Harakiri

บทนำ� การจดั ท�ำ หนงั สอื เลม่ นข้ี ึน้ เพือ่ น�ำ เสนอเกยี่ วกบั พิธกี รรมการจบชีวติของซามูไรโดยการขวา้ นท้อง ซึ่งการจบชวี ติ จะท�ำ ใหพ้ วกเขาสามารถกเู้ กียรตยิ ศศักดศ์ิ รคี ืนแกค่ นในตระกลู ของตนที่ยังมีชีวติ อยู่ และในหนังสอื เล่มน้จี ะไดร้ ้เู กี่ยวกับเร่ืองของดาบที่ใช้ในการทำ�ฮาราคริ ี ลทั ธบิ ชู ิโด และฮาราคริ ใี นยุคปัจจบุ ันอีกดว้ ย ธนญั ชัย เจริญอภศิ ักด์ิ 13600034

สารบัญ 1 51 ฮาราคริ ี คอื 132 ประเภทของฮาราคิรี 233 ดาบท่ีใช้ในการทำ� 294 ลัทธบิ ชู ิโด 335 เมอ่ื ความตายกลาย 36 เปน็ ปอ็ บคลั เจอร์6 ฮาราคริ ี กับ ผม7 บรรณานุกรม



ฮาราคริ ีคอื อะไร ?

2ฮาราคริ ีคอื อะไร ?

31 “ฮาราคิรี” ( 腹切り ) หรอื ช่ือทางการเรียกกวา่ “เซป็ ปุกุ” ( 切腹 ) การท�ำ เซป็ ปกุ นุ นั้ ไมไ่ ดเ้ รมิ่ จากความผดิ หวงั ในชีวิตเหมือนการฆ่าตัวตายในยุคปัจจุบัน เป็นวิธีการฆ่าตัวตายโดยการ แต่เป็นการกระทำ�ที่แสดงถึงความโกรธคว้านท้องในยุคซามูไรของประเทศญ่ีปุ่น เคืองต่อเหตุการณ์หนึ่ง ๆ เช่น การแสดงโดยทงั้ สองค�ำ นมี้ คี วามหมายเหมอื นกนั ตา่ ง ถึงการคัดค้านต่อพฤติกรรมของเจ้านายกันเพียง คำ�ว่าฮาราคิรีเป็นคำ�หยาบและ ของตน, การชดใชต้ อ่ การกระท�ำ ทไ่ี รเ้ กยี รติไม่เคารพต่อผู้ท่ีกระทำ�เซ็ปปุกุ โดยวิธีการ ของเขา, การหลบหนีการจับกุมและความทำ�เซ็ปปุกุนั้นจะใช้มีดสั้นแทงท่ีหน้าท้อง อัปยศ (ซึ่งเป็นได้ท้ังการถูกทรมานและใต้เอวขวา กรีดมาทางซ้าย แล้วดึงมีดข้ึน การประหารชีวิต), การลงโทษตนเองที่ข้างบน ซึ่งเป็นการเปิดเยื่อบุช่องท้องแล้ว ทำ�ให้เจ้านายผิดหวัง หรือกระท่ังเป็นโทษตัดลำ�ไส้ให้ขาด หลังจากน้ันซามูไรอีกคน ประหารชีวิตของพวกเขาต่ออาชญากรรมหนงึ่ ที่เรียกว่าไคชะคุนนิ ( 介錯人 ) ทำ� ที่พวกเขาได้กอ่ ขนึ้หน้าที่ เป็นผูจ้ บชีวติ ซามไู ร โดยการสะบนั้ศรี ษะของเขาหลงั จากทเ่ี ขาเสรจ็ สนิ้ การท�ำ โดยการทำ�เซ็ปปุกุอาจมีท่ีมาจากการที่เซ็ปปุกุน่นั เอง ซามูไรมีการยึดถือลัทธิบูชิโดซึ่งพูดถึง คุณสมบตั ิ 7 ประการ



ประเภทของฮาราคริ ี

62เซ็ปปกุ ุท่ีเป็นทางการ พธิ กี ารจะเรม่ิ ขน้ึ เมอื่ ซามไู รอาบน�ำ้ แตง่ กายดว้ ยชดุ กโิ มโนสขี าว และรบั ประทานอาหารทชี่ อบเปน็ มอ้ื สดุ ทา้ ย จากนนั้ เขาจะนงั่ ลงบนจดุ ทก่ี �ำ หนดเอาไวใ้ นทา่ ทเ่ี รยี กวา่ เซย์ซา ( 正座 - คือทา่ ทน่ี ่งั ชันเข่าขึน้ ) โดยมี ไคชะคุนนิ ( 介錯人) เป็นผูท้ �ำ หนา้ ท่ีตดั ศีรษะของผู้กระทำ�เซ็ปปุกุหลังจากที่เขาเสร็จสิ้นการกรีดใบมีดลงบนหน้าท้องแล้ว โดยจะน่ังเตรยี มพรอ้ มอยู่ข้าง ๆ ไคชะคนุ นิ (Kaishakunin) เปน็ คนท่ถี ูกแตง่ ตั้งโดยรฐั บาลทหารโชกนุ หรอื เปน็ เพอื่ นสนทิ ของผกู้ ระท�ำ เซป็ ปกุ กุ ไ็ ด้ โดยอปุ กรณท์ เี่ ตรยี มไวใ้ หผ้ ทู้ �ำ เซป็ ปกุ จุ ะมี ถว้ ยสาเก กองกระดาษวะชิ (กระดาษท�ำ มอื จากเปลอื กต้นมัลเบอรร์ )่ี และเครอ่ื งเขียนรวมถงึ โคซกุ ะ (ใบมดี ส�ำ หรบั ควา้ นทอ้ ง) ถกู จดั วางไวบ้ นโตะ๊ ไมท้ อ่ี ยขู่ า้ งหนา้ ผทู้ ท่ี �ำ เซป็ ปกุ ุใบมดี ทีน่ ยิ มใชท้ ่ีสดุ ส�ำ หรบั การคว้านทอ้ งคือ ทันโท (มดี ) โดยใบมดี จะถูกห่อเอาไวใ้ นผา้จงึ ท�ำ ใหใ้ บมดี ไมบ่ าดมอื ของผทู้ ที่ �ำ เซป็ ปกุ ุ หรอื หลดุ มอื ขณะก�ำ ลงั ถอื เอาไว้ อยา่ งไรกต็ ามหากผทู้ ท่ี �ำ เซป็ ปุกนุ ั้นยังอายุน้อยหรือถกู ตดั สนิ ว่าเปน็ อันตรายเกินไปหากให้จับดาบก็จะใหถ้ อื พัดแทนดาบ

