Kerala State Syllabus 10th Standard Sanskrit Oriental Textbooks

iÉnùtÉ{ªÉÖSUÂô´ÉɺÉÉä ¦ÉÊ´ÉiÉ xÉxÉÖ ±ÉɦÉÉä ʽþ ¯ûÊnùiɨÉ **  ´ÉkÞ ÉÉxÉºÖ ÉÉ®úÆ ¶±ÉÉEä òÉxÉ ºÉÎ\\SÉiªÉ iÉɱÉÉxÉºÖ ÉÉ®úÆ EòIªÉɪÉɨÉ +ɱÉ{ÉiÉÖ * ¸ÉräùªÉÉ& +ƶÉÉ& ´ÉÞkÉYÉÉxɨÉ * MÉÖ¯±ÉPÉÚÊ´É´ÉäSÉxɨÉÂ* iÉɱɤÉÉävÉ&* +ɱÉ{ÉxɺÉɨÉlªÉǨÉÂ* 51

ÊEò¨ÉÊvÉMÉiɨÉ ÊxÉnùæ¶É& - |É´ÉiÉxÇ ÉÉÊxÉ ªÉlÉÉEòɱÉÆ EòÞ iÉÉÊxÉ SÉiä É ºÉÉvÉºÖ ÉSÚ ÉEòÊSɼxÉÆ ( ) ÊGòªÉiÉɨÉ Gò¨É |É´ÉiÉÇxÉÉÊxÉ ºÉ¨ªÉEÂò ¦ÉÉÊMÉEòiɪÉÉ C±Éä¶ÉÊxÉnæù¶É& {ÉÊ®ú½þÉ®ú¤ÉÉävÉxɨÉ ºÉÆJªÉÉ EÞòiɨÉ EÞòiɨÉ (ºÉÆJªÉªÉÉ ºÉÚÊSÉiɨÉÂ) 1 2 3 4 5 6 1 +vªÉÉ{ÉEòºªÉ ºÉɽþɪªÉxä É * 2 ºÉ¾Ö þnù& ºÉɽþɪªÉxä É* 3 +xªÉ¹ä ÉÉÆ ºÉɽþɪªÉxä É* 52

** +±…R¬ÛEÚ…Æ˙& ** +±…R¬ÛEڅƉ˙π…÷ §……±……x……Δ +¥…M……Ω˛x… ∫…r˘™…‰* ±… ±…i…&  GÚ™…i…‰ i…‰π……Δ ±…I™…±…I…h…∫…ΔO…Ω˛&** +±…Δ GÚ™…i…‰ +x…™…… <i™…±…R¬ÛEÚ…Æ˙&* |……v……x™…‰x… +±…R¬ÛEÚ…Æ˙…Ë  u˘v……* +l……«±…R¬ÛEÚ…Æ˙…& , ∂…§n˘…±…R¬ÛEÚ…Æ˙…∂S…‰ i…* {……`‰ˆ%Œ∫®…x…¬ +l……«xi…Æ˙x™……∫…& - EÚ…¥™… ±…R¬ÛM…®…¬ - o˘π]ı…xi…& - +|…∫i…÷i…|…∂…Δ∫…… < i… S…i¥……Æ˙…‰ +l……«±…R¬ÛEÚ…Æ˙…& , +x…÷|……∫……±…R¬ÛEÚ…Æ˙& < i… ∂…§n˘…±…R¬ÛEÚ…Æ˙& S…  x…¥…‰ ∂…i……&* +lÉÉÇxiÉ®úxªÉɺÉɱÉRÂóEòÉ®ú& =ÊHò®úlÉÉxÇ iÉ®úxªÉɺÉ& ºªÉÉiÉ ºÉɨÉÉxªÉʴɶɹä ɪÉÉ&ä * ™…j… ∫……®……x™…∫™…  ¥…∂…π‰ …h‰ … ∫…®…l…x« …Δ i…l……  ¥…∂…π‰ …∫™… ∫……®……x™…x‰ … ¥…… ∫…®…l…x« …®…¬ i…j… +l……x« i…Æ˙x™……∫…&* =n˘…:- Ω˛x…÷®……x…Œ§v…®…i…Æ˙i…¬ n÷˘πEÚÆΔ˙ ÀEÚ ®…Ω˛…i®…x……®…¬ * +Œ∫®…x…¬ =n˘…Ω˛Æ˙h…‰ Ω˛x…÷®……x…¬ +Œ§v…®…i…Æ˙n¬˘ < i…  ¥…∂…‰π…& * ®…Ω˛…i®…x……Δ +∫……v™…Δ  EÚŒ\\S…n˘ {… x……Œ∫i… < i… ∫……®……x™…‰x…  ¥…∂…‰π…∫…®…l…«x…i¥……i…¬ +l……«xi…Æ˙x™……∫…&* EòÉ´ªÉʱÉRÂóMÉɱÉRÂóEòÉ®ú& ºÉ¨ÉlÉxÇ ÉҪɺªÉÉlÉºÇ ªÉ EòÉ´ªÉʱÉRó MÉÆ ºÉ¨ÉlÉxÇ É¨É * ∫…®…l…«x…“™…∫™… +l…«∫™… ∫…®…l…«x…®…‰¥… EÚ…¥™… ±…R¬ÛM…®…¬ * Ω‰˛i…÷x…… ¥……C™…Δ ∫…®…l…«™… i… S…‰i…¬ EÚ…¥™… ±…R¬ÛM……±…R¬ÛEÚ…Æ˙&* =n˘…:-  V…i……‰% ∫… ®…xn˘! EÚxn˘{…«! ®…ŒSS…k…‰%Œ∫i…  j…±……‰S…x…&* 53

Ω‰ ˛®…xn˘ EÚxn˘{…«! i¥…Δ ®…™……  V…i……‰% ∫…* ™…i…& ®…®…  S…k…‰  j…±……‰S…x…& +Œ∫i…* =n˘…Ω˛Æ˙h…‰%Œ∫®…x…¬ EÚ…®…V…™…∫™… n÷˘πEÚÆ˙i¥……i…¬  j…±……‰S…x…& ®…®… +xi…&EÚÆ˙h…‰ +Œ∫i… < i…  j…±……‰S…x…∫™… ∫… z…v……x…|…n˘∂…«x…‰x… ∫…®…l…«™…i…‰ * où¹]õÉxiÉɱÉRÂóEòÉ®ú& SÉÎä nù¤ɨ¤É|ÉÊiÉʤɨ¤Éi´ÉÆ où¹]õÉxiɺiÉnù±ÉEÆ òÞ ÊiÉ&* ={…®……x……{‰ …®…™‰ …™……&‰ ¥……C™…™……&‰  §…®§…|… i… §…®§…i¥…Δ ¶…¥… i… S…i‰ …¬ i…j… o˘π]ı…xi……‰ x……®… +±…RÛ¬ EÚ…Æ˙&*  ¶…z……Ë v…®……Í Œ∫l…i……¥… {… {…fil…E¬Ú  x…Ãn˘π]ı…‰ S…‰i…¬ i…j… o˘π]ı…xi……±…R¬ÛEÚ…Æ˙&* =n˘…:- i¥…®…‰¥… EÚ“Ãi…®……x…¬ Æ˙…V…x…¬ !  ¥…v…÷Ɖ˙¥…  Ω˛ EÚ…Œxi…®……x…¬ * Ω‰˛ Æ˙…V…x…¬ ! i¥…®…‰¥… EÚ“Ãi…®……x…¬ < i… ={…®…‰™…¥……C™…®…¬ * S…xp B¥… EÚ…Œxi…®……x…¬ < i… ={…®……x… ¥……C™…®…¬* +j… EÚ“Ãi…®…i¥… - EÚ…Œxi…®…i¥…∞¸{……Ë v…®……Í  §…®§…|… i… §…®§…¶……¥…‰x…  x…Ãn˘π]ı…Ë < i… ±…I…h…∫…®…x¥…™…&* +|ɺiÉÖiÉ|ɶÉƺÉɱÉRÂóEòÉ®ú& +|ɺiÉiÖ É|É¶ÉºÆ ÉÉ ºªÉÉiÉ ºÉÉ ªÉjÉ |ɺiÉiÖ ÉɸɪÉÉ * +|…∫i…÷i…∫™… |…∂…Δ∫…… (¥…h…«x…®…¬) ™…j… |…∫i…÷i……∏…™…… ¶…¥… i… ∫…… +|…∫i…÷i…|…∂…Δ∫…… * =n˘…:- BEÚ& EfiÚi…“ ∂…E÷Úxi…‰π…÷ ™……‰%x™…Δ ∂…GÚ…z… ™……S…i…‰* ∂…E÷Úxi…‰π…÷ S……i…EÚ& B¥… ¶……M™…¥……x…¬ , ™…& ∂…GÚ…n¬˘ (<xp˘…i…¬) +x™…Δ |…¶…÷Δ x… ™……S…i…‰ * +Œ∫®…x…¬ =n˘…Ω˛Æ˙h…‰ +…Ën˘…™…«∂…… ±…x…Δ Æ˙…V……x…Δ  ¥…x…… +x™…Δ |…¶…÷Δ x… |……l…«™…‰ , < i… |…∫i…÷i…∫™… EÚ…™…«∫…⁄S…x……™… +|…∫i…÷i…∫™… ∂…E÷Úxi…¥…fik……xi…¥…h…«x…™…… +|…∫i…÷i…|…∂…Δ∫……±…R¬ÛEÚ…Æ˙&* 54

