แผนปฏิบัติการด้านระบบสุขภาพปฐมภูมิ พ.ศ. 2564 - 2575

แผนปฏิบตั ิการ ดา นระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ ตามพระราชบัญญตั ริ ะบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ พ.ศ.2562 Primary Health System Act , B.E. 2019 สํานักสนับสนุนระบบสุขภาพปฐมภูมิ สํานกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ กระทรวงสาธารณสุข

คาํ นํา ตามพระราชบัญญัติระบบสุขภาะปฐมภูมิ พุทธศักราช 2562 มาตรา 10(1) บัญญัติให คณะกรรมการระบบสุขภาพปฐมภูมิมีหนาท่ีและอํานาจเสนอนโยบาย ยุทธศาสตร และแผนเกี่ยวกับ บรกิ ารสขุ ภาพปฐมภมู แิ ละระบบสุขภาพปฐมภูมติ อคณะรัฐมนตรเี พอ่ื พิจารณาใหค วามเห็นชอบและให หนวยงานท่ีเกี่ยวของรับไปปฏิบัติ คณะกรรมการระบบสุขภาพปฐมภูมิ ตามพระราชบัญญัติระบบ สุขภาพปฐมภูมิ พุทธศักราช 2562 ไดจัดทําแผนปฏิบัติการดานระบบสุขภาพปฐมภูมิ (พ.ศ.2564 – 2575) เพื่อใหหนวยงานสังกัดกระทรวงสาธารณสุขทั้งสวนกลาง สวนภูมิภาค และหนวยงานอ่ืน ท่ีเกี่ยวของมีทิศทางการดําเนินงานพัฒนาระบบสุขภาพปฐมภูมิในระยะ 10 ป ที่ชัดเจน สามารถ ขับเคลื่อนการดําเนินงานและติดตามประเมินผลไดอยางมีประสิทธิภาพใหบรรลุเปาหมายประชาชน สุขภาวะท่ดี ี อนั จะนาํ พาประเทศไปสคู วาม มนั่ คง มง่ั คั่ง ยงั่ ยนื จัดทําแผนปฏิบัตกิ ารดานระบบสุขภาพปฐมภูมิ (พ.ศ.2564 –2575) ไดวางกรอบแนวคิดใหมี ความเชื่อมโยงกับยุทธศาสตรชาติ ระยะ 20 ป แผนแมบ ทภายใตย ุทธศาสตรช าติ แผนแมบทเฉพาะกิจ ภายใตย ทุ ธศาสตรช าติอนั เปนผลมาจากสถานการณโ ควคิ -19 พ.ศ.2564 – 2565 แผนปฏิรูปประเทศ กจิ กรรมปฏริ ปู ทจี่ ะสงผลใหเ กิดการเปล่ยี นแปลงตอประชาชนอยางมนี ยั สาํ คัญ (Big Rock) แผนพัฒนา เศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 12 นโยบายคณะรัฐมนตรี และแผนอื่นๆ ที่เกี่ยวของ โดย แผนปฏิบัติการดานระบบสุขภาพปฐมภูมิฉบับนี้ประกอบดวย 5 เร่ือง คือ 1)เพ่ิมศักยภาพบริการ สุขภาพปฐมภูมิทุกรูปแบบที่ขับเคลื่อนโดยแพทยเวชศาสตรครอบครัวและคณะผูใหบริการสุขภาพ ปฐมภูมิใหสอดคลองกับบริบทของพื้นที่ 2)พัฒนาและสรางงกลไกเพื่อเพ่ิมประสิทธิภาพการบริหาร จัดการแพทยเวชศาสตรครอบครัวและคณะผูในบริการสุขภาพปฐมภูมิ 3)พัฒนาระบบสารสนเทศ การวิจัย และนวัตกรรมระบบสุขภาพปฐมภูมิ 4)พัฒนากลไกและกระบวนการสรางหลักธรรมาภิบาล ในการอภิบาลระบบสุขภาพปฐมภูมิ และ 5)เสริมสรางการมีสวนรวมของภาคีเครือขายและชุมชน ในการจัดการสุขภาพ เพ่ือถายทอดและสรางความเขาใจรวมกันในการดําเนินงานดานระบบสุขภาพ ปฐมภูมใิ หแ กทกุ หนวยงานที่เกย่ี วของ ทั้งนี้คณะกรรมการระบบสุขภาพปฐมภูมิขอขอบคุณทุกทานท่ีมีสวนเก่ียวของกับการจัดทํา แผนปฏิบัติการดานระบบสุขภาพปฐมภูมิ (พ.ศ.2564 –2575) และหวังเปนอยางยิ่งวาแผนดังกลาว จะเปนเปาหมายและกรอบแนวทางการดําเนินงานของหนวยบริการในระบบสุขภาพปฐมภูมิ และ หนวยงานอื่นท่ีเก่ียวของรวมกันไปสูเปาหมายของระบบสุขภาพปฐมภูมิ คือ “เปนระบบสุขภาพ ปฐมภูมิท่ีมีประสิทธิภาพสามารถจัดบริการสุขภาพปฐมภูมิท่ีมีคุณภาพ ทําใหประชาชนเขาถึงบริการ อยางท่ัวถงึ เปนธรรม มคี วามเชือ่ มั่น ศรทั ธา และมุงสูการมีสุขภาวะที่ดีอยางยั่งยืน โดยการมีสวนรวม ของภาคเี ครือขาย ” สํานักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ กุมภาพันธ 2564

สารบญั คาํ นาํ หนา สารบัญ 4 กรอบแนวคดิ แผนยทุ ธศาสตรช าติ ระยะ 20 ป ดา นสาธารณสุข ความเช่ือมโยงของยุทธศาสตรช าติ 20 ป และแผนพฒั นาฯ ฉบบั ท่ี 12 5 เปาหมายยทุ ธศาสตรช าติ ระยะ 20 ป ดานสาธารณสุข 6 บทท่ี 1 บทนํา  วัตถุประสงคการจดั ทาํ แผนปฏบิ ัติการดา นระบบสุขภาพปฐมภูมิ (พ.ศ.2564 - 2575) 7  เปา หมายของการจัดทาํ แผนปฏบิ ตั ิการดา นระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ (พ.ศ.2564 - 2575) 7  กระบวนการจดั ทาํ แผนปฏิบตั กิ ารดานระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ (พ.ศ.2564 - 2575) 7  ประเด็นยทุ ธศาสตร 8 บทที่ 2 สถานการณร ะบบสขุ ภาพปฐมภูมิ  รูปแบบการจัดบริการปฐมภมู ิ 9  ขอมลู การข้ึนทะเบียนหนว ยบริการปฐมภมู ิ (PCU) และเครอื ขา ยหนว ยบรกิ ารปฐมภมู ิ 11 (NPCU) ป 2564  แผนการขน้ึ ทะเบยี นหนว ยบรกิ ารปฐมภมู แิ ละเครอื ขายหนวยบริการปฐมภูมิ 10 ป) 11  สถานการณก าํ ลงั คนดานสขุ ภาพ 12  ปจ จยั ท่ีสงผลตอ ระบบสขุ ภาพ 13  สถานะสุขภาพ 18  ปจจยั เสยี่ งท่ีสาํ คญั 22 บทท่ี 3 แผนปฏิบตั กิ ารดานระบบสุขภาพปฐมภมู ิ (พ.ศ.2564-2575)  วิสยั ทศั น 25  คา นยิ ม 25  พันธกจิ 26  เปา ประสงค 26  แผนปฏบิ ตั ิการดานระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ 27  การติดตามประเมนิ ผล 32  คณะอนุกรรมการขับเคล่ือนยุทธศาสตรการพัฒนาระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ 33  คณะทาํ งานขบั เคลอ่ื นยทุ ธศาสตรการพฒั นาระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ 34