7ก่อนเริ่มทำ�เซ็ปปุกุผู้กระทำ�จะด่ืมสาเกสอง ผวิ หนงั บรเิ วณล�ำ คอ เพอื่ หลกี เลยี่ งการกระเดน็แกว้ โดยจิบแก้วละสองครง้ั จบิ แรกหมายถงึ กระดอนของศรี ษะไปโดนตวั ผสู้ งั เกตการณห์ รอืความโลภ ในขณะท่อี ีกสามจบิ ท่เี หลอื หมาย กระเดน็ กระดอนไปทวั่ หอ้ งและท�ำ ใหเ้ ลอื ดสาดถงึ ความลังเล รวมท้ังหมดเป็นส่จี ิบหรอื ‘ช’ิ กระเซ็นไปท่วั มีเพียงนักโทษชั้นต�่ำ เทา่ นัน้ ท่ีจะ(สี)่ ในภาษาญปี่ ุ่นซงึ่ หมายถงึ ความตาย จาก ถกู ตดั หวั ขาดออกจากกนั อย่างสมบูรณ์นั้นจะเขียนโคลงกลอนแห่งความตายข้ึนมาซ่ึงเป็นอากัปกิริยาท่ีงดงามป็นธรรมชาติ ไคชะคุนิน ( 介錯人) จะลงดาบเม่ือเห็นราวกับว่าเขาไม่ได้กำ�ลังจะจบชีวิต หลังจาก สัญญาณของความเจ็บปวดหรือความลังเลจากน้ันเขาจะถอดเส้ือช้ันนอกออก และดึงสาบ ตัวผู้กระท�ำ สำ�หรับผกู้ ระท�ำ ทถี่ อื พัดแทนใบมีดเสอื้ ใตเ้ ขา่ ขนึ้ มาเพอ่ื ปอ้ งกนั การลม้ หงายหลงั ไคชะคุนิน ( 介錯人 ) จะลงดาบเมอ่ื ผกู้ ระทำ�จากนั้นเขาจะพุ่งใบมีดเข้าหาด้านซ้ายของ แตะพดั ลงบนหนา้ ทอ้ งของเขา หลงั จากทพี่ ธิ เี ซป็หน้าท้องและลากยาวมายังด้านขวาโดยหัน ปุกุจบลง โต๊ะไม้และใบมีดจะถูกนำ�ไปทิ้ง การใบมีดด้านคมลากมาทางขวา ทำ�เซ็ปปุกุโดยสมัครใจนั้นถือว่าเป็นการกระทำ� จากนั้นไคชุคะนนิ ( 介錯人 ) จะ ท่ีดีต่อเจ้านายและเหล่าพรรคพวกท่ีโศกเศร้ากระท�ำ การทเี่ รียกวา่ ไคชะคุ (介錯 ) โดยตัด ในบางกรณีนัน้ ถูกพิจารณาวา่ เป็น ‘การตายในศรี ษะของผกู้ ระท�ำ เซป็ ปกุ ใุ หข้ าดในดาบเดยี ว หน้าท่ี’ ซึ่งเป็นส่ิงท่ีเป็นหน้าเป็นตาให้แก่วงศ์แต่เหลือผิวหนังบางส่วนให้ติดกับส่วนของ ตระกลู ของตน

8จมู อนจิ กริ ิ (十文字切り) การตัดเป็นรูปกากบาท ซามูไรบางคนเลือกที่จะทำ�เซ็ปปุกุที่มีรูป แบบที่ยากซึง่ เรียกว่า จูมอนจิ กริ ิ (Jumonji Giri) การทำ�เซ็ปปุกุประเภทน้ีจะไม่มี ไคชะคุนิน (Kai- shakunin) เขา้ รว่ มพธิ เี พอ่ื ชว่ ยใหค้ วามเจบ็ ปวดของ ผกู้ ระท�ำ จบลงอยา่ งรวดเรว็ ผกู้ ระท�ำ จะลงดาบเปน็ แนวตง้ั บนหนา้ ทอ้ งหลงั จากทต่ี ดั เปน็ แนวนอนแลว้ หลงั จากทกี่ ารทำ�เซ็ปปกุ ุจบลง ผูก้ ระทำ�จะน่ังอยา่ ง สงบนิ่งและปล่อยให้เลือดไหลออกมาจนกระทั่ง ลมหายใจหมดลงและจากไปโดยการใช้มือปิดบัง ใบหน้าของตนเองเอาไว้