+xÉ|Ö ÉɺÉɱÉRó EòÉ®ú& (¶É¤nùɱÉRó EòÉ®ú&) ´ÉhÉÉ´Ç ÉÊÞ kÉ®úxÉ|Ö ÉɺÉ& {ÉÉnùä¹ÉÖ SÉ {Énùä¹ÉÖ SÉ * {……n‰˘π…÷ {…n‰˘π…÷ S… ¥…h……«¥…fi k…& +x…÷|……∫…& <i™…x¥…™…&* ∫¥…Æ˙∫™… ∫……®™……¶……¥…‰% {… ¥™…\\V…x……x……Δ ®…x……‰Æ˙\\V…EÚ∞¸{…‰h… {……n‰˘π…÷ {…n‰˘π…÷ ¥…… +…¥…fi k…& +¶™……∫…& +x…÷|……∫……±…R¬ÛEÚ…Æ˙& * =n˘…:- ±…i……E÷Ú\\V…Δ M…÷\\V…x…¬ ®…n˘¥…n˘ ±… {…÷\\V…Δ S…{…±…™…x…¬ ∫…®…… ±…R¬ÛM…z…R¬ÛM…Δ p÷˘i…i…Æ˙®…x…R¬ÛM…Δ |…§…±…™…x…¬* ®…Ø˚x®…xnΔ˘ ®…xnΔ˘ n˘ ±…i…®…Æ˙ ¥…xnΔ˘ i…Æ˙±…™…x…¬ Æ˙V……‰¥…fixnΔ˘  ¥…xn˘x…¬  EÚÆ˙ i… ®…EÚÆ˙xnΔ˘  n˘ ∂…  n˘ ∂…** +j… |…l…®…{……n˘‰ ‘ \\V… ’ < i… ∫…Δ™…÷HÚ…I…Æ˙∫™… +…¥…fi k…& - E÷Ú\\V…Δ , M…÷\\V…x…¬, {…÷\\V…®…¬ < i…*  u˘i…“™…{……n‰˘ ‘ RÛ¬ M… ’ < i… ∫…Δ™…÷HÚ…I…Æ˙∫™… +…¥…fi k…& - +… ±…R¬ÛM…, +R¬ÛM…®…¬, +x…R¬ÛM…®…¬ < i… * i…fii…“™…{……n‰˘ ‘ xn ˘’ < i… ∫…Δ™…÷HÚ…I…Æ˙∫™… +…¥…fi k…& - ®…xn˘®…¬, +Æ˙ ¥…xn˘®…¬, < i… * S…i…÷l…«{……n˘…‰˘% {… ‘xn ˘’ < i… ∫…™Δ …H÷ Ú…I…Æ˙∫™… +…¥… fi k…& - ¥…xfi n˘ ,  ¥…xn˘, ®…EÚÆ˙xn˘ < i… +…¥…i…x« ……i…¬ +x…|÷ ……∫……±…RÛ¬ EÚ…Æ˙&* {…`ˆx…|…¥…i…«x…… x… 1) +v……n‰ ˘k……x…¬ +±…RÛ¬ EÚ…Æ˙…x…¬ ±…I™…±…Ih…∫…®…x¥…™…{…¥⁄ …E« ÚΔ  ±…J…i…÷ * (EÚ) EÚ…¥™… ±…R¬ÛM……±…R¬ÛEÚ…Æ˙&, (J…) o˘π]ı…xi……±…RÛ¬ EÚ…Æ˙&, (M…) +x…÷|……∫……±…RÛ¬ EÚ…Æ˙& ∏…r‰˘™……& +∂Δ ……& - +l…«O…Ω˛h…®…¬ * +±…R¬ÛEÚ…Æ˙Y……x…®…¬* ±…I™…±…Ih…∫…®…l…«x…®…¬* 2) +v……n‰ ˘k…… x… {…t… x… {… `ˆi¥…… S…S……» EÚfi i¥…… +±…RÛ¬ EÚ…Æ˙Δ  x…h…™« …i…÷ * (EÚ) M…÷h…¥…u˘∫i…÷∫…Δ∫…M……«t… i… ∫¥…±{……‰% {… M……ËÆ˙¥…®…¬* {…÷π{…®……±……x…÷π…R¬ÛM…‰h… ∫…⁄j…Δ  ∂…Æ˙ ∫… v……™…«i…‰** 55

(J…) ¶…∫®……‰q›˘±…x…¶…p˘®…∫i…÷ ¶…¥…i…‰ Ø˚p˘…I…®……±…‰ ∂…÷¶…‰ Ω˛…∫……‰{……x…{…Æ˙®§…Ɖ˙ M… Æ˙∫…÷i……EÚ…xi……±…™……±…R¬ÛEfiÚi…‰* +t…Æ˙…v…x…i……‰ π…i…‰x…  ¥…¶…÷x…… ™…÷π®…i…¬ ∫…{…™……«∫…÷J…… ±……‰EÚ…‰SU‰Ù n˘ x… ®……‰I…¶…… ®… x…®…Ω˛…®……‰Ω‰˛  x…±…“™……®…Ω‰˛** (M…) EÚ…®…Δ x…fi{……& ∫…Œxi… ∫…Ω˛ª…∂……‰%x™…‰ Æ˙…V…x¥…i…“®……Ω÷˛Æ˙x…‰x… ¶…⁄À®…* x…I…j…i……Æ˙…O…Ω˛∫…ΔE÷Ú±…… {… V™……‰ i…π®…i…“ S…xp˘®…∫…Ë¥…Æ˙… j…&** ∏…r‰˘™……& +∂Δ ……& - +±…R¬ÛEÚ…Æ˙Y……x…®…¬* ±…I…h…Y……x…®…¬ * ±…I™…±…Ih…∫…®…l…«x…®…¬* 3) {… `ˆi……x……Δ ∂±……E‰ Ú…x……Δ ®…v™…‰ +l……x« i…Æ˙x™……∫…& , EÚ…¥™… ±…RÛ¬ M…®…¬ , +x…|÷ ……∫…& <i™…i‰ π……®…¬ +±…RÛ¬ EÚ…Æ˙…h……Δ =n˘…Ω˛Æ˙h…… x…  x…v……™« …«  ±…J…i…÷ * ∏…r˘‰™……& +∂Δ ……& - = S…i…S…™…x…®…¬ * ±…I…h……¥…M… i…& * ∫…®…l…«x…®…¬* 3) +v……‰n˘k……x…¬ ∂±……‰EÚ…x…¬ {… `ˆi¥…… S…S……» EfiÚi¥…… i…j……xi…M…«i……x……Δ ={…®……x……‰{…®…‰™……x……Δ / ¥…h™……¥« …h™……x« ……®…¬ /|…∫i…i÷ ……|…∫i…i÷ ……x……®…¬ {…Œ]ı¬]ıEÚ…Δ Æ˙S…™…i…*÷ 1. i¥…®…‰¥… EÚ“Ãi…®……x…¬ Æ˙…V…x…¬ !  ¥…v…÷Ɖ˙¥…  Ω˛ EÚ…Œxi…®……x…¬ * 2. BEÚ& EfiÚi…“ ∂…E÷Úxi…‰π…÷ ™……‰%x™…Δ ∂…GÚ…z… ™……S…i…‰* 3. Ω˛x…⁄®……x…Œ§v…®…i…Æ˙i…¬ n÷˘πEÚÆΔ˙ ÀEÚ ®…Ω˛…i®…x……®…¬ * ={…®……x…®…¬ ={…®…‰™…& ∏…r˘‰™……& +∂Δ ……& - +±…R¬ÛEÚ…Æ˙Y……x…®…¬*  ¥…¥…‰S…x…∫……®…l™…«®…¬* ={…®……x……‰{…®…‰™…Y……x…®…¬* 56

ÊEò¨ÉÊvÉMÉiɨÉ ÊxÉnùæ¶É& - |É´ÉiÉxÇ ÉÉÊxÉ ªÉlÉÉEòɱÉÆ EòÞ iÉÉÊxÉ SÉiä É ºÉÉvÉºÖ ÉSÚ ÉEòÊSɼxÉÆ ( ) ÊGòªÉiÉɨÉ Gò¨É |É´ÉiÉÇxÉÉÊxÉ ºÉ¨ªÉEÂò ¦ÉÉÊMÉEòiɪÉÉ C±Éä¶ÉÊxÉnæù¶É& {ÉÊ®ú½þÉ®ú¤ÉÉävÉxɨÉ ºÉÆJªÉÉ EÞòiɨÉ EÞòiɨÉ (ºÉÆJªÉªÉÉ ºÉÚÊSÉiɨÉÂ) 1 2 3 4 5 6 1 +vªÉÉ{ÉEòºªÉ ºÉɽþɪªÉxä É * 2 ºÉ¾Ö þnù& ºÉɽþɪªÉxä É* 3 +xªÉ¹ä ÉÉÆ ºÉɽþɪªÉxä É* 57

BEòEò¨É 3 ¶ÉɺjɨÉ +ɨÉÖJɨÉ ¶É¤nùÉlÉ¶Ç É®úÒ®úÆ EòÉ´ªÉ¨É * +{ɶɤnùÉ& EòÉ´ªÉ¶É®úÒ®úÆ nù¹Ú ɪÉÎxiÉ* ºÉ¶Ö ɤnù|ɪÉÉMä Éhä É EòÉ´ªÉ¶É®úÒ®ú¶Éɦä ÉÉÆ ´ÉvÉÊÇ ªÉiÉÆÖ ´ªÉÉEòhÉYÉÉxɨÉ +{ÉÊä IÉiɨÉ <iªÉiÉ& +jÉ ´ªÉÉEò®úhÉÉ¶Æ É& ÊxÉ´ÉÊä ¶ÉiÉ& * ¦ÉɹÉɪÉÉ& ¨ÉJÖ ªÉ¨ÉEä òEòÆ ´ÉÉCªÉ¨É* ´ÉÉCªÉÆ SÉ EòÉ®úEòÉÎx´ÉiÉÉ ÊGòªÉÉ * +iÉ& EòÉ®úEòYÉÉxÉÆ ºÉ¨{ÉÉnùʪÉiÉÆÖ EòÉ®úEò|ÉEò®úhɨÉjÉ ÊxÉ´ÉÊä ¶ÉiɨÉ* EòiÉÉÇ , Eò¨ÉÇ , Eò®úhɨÉ, ºÉ¨|ÉnùÉxɨÉ, +{ÉÉnùÉxɨÉ , +ÊvÉEò®úhÉÆ SÉÊä iÉ EòÉ®úEòÉÊhÉ ¹É]õÂ* {É`öxÉÉÊvÉMɨÉÉ&  EòÉ®úEò|ÉEò®úhɺlÉÉxÉÉÆ ºÉjÚ ÉÉhÉÉÆ {É`öxɨÉ *  ºÉjÚ ÉºªÉ ´ÉËÞ kÉ ´ÉnùÊiÉ Ê±ÉJÉÊiÉ SÉ*  ºÉjÚ ÉÉhÉÉÆ ºÉÉnä ùɽþ®úhÉÆ ´ªÉÉJªÉÉxÉÆ ´ÉnùÊiÉ Ê±ÉJÉÊiÉ SÉ *  EòÉ®úEòÉÊhÉ Ê´ÉÊ´ÉSªÉ ´ÉCªÉ¹ä ÉÖ |ɪÉRÖ ó Hòä * ò 58

{ÉÉ`ö& - 6 EòÉ®úEò|ÉEò®úhɨÉ +ɨÉÖJɨÉ +ɶɪÉ|ÉEòɶÉxɨɴä É ¦ÉɹÉÉhÉÉÆ {É®ú¨ÉÉä vɨÉ&Ç * ±ÉÉEä òä ¶É¤nùÉ& +{ɶɤnùÉ& SÉ |ɪÉVÖ ªÉxiÉ*ä iÉjÉ Eò& ¶É¤nù& Eò& +{ɶɤnù& <ÊiÉ ÊxÉhÉªÇ Éä ´ªÉÉEò®úhÉYÉÉxɨÉ +´É¶ªÉ¦Æ ÉÉÊ´É* ¦ÉÉ®úiɹä ÉÖ |ÉʺÉrùä¹ÉÖ ºÉºÆ EòÞ iÉ´ªÉÉEò®hÉúOÉxlɹä ÉÖ |ÉlɨɺlÉÉxɨÉɴɽþÊiÉ {ÉÉÊhÉxÉ&ä +¹]õÉvªÉɪÉÒ ({ÉÉÊhÉxÉҪɨÉ ) * iÉnÂù GòÉäb÷ÒEÞòiªÉ ¸ÉÒ¨ÉiÉÉ ¦É]Âõ]õÉäÊVÉnùÒÊIÉiɨɽþɶɪÉäxÉ Ê´É®úÊSÉiÉÆ ¦É´ÉÊiÉ ‘ ´Éªè ÉÉEò®úhÉʺÉrùÉxiÉEòɨè ÉnÖ ùÒ ’* <¨ÉɨÉÉvÉÉ®úÒEòÞ iªÉ +xÉEä òä OÉxlÉÉ& ºÉ¨É{Ö É±É¦ªÉxiÉä * iÉtlÉÉ ´ªÉÉEò®úhÉä - ʺÉrùÉxiÉEòɨè ÉnÖ ùÒ , |ÉÉfè ø¨ÉxÉÉ®ä ú¨ÉÉ , ¶É¤nùEòɺè iÉ¦Ö É& , ´Éªè ÉÉEò®úhÉ¦É¹Ú ÉhÉEòÉÊ®úEòÉ SÉÊä iÉ OÉxlÉSÉiÉ¹Ö ]õªÉ¨É * ´Éªè ÉÉEò®úhÉʺÉrùÉxiÉEòɨè ÉnÖ ùÒiÉ& º´ÉÒEòÞ iÉÉ%ä ªÉÆ ¦ÉÉMÉ& * ‘Eò®úÉÊä iÉ’ - ÊGòªÉÉÆ ÊxÉ´ÉiÇ ÉªÇ ÉÊiÉ <ÊiÉ EòÉ®úEò¨É * ÊGòªÉÉVÉxÉEòÆ EòÉ®úEòʨÉiªÉlÉ&Ç * ‘EòÉ®úEòÉÎx´ÉiÉÉ ÊGòªÉÉ ´ÉÉCªÉ¨ÉÂ’ <iªÉiÉ& ´ÉÉCªÉÉlÉÉÇxÉÉÆ OɽþhÉÉªÉ |ɪÉÉäMÉÉªÉ SÉ Eò®úEòÆ {É`öɨÉ&* 1. |ÉlɨÉÉʴɦÉÊHò& ºÉjÚ É¨É - 1 |ÉÉÊiÉ{ÉÊnùEòÉlÉÊÇ ±ÉRó MÉ{ÉÊ®ú¨ÉÉhÉ´ÉSÉxɨÉÉjÉä |ÉlɨÉÉ * 2-3-46 |ÉÉÊiÉ{ÉÊnùEòÉlÉǨÉÉjÉä ʱÉRÂóMɨÉÉjÉÉtÉÊvÉCªÉä {ÉÊ®ú¨ÉÉhɨÉÉjÉä ºÉÆJªÉɨÉÉjÉä SÉ |ÉlɨÉÉ ºªÉÉiÉ * ÊxɪÉiÉÉ{ä ÉκlÉÊiÉEòÉ& |ÉÉÊiÉù{ÉÊnùEòÉlÉÉ&Ç * ¨ÉÉjÉɶɤnùºªÉ |ÉiªÉEä òÆ ªÉÉMä É&* +ʱÉRó MÉÉ& ÊxɪÉiÉʱÉRó MÉɶSÉ |ÉÉÊiÉ{ÉÊnùEòÉlÉ¨Ç ÉÉjÉä <iªÉºªÉ =nùɽþ®úhÉÉÊxÉ ºÉÎxiÉ- =SSÉ&è , xÉÒSÉ&è , EòÞ ¹hÉ&, ¸ÉÒ&, YÉÉxɨÉ * +ÊxɪÉiÉʱÉRó MÉɺiÉÖ 59