แผนยทุ ธศาสตรช าติ ระยะ 20 ป ดา นสาธารณสขุ (พ.ศ. 2560 - 2579) ฉบับปรับปรุง คร้ังท่ี 1 (พ.ศ. 2561) ไดพัฒนาจากการวิเคราะหเงื่อนไข และสถานการณ ภายใตบริบทส่ิงแวดลอมของสังคมไทย และกระแสโลกในปจจุบันจนถึง แนวโนมความทาทายในอนาคตท่ีมีความเกี่ยวของกับสุขภาพของประชาชน โดยแผนยุทธศาสตรฯ นี้มีความสอดคลองและ เชื่อมโยงสูเปาหมายการพัฒนาท่ีย่ังยืนขององคการสหประชาชาติ(Sustainable Development Goals: SDGs) เปนไปตาม แนวทางของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 ยุทธศาสตรชาติ ระยะ 20 ปนโยบายรัฐบาล นโยบาย ประเทศไทย 4.0 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 12 แผนพัฒนาสุขภาพแหงชาติ ฉบับที่ 12 รวมทั้ง แนวนโยบายประชารัฐ และประเด็นเรงดวน เพื่อเปาหมายการปฏิรูปประเทศไทยของรัฐบาล ซึ่งเก่ียวของกับการปฏิรูป สาธารณสุข 10 ประเด็นสําคัญ ไดแก 1) คณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอําเภอ (พชอ.) 2) การพัฒนาคลินิก หมอครอบครัว (Primary Care Cluster: PCC) 3) การพัฒนาระบบบริการ (Service Plan) 4) การดูแลผูสูงอายุระยะยาว (Long Term Care: LTC) 5) นโยบายเจ็บปวยฉุกเฉินวิกฤต มีสิทธิทุกท่ี (Universal Coverage for Emergency Patients: UCEP)6) การพัฒนาศูนยปฏิบัติการฉุกเฉิน ดานการแพทยและสาธารณสุข (Emergency Operation Center: EOC) 7)การพัฒนา อุตสาหกรรมการแพทยครบวงจร 8) การเพ่ิมประสิทธิภาพการขึ้นทะเบียน และใบอนุญาต 9) ยุทธศาสตร เขตสุขภาพพิเศษ และ 10) โครงการ GREEN & CLEAN Hospitalsโดยกรอบแนวคิดการจัดทําแผนยุทธศาสตรชาติฯ นี้ เปน กรอบการพัฒนาระยะยาว มุงเนนเพ่ือใหบรรลุวิสัยทัศน “ประเทศไทย มีความม่ันคง มั่งคั่ง ย่ังยืน เปนประเทศพัฒนาแลว ดวยการพัฒนาตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง” โดยมีกระทรวงสาธารณสุขเปนองคกรหลักในการขับเคล่ือนที่ให ความสาํ คัญกับการมสี ว นรว มของประชาชนและภาคเี ครอื ขา ยตางๆ เพ่อื เปา หมายสงู สุดใหค นไทยมสี ุขภาพดี 4

5

6

บทที่ 1 บทนาํ วัตถุประสงคการจัดทําแผนปฏิบัติการดานระบบสุขภาพ ปฐมภูมิ (พ.ศ.2564 - 2575) เปนกรอบแนวทางการดําเนินงานของหนวยบริการ ในระบบสุขภาพปฐมภมู ิ และหนวยงานอื่นท่ีเกี่ยวของรวมกันไปสู เปาหมายของระบบสุขภาพปฐมภูมิ คือ “เปนระบบสุขภาพ ปฐมภูมิท่ีมีประสิทธิภาพสามารถจัดบริการสุขภาพปฐมภูมิท่ีมี คุณภาพ ทําใหประชาชนเขาถึงบริการอยางท่ัวถึง เปนธรรม มีความเช่ือมั่น ศรัทธา และมุงสูการมีสุขภาวะที่ดีอยางยั่งยืน โดยการมีสวนรว มของภาคีเครอื ขา ย” เปาหมายของการจัดทําแผนปฏิบัติการดานระบบ สุขภาพปฐมภูมิ (พ.ศ.2564 - 2575) เพอื่ ใหหนวยงานสังกดั กระทรวงสาธารณสุขท้ังสว นกลาง ส ว น ภู มิ ภ า ค แ ล ะ ห น ว ย ง า น อ่ื น ที่ เ ก่ี ย ว ข อ ง มี ทิ ศ ท า ง การดําเนินงานพัฒนาระบบสุขภาพปฐมภูมิในระยะ 10 ป ท่ีชัดเจน สามารถขับเคลื่อนการดําเนินงานและติดตาม ประเมินผลไดอยางมีประสิทธิภาพใหบรรลุเปาหมายประชาชน มสี ขุ ภาวะทด่ี ี อนั จะนําพาประเทศไปสคู วามมัน่ คง มงั่ ค่งั ย่ังยนื กระบวนการจดั ทําแผนปฏิบัติการดานระบบ สขุ ภาพปฐมภูมิ (พ.ศ.2564 - 2575) หลักการจัดทําแผนที่สําคัญ คือ เนนการมี สวนรวมของทุกภาคสวน ดวยกระบวนการและ กิจกรรมท่ีหลากหลาย อาทิ ประชุมระดมสมอง สัมภาษณ สนทนากลุม และเวทีประชาวิจารณในการ รับฟงขอคิดเห็น ขอสังเกต และขอเสนอแนะจาก บุคลากรแหละหนวยงานท่ีเก่ียวของอยางหลากหลาย จ น นํ า ไ ป สู ก า ร กํ า ห น ด ยุ ท ธ ศ า ส ต ร ใ น ก า ร พั ฒ น า ขับเคลื่อนระบบสุขภาพปฐมภูมิ ซึ่งประกอบดวย 5 ประเด็นยทุ ธศาสตร ดังน้ี 7

5 ประเดน็ ยทุ ธศาสตร 1 เพ่ิมศักยภาพบริการสุขภาพปฐมภูมิทุกรูปแบบที่ ขับเคลื่อนโดยแพทยเวชศาสตรครอบครัวและคณะ ผใู หบริการสุขภาพปฐมภมู ิใหสอดคลองกบั บรบิ ทของพ้ืนที่ 2 พัฒนาและสรา งกลไกเพอ่ื เพิม่ ประสทิ ธภิ าพการบริหารจดั การแพทยเวชศาสตรครอบครัวและคณะผูใหบรกิ ารสุขภาพ ปฐมภมู ิ 3 พัฒนาระบบสารสนเทศ การวจิ ัย และนวัตกรรมระบบ สขุ ภาพปฐมภมู ิ 4 พฒั นากลไกและกระบวนการสรา งหลกั ธรรมาภบิ าล ในการอภบิ าลระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ 5 เสริมสรางการมีสวนรวมของภาคีเครือขาย และชุมชน ในการจัดการสุขภาพ ท้ังน้ี คณะอนุกรรมการขับเคล่ือนยุทธศาสตรการพัฒนาระบบสุขภาพปฐมภูมิ และ คณะทาํ งานขับเคล่อื นยทุ ธศาสตรก ารพัฒนาระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ ไดกําหนดยุทธศาสตร เปาหมาย ตัวชี้วัด และ แนวทางการพัฒนา จนไดแผน ฯ เพื่อดําเนินการตามตาม พระราชบัญญัติระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ พ.ศ.2562 ตอไป 8

บทที่ 2 สถานการณระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ รปู แบบการจัดบรกิ ารปฐมภูมิ การจัดระบบทีมในการดูแลสุขภาพประชาชนเพื่อใหประชาชนไดรับการดูแลตอเนื่อง โดยอาศัยทีมคณะ ผใู หบ รกิ ารสขุ ภาพปฐมภมู ิ (Primary health care provider team) ในพ้ืนท่ีเปนทีมหลักในการดูแลสุขภาพประชาชน จําเปนตองปรบั เปลย่ี นรปู แบบการดแู ลสขุ ภาพประชาชนจากเดิมใหเ ปนรปู แบบทม่ี แี พทยประจาํ ทมี สรางการทาํ งานและ การสื่อสารภายในใหเกิดการเปนทีมประจําตัวประชาชน โดยการจัดโครงสรางทีมอยางบูรณาการกับระบบงาน ในโรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลทว่ั ไป และโรงพยาบาลศนู ย มงุ เนนทกี่ ารจัดใหแพทยสามารถมีพื้นที่และประชาชนรับผิดชอบ รว มกบั ทมี คณะผูใหบริการสุขภาพปฐมภมู ิ (Primary health care provider team) สําหรับการจัดระบบทีมในการดูแลสุขภาพประชาชนมีการจัดรูปแบบทีมตามบริบทและความพรอม ของแตล ะแหง ซึง่ สามารถแบงออกไดเปน 3 รปู แบบ ดงั นี้ 1. รปู แบบ Type I : Centralization 9