9 การตดั เปน็ รูปกากบาท

10 คนั ชิ (諫死) การตายเพอ่ื แสดงการคัดค้าน คันชิ (Kanshi) เป็นการทำ�เซ็ปปุกุที่มีรูปแบบพเิ ศษกวา่ แบบอนื่ เนอื่ งจากเปน็ การกระท�ำ เพอื่ แสดงการคดั ค้านตอ่ การตดั สนิ ใจของหัวหนา้ ผนู้ �ำ กล่มุ ผกู้ ระทำ�จะทำ�การกรีดใบมีดลึกลงบนหน้าท้องในแนวนอน แล้วรีบพันแผลของตัวเองเอาไว้ จากน้ันเขาจะไปปรากฏตัวต่อหน้าเจ้านายของเขาพร้อมบอกกล่าวถึงการคันค้านท่ีมีต่อการตัดสินใจของเจ้านาย และเปิดเผยแผลฉกรรจ์นั้นใหป้ รากฏแก่สายตา

11จิไก (自害)พิธกี ารจบชีวติ ของเพศหญงิ ในภาพยนตร์หรือละครมักจะนำ�เสนอภาพของซามูไรผู้ชายที่เป็นผู้กระทำ�เซ็ปปุกุ อย่างไรก็ตามผู้หญิงซึ่งเป็นคนในครอบครัวซามูไรเองก็มีพิธีการจบชีวิตของตัวเองเช่นกันซึ่งเรียกว่า จิไก (Jigai) ผู้หญิงจะถูกสอนเร่ืองการทำ�จิไกต้ังแต่ยังเล็ก ซึ่งจะกระทำ� ผู้กระทำ�จะมัดเข่าของเธอเข้าด้วยโดยภรรยาของซามูไรท่ีกระทำ�เซ็ปปุกุหรือผู้หญิงที่ กันเพ่ือท่ีเวลาคนมาพบร่างแล้วจะท�ำ ความอบั อายใหแ้ กว่ งศต์ ระกลู โดยการกระท�ำ เหลา่ ได้อยู่ในสภาพที่สง่างามและเพ่ือน้ีเปน็ พิธกี รรมทผี่ ู้หญงิ ซ่งึ มาจากตระกูลซามูไรจะตอ้ ง ป้องกันการกระตุกหลังจากท่ีเสียกระทำ�เพื่อรักษาเกียรติของตนยามท่ีกองทัพใกล้จะ ชีวิตแล้ว จากน้ันเธอจะทำ�การตัดพ่ายแพ้หรือเพือ่ ป้องกันการถูกขม่ ขนื เส้นเลือดบริเวณคอด้วยการลงมีด เพียงหน่ึงคร้ัง จุดประสงค์หลัก คือเพ่ือจบชีวิตอย่างรวดเร็วและ แนน่ อนเพื่อหลกี เลีย่ งการถูกจับกมุ



ดาบทใ่ี ช้ในการทำ�ฮาราคิรี

143 โดยปกตแิ ลว้ ซามไู รนนั้ จะพกดาบ ติดตัวไว้ 2 เล่ม จะเป็นดาบยาว หน่ึงเล่มและดาบส้ันอีกเล่ม โดย ดาบยาวนั้นจะเอาไว้ใช้ทำ�สงคราม กับฝ่ายศัตรู และดาบสั้นจะเอาไว้ ท�ำ ฮาราคริ ี โดยประเภทของดาบที่ ใช้ทำ�ฮาราคิรมี ดี งั นี้ ดาบทาชิ ( 太刀 ) เป็นดาบคมเดียวมีความยาวของ ใบดาบอยู่ที่ 70-78 cm โดยประมาณ เป็น ดาบท่ีมีความยาวและความโค้งของสันดาบ ค่อนข้างมาก นยิ มใช้ในชว่ งยคุ เฮอนั 平安- ยุค มูโรมาชิ 室町 เป็นยุคช่วงที่ ซามไู รยงั มอี ยกู่ ระจดั กระจายเปน็ ตระกลู เลก็ ตระกลู นอ้ ย มจี �ำ นวนไปมาก รปู แบบการรบ เปน็ การรบแบบตวั แทนระหวา่ งตระกลู และ นิยมใช้ม้าในการทำ�ศึก โดยดาบได้รับการ ออกแบบให้ความโค้งสัมพันธ์กับมุมการฟัน ได้อย่างมีประสิทธิภาพเมื่อฟันจากที่สูง นั้น ก็คือการฟันจากบนหลังม้า แต่เม่ือเร่ิมเข้าสู่ ยคุ ปลาย มูโรมาชิ 室町