ʱÉRó MɨÉÉjÉÉÊvÉCªÉºªÉ- iÉ]õ&, iÉ]õÒ, iÉ]õ¨É* {ÉÊ®ú¨ÉÉhɨÉjÉä - pùÉhä ÉÉä µÉÒʽþ&* ´ÉSÉxÉÆ ºÉJÆ ªÉÉ - BEò&, uùÉè , ¤É½þ´É& * Ê]õ{{ÉÊhÉ& - ‘+lÉ´Ç ÉnvÉÉiÉ®Ö ú|ÉiªÉªÉ& |ÉÉÊiÉ{ÉÊnùEò¨ÉÂ’ - vÉÉiÉÆÖ |ÉiªÉªÉ,Æ |ÉiªÉªÉÉxiÉ,Æ SÉ ´ÉVÉÊÇ ªÉi´ÉÉ +lÉ´Ç ÉiÉ ¶É¤nùº´É°ü{ÉÆ ¦É´ÉÊiÉ |ÉÉÊiÉ{ÉÊnùEò¨É* ®úɨÉ, ±ÉiÉÉ, ´ÉIÞ É <iªÉÉnùªÉ& * ªÉκ¨ÉxÉ |ÉÉÊiÉ{ÉÊnùEòä =SSÉÉÊ®úiÉä ªÉºªÉÉlÉºÇ ªÉ ÊxɪɨÉxä É ={ÉκlÉÊiÉ& ºÉ& iÉnùlÉ&Ç ÊxɪÉiÉÉ{ä ÉκlÉÊiÉEò& * ®úɨÉ& <iªÉHÖ òä nùɶɮúÊlÉ®úɨÉ& OÉÉÁ& * +ʱÉRÂóMÉÉ& +´ªÉªÉ¶É¤nùÉ&* EÞò¹hÉ& ´ÉɺÉÖnäù´É{ÉÖjÉ& EÞò¹hÉ& * ºÉ SÉ ÊxɪÉiÉ{ÉÖÄα±ÉRÂóMÉ& * ¸ÉÒ& - ÊxɪÉiɺjÉÒʱÉRó MÉ&* YÉÉxɨÉ - ÊxɪÉiÉxÉ{ɺÆÖ ÉEòʱÉRó MÉ&* +ÊxɪÉiÉʱÉRó MÉÉ& <iªÉHÖ òä |ÉÉÊiÉ{ÉÊnùEòÉlÉxæ É ºÉ½þ ʱÉRó MɨÉ +ÊvÉEòiɪÉÉ ¤ÉÉvä ÉʪÉiÉÆÖ |ÉlɨÉÉʴɦÉÊHò& ={ɪÉVÖ ªÉiÉä <iªÉlÉ&Ç * ºÉjÚ É¨É - 2 ºÉ¨¤ÉÉvä ÉxÉä SÉ * 2-3-47 ºÉ¨¤ÉÉvä ÉxÉä SÉþ |ÉlɨÉÉ ºªÉÉiÉ * ½þä ! ®úÉ¨É ¨ÉÉÆ ®úIÉiÉÖ * Ê]õ{{ÉÊhÉ& - +ʦɨÉJÖ ÉÒEòÞ iªÉ YÉÉxÉÆ ºÉ¨¤ÉÉvä ÉxɨÉ * |ÉÉÊiÉ{ÉÊnùEòÉlÉxæ É ºÉ½þ ºÉ¨Æ ¤ÉÉvä ÉxÉ%ä ÊvÉEòä MɨªÉ¨ÉÉxÉä +Ê{É |ÉlɨÉÉ ºªÉÉiÉ <ÊiÉ ºÉjÚ ÉÉlÉ&Ç * ½þä ®úÉ¨É ! i´ÉÆ MÉSUô * +jÉ ®úÉ¨É <ÊiÉ ºÉ¨¤ÉÉvä ÉxÉÉ ¦É´ÉÊiÉ * 2. ÊuùiÉÒªÉÉʴɦÉÊHò& ºÉjÚ É¨É -3 EòiÉ®ÇÖ úÒÎ{ºÉiÉiɨÉÆ Eò¨ÉÇ * 1-4-49 EòiÉ&ÇÖ ÊGòªÉªÉÉ +É{iÉÊÖ ¨É¹]õiɨÉÆ EòÉ®úEòÆ Eò¨ÉºÇ ÉYÆ ÉÆ ºªÉÉiÉ * +{iÉ¨Ö É <¹]õ¨É <ÎÇ {ºÉiɨÉ * +iªÉxiɨÉÒÎ{ºÉiɨÉ <ÎÇ {ºÉiÉiɨɨÉ* ®úɨÉ& +Énä ùxÉÆ ¦ÉRÖ ó Hòä <iªÉjÉ <¹]õiɨÉ& +Énä ùxÉ& * ®úɨÉ& {ɪɺÉÉ +Énä ùxÉÆ ¦ÉRÖ ó Hòä <iªÉjÉ <¹]õiɨÉ& +Énä ùxÉ& ¦É´ÉÊiÉ * iÉxä É iÉnùä´É Eò¨É*Ç EòiÉ&ÇÖ <ÎÇ {ºÉiÉiɨÉÆ Eò¨ÉÇ <ÊiÉ {ÉnùSUôänù& * EòiÉ&ÇÖ <ÊiÉ ÊEò¨É ? ¨ÉÉ¹É¹ä ´É·ÉÆ ¤ÉvxÉÉÊiÉ <iªÉjÉ EòiÉ{ÇÞ ÉnùºªÉɦÉÉ´Éxä É ¨ÉɹÉ{ÉnùºªÉ xÉ Eò¨ÉºÇ ÉYÆ ÉÉ * 60