(2) Type II : Decentralization (3) Type III : Hybridge 10

ขอมูลการขึ้นทะเบียนหนว ยบรกิ ารปฐมภมู ิ (PCU) และเครือขายหนว ยบรกิ ารปฐมภูมิ (NPCU) ป 2564 หนวยบริการปฐมภูมิ (PCU) เครือขา ยหนวยบริการปฐมภมู ิ (NPCU) PCU /NPCU พืน้ ที่ กรุงเทพมหานคร 984 แหง 1,282 แหง 178 แหง แหลง ขอ มลู : สํานกั สนับสนนุ ระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ ขอ มลู ณ วันท่ี 24 ถุนายน พ.ศ. 2564 หมายเหตุ - หนว ยบริการปฐมภูมิ (Primary Care Unit : PCU) หมายถึง หนวยบริการที่ไดขึ้นทะเบียนเพื่อให บริการสุขภาพปฐม ภมู ิตามพระราชบัญญัตนิ ี้ - เครอื ขา ยหนวยบริการปฐมภูมิ (Network of Primary Care Units : NPCU) หมายถึง หนวยบรกิ ารปฐมภูมิหรือหนวย บริการท่ีรวมตัวกนั และขน้ึ ทะเบียนเปน เครอื ขา ยหนว ยบริการปฐมภมู ิ เพ่อื ใหบรกิ ารสขุ ภาพปฐมภูมติ ามพระราชบญั ญัติน้ี แ ผ น ก า ร ขึ้ น ท ะ เ บี ย น ห น ว ย บ ริ ก า ร ป ฐ ม ภู มิ แ ล ะ เครอื ขา ยหนว ยบริการปฐมภูมิ 10 ป (พ.ศ.2564 - 2572) 2(,จห5าํ นน0ว วย0น) 3จ,าํ 0นว8น2 3(จห,าํ 6นนว 1วยน8) 4(จห,าํ 1นนว5วยน4) 5จ,าํ 7น6วน2 4(จห,ําน6นวว9ยน)0 6(จห,ําน7นวว0ยน)0 (หนวย) 6จ,ํา2น9วน8 (หนวย) 5(จห,ําน2นว ว2ยน)6 (หนว ย) 11

จาํ นวนบคุ ลากรสาธารณสขุ ในหนวยบรกิ ารปฐมภมู เิ ม่อื เปรียบเทยี บตามกรอบอตั รากําลังขน้ั ต่ํา ปง บประมาณ 2560 – 2564 ลําดบั ตาํ แหนง กรอบอัตรากําลงั ขั้นตํ่า จํานวนทีม่ ีอยู จํานวนทีย่ ังขาด 1 นักวิชาการสาธารณสขุ 29,322 22,939 6,383 2 พยาบาลวชิ าชีพ 20,645 14,625 6,020 3 เจา พนักงานทันตสาธารณสขุ 6,554 3,128 3,426 4 แพทยแ ผนไทย 1,097 940 157 แหลงขอมลู : กองยทุ ธศาสตรแ ละแผนงาน กระทรวงสาธารณสขุ , 2562 จาํ นวนแพทยเวชศาสตรค รอบครัวจําแนกตามหลกั สตู รป พ.ศ.2553 – 2563 ลําดบั หลักสตู ร พ.ศ. รวม 2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561 2562 2563 1 การฝกอบรม 29 37 45 49 50 88 65 105 187 168 184 1,007 แพทยประจาํ บาน 1.1 วว. เวชศาสตร ครอบครัว 13 14 33 43 33 78 61 88 146 147 157 813 1.2 อว. เวชศาสตร 16 23 12 6 17 10 4 17 41 21 27 194 ครอบครัว 2 อบรมระยะสนั้ เวชศาสตร ครอบครัว สาํ หรับ - - - - - - 197 313 335 194 148 1,187 แพทยป ฏิบัติงาน ในคลนิ ิก หมอครอบครวั 3 Basic course of Family Medicine for - - - - - - - - - - 527 527 Primary Care Doctor รวม 29 37 45 49 50 88 262 418 522 362 859 2,721 แหลงขอ มูล: แพทยผไู ดร ับวุฒบิ ตั รสาขาเวชศาสตรค รอบครัวของแพทยสภา ป พ.ศ.2563 12

ประเทศไทยกําลังกา วเขา สูส งั คมผูสงู อายุอยางสมบูรณ (Aged Society) จากการคาดประมาณ ประชากรของประเทศไทยป 2553 - 2583 ของสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและ สังคมแหงชาติ(สศช.) พบวา ปจจุบันอัตราการเจริญพันธุรวมของประชากรไทยต่ํากวาระดับ ทดแทนอยทู อี่ ัตรา1.62 และ คาดการณวา ในป 2583 อัตราการเจริญพันธุรวมอาจลดลงเหลือเพียง 1.3 คน สังคมผสู ูงอายุ สง ผลใหโ ครงสรา งประชากรไทยมีการเปลยี่ นแปลงเขาสกู ารเปน สงั คมสงู วัย จากการใชแหลงทรัพยากรธรรมชาติในการพัฒนาประเทศอยางไมเหมาะสมและ ขาดประสิทธิภาพ สงผลใหทรัพยากรธรรมชาติมีความเส่ือมโทรมอยางรวดเร็วและเกิดปญหา มลพิษตาง ๆ ตามมาไมวาจะเปนมลพิษทางอากาศ มลพิษทางนํ้า มลพิษทางดิน ปญหาขยะ ของเสยี อันตราย เปนตน ซ่งึ ปญหาสิง่ แวดลอมเหลานีไ้ ดสง ผลกระทบตอ สขุ ภาพของประชาชนโดยตรง สําหรับปญหามลพิษทางอากาศยังพบวาเกินมาตรฐานหลายแหงแตมีแนวโนมท่ีดีข้ึน ปญ หาส่ิงแวดลอม ในป 2561 พบมลพิษทางอากาศเกินมาตรฐานในหลายพื้นที่ของประเทศและที่เปนปญหาสําคัญ ไดแก ฝนุ ละอองกา ซโอโซน และสารอนิ ทรียร ะเหยงา ย (Volatile organic compounds, VOCs) การเปลี่ยนแปลง จากการพัฒนาเศรษฐกิจและการขยายตัวของภาคอุตสาหกรรม อยางรวดเร็วทําใหเกิด สภาพภูมอิ ากาศ การสะสมของปริมาณกาซเรือนกระจกในชั้นบรรยากาศเพ่ิมสูงขึ้นสงผลใหอุณหภูมิของโลกสูงขึ้น เกิดการเปล่ียนแปลงรูปแบบของฤดูกาลการเกิดภัยพิบัติท่ีรุนแรงและบอยคร้ังขึ้น ความเส่ือมโทรม ของทรพั ยากรธรรมชาติการเปลี่ยนแปลงของรูปแบบและการแพรกระจายของเชื้อโรคและพาหะ นาํ โรคทีเ่ กดิ จากแมลงเปน พาหะที่สามารถแพรข ยายและเจริญเตบิ โตดขี ้นึ ในสภาพอากาศรอ น เชน โรคมาลาเรีย โรคไขเลือดออก เปนตน การเกิดโรคอุบัติใหมและโรคอุบัติซํ้า แหลงน้ําขาดแคลน ผลผลติ ทางการเกษตรลดลงเกิดโรคระบาดในพืชและสัตวและสงผลกระทบตอสุขภาพของมนุษย ท้ังโดยตรงและโดยออม ความกา วหนา จากการจัดอันดับ \"ดัชนีบง ชี้ระดับความพรอ มของการพัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศและ ทางเทคโนโลยี การสอ่ื สาร (The Networked Readiness Index : NRI)” ของ World Economic Forum พบวา ประเทศไทยอยูอ นั ดับ 6 ป พ.ศ.2559 เพิ่มขน้ึ จากเม่ือป พ.ศ.2558 ถงึ 5 อนั ดับ แสดงถึง ความกา วหนาและโอกาสในการใชป ระโยชนจากเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สาร (Informationand Communication Technology : ICT) (Silja Baller et al., 2016) นอกจากนี้ในป 2562 พบวา อันดบั ความพรอ มดา นโครงสรา งพ้นื ฐานทางวิทยาศาสตรแ ละดา น เทคโนโลยขี องประเทศไทยอยูท่ี 38 จาก 63 ประเทศทจี่ ัดอนั ดบั โดย IMD (International Institute for Management Development) การท่ีประเทศไทยเขาสูการเปนประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน และประเทศไทยมีสภาพ ทางภูมิศาสตรเปนศูนยกลางของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต มีประโยชนอยางมาก การเชอื่ มตอ การคา ตอประเทศไทย เพราะเปนการสรางความมั่นคงทางเศรษฐกิจและสงเสริมความสามารถในการ และการลงทุน อยา งไรพรมแดน แขงขันสงผลใหเ กิดการสงเสรมิ การลงทนุ ในประเทศการสงออกเกิดการจางงานเพิ่มขึ้น แตอยางไรก็ตาม การเช่ือมตออยางไรพรมแดนเชนนี้ไดสงผลกระทบตอสุขภาพประชาชนในหลายดาน เชน ในป 2557พบวาในพ้ืนที่ท่ีมีแรงงานตางชาติเปนจํานวนมาก พบวาอุบัติการณของโรคมาลาเรีย อัตราปว ยวณั โรค และโรคตดิ ตอ ทางเพศสัมพนั ธสงู กวา พ้ืนทีอ่ ่นื ของประเทศ 13

ปรมิ าณขยะมลู ฝอยที่เกิดขึน้ ในป 2562 9.81 ลานตัน ขยะมูลฝอยทเ่ี กิดขนึ้ 12.52 ลานตนั นาํ ไปกาํ จดั อยา งถกู ตอ ง 28.71 ลา นตนั นาํ กลบั ไปใชประโยชน 6.38 ลานตนั กําจัดไมถ กู ตอ ง ทม่ี า : กรมควบคุมมลพิษ 14

15

การใชเ ทคโนโลยี อัตราการใชเ ทคโนโลยขี องประชากรไทย ป 2561 โทรศพั ทมอื ถือ 89.6 % อนิ เตอรเ น็ต คอมพวิ เตอร 56.8 % 28.3 % ทมี า :รายงานการสํารวจการมกี ารใชเทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสารในครวั เรอื น สํานกั สถติ แิ หงชาติ หุนยนตทางการแพทย เชน หนุ ยนตด าวินชี (Da Vinci) แขนกลของหนุ ยนตจ ะถกู ควบคมุ โดยแพทยผ ูเช่ียวชาญผา นทางกา นควบคุม (joystick) ทําใหการผาตดั เปนไปอยางแมน ยาํ ลดการสญู เสียเลอื ดมาก ลดการบาดเจบ็ ฟนตัวเร็ว หนุ ยนตด าวนิ ชี (Da Vinci) 16

การเชอ่ื มตอ การคา และการลงทนุ อยางไรพ รมแดน การเกดิ โรคระบาด อัตราอบุ ตั กิ ารณข องมาลาเลีย อัตราปวยจากวัณโรคและโรคติตอทางเพศสมั พันธ ในจงั หวดั เศรษฐกจิ พิเศษ พ.ศ. 2558 อัตราอบุ ัติการณ โรค ประเทศ 10 จังหวดั มาลาเรีย เขตเศรษฐกจิ พเิ ศษ 0.22 0.57 อัตราปว ย วณั โรค 83.1 170 61.4 65.5 โรคติดตอ ทางเพศสัมพนั ธ หมายเหตุ : 1.อบุ ตั กิ ารณของมาลาเรยี ตอ ประชากร 100,000 คน 2. 10 จงั หวัดเขตเศรษฐกิจ ไดแ ก สระแกว สงขลา ตาก มุกดาหาร ตราด หนองคาย นครพนม กาญจนบรุ ี เชียงราย และนราธวิ าส ที่มา : (รา ง)แผนยทุ ธศาสตรดานสาธารณสุขเพอ่ื รองรบั เขตพฒั นาเศรษฐกจิ พเิ ศษ พ.ศ. 2560-2564 สํานกั นโยบาลและยุทธศาสตร การบรกิ ารดานสขุ ภาพคนตางดา ว คา ใชจ า ยดา นสุขภาพคนตา งดา ว จาํ นวนผูปวยนอกละผูป ว ยในคนตางดาวท่ีมารับบริการ คา ใชจ า ยในการรกั ษาพยาบาลทีเ่ รยี กเกบ็ ไมได ในสถานบรกิ ารของประเทศไทย ปง บประมาณ 2557 – 2558 จากคนตางดาว ของสถานพยาบาลกระทรวง สาธารณสขุ ปง บประมาณ 2556 - 2558 422,546 420,546 52,770 54,992 396.4 223.4 399.5 ป 2557 ป 2558 ป 2556 ป 2557 ป 2558 ผปู ว ยนอก ผปู วยใน ทีม่ า : (ราง)แผนยทุ ธศาสตรด านสาธารณสขุ เพือ่ รองรบั เขตพัฒนาเศรษฐกจิ พเิ ศษ พ.ศ. 2560-2564 สาํ นักนโยบาลและยทุ ธศาสตร 17

สถานะสขุ ภาพของคนไทย ในปจ จบุ นั มีแนวโนมดขี นึ้ เมือ่ เทยี บกบั อดตี เห็นไดจ ากการมีอายคุ าดเฉลยี่ เมอ่ื แรกเกิด (LE) อายคุ าดเฉลย่ี ของการมสี ขุ ภาพดี (HALE) ท่มี ีแนวโนม เพิม่ ข้นึ เร่อื ย ๆ โดยอายุคาดเฉล่ยี เม่ือแรกเกดิ (LE) จาก 70.4 ปใน เพศชายและ 77.5 ปในเพศหญงิ ใน พ.ศ. 2553 เปน 72.6 ปในเพศชายและ 79.3 ปในเพศหญิงใน พ.ศ. 2563 สาํ หรับอายุ คาดเฉลยี่ ของการมสี ขุ ภาพดี (HALE) เพมิ่ ขนึ้ จาก 65.4 ป ในเพศชายและ 71.4 ปใ นเพศหญงิ ในพ.ศ. 2552 เปน 68.5 ปใ นเพศชายและ 74.2 ปในเพศหญงิ ใน พ.ศ. 2557 โดยเพศหญงิ มอี ายคุ าดเฉล่ียของการมสี ขุ ภาพดีมากวาเพศชาย นอกจากนอ้ี ตั ราการตายของมารดาในชวง 5 ป (พ.ศ. 2555 – 2559) ภาพประเทศมีแนวโนม เพิ่มขน้ึ จาก 18.1 ตอการ เกิดมีชพี แสนคน ใน พ.ศ. 2555 เปน 26.6 ตอการเกิดมชี ีพแสนคนใน พ.ศ. 2559 สว นอตั ราทารกตายตอ การ เกดิ มีชพี พันคนมีแนวโนม คงท่อี ยูร ะหวา ง 6 – 7 ตอการเกดิ มชี ีพพนั คน ตามลําดบั ทัง้ นี้ สาเหตกุ ารตายสาํ คญั ทีม่ แี นวโนม สงู ข้ึน คอื อบุ ตั ิเหตจุ ากการคมนาคมขนสง รองลงมา ไดแก การทาํ รายตนเอง จมนา้ํ ถกู ทาํ รา ยและการพลัดตกหกลม ตามลาํ ดบั สว นอตั ราการตายมากทสี่ ุดจากโรคเรอ้ื รงั คือ โรคมะเรง็ รองลงมาไดแ ก โรคหลอดเลอื ดในสมอง โรคปอดอกั เสบ โรคหวั ใจขาดเลือด และโรคเบาหวาน ตามลาํ ดบั สําหรับ สาเหตุความเจ็บปวยของประชากรไทยท่ีมีแนวโนมเพิ่มขึ้นอยางตอเนื่องในกลุมโรคไมติดตอเรื้อรัง ท่ีสําคัญ ในป 2560 คือ โรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน โรคมะเร็งและเน้ืองอกทุกชนิด โรคหัวใจขาดเลือด และ โรคหลอดเลอื ดสมอง ตามลาํ ดับ สาํ คญั พบวา ในชวง 3 ทศวรรษท่ีผานมาโรคติดตออุบตั ิใหมมีแนวโนม เพม่ิ มากข้ึน และมคี วามรุนแรงมากขน้ึ สวนใหญ เปน โรคตดิ ตอ ระหวางสัตวและคน โดยมปี จ จัยเสย่ี งตอ การเกิดโรคและการระบาดขามพรมแดนผานการเคลื่อนยายของ ประชากร สนิ คา และแรงงาน ตลอดจนการเพิ่มข้ึนของสัตวพาหะนําโรค โดยโรคอุบัติใหมที่สําคัญ ในปจจุบันยังมีหลาย โรคที่ตองควบคุม และเฝาระวังอยางใกลชิด เชน โรคทางเดินหายใจตะวันออกกลาง โรคไขหวัดนก และโรคไขหวัดใหญ โรคติดเช้อื ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19) เปนตน 18

อายคุ าดเฉลี่ยเมือ่ แรกเกิด (Life Expectancy : LE) อายคุ าดเฉลีย่ ของการมีสขุ ภาพดี (Health Adjusted Life Expectancy : HALE) ของคนไทย ป 2563 อายคุ าดเฉล่ยี อายคุ าดเฉลยี่ 72.6เมอื่ แรกเกิด 68.5ของการมีสุขภาพดี (LE) (HALE) ทมี า: กองยุทธศาสตรและแผนงาน สํานกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข พ.ศ.2563 22.3 6.5 5.0 3.3 3.2 113.7 53 43.8 หมายเหตุ : อตั ราตอแสนประชากร 31.4 19.4 ทีมา: สถติ ิสาธารณสขุ พ.ศ. 2562 กองยุทธศาสตรและแผนงาน 19 สํานกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ กระทรวงสาธารณสุข