15การรบโดยกองก�ำ ลงั เทา้ มบี ทบาทมากขนึ้ ท�ำ ใหก้ ลมุ่ทใี่ ชด้ าบทาชิ กลายเปน็ กลมุ่ ซามไู รชนั้ สงู ทต่ี อ้ งรบบนหลงั มา้ แทน ดาบทาชมิ รี ปู แบบหลกั ทพี่ บบอ่ ยอยสู่ ามแบบ เปน็ รูปแบบการประดบั เครอ่ื งทรงท่ญี ป่ี นุ่ เรยี กโคชริ าเอะ มดี งั นี้ 糸巻き太刀 อโิ ตะมาก-ิ ทาชิ เปน็ รปู แบบดาบทาชทิ พ่ี บบอ่ ยทส่ี ดุ เปน็ เครอ่ื งทรงดาบทนี่ ยิ มในหมซู่ ามไู รชน้ั สงู โดยทวั่ ไป ทส่ี ามารถใชด้ าบลกั ษณะนไี้ ด้ เปน็ รปู แบบดาบทพี่ นั ดา้ มและฝกั ดว้ ยเชอื ก ตามค�ำ เรยี กตรงตวั ของญป่ี นุ่ วา่ อโิ ตะ-มากิ แปลวา่ การพันเชอื ก เปน็ รูปแบบท่สี ามารถใชไ้ ดส้ ะดวกและบ�ำ รงุ รักษาง่าย ซามไู รผเู้ ป็นนายจงึ ใช้เครอ่ื งทรงชนดิ นเ้ี วลาออกภาคสนามบญั ชาการรบ และสามารถใชร้ บไดอ้ ยากสมบกุ สมบนั โดยไม่ต้องพะวงเรอ่ื งการเสียงหายของดาบ.

16 銀太刀 , 金太刀 จินดาชิ , คินทาชิเปน็ รปู แบบดาบทรงเคร่อื งประดบั เงนิ หรือทอง โดยทงั้ ในสว่ น Fitting หรือ การตีแผน่ เงนิ ,ทอง มาหมุ้ ดา้ มหรือฝกัดาบ เป็นดาบที่ซามไู รระดับปกครอง หรือ เจา้ เมืองไดเมยีว โชกนุ นยิ มใชก้ นั โดยมากมนั ใชป้ ระดบั บารมี ฐานนันดรของตน และใชเ้ ป็นเครือ่ งออกงานในพธี กี าร สว่ นถา้ มกี ารรบ หรือ ออกงานบญั ชาการรบ มันจะน�ำ ใบดาบใส่ โคชริ าเอะ แบบ อิโตะมากิ แทน.

17 エフ太刀 เอฟตุ าชิ หรอื โฮโซตาชิ เป็นตาชทิ ี่ประดับ Fitting รูปหวั นกฟินิกซ์ ประดบั ด้วยเงินทองอัญมณีอันมีค่า โดยมากเป็นเคร่ืองทรง ของ ขุนนางในราชสำ�นัก เป็นดาบใช้แต่งคู่กับการ แต่งกายของชนชั้นในราชสำ�นัก ซ่ึงจะแต่งแตกต่าง จากซามูไร โดยส้นิ เชงิ มีกฎเกณฑ์วา่ เจา้ เมอื ง โชกุน ที่เข้าเฝ้าสมเด็จพระจักรพรรดิ ก็ต้องแต่งกายด้วย เครอ่ื งแบบราชส�ำ นกั เชน่ กนั ในแงม่ มุ ทางสงั คมวทิ ยา ชนช้ันขุนนางราชสำ�นักมีรากฐานมาจากตระกูล เก่าแก่ท่ีสืบเช้ือสายมาต้ังแต่สมัยยุค จักรพรรดิยัง มีอำ�นาจในการบริหาร จวบจนโดนยึดอำ�นาจโดยผู้ บัญชาการทหารสูงสุดในขณะน้ัน ท่ีเรียกตำ�แหน่งน้ี วา่ โชกนุ ท่ีมากจากตระกูลซามูไรบา้ นนอก ตระกูล ใหม่.

18คะตะนะ 刀 เป็นดาบคมเดียวที่มีบทบาท ดาบ ทาชมิ าตดั ให้สัน้ ลง เพื่อคลอ่ งตัวในโดดเด่นในช่วงยุคท้าย มูโรมาชิ 室町 การรบบนพนื้ ดนิ และเกดิ ความคลอ่ งตวัจนถึง เอโดะยคุ ปลาย 江戸 เนอื่ งจาก ในการชกั ดาบเพอ่ื ตอ่ สู้ จนยุคหลงั ๆชา่ งปลายยุคมูโรมาชิ ถ้าสยู่ ุค โมโมยามะ 桃 ตีดาบจึงหันมาตีดาบที่มีความยาวส้ันลง山 เปน็ ยคุ ทเ่ี กดิ สงครามกลางเมอ่ื ใหญท่ ี่ และความโค้งสันดาบตรงขึ้น ก็คือดาบเรยี กว่า ยคุ เซนโกคุจิได 戦国時代เป็น คะตะนะนั้นเอง โดยดาบคะตะนะนิยมยุคแห่งการรบพุ่ง โดยตระกูลใหญ่เช่น เสียบเหน็บเอวไว้ในรูปแบบนำ�คมดาบโฮโจ ,อิมากาว่า,อุเอะทซึกิ,โอดะ,ทา หงายขนึ้ ซ่งึ ต่างจากทาชิท่ีนิยมร้อยสายเคดะ,โมร,ิ ชิมาสึ โดยแตล่ ่ะตระกลู เกดิ เชอื กที่ โอบโิ ทริ แลว้ คว�่ำ คมลงสพู่ น้ื สว่ นจากการรวมตระกูลย่อยต่างๆทำ�ให้เกิด รายละเอียดการความแตกต่างการใช้กองกำ�ลังทหารจำ�นวนมาก และระบบ ดาบ การชักดาบ และ เกบ็ ดาบ ทแ่ี ตกการรบเป็นกรมกองได้เกิดขึ้น หลังจาก ตา่ งกนั ในสองชนดิ นจ้ี ะน�ำ เสนอในโอกาสบทเรียนทีม่ องโกลบุกขน้ึ ญ่ปี ุ่น ทีอ่ า่ วฮา ตอ่ ไป.กาตะ แต่ไม่สำ�เร็จเพราะโดนลมพายุที่ญ่ีปนุ่ ถือวา่ เปน็ ลมเทพเจ้า กาม-ิ กาเซะ神風 ท�ำ ใหก้ ารรบความไดเ้ ปรยี บในการรบเกิดข้ึนจาก พลซามูไรเดินเท้าที่เรียกวา่ อาชิการุ 足軽 ท่ีดดั แปลงพฒั นาเอา