ºÉjÚ É¨É - 4 Eò¨ÉÊÇ hÉ ÊuùiÉÒªÉÉ * 2-3-2 +xÉʦÉʽþiÉä Eò¨ÉÊÇ hÉ ÊuùiÉÒªÉÉ ºªÉÉiÉ * ½þË®ú ¦ÉVÉÊiÉ * +ʦÉʽþiÉä iÉÖ Eò¨ÉÉnÇ ùÉè |ÉlɨÉÉ B´É * ½þÊ®ú& ºÉ´ä ªÉiÉ*ä ±ÉI¨ªÉÉ ºÉÊä ´ÉiÉÉä ½þÊ®ú&* +ʦÉvÉÉxÉÆ SÉ |ÉɪÉhä É ÊiÉRó EòÞ kÉÊrùiɺɨÉɺÉ&è * C´ÉÊSÉiÉ ÊxÉ{ÉÉiÉxä É +ʦÉvÉÉxɨÉ * Ê]õ{{ÉÊhÉ& - ¦ÉHò& ½þË®ú ¦ÉVÉÊiÉ <ÊiÉ ´ÉÉCªÉä ¦ÉHòºªÉ ¦ÉVÉxÉÊGòªÉªÉÉ |ÉÉ{iÉ¨Ö É <ÎÇ {ºÉiÉiɨÉ& ½þÊ®ú& * iÉxä É ½þÊ®ú& Eò¨ÉÇ * ½þÊ®ú& ºÉ´ä ªÉiÉä <iªÉjÉ ‘iÉä’ <ÊiÉ ÊiÉRó |ÉiªÉªÉxä É Eò¨ÉÇ +ʦÉʽþiɨÉ * ±ÉI¨ªÉÉ ºÉÊä ´ÉiÉ& ½þÊ®ú& <ÊiÉ ´ÉÉCªÉä ºÉÊä ´ÉiÉ& <iªÉºªÉ iÉ& (Hò) <ÊiÉ EòÞ iÉ| ÉiªÉªÉxä É Eò¨ÉÇ +ʦÉʽþiɨÉ * ¶ÉiªÉ& (¶ÉiÉxä É GòÒiÉ&) +·É& <iªÉjÉ ‘ªÉ’ <ÊiÉ iÉÊrùiÉ|ÉiªÉªÉxä É Eò¨ÉÇ +ʦÉʽþiɨÉ* |ÉÉ{iɨÉ =nùEòÆ ªÉÆ ºÉ& |ÉÉ{iÉÉnä ùEòÉä OÉɨÉ& <iªÉjÉ ¤É½þÖµÉÒʽþºÉ¨ÉɺÉxä É Eò¨ÉÇ +ʦÉʽþiɨÉ * iÉxä É iÉjÉ Eò¨ÉÊÇ hÉ |Élɨɴè É* +´ÉÊè ¨É SÉxè ÉÉÆ +xÉPÉÊä iÉ ÊEòxiÉÖ ±ÉÉEä òÉ{É´ÉÉnùÉä ¤É±É´ÉÉxÉ ¨ÉiÉɨä Éä - +jÉ ‘<ÊiÉ’ <ÊiÉ ÊxÉ{ÉÉiÉùäxÉ +ʦÉʽþiÉi´ÉÉiÉ +xÉPÉɶɤnùÉiÉ |ÉlɨÉÉ * ºÉjÚ É¨É -5 +EòÊlÉiÉ\\SÉ * 1-4-59 +{ÉÉnùÉxÉÉÊnùʴɶɹä É&è +Ê´É´ÉÊIÉiÉÆ EòÉ®úEòÆ Eò¨ÉºÇ ÉYÆ ÉÆ ºªÉÉiÉ* +EòÊlÉiÉÆ SÉ <ÊiÉ {ÉnùSUôänù&* ´ÉÉÌiÉEò¨É ‘ nùÖÁÉSÉ{ ÉSÉn ùhb÷¯ûÊvÉ|ÉÎSUôÊSÉ¥É¶Ú ÉɺÉÊÖ VɨÉlÉ¨Â É¹Ö ÉɨÉ * Eò¨ÉªÇ ÉCÖ ºªÉÉnùEòÊlÉiɨÉ iÉlÉÉ ºªÉÉzÉÒ¾þEòÞ ¹´É½þɨÉ * * ’ (nùÖ½þ - ªÉÉSÉ - {ÉSÉ- nùhb÷ - ¯ûÊvÉ- |ÉÊSUô - ÊSÉ - ¥ÉÚ - ¶ÉɺÉÖ - ÊVÉ - ¨ÉlÉ - ¨É¹Ö ÉɨÉ * Eò¨ÉªÇ ÉCÖ ºªÉÉn-ù +EòÊlÉiÉÆ iÉlÉÉ ºªÉÉiÉ xÉÒ - ¾þ - EòÞ ¹É - ´É½þɨÉ ) * nùÖ½þÉnùÒxÉÉÆ uùÉnù¶ÉÉxÉÉÆ iÉlÉÉ xÉÒ |ɦÉiÞ ÉÒxÉÉÆ SÉiÉhÖ ÉÉÈ SÉ Eò¨ÉhÇ ÉÉ ªÉtVÖ ªÉiÉä iÉnùä´É +EòÊlÉiÉÆ Eò¨ÉÊæ iÉ {ÉÊ®úMÉhÉxÉÆ EòiÉ´Ç ªÉʨÉiªÉlÉ&Ç * +ºªÉ |É´ÉÊÞ kÉ& ªÉjÉ ¦É´ÉÊiÉ iÉjÉ ‘EòkÉ®ÇÖ úÒÎ{ºÉiÉiɨÉÆ Eò¨ÉÇ’ <ÊiÉ ºÉjÚ Éhä É ÊºÉrùÆ |ÉvÉÉxÉÆ Eò¨ÉÇ ¦É´ÉÊiÉ * iÉÉoù¶ÉEò¨ÉhÇ ÉÉ ªÉHÖ ò¨É +{ÉÉnùxɨÉ, ºÉ¨|ÉnùÉxɨÉ, +ÊvÉEò®úhÉÆ ´ÉÉ 61

