิจกรรมที่ 2 เรอื่ ง เรื่องการจดั เรียงโครโมโซม คะแนนเต็ม คะแนนที่ได้ รายการประเมนิ กจิ กรรม : ทักษะ (การสงั เกต) 7 3 คาถามท้ายกจิ กรรม ข้อที่ 1 - 3 : ความรู้ (อธบิ ายลกั ษณะของ โครโมโซม) 10 รวม แบบฝึกหัดท่ี 2 เรือ่ ง โครโมโซมและสารพนั ธกุ รรม คะแนนเต็ม คะแนนที่ได้ รายการประเมนิ ข้อที่ 1 : ความรู้ (อธิบายความสมั พันธข์ องโครโมโซมและสาร 1 พนั ธุกรรม) 2 ขอ้ ที่ 2 : ความรู้ (บอกความหมายของฮอมอโลกสั โครโมโซม) 2 ข้อที่ 3 : ความรู้ (บอกความหมายของเซลล์ดิพลอยดแ์ ละเซลล์แฮ 5 พลอยด)์ รวม

บรรณานุกรม พิมพนั ธ์ เดชะคปุ ต์ และพเยาว์ ยนิ ดสี ุข. (2546). ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูก้ ลุ่มสาระการเรยี นรู้ วทิ ยาศาสตร์ ชวี วทิ ยาพื้นฐาน ม.4 เล่ม 2. กรุงเทพมหานคร: สถาบันพัฒนา คณุ ภาพ วิชาการ. สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลย.ี (2553). หนังสือเรียนรายวิชาพนื้ ฐานชวี วิทยา (สาหรบั นักเรยี นท่ีเนน้ วิทยาศาสตร์) ช้ันมัธยมศกึ ษาปีท่ี 4 – 6 กลุม่ สาระการเรยี นรู้ วทิ ยาศาสตร์. พมิ พค์ รง้ั ท่ี 2. กรงุ เทพมหานคร: โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว. สมาน แก้วไวยุทธ. (2555). Hi-ED’s Biology ชีววิทยา ม.4 – 6 (รายวิชาพนื้ ฐาน). กรุงเทพมหานคร: ไฮเอด็ พับลิชชิ่ง. สแตร์, ซี. (2555). ชวี วิทยา เล่ม 1. (ทมี คณาจารยภ์ าควชิ าชวี วิทยามหาวิทยาลัยขอนแก่น, ผแู้ ปล). กรุงเทพมหานคร: เซนเกจ เลินนงิ่ ประเทศไทย. ภาพประกอบ Animal Genetics. Retrieved March 20, 2013. from http://web2.mendelu.cz/af_291_ projekty2/vseo/stranka.php?kod=250 Chromosomes and Human Genetics. Retrieved January 5, 2013. from http://www. guam.net/pub/sshs/depart/science/mancuso/apbiolecture/12_chromohg/ humangen.htm Chromosomes-histone . Retrieved January 5, 2013. from http://imgarcade.com/ 1/dna-chromosome-histone/ Module 3 Part A Genetics. Retrieved January 5, 2013. from http://legacy. hopkinsville.kctcs.edu/instructors/Jason-Arnold/VLI/Module%203/Module3 Genetics/Module3Genetics_print.html Wikipedia. (2012). Prokaryote. Retrieved January 7, 2013, from http://en.wikipedia.org /wiki/Prokaryote.

เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน 1. ก 2. ค 3. ข 4. ก 5. ข เฉลยคาถามท้ายกิจกรรม 1. จากตัวอย่างโครโมโซมของมนุษยใ์ นตารางบันทกึ ผลกจิ กรรม มโี ครโมโซมทัง้ หมด 46 แทง่ จานวน 23 คู่ และมีโครมาทดิ ทั้งหมด 92 โครมาทิด 2. โครโมโซมร่างกาย ได้แกโ่ ครโมโซมคู่ใดบา้ ง คูท่ ี่ 1-22 โครโมโซมเพศ ไดแ้ กโ่ ครโมโซมคู่ใด คูท่ ่ี 23 และบง่ ช้วี า่ เปน็ เพศใด เพศหญิง 3. โครโมโซมทเี่ ปน็ Metacentric chromosome ได้แก่ คู่ที่ 1 3 19 20 โครโมโซมทีเ่ ป็น Submetacentric chromosome ได้แก่ คู่ที่ 5 6 8 9 11 12 23 โครโมโซมทเี่ ปน็ Acrocentric chromosome ไดแ้ ก่ คู่ท่ี 13 14 15 16 18 21 22

เฉลยแบบฝกึ หดั ท่ี 2 1. อธบิ ายความสมั พันธ์ของโครโมโซมและสารพนั ธุกรรม (1 คะแนน) ภายในนวิ เคลียสของเซลล์สงิ่ มีชีวติ มีสารพันธุกรรมซง่ึ อยใู่ นรปู ของสารอินทรยี ์ มสี มบัติเป็นกรด เรียกวา่ Deoxyribonucleic acid หรือ ดเี อ็นเอ (DNA) ซึง่ เปน็ เสน้ ใยบางและยาว เม่ือดีเอ็นเอ ขดตัว จะทาให้เส้นใยหนาข้ึนและสนั้ ลง เกดิ เป็นโครงสรา้ งทเ่ี รยี กวา่ โครโมโซม (Chromosome) 2. โครโมโซมเพศของมนุษย์เพศหญิง และเพศชาย จดั เป็นฮอมอโลกสั โครโมโซมหรือไม่ เพราะเหตุใด (2 คะแนน) โครโมโซมเพศของมนุษย์เพศหญงิ จัดเปน็ ฮอมอโลกสั โครโมโซม แตโ่ ครโมโซมเพศของมนษุ ยเ์ พศ ชายไม่จดั เป็นฮอมอโลกสั โครโมโซม เพราะเพศหญงิ จะมโี ครโมโซมเหมอื นกันเปน็ คู่คือ XX แตข่ องเพศ ชายจะเป็น XY 3. บอกความหมายพร้อมท้ังยกตวั อยา่ งเซลล์ของมนษุ ยท์ เ่ี ป็นเซลล์ดิพลอยด์ และเซลล์แฮพลอยด์ (2 คะแนน) เซลลด์ ิพลอยด์ คือ เซลล์ทีม่ ีจานวนโครโมโซมอยู่ 2 ชดุ หรอื 2n ตัวอยา่ งเช่น เซลล์ร่างกาย เซลลแ์ ฮพลอยด์ คือ เซลล์ทมี่ ีจานวนโครโมโซมเพียง 1 ชุด หรอื n ตัวอยา่ งเชน่ เซลล์สบื พันธ์ุ เฉลยแบบทดสอบหลงั เรยี น 1. ค 2. ข 3. ข 4. ก 5. ก

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู้ หนว่ ยการเรียนรู้ เรือ่ ง การถ่ายทอดลกั ษณะทางพันธกุ รรมและ ความหลากหลายทางชวี ภาพ สาหรบั นกั เรียนชัน้ มัธยมศึกษาปที ี่ 4 ชุดท่ี 2 เรอ่ื ง โครโมโซมและสารพนั ธุกรรม (Chromosome and genetic matals) จัดทาโดย นางอาณชั ยา จนิ ดาศรี ตาแหนง่ ครู วทิ ยฐานะชานาญการพเิ ศษ โรงเรียนวรี วฒั น์โยธิน อาเภอเมือง จงั หวัดสุรนิ ทร์ สานกั งานเขตพนื้ ที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 33