19ดาบวากซิ าชิ เป็นดาบขนาดกลางท่ีมีความยาว 脇差 ตง้ั แต่ 60 cm ลงมาเฉลยี่ ถงึ 50 cm เปน็ ดาบ เล่มท่ีสองที่ซามูไรจะพกไปในทีต่างๆเสมอ โดยพกคู่กบั คะตะนะ โดยวากซิ าชิ มีความ พิเศษคือสามารถนำ�เข้าไปในเคหะสถาน ของซามูไรผู้อื่นได้ โดยดาบคะตะนะไม่ สามารถนำ�เข้าไปได้ ซามูไรต้องฝากไว้กับ คนติดตามของตนรอด้านนอกเท่านั้น เป็น ดาบทส่ี ามารถใชต้ อ่ สสู้ �ำ รองจาก คะตะนะได้ และเป็นดาบที่ใชใ้ นการ เซปปกุ ุ 切腹 หรือ ท่ีนิยมพดู กันในยคุ หลังคือ ฮาระคริ 腹ี 切り นั้นเอง โดยซามไู รจะพกดาบคู่สน้ั ยาวทีเ่ รียก ว่า ไดโช นีเ้ พอื่ เป็นสญั ลักษณใ์ นการบ่งบอก ชนชน้ั ตนเอง โดยมากซามไู รมกั จะสง่ั ไดโชให้ โคชิระเอะ เข้าชุดกันเสมอเหมอื นดาบแมล่ ูก เพ่อื ความสวยงามในการพกพา

20ดาบทันโต 短刀 เป็นดาบขนาดย่อมท่ีสั้นกว่า 30 cm ลงมาแต่ขนาดมาตราฐานทพ่ี บไดบ้ อ่ ยคอื 26 cm เปน็ ดาบทม่ี บี ทบาทการใชง้ านเน้นเพ่ือเป็นมีดประจำ�กายท่ีใช้ในการเซปปุกุ โดยในยุคแรกนิยมใชใ้ นซามไู รทเี่ ป็นซามไู รระดับสูง ทีไ่ ม่ได้มหี น้าทใ่ี นการรบพงุ่ หรอืต้องอยู่ในบทบาทที่ต้องเป็นคนคุ้มกัน ทำ�ให้ไม่มีความจำ�เป็นในการใชด้ าบสน้ั เพอื่ เปน็ ดาบส�ำ รองในการรบ จงึ ท�ำ ใหล้ ดขนาดของดาบลงมามีขนาดส้นั ลงเพอ่ื พกพาสะดวกและสวยงาม ต่อมาเมอื่บา้ นเมืองสงบสุขจากภัยสงคราม ความจ�ำ เปน็ ที่ตอ้ งใช้ดาบขนาดกลางในการสำ�รองเพ่อื การรบจงึ หมดไป ซามูไรจำ�นวนไม่นอ้ ยจงึนยิ มหันมาพก ตนั โตะแทน วากซิ าชิ.

21ดาบไอคชุ ิ 匕首,合い口 เปน็ ตนั โตะชนดิ หนงึ่ ทใ่ี ส่ โคชริ าเอะ เฉพาะซง่ึ เปน็ รปูแบบท่ีไมม่ ี ซบึ ะ(กระบงั ดาบ)และไม่มี คูริกาตะ (ห่วงรอ้ ยเชอื กท่ฝี กั ) ทม่ี ขี นาดใหญ่ และทำ�รปู แบบฝักใหบ้ างเรยี ว เพ่ือสะดวกในการพกพาไว้ในกิโมโนของตอน โดย ไอคุชิ น้จี ะเป็นมดี สัน้ ท่ีหญงิ ในตระกลู ซามไู รพกตดิ ตวั เอาไวใ้ นการเพอื่ ใชใ้ นการปอ้ งกนัตอนเองจากภัยต่างๆ และใช้ปลิดชีพตนเองในกรณีถูกหยามเกียรติตามแบบฉบับของหญิงในตระกูลซามูไรท่ีเรียกว่า จิไกซ่ึงเป็นการแทงคอตอนเองเพือ่ ตัดเสน้ เลอื ดใหญท่ ี่คอ.