อตั ราการตายมารดา อัตราทารกตาย อัตราการตายเด็กตา่ํ กวา 5 ป ของประชากรไทย พ.ศ 2562 5.7อตั ราทารกตาย 22.5อตั รามารดาตาย อัตราการตาย ตอ การเกิดมชี ีพพนั คน ตอการเกดิ มีชพี แสนคน 7.9เด็กตํ่ากวา 5 ป ตอการเกดิ มชี ีพพนั คน ทีมา: สถิตสิ าธารณสขุ พ.ศ. 2562 กองยทุ ธศาสตรแ ละแผนงาน สาํ นักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ กระทรวงสาธารณสุข อตั ราผูป ว ยในตอ ประชากรแสนคนจากโรคที่สําคัญ พ.ศ. 2561 โรคความดนั โลหติ สงู 1,439 โรคเบาหวาน 515 388 โรคหลอดเลอื ดหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง 2,245 506 โรคปอดอดุ กน้ั เร้ือรัง ทม่ี า : กองยุทธศาสตรและแผนงาน สํานกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ กระทรวงสาธารณสขุ 20

โรคทางเดินหายใจ โรคไขห วดั นก ตะวนั ออกกลาง โรคไขห วดั ใหญ โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID -19) โรคทางเดินหายใจ ตะวนั ออกกลาง ประเทศไทยมีผปู วยสงสยั โรคทางเดิน หายใจตะวนั ออกกลาง (PUI MERs) สะสมจํานวน 1013 ราย เปนเพศชาย 532 ราย หญิง 475 ราย โดยเปนผูปวยยืนยัน 3 มีตั้งแตป 2558 ถึง 16 กนั ยายน 2562 โรคไขหวัดนก ประเทศไทยพบผูปวยไขหวัดนก พบผูปวย 25 ราย เสียชีวิต 17 ราย หลังจากน้ัน เปนตนมา ไมพ บรายงานผปู ว ยยืนยันโรคไขห วัดนกต้ังแตป  2549 จนถึงปจจุบัน ขอ มูลจากสํานักควบคุม และบําบัดโรคสัตว กรมปศุสัตว ตงั้ แตป พ.ศ.2547 - ปจ จุบันไมมีโรคไขห วดั นกเกิดขน้ึ ใน ประเทศไทย โรคไขหวัดใหญ ประเทศไทย ทีมีสาเหตุเกิดจากเช้ือไวรัสไขหวัดใหญชนิดเอ มีรายงานผูปวย 102,750 ราย อัตราปวย 154.54 ตอประชากรแสนคน มีรายงานผูเสียชีวิต 4 ราย อัตราปวยตายรอยละ 0.004 ต้ังแต วันที่ 1 มกราคม – 20 มิถนุ ายน 2563 โรคตดิ เช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID -19) ประเทศไทย พบผูปวย 30,310 ราย มรี ายงานผเู สยี ชีวิต 95 ราย ตง้ั แตวันท่ี มกราคม 2563 ถึง เมษายน 2564 ทมี่ า : กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข 21

ปัจจยั เสี่ยงท่ีสาํ คญั 1. พฤตกิ รรมการบริโภคเครอื่ งดม่ื แอลกอฮอล การวิเคราะหความสูญเสียปสุขภาวะ (Disability adjusted life years: DALY) ของ ประชากรไทย ป 2557 พบวา การบรโิ ภคเครอ่ื งดืม่ แอลกอฮอลเปน ปจ จยั เสี่ยงทางสุขภาพอนั ดับหนึง่ ในเพศชาย และ จากขอมูลของสํานักงานสถิติแหงชาติ ในป 2560 พบวาความชุกของนักดื่มในประชากรผูใหญ (อายุ 15 ปขึ้นไป) คิดเปนรอยละ 28.4 ลดลงจาก ป 2559 (รอยละ 34.0) โดยมีนักดื่มเพศชายรอยละ 47.5 และเพศหญิง รอยละ 10.6 โดยมีนักดม่ื เพศชายมากกวานักด่ืมเพศหญิงประมาณ 4.48 เทา นอกจากน้ีเครื่องดื่มแอลกอฮอลยังกอใหเกิด ปญ หาอบุ ัติเหตุ โดยเฉพาะในชวงเทศกาลที่มีวันหยุด ติดตอกันจะพบการเกิดอุบัติเหตุจราจรทําใหมีผูเสียชีวิตและ บาดเจบ็ เปนจํานวนมากโดยสาเหตุหลักอันดบั หนึง่ เกิดจากการเมาสรุ า (สํานักงานสถติ แิ หง ชาต,ิ 2560) ความชุกการบริโภคเครือ่ งด่มื แอลกอฮอลของประชากร ป พ.ศ. 2544 - 2560 (รอยละ) 40 32.7 32.7 31.5 30 32 31.5 32.2 32.3 34 ความชุก (รอยละ) 35 28.4 30 13.6 25 19.4 15 ปข นึ้ ไป 12.9 14.2 14 16 15 - 19 ป 20 15 10 5 0 พ.ศ. 2542 2544 2546 2548 2550 2552 2554 2556 2558 2560 2562 ทม่ี า : สาํ นกั งานสถิติแหง่ ชาติ 22

2. พฤติกรรมการบรโิ ภคเครือ่ งดื่มแอลกอฮอลก ารบริโภคยาสูบ ผลการสาํ รวจพฤตกิ รรมการสูบบุหร่ีและการดื่มสรุ าของประชากรไทย ป 2560(สํานักงานสถิติ แหงชาติ) พบวา จากจาํ นวนประชากรอายุ 15 ปข้ึนไปทั้งสิ้น 55.9 ลานคน เปนผูท่ีสูบบุหรี่ 10.7 ลานคน (รอ ยละ 19.1) แยกเปนผทู ่ีสบู เปน ประจํา 9.4 ลานคน (รอยละ 16.8) และเปนผูท่ีสูบนาน ๆ คร้ัง 1.3 ลาน คน (รอยละ 2.3) กลุมอายุ 25 - 44 ป มีอัตราการสูบบุหร่ีสูงสุด (รอยละ 21.9) กลุมอายุ 20 - 24 ป (รอยละ 20.7) กลมุ อายุ 45 - 59 ป (รอยละ 19.1) สําหรับกลมุ ผูส ูงวัย (อายุ 60 ปข น้ึ ไป) รอยละ 14.4 กลมุ เยาวชน (อายุ 15 - 19 ป) มีอตั ราการสบู บหุ รต่ี าํ่ สุด (รอยละ 9.7) แนวโนม การสบู บุหร่ใี นประชากรอายุ 15 ปขึน้ ไป พ.ศ. 2547 – 2560 รอยละ 50 42.2 41.7 40.5 41.7 39 40.5 39.3 37.7 45 43.7 40 35 30 21.9 21.2 20.7 21.4 19.9 20.7 19.9 19.1 รวม 25 23 ชาย 20 หญงิ 15 10 2.8 1.9 2 2.1 2.1 2.2 1.8 1.7 5 2.6 0 2547 2549 2550 2552 2554 2556 2557 2558 2560 พ.ศ... ทม่ี า : สาํ นกั งานสถิติแหง่ ชาติ 23

3. อบุ ตั ิเหตุ ภาพรวมสถานการณอุบัติเหตุทางถนนทั่วโลกจากรายงานสถานการณโลกดานความปลอดภัยทางถนน ปพ.ศ. 2561 (Global Report on Road Safety 2018) โดย WHO พบวาปจจุบันอัตราผูเสียชีวิตบนทองถนนเพ่ิมข้ึนเปน 1.3 ลานคนตอป ซ่ึงประเทศไทย มีผูเสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางถนนสูงท่ีสุดเปนอันดับที่ 9 ของโลกโดยมีประมาณการ ผูเสียชีวิต 32.7 คนตอประชากรหน่ึงแสนคนหรือมีผูเสียชีวิตเฉล่ียปละ 22,491 คน (60 คนตอวัน ) สถานการณการ บาดเจ็บและสูญเสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางถนนของประเทศไทยมีแนวโนมดีข้ึนเล็กนอยภาพรวม มีสถิติผูเสียชีวิตลดลง จากประมาณการคร้งั ทผี่ านมาขององคการอนามัยโลก 2,000 คน แตประเทศไทยยังคงเปนประเทศที่มีผูเสียชีวิตสูงท่ีสุด อันดบั หนงึ่ ในเอเชียและในภมู ิภาคอาเซยี นสดั สว นผูเสียชวี ติ ดว ยอบุ ัตเิ หตทุ างถนนทวั่ โลก มผี ูเสียชีวติ จากรถยนตมากที่สุด สาเหตุการเกิดอบุ ตั ิเหตทุ างถนน 74.4 12.3 7.6 2.3 3.5 สาเหตอุ ่ืนฯ รถยนต ผูเดินเทา จกั รยานยนต ผูขบั ขี่รถ จักรยานยนต ทมี่ า : สํานกั งานนโยบายและแผนการขนสงและจราจร กระทรวงคมนาคม, 2563 24