ลทั ธบิ ชู โิ ด

24ลทั ธบิ ูชโิ ด

25 บชู โิ ด ( Bushido ) หรือท่แี ปลเป็นไทยว่า วิถีแหง่ นักรบ ซงึ่ บชู ิ น้นั มคี วามหมายวา่ นกั รบ สว่ นคาํ วา่โด นั้นแปลว่า วิถีทาง เป็นหลักปฏิบัติ ด้ังเดิมของวิถีซามูไรญี่ปุ่น จุดเริ่มต้นของบูชิโด มาจากการนําความเชื่อระหว่างศาสนาพุทธนิกายเซน (ที่เช่ือเรื่องตายแล้วเกดิ ใหม่ ซามไู รจงึ ไมก่ ลวั ความตาย สว่ นเซน เนน้ การทาํ4สมาธิใหร้ ู้จักตนเอง ) คําสอนขงจื้อ (เช่อื ในโลกมนุษยส์ ิ่งรอบตวั และครอบครวั ) และลทั ธชิ นิ โต (สรา้ งความจงรกัภกั ดี และความรัก ชาต)ิซง่ึ ถกู พฒั นาขน้ึ ในญป่ี นุ่ ชว่ งศตวรรษท่ี 9 - 12 (เฮอนั จนถงึ โตกกุ าวา่ ) โดยผนู้ าํ คนสาํ คญัอยา่ งยามากะ โซโก ก่อเกดิ เปน็ ลัทธบิ ชู โิ ด (Bushido) เป็นหลกั ท่ีซามูไรญ่ีปนุ่ ยึดถอืปฏิบัติ ลัทธิบูชิโด มีหลักการท่ีสำ�คัญก็คือ ความจงรักภักดีต่อเจ้านาย และความซ่ือสัตย์ น่ันจึงอาจจะเป็นสาเหตุที่ทำ�ให้เกิด พิธีการเซ็ปปุกุ หรือท่ีเราเรียกกันว่า ฮาราคีรี ที่มีความเช่ือว่าเป็นการตายอย่างมีเกียรติ สำ�หรับซามูไรที่ทำ�ผิดอย่างร้ายแรงหรือทำ�เร่ืองเส่ือมเสียแก่เจ้านายของตน แก่วงการซามูไร ด้วยวิถีการคว้านท้อง โดยเปน็ ลัทธทิ ีม่ ีคุณสมบตั ิ 7 ประการของบูชโิ ด1. มีความยุตธิ รรม 2. กลา้ หาญความยุติธรรม เป็นเรื่องท่ีซามูไรทุกคน ความกล้าหาญ เป็นสิ่งสําคัญ หากซามูไรต้องตระหนกั ถงึ การจะเป็นซามไู รทด่ี ีได้ ขาดคุณสมบตั ิในขอ้ นไี้ ป ก็คงเป็นซามูไรไม่นั้น หากลาํ เอยี ง เร่ืองพวกพอ้ งมากกว่า ได้อย่างแน่นอน หากออ่ นแอ ก็ไม่อาจส้รู บความถกู ตอ้ ง ถอื เปน็ เร่ืองเสียเกยี รติ ขอ้ ปรบมือกบั ใครได้ ในชีวิตจริงกเ็ ช่นกัน หากนีก้ เ็ ปน็ สิ่งท่ีเราทกุ คนควรมีเช่นเดยี วกนั ไมม่ คี วามกลา้ หาญ คณุ อาจจะตกเปน็ เหยอื่ ใหผ้ อู้ ่ืนกดทรี่ งั แกอยเู่ สมอ

263. เมตตากรณุ า 4. นับถือซงึ่ กนั และกนัถงึ แมจ้ ะกลา้ หาญเดด็ เดย่ี วขนาดไหน ความเมตตากรณุ า การนับถอื ซง่ึ กนั และกัน กเ็ ป็นกเ็ ปน็ สง่ิ สาํ คญั อยา่ งนอ้ ยทสี่ ดุ กต็ อ้ งรกั และเหน็ ใจเพอ่ื น อกี ขอ้ หนง่ึ ทท่ี าํ ใหเ้ ราสามคั คี ไม่มนุษยค์ นอ่นื ดว้ ย ทะเลาะเบาะแว้งกนั เคารพใน ความเช่ือ และความคิดที่แตก5. ซือ่ ตรง ตา่ งของแตล่ ะคน เทา่ นเี้ รากจ็ ะไม่คดโกง ไมป่ ล้นิ ปล้อม อยากมเี กยี รติก็ตอ้ งเป็นคนไม่ อยู่รว่ มกนั ได้อยา่ งสงบสุขคด ซอื่ สัตย์ จริงใจ และเด็ดเดย่ี ว6. มีเกียรติรกั เกยี รติ และศกั ด์ศิ รีของตัวเอง อยา่ ทําตัวโอนอ่อนจนใครเขาว่าเอาได้วา่ เรา7. และจงรกั ภักดี เปน็ อีกหน่งึ คณุ สมบตั ิสาํ คัญท่ซี ามูไรพ่งึ มี จงรักภักดี ทาํงานใหก้ บั โดเมยี วคนไหนกต็ อ้ งชอ่ื สตั ยแ์ ละดแู ลไปตลอดชีวิตของตน ในยคุ ปจั จบุ นั บชู โิ ดถกู นาํ มาปลกูฝงั ในสายเลอื ดของคนญี่ปุน่ ทง้ั เรือ่ งการทาํธุรกิจและปลูกฝังอยู่ในการดําเนินชีวิต ใน หลกั ๆ กม็ าจากคาํ สอนทเ่ี ขาไดร้ บั การฝกึ ฝนช่วงหลังสงครามโลกคร้ังท่ี 2 เกิดคําพูดว่า หรอื ทหี่ ลายตอ่ หลายคนวา่ เลอื ดบชู โิ ด ของ“นกั รบธรุ กจิ ” ขนึ้ พวกเขาเหลา่ นจี้ ะทาํ งาน เทาเขม้ นน้ั จรงิ ๆ เหน็ แบบนแี้ ลว้ เรากน็ า่ นาํให้บริษัทอย่างหยินหินแข็ง และจงรักภักดี หลกั คาํ สอนทน่ี า่ สนใจของเขามาปรบั ใชก้ บัรวมไปถึงการปลูกฝังให้เด็กๆ ที่ได้รับการ ตวั เราดบู ้าง ก็นา่ จะดี เริม่ ต้นง่ายๆ จากตวัฝกึ ให้มวี นิ ัย อยา่ งเคร่งครัด จําเหตกุ ารณส์ ึ เรากอ่ น ต่างคนต่างเริ่ม กน็ ่าจะทําใหส้ ังคมนามิ (2554) ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในญป่ี นุ่ ไดไ้ หม ทว่ั โลก สงบสุขขน้ึต่างอึ้งไปตามๆ กัน ที่คนญี่ปุ่นต่อแถวรับของ รับเสบยี ง ไมม่ กี ารปล้น สะดม สาเหตุ