บทท่ี 3 แผนปฏิบัติการดานระบบสุขภาพปฐมภูมิ (พ.ศ.2564-2575) วสิ ยั ทัศน “เปนระบบสุขภาพปฐมภูมิที่มีคุณภาพมาตรฐาน ท่ีเกิดจากการมีสวนรวมของ ภาคีเครือขาย ทําใหประชาชนสามารถจัดการสุขภาพตนเอง ครอบครัวและชุมชนได รวมท้ังเขาถึงบริการสุขภาพอยางท่ัวถึง เปนธรรม มีความเชื่อม่ัน ศรัทธา เพื่อมุงสูการมี สขุ ภาวะทด่ี อี ยา งยงั่ ยืน” คา นยิ ม People-centered care & Integrated health service P การจดั บริการแบบบูรณาการโดยยึดประชาชน เปน ศนู ยกลางและมงุ เนนคุณคา H Holistic approach การดูแลสุขภาพแบบองคร วมครอบคลุมทุกมิติ C Collaboration & Community participation การมสี ว นรว มของประชาชนและชมุ ชน S Self-care for sustainability ความย่งั ยืนในการดแู ลสุขภาพ 25

พันธกจิ การสงเสริมสนับสนุนใหมีการจัดบริการสุขภาพปฐมภูมิอยางตอเน่ือง และ เปา ประสงค ผสมผสานครอบคลุมท้ังการสงเสริมสุขภาพ การควบคุมโรค การปองกันโรค การตรวจวินิจฉัยโรค การรกั ษาพยาบาล และการฟนฟูสขุ ภาพ สง เสรมิ และสนับสนนุ ใหม ีการผลติ แพทยเวชศาสตรครอบครัว และคณะ ผใู หบรกิ ารสขุ ภาพปฐมภูมใิ หมีคณุ ภาพและเพยี งพอตอ การใหบริการสุขภาพ ปฐมภูมิ สงเสริมและพัฒนา ระบบการบริหารจัดการ ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ เพ่ือใหม ีการจัดบริการสุขภาพปฐมภูมิทีม่ ีคุณภาพ สงเสริม พัฒนา และประสานความรวมมือดานการจัดระบบบริการสุขภาพ ปฐมภูมิ ระหวางภาครัฐ องคกรปกครองสวนทองถิ่น ภาคเอกชน และ ภาคประชาชน ในการเปนเจาของรวมกัน เพ่ือจัดการและพัฒนาระบบสุขภาพ ปฐมภูมิ ใหม ีประสทิ ธิภาพ สงเสริมและสรางการมีสวนรวมของประชาชนใหมีศักยภาพ มีความรอบรู ในการจัดการสุขภาพตนเอง ครอบครัวและชุมชน เพื่อปรับเปล่ียนพฤติกรรม สุขภาพที่เหมาะสม รวมถึงสามารถจัดการกับปจจัยกําหนดสุขภาพทางสังคม (social determinants of health) 4.ระบบสุขภาพปฐมภูมิมีกลไกและกระบวนการ ในการประสานความรวมมือกับภาคีเครือขาย เพื่อ พัฒนาและจัดระบบสุขภาพปฐมภมู ทิ มี่ ปี ระสทิ ธภิ าพ 1.ประชาชนมคี วามรอบรู 3.การจัดบริการสุขภาพปฐมภูมิ สามารถจัดการสุขภาพตนเองได มีคณุ ภาพ ตามมาตรฐาน 2.ประชาชนมคี วามเชอื่ มั่น ศรัทธา สามารถเขาถึงบริการอยางทั่วถึง เปนธรรม และมีสขุ ภาวะท่ีดอี ยางยงั่ ยนื 26

1.แผนปฏบิ ตั ิการดา นระบบสุขภาพปฐมภูมิ เรื่อง เพิ่มศักยภาพบริการสุขภาพปฐมภูมิ ทุกรูปแบบท่ีขับเคล่ือนโดยแพทยเวชศาสตรครอบครัวและคณะผูใหบริการสุขภาพ ปฐมภูมิใหสอดคลอ งกับบริบทของพืน้ ที่ ตวั ชวี้ ัด เปาหมาย 1.ประชาชนมีความเช่ือมัน่ ศรทั ธา สามารถเขาถึงบริการสุขภาพปฐมภูมิ ท่ีมีคุณภาพตามมาตรฐาน 2.หนวยบริการปฐมภูมิและเครือขายหนวยบริการปฐมภูมิมีคุณภาพ ตามมาตรฐาน 3.ลดอตั ราปวยและอัตราตายกอนวยั อันควรจากโรคไมติดตอ 1) รอ ยละของประชาชนเขา ถงึ บรกิ ารสุขภาพปฐมภมู ทิ ่มี ีคณุ ภาพตามมาตรฐาน 2) รอยละของหนว ยบรกิ ารปฐมภมู แิ ละเครือขา ยหนว ยบรกิ ารปฐมภูมิ ทีผ่ า นเกณฑคุณภาพตามมาตรฐานการบรกิ ารสุขภาพปฐมภมู ิ 3) รอ ยละความพึงพอใจของประชาชนตอการรับบรกิ าร ทห่ี นว ยบรกิ ารปฐมภมู ิและเครอื ขา ยหนว ยบรกิ ารปฐมภูมใิ นระดบั ดีขนึ้ ไป 4) รอยละของหนว ยบรกิ ารปฐมภมู แิ ละเครอื ขายหนวยบรกิ ารปฐมภูมทิ ข่ี ึ้นทะเบยี น 5) รอ ยละของผปู ว ยโรคเบาหวานทค่ี วบคุมระดับนํ้าตาลในเลือดไดดี 6) รอ ยละของผูปวยโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมระดับความดนั โลหิตไดดี แนวทางการพฒั นา 1.พฒั นาการจดั ระบบบริการสุขภาพปฐมภูมิใหส อดคลอ งกับบริบทของพ้ืนที่ 2.การจัดระบบบริการสุขภาพปฐมภูมิโดยการมีสวนรวมของภาครัฐ องคกรปกครองสวนทองถ่ิน ภาคประชาชน และภาคเอกชน 3. พฒั นารูปแบบการบริการสุขภาพปฐมภูมิแบบบูรณาการทีย่ ึดประชาชนเปน ศนู ยก ลาง 4. พฒั นารปู แบบและขอบเขตบรกิ ารสุขภาพปฐมภมู ิ 5. พัฒนาระบบและกลไกการควบคุมคุณภาพและมาตรฐาน ของการบริการสุขภาพปฐมภูมิโดย การมสี วนรวมของประชาชนและทกุ ภาคสวน 6. พฒั นาการเครือขา ยระบบสง ตอบริการระหวางหนว ยบริการปฐมภูมิและหนวยบริการทุกระดบั 27