27



ฮาราคิรีถึงปัจจุบัน

30ความตายกลายเปน็“ป๊อปคัลเจอร”์ ในยุคที่เทคโนโลยีมีความก้าวหน้าไปไกลกว่าอดีต แต่ความเปน็ ประเพณี วถิ ีชวี ติความเชื่อ ยังคงส่งต่อและเป็นรากเหง้าแห่งแนวทางความคดิ ในเรอ่ื งของการตายอยา่ งทรงเกยี รติ คนญป่ี นุ่ สว่ นใหญช่ อบรบั ผดิ มากกวา่ รบัชอบ การหนีความผดิ จึงเป็นเร่อื งไรเ้ กียรติ สว่ นการเผชิญหน้ากับโทษทัณฑ์ด้วยความตายจึงกลายเป็นพิธีกรรมทรงเกียรติ แมใ้ นเวลาตอ่ มาจะมกี ารเรม่ิ รบั วฒั นธรรมตะวนั ตกเขา้ มา ทมี่ องว่าการฆ่าตัวตายเป็นบาปหรือเร่ืองเพศเป็นส่ิงสกปรกต้องห้าม มีความพยายามนำ�ความเชื่อชุดใหม่น้ีมาปรับเปลี่ยนสังคมญ่ีปุ่น แต่ก็ใช่ว่าจะจางหายไป

531แนวคิดการฆ่าตัวตายด้วยเหตุผลทรง หรอื ศิลปนิ รว่ มสมยั อย่าง ยูกโิ กะ โอกาดะเกียรติ ยังคงฝังอยู่ในรากเหงา้ คนญ่ปี ุ่น เรา และฮเิ ดะ แห่งวงเอ็กซเจแปนจงึ ยงั เหน็ การฆา่ ตวั ตายดาษดนื่ ในหมนู่ กั คดินักเขยี นและศลิ ปิน ตา่ งกนั เพยี งเหตจุ งู ใจ ดงั นน้ั ความงามกับความตาย จงึ เปน็ สอง ข้ัวท่ีอยู่ใกล้ชิดในชีวิตประจำ�วันคนญี่ปุ่นอาทิ นกั เขียนอย่าง ยคู โิ อะ มิชิมา่ , ริวโนะ จนแยกไม่ออก ปรัชญาชีวิตกับธรรมชาติสุเกะ อะคุตะงาวะ, ยาสึนาริ คาวาบาตะ นี้ได้หลอมรวมอยู่ในรูปแบบของศาสตร์ดะไซ โอซามุ และศลิ ปะ



ฮาราคิรีกบั ผม

346 ฮาราคริ ี กบั “ผม” คร้ังแรกท่ผี มได้รูจ้ ักกับค�ำ ว่า “ฮาราคริ ี” คือตอนที่ผมก�ำ ลงั ตอ้ งการหัวขอ้ ให้ครบ 10 หัวขอ้ ส�ำ หรบั การเขยี นหนงั สอื หนง่ึ เล่มเพื่อส่งอาจารย์ ในตอนน้ันผมรบั รู้เพยี งแคว่ า่ ฮาราคิรคี อื การฆ่าตวั ตายโดยการคว้านทอ้ งของซามูไรญี่ปนุ่ แคน่ ้นั จริงๆ