2.แผนปฏิบัติการดานระบบสุขภาพปฐมภูมิ เรื่อง พัฒนาและสรางกลไกเพื่อเพ่ิม ประสิทธิภาพการบริหารจัดการแพทยเวชศาสตรครอบครัวและคณะผูใหบริการ สขุ ภาพปฐมภมู ิ เปา หมาย 1.มีแพทยเ วชศาสตรครอบครวั ทเี่ พียงพอดแู ลประชาชนในสัดสวนท่เี หมาะสม 2.คณะผูใหบริการสุขภาพปฐมภูมิไดรับการพัฒนาสมรรถนะและสามารถ ปฏบิ ตั งิ านไดอ ยางมปี ระสทิ ธิภาพ ตวั ชว้ี ัด 1) รอยละของหนวยบริการปฐมภูมิและเครือขายหนวยบริการปฐมภูมิท่ีมีแพทย เวชศาสตรครอบครัวท่ี ผานการอบรมวุฒิบัตรและหนังสืออนุมัติเพ่ือแสดงความรู ความชํานาญในการประกอบวิชาชีพเวชกรรมสาขาเวชศาสตรครอบครัว ปฏิบัตงิ านในหนว ยบรกิ ารปฐมภูมแิ ละเครอื ขายหนวยบริการปฐมภมู ิ 2) รอยละของคณะผูใหบริการสุขภาพปฐมภูมิที่ปฏิบัติงานในหนวยบริการปฐมภูมิและเครือขายหนวย บริการปฐมภูมิไดรับการพัฒนาสมรรถนะและสามารถนําความรูไปประยุกตใชในการจัดบริการสุขภาพ ปฐมภูมไิ ดส อดคลอ งกบั บริบทของพน้ื ท่ี 3) รอยละของบคุ ลากรทีป่ ฏบิ ัติงานในหนว ยบริการปฐมภมู ิและเครือขายหนวยบริการปฐมภูมิมีความสุข ในการทํางาน 4) อัตราการคงอยขู องบคุ ลากรในหนว ยบรกิ ารปฐมภมู ิและเครอื ขายหนวยบริการปฐมภูมิ แนวทางการพฒั นา 1.สงเสริมสนับสนุนและสรางความรวมมือในการผลิตและพัฒนาศักยภาพแพทยเวชศาสตรครอบครัว และคณะผูใ หบ รกิ ารสุขภาพปฐมภมู ิ 2.พฒั นาระบบและกลไกการจัดการกําลังคนดานสุขภาพที่เอ้ือใหแพทยเวชศาสตรครอบครัวและคณะผู ใหบ รกิ ารสขุ ภาพปฐมภูมสิ ามารถปฏบิ ัตงิ านในหนวยบริการปฐมภูมิ และเครือขายหนวยบริการปฐมภูมิ อยางมคี ณุ คาและการทาํ งานเปน ทีม 3.สรางความเขาใจของแพทยเวชศาสตรครอบครัว และคณะผูใหบริการสุขภาพปฐมภูมิเพื่อใหมีความ เขาใจท่ีตรงกันตอการบริการสุขภาพปฐมภูมิ 4.เสริมสรา งขวัญกาํ ลงั ใจและธํารงรักษากาํ ลงั คนในหนวยบริการปฐมภูมแิ ละเครือขายหนว ยบรกิ ารปฐมภมู ิ 28

3.แผนปฏิบตั ิการดานระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ เรื่อง พัฒนาระบบสารสนเทศ การวิจยั และ นวตั กรรมระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ เปา หมาย 1. มกี ารนําเทคโนโลยีสารสนเทศดา นสุขภาพมาใชใ นการพฒั นาระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ 2. มีการนําองคความรูจากนวัตกรรม และจากการวิจัยไปใชในการพัฒนาระบบ สุขภาพปฐมภมู ิ ตวั ชีว้ ัด 1) จํานวนจังหวัดท่ีมีการเช่ือมโยงและแลกเปลี่ยนขอมูลสุขภาพท้ังระดับการ ดแู ลสขุ ภาพตนเอง ปฐมภูมิ ทตุ ยิ ภมู ิ และตติยภูมิบนพื้นฐานของการปกปอง ความลับ (Confidentiality) และความเปนสวนตัว (Privacy)ของประชาชน ภายใตกรอบกฎหมายท่มี สี ว นเกี่ยวของ 2) รอยละของประชาชนที่มีรายชื่ออยูในหนวยบริการปฐมภูมิและเครือขายหนวยบริการปฐมภูมิรับรู แพทยป ระจําตัวและคณะผูใ หบ รกิ ารสุขภาพปฐมภูมิ 3) รอยละของหนวยบริการปฐมภูมิและเครือขายหนวยบริการปฐมภูมิสามารถนําเทคโนโลยี นวัตกรรม และผลการวิจัยไปใชใ นการจดั บรกิ ารสุขภาพปฐมภมู ิไดอ ยางเหมาะสมตรงกับความตอ งการของประชาชน ในแตละพ้นื ที่ แนวทางการพฒั นา 1.พฒั นาระบบสารสนเทศเพอ่ื การเช่ือมโยงขอ มูลการบริการ และการบริหารจัดการระบบสุขภาพปฐมภูมิ ใหม ปี ระสทิ ธภิ าพ 2. พฒั นาศกั ยภาพกาํ ลังคนดานเทคโนโลยสี ารสนเทศ และการจัดการขอ มลู ระบบสุขภาพปฐมภมู ิ 3. นําเทคโนโลยีสารสนเทศ นวัตกรรมดานสุขภาพและการใชงานเทคโนโลยีสําหรับสุขภาพมาใชในการ ใหบ รกิ ารสขุ ภาพปฐมภมู ิ 4. สนับสนุนการวิจัยและพัฒนาระบบสุขภาพปฐมภูมิเพื่อนําองคความรู และนวัตกรรมไปใชในการ จัดบรกิ ารสุขภาพปฐมภมู ิ 29

4. แผนปฏิบัติการดานระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ เรอ่ื ง พฒั นากลไกและกระบวนการสรางหลัก ธรรมาภิบาลในการอภิบาลระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ เปา หมาย 1. มีการบริหารจดั การระบบสุขภาพปฐมภมู อิ ยา งโปรงใส ตรวจสอบได 2. มกี ลไกและระบบการตดิ ตามประเมินผลที่มีประสิทธิภาพ ตวั ชี้วัด 1. อัตราการเพ่มิ คาใชจ ายดา นสขุ ภาพของประเทศโดยรวมลดลง 2. รอ ยละของอนุบัญญตั ทิ ี่ออกโดยอาศัยอํานาจแหงพระราชบญั ญัติ ระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ พ.ศ. 2562 จัดทาํ แลวเสร็จ และมผี ลบังคับใช 3. ระดับความสาํ เรจ็ ของการจัดทาํ แนวทางการจัดสรรงบประมาณจากแหลงงบประมาณตาง ๆ ทั้งระบบ หลักประกันสุขภาพถวนหนา ระบบประกันสังคม ระบบสวัสดิการรักษาพยาบาลขาราชการ และแหลงอื่นๆ ที่เหมาะสมสาํ หรบั การจดั บริการสขุ ภาพปฐมภมู ิอยางเปนธรรม และมปี ระสิทธิภาพ ครอบคลุมประชากร ท้งั หมด แนวทางการพัฒนา 1.พัฒนาและบังคับใชกฎระเบียบที่เกี่ยวของเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารระบบสุขภาพปฐมภูมิและ การจดั บรกิ ารสุขภาพปฐมภมู ิ 2. พัฒนาการมสี วนรว มกลไกการบรหิ ารจดั การระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ และการบรู ณาการทรัพยากรในการ จัดบริการสุขภาพปฐมภูมใิ หมปี ระสิทธิภาพ 3. พฒั นาระบบกาํ กบั ติดตามและประเมินผลการบริหารและจัดบริการสุขภาพปฐมภูมิโดยการมีสวนรวม เพื่อใหเกิดความโปรง ใสและตรวจสอบได 30

5. แผนปฏบิ ตั ิการดา นระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ เรื่อง เสรมิ สรางองคค วามรแู ละสรางการมี สว นรวมของภาคีเครือขา ยและชมุ ชน เปาหมาย 1. ประชาชนมคี วามรอบรูในการจดั การสุขภาพตนเอง ครอบครวั และชุมชน รวมถงึ สามารถจัดการกบั ปจ จัยกําหนดสุขภาพทางสงั คม (social determinants of health) 2. ภาคเี ครือขา ยและชมุ ชน เขา มามีสว นรวมในการขับเคลือ่ นระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ ตัวช้วี ัด 1.รอยละของประชาชนมคี วามรอบรูดานสุขภาพ 2. รอยละของอาํ เภอผา นเกณฑก ารประเมนิ การพัฒนาคุณภาพชีวติ ที่มคี ุณภาพ 3. รอยละของหนวยบริการปฐมภูมิและเครือขายหนวยบริการปฐมภูมิมีระบบปองกันควบคุมโรคการ เฝาระวงั ทางระบาดวทิ ยา และกลไกตอบโตโรคและภัยสุขภาพในสภาวะฉุกเฉิน 4. รอยละของประชาชนทม่ี ีความรู ความเขาใจตอการบริการสขุ ภาพปฐมภมู ิ แนวทางการพฒั นา 1.บูรณาการองคกรทุกภาคสวนและเสริมสรางภาคีเครือขายภาคประชาชนและภาคประชาสังคมดาน สุขภาพเพอ่ื จัดการปจ จัยกําหนดสขุ ภาพ 2. สงเสริม สนับสนุนใหประชาชนมีความรอบรูดานสุขภาพ สามารถดูแล และจัดการสุขภาพตนเอง ครอบครวั และชมุ ชนได สรา งความเขาใจของประชาชนตอระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิและการบริการสุขภาพปฐมภูมิเพ่ือการเขาถึงการ มีสวนรว มพัฒนาและการใชบ ริการสุขภาพปฐมภมู อิ ยา งมปี ระสิทธิภาพ 31

การติดตามประเมินผล กระทรวง กรม ติดตามความกาวหนาและประเมินผลการดําเนินงานวาสามารถ บรรลุ เปาหมาย ผลผลิต ผลลัพธ ตัวชี้วัดความสําเร็จ ปญหา และอุปสรรคในการดําเนินการ รวมทั้งปจจัย แหงความสําเร็จ เพื่อใชปรับปรุงแนวทางการดําเนินงานเพ่ือใหสามารถดําเนินการขับเคล่ือน แนวทางการพัฒนาท่ีสําคัญตามแผนปฏิบัติการดานระบบสุขภาพปฐมภูมิฯ สูการปฏิบัติไดอยาง มีประสิทธภิ าพ มขี น้ั ตอนดังน้ี ผูบริหารกําหนดและสื่อสารนโยบายใหแกหนวยงานทุกระดับ จัดทําแผนปฏิบัติราชการประจําปงบประมาณ ใหสอดคลอง กบั นโยบายตามแผนปฏิบตั ิการดา นระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ หนว ยงานรายงานผลการดําเนนิ งานรายเดือน/รายไตรมาส ผา นระบบ ตดิ ตามและประเมินผล ของกระทรวงสาธารณสุข กาํ หนดกลไกการขบั เคลอ่ื นแผนและตดิ ตามประเมนิ ผล ระดับชาติ ระดบั เขตสุขภาพ สํานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข โดยสํานักสนับสนุนระบบสุขภาพ ปฐมภูมิ รวบรวม วิเคราะหผลการดําเนนิ งานที่เก่ยี วขอ งกับระบบสุขภาพ ปฐมภูมิ พรอมจัดทํารายงานผลการดําเนินงาน ปญหาอุปสรรค และ ขอเสนอแนะเสนอตอ ผบู ริหารและหนวยงานท่ีเกยี่ วขอ ง เพื่อประกอบการ พจิ ารณาทบทวนและปรบั ปรุงแผนปฏบิ ัติการดานระบบสุขภาพปฐมภูมิฯ ใหส อดคลอ งกบั บรบิ ทการเปล่ียนแปลงที่เกดิ ขนึ้ 32

คณะอนกุ รรมการขบั เคลอื่ นยทุ ธศาสตรก ารพฒั นาระบบสุขภาพปฐมภูมิ ประธานอนุกรรมการ ศาสตราจารยพ เิ ศษไพจติ ร ปวะบตุ ร กรรมการผูทรงคุณวุฒิจากผูแทนองคกรเอกชนซ่ึงมีวัตถุประสงค ที่มิใชเปนการแสวงหาผลกําไรและดําเนินกิจกรรมท่ีเก่ียวกับงาน ดา นสุขภาพ ในคณะกรรมการระบสุขภาพปฐมภมู ิ รองประธานอนุกรรมการ รองปลดั กระทรวงสาธารณสุข อนุกรรมการ รองอธิบดกี รมควบคุมโรค รองอธบิ ดกี รมสนบั สนุนบรกิ ารสุขภาพ รองอธบิ ดีกรมอนามัย รองอธิบดีกรมสงเสรมิ การปกครองทองถิ่น ผแู ทนสํานกั งานกองทนุ สนบั สนุนการสรางเสริมสขุ ภาพ รองผอู าํ นวยการสาํ นักอนามยั กรงุ เทพมหานคร รองเลขาธิการสาํ นักงานประกันสังคม รองเลขาธกิ ารสาํ นักงานหลกั ประกันสุขภาพแหงชาติ ผูแทนราชวทิ ยาลัยแพทยเ วชศาสตรค รอบครวั แหง ประเทศไทย ประธานชมรมโรงพยาบาลศนู ย/ โรงพยาบาลทัว่ ไป ประธานชมรมโรงพยาบาลชมุ ชน ประธานชมรมพยาบาลชมุ ชนแหงประเทศไทย นายยงยทุ ธ พงษสุภาพ ผูทรงคณุ วุฒิ สํานักงานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง ชาติ ผชู ว ยศาสตราจารยภ ดู ิท เตชาตวิ ฒั น ผูอํานวยการสถาบนั พัฒนาสขุ ภาพอาเซยี น มหาวิทยาลัยมหิดล ผูอาํ นวยการกองบรหิ ารการสาธารณสุข สาํ นกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ ผูอาํ นวยการกองยทุ ธศาสตรและแผนงาน สํานกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสุข นายธรภณ ตรคี ุณประภา ผอู าํ นวยการโรงพยาบาลบางมด นายประพนั ธ ใยบุญมี สาธารณสขุ อาํ เภอสองพน่ี อง จังหวดั สุพรรณบุรี นางศศิธร ปลนี ารมั ย ผูอํานวยการโรงพยาบาลสงเสริมสขุ ภาพตําบลบานบัว จังหวัดบุรีรัมย นายศิวโรฒ จติ นยิ ม อาสาสมัครสาธารณสขุ ประจําหมบู า น จังหวัดกาญจนบรุ ี อนกุ รรมการ และเลขานุการ ผอู าํ นวยการสํานักสนบั สนนุ ระบบสุขภาพปฐมภูมิ สาํ นักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ อนกุ รรมการ และผชู วยเลขานุการ นางจารณุ ี จันทรเ พชร นักวเิ คราะหนโยบายและแผนชํานาญการพิเศษ สาํ นกั สนบั สนุนระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ สาํ นกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสุข นางเออ้ื มพร จนั ทรท อง นกั วิชาการสาธารณสขุ ชาํ นาญการ สาํ นักสนับสนุนระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ สํานกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสุข 33

คณะทาํ งานขบั เคล่อื นยุทธศาสตรการพฒั นาระบบสุขภาพปฐมภูมิ ทป่ี รกึ ษา รองปลัดกระทรวงสาธารณสขุ นายยงยศ ธรรมวฒุ ิ กรรมการปฏิรูปประเทศดา นสาธารณสขุ ประธานคณะทาํ งาน นกั วิชาการอิสระ นายณรงคศักด์ิ อังคะสุวพลา ผทู รงคุณวุฒิ สํานกั งานหลกั ประกันสขุ ภาพแหงชาติ รองประธานอนุกรรมการ ผูอ าํ นวยการสถาบันพฒั นาสุขภาพอาเซยี น มหาวิทยาลยั มหิดล นายธรี วฒั น กรศลิ ป ผูอ าํ นวยการโรงพยาบาลแกง คอย จังหวัดสระบุรี คณะทํางาน นายแพทยเชยี่ วชาญ โรงพยาบาลตรงั นายยงยทุ ธ พงษส ุภาพ คณะแพทยศ าสตร มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร ผชู วยศาสตราจารยภ ูดิท เตชาตวิ ฒั น อาจารยป ระจํา คณะวิทยาการสุขภาพและการกฬี า มหาวทิ ยาลยั ทกั ษิณ นายประสิทธ์ชิ ัย ม่งั จิตร นกั วชิ าการอสิ ระ นายไกรสร โตทับเท่ยี ง ผอู าํ นวยการศนู ยบ ริการสาธารณสขุ 61 ผูชว ยศาสตราจารย กฤษณะ สวุ รรณภูมิ สาํ นกั อนามัย กรุงเทพมหานคร นายบุญเรอื ง ขาวนวล รองผอู าํ นวยการสํานกั สนบั สนนุ ระบบสขุ ภาพปฐมภูมิ นายชาญวทิ ย วสันตธ นารัตน สาํ นกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ นายปกรณ ทองวไิ ล ผูอาํ นวยการสาํ นักสนบั สนุนระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ นายสฤษดิ์เดช เจริญไชย สาํ นักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ คณะทํางาน และผชู ว ยเลขานกุ าร นกั วเิ คราะหนโยบายและแผนชํานาญการพิเศษ นายสุวัฒน วิริยพงษสุกจิ สํานกั สนบั สนุนระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ คณะทาํ งาน และผูชวยเลขานกุ าร สาํ นักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข นางจารณุ ี จันทรเพชร นักวชิ าการสาธารณสุขชํานาญการ สาํ นักสนับสนนุ ระบบสุขภาพปฐมภมู ิ นางเอือ้ มพร จันทรทอง สํานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข นกั วเิ คราะหนโยบายและแผน นายชาลี ลว่ิ เวหา สํานักสนบั สนุนระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ สํานักงานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ 34

สํานกั สนับสนนุ ระบบสขุ ภาพปฐมภมู ิ กระทรวงสาธารณสขุ 88 /21 ถนนติวานนท ตาํ บลตลาดขวญั อาํ เภอเมอื งนนทบรุ ี จงั หวดั นนทบุรี 11000 โทรศัพท 0 2590 1938 แฟกซ 0 2590 1938 35