35 แต่แล้วก็เหมือนโชคชะตาเล่นตลก เมื่อ 10 หัวข้อของผม ผ่านแค่หัวข้อ“ฮาราคิรี” นั้นเลยเปน็ จุดเรมิ่ ต้นของ “ฮาราคิรี กับ ผม” ท่ีควรมาทำ�ความรจู้ ักกนั แบบจรงิ ๆจงั ๆ เมอื่ ผมท�ำ ใจกบั หวั ขอ้ ทไ่ี ดร้ บั มาสกั พกั กไ็ ดเ้ รม่ิ ท�ำ การคน้ หาขอ้ มลู ทเี่ กยี่ วขอ้ งกนัทัง้ ซามูไร บชู โิ ด ดาบ เหตกุ ารณ์การทำ�ฮาราคริ ี ศึกษาจากวิดโี อในยทู ูป เวบ็ ไซตต์ ่างๆผมก็เริ่มซึมซับและอินไปกับหัวข้อนี้ คร้ังแรกท่ีหาข้อมูล ผมก็สงสัยว่าคนเราจะมีความกล้าและซื่อสัตย์ได้ขนาดท่ีจะแทงท้องตัวเองแล้วกรีดซ้ายขวาข้ึนลง เพียงเพราะคำ�ส่ังจากเจา้ นายไดง้ า่ ยๆขนาดนั้นเลย? และการฆา่ ตัวตายด้วย พิธี(หรอื วธิ ี) เซป็ ปุกุ ทำ�ไมใครๆถึงบอกว่าสวยงามและทรงเกียรติ? ซ่ึงผมก็ได้รับคำ�ตอบจากการเขียนหนังสือเล่มนี้ว่า การทำ� เซ็ปปุกุ ไมไ่ ดท้ �ำ ไดง้ า่ ยอย่างท่คี ิดเลยเพราะตอ้ งมกี ารจดั เตรยี มในหลายขั้นตอน หลายองคป์ ระกอบ ตอ้ งมเี หตแุ ละผลทคี่ วรแกก่ ารยอมรบั ในการทจี่ ะกระท�ำ ซง่ึ สงิ่ต่างๆที่กล่าวมาผสมผสานกับความเป็นพิธีของคนดินแดนอาทิตย์อุทัยแล้วทำ�ให้ผมเช่ือว่า มนั ทรงเกียรตจิ รงิ ๆ เพราะการท่จี ะกระท�ำ ได้ตอ้ งมคี วามอดทน เขม้ แขง็ ในจิตใจเป็นอยา่ งมาก มีความซ่ือสตั ย์จงรักภกั ดี การยอมรบั ผิดชอบในสง่ิ ทต่ี นกระท�ำ รกั ษาเกยี รติของซามูไรไว้แมใ้ นวินาทีทป่ี ลดิ ชพี ตน สำ�หรับผม เซป็ ปกุ ุ หรอื ฮาราคิรี ยังคงมีอยู่ และคงอยกู่ ับคนญปี่ นุ่ มาจนถงึปัจจุบัน ยังคงมีความอดทน เข้มแข็งในจิตใจเป็นอย่างมาก มีความซื่อสัตย์จงรักภักดีการยอมรับผดิ ชอบในส่งิ ท่ตี นกระทำ� รกั ษาเกยี รตขิ องตนไว้ เพยี งแตเ่ ปลีย่ นจากการรบัผิดโดยการคว้านท้องเป็นการกระทำ�ตนใหม่ให้ดีกว่าเดิม แก้ไขสิ่งที่ผิดพลาด โดยท่ีไม่ต้องเสียเลือดเนื้อ และเสียนำ้�ตาของคนรอบข้าง แต่ใช่ว่าการคว้านท้องท่ีหายไปก็อาจจะตน้ แบบของการฆา่ ตวั ตายโดยวิธีต่างๆท่ีผดิ หลักของเหตุและผลอย่างท่ี เซ็ปปุกุ เปน็

36 บรรณานกุ รมเซป็ ปกุ ุ (ฮาราครี )ี : การจบชวี ติ อยา่ งสมเกยี รตขิ องนกั รบซามไู ร. (ออนไลน)์ .แหลง่ ทม่ี า :http://jpninfo.com/thai/2613 .เขา้ วันท่ี 17 พฤษจิกายน 2561เปดิ วถิ แี หง่ “นกั รบซามไู ร” และพธิ คี วา้ นทอ้ งตอ่ หนา้ ผคู้ น เกยี รตยิ ศทตี่ อ้ งแลกดว้ ยชวี ติ. (ออนไลน)์ .แหลง่ ทม่ี า : https://www.wtfintheworld.com/2018/04/12/samu-rai-2/ .เขา้ วนั ท่ี 17 พฤษจิกายน 2561เซป็ ปูกุ. (ออนไลน์) .แหล่งทม่ี า : https://th.wikipedia.org/wiki/เซป็ ปกู ุ.เขา้ วนั ท่ี 20 พฤษจิกายน 2561ประเภทดาบของญปี่ นุ่ . (ออนไลน)์ .แหลง่ ทมี่ า : http://9samurai.com/wordpress/article/ประเภทดาบของญป่ี นุ่ .เข้าวนั ที่ 20 พฤษจิกายน 2561สนุ ทรยี ศาสตรข์ องการฆ่าตัวตายแบบญีป่ นุ่ . (ออนไลน)์ .แหลง่ ที่มา : https://www.gqthailand.com/talk/article/suicide-of-japan .เขา้ วันที่ 23 พฤษจกิ ายน 2561วา่ ดว้ ยเรอ่ื ง “บชู โิ ด”. (ออนไลน)์ .แหลง่ ทมี่ า : https://kikkokstoryteller.wordpress.com/2016/05/15/วา่ ดว้ ยเรอ่ื งบชู ิโด .เขา้ วนั ท่ี 23 พฤษจกิ ายน 2561