¦É´ÉÊiÉ* iÉjÉ +{ÉÉnùÉxÉi´Éxä É +Ê´É´ÉIÉɪÉÉÆ Eò¨ÉºÇ ÉYÆ ÉÉ ¦É´ÉÊiÉ * +xÉxä É ºÉjÚ Éhä É ªÉºªÉ Eò¨ÉºÇ ÉYÆ ÉÉ iÉnùÂMÉÉhè ÉÆ Eò¨ÉÇ <ÊiÉ =SªÉiÉä * BiÉä ÊuùEò¨ÉEÇ òÉ& vÉÉiÉ´É& vÉÉiÉÖ& ÊGòªÉÉ =nùɽþ®úhɨÉ nÖù½Âþ nùÉäÎMvÉ ®ú¨ÉhÉ& MÉÉÆ nùÉäÎMvÉ {ɪÉ& {ÉSÉ {ÉSÉÊiÉ, {ÉSÉiÉä ¨ÉÉiÉÉ iÉhb÷Ö±ÉÉxÉ +Énä ùxÉÆ {ÉSÉÊiÉ* ªÉÉSÉ ªÉÉSÉiÉä ´ÉɨÉxÉ& ¤É豃 ªÉÉSÉiÉä ´ÉºÉÖvÉɨÉ nùhb÷ nùhb÷ªÉÊiÉ xªÉɪÉÉÊvÉ{É& SÉÉ®ä úÉxÉ ¶ÉiÉÆ nùhb÷ªÉÊiÉ * ¯ûvÉ ¯ûhÉÊrù +VɪÉ& ʶɶÉÆÖ +´É¯ûhÉÊrù MÉ½Þ þ¨É * |ÉSUÂô {ÉÞSUôÊiÉ {ÉÊlÉEò& ®úÊIÉ{ÉÖ¯û¹ÉÆ {ÉxlÉÉxÉÆ {ÉSÞ UôÊiÉ * ÊSÉ\\É ÊSÉxÉÉäÊiÉ ´ÉÉxÉ®ú& ´ÉÞIɨÉ +´ÉÊSÉxÉÉÊä iÉ ¡ò±ÉÉÊxÉ * ¥É\\Ú É ¥ÉiÚ Éä @ñʹÉ& ʶɹªÉÆ vɨÉÈ ¥ÉiÚ Éä ¶ÉÉκiÉ ´ÉÉ * ¶ÉɺÉÖ ¶ÉÉκiÉ Ê{ÉiÉÉ {ÉÖjÉÆ vɨÉÈ ¶ÉÉκiÉ * ÊVÉ VɪÉÊiÉ ®úɨÉ& ¶ÉiÉÆ VɪÉÊiÉ JÉ®ú¨É * ¨ÉlÉ ¨ÉlxÉÉÊiÉ näù´ÉÉ& ºÉvÖ ÉÉÆ IÉÒ®úÊxÉËvÉ ¨ÉlxÉÉÊiÉ* ¨Éֹɠ¨ÉÖ¹hÉÉÊiÉ SÉÉä®ú& nùä´ÉnùkÉÆ ¶ÉiÉÆ ¨É¹Ö hÉÉÊiÉ* hÉÒ\\É xɪÉÊiÉ ®úÉVÉÒ´É& OÉɨɨÉ +VÉÉÆ xɪÉÊiÉ * ¾þ\\É ½þ®úÊiÉ ®úÉVÉä¶É& OÉɨɨÉ +VÉÆ ½þ®úÊiÉ * EÞò¹É Eò¹ÉÇÊiÉ MÉÉäÊ´Éxnù& OÉɨɨÉ +VÉÆ Eò¹ÉÇÊiÉ* ´É½Âþ ´É½þÊiÉ ¦É]õ& OÉɨɨÉ +·ÉÆ ´É½þÊiÉ* +lÉÊÇ xɤÉxvÉxɪä ÉÆ ºÉYÆ ÉÉ * BiÉnùlÉEÇ òvÉÉiÉ´É& +Ê{É ÊuùEò¨ÉEÇ òÉ& B´É * ªÉlÉÉ - ʦÉIÉiÉ,ä ¦ÉɹÉiÉ,ä ´ÉÊHò* =nùÉ&- ¤ÉË±É Ê¦ÉIÉiÉä ´ÉºÉvÖ ÉɨÉ* ʶɹªÉÆ vɨÉÈ ¦ÉɹÉiÉä * +ʦÉvÉkÉ,ä ´ÉÊHò <iªÉÉÊnù* Ê]õ{{ÉÊhÉ& - Eòɺä ɱɮúÉVÉ{ÉjÖ É& i´ÉÉÆ Eòɶè ɱÉÆ ´ÉSÉÉ%ä ¥É´ÉÒiÉ * ´ÉxÉÉEè òºÉɨÉ +ÊvÉ{É& i´ÉÉÆ ¦ÉpùÆ +{ÉSÞ UôiÉ * 62

ºÉjÚ É¨É - 6 MÉÊiɤÉÊÖ rù|ÉiªÉ´ÉºÉÉxÉÉlÉ¶Ç É¤nùEò¨ÉÉEÇ ò¨ÉEÇ òÉhÉɨÉÊhÉEòiÉÉÇ ºÉ hÉÉè * 1-4-52 MÉiªÉÉtlÉÉxÇ ÉÉÆ ¶É¤nùEò¨ÉhÇ ÉɨÉ +Eò¨ÉEÇ òÉhÉÉÆ SÉ +hÉÉè ªÉ& EòiÉÉÇ ºÉ hÉÉè Eò¨ÉÇ ºªÉÉiÉ * MÉÊiÉ& MɨÉxɨÉ* ¤ÉÊÖ rù& +´ÉMɨÉxɨÉ* |ÉiªÉ´ÉºÉÉxÉÆ ¦ÉIÉhɨÉ * ¶É¤nùEò¨ÉÉÇ - ¶É¤nù& Eò¨ÉÇ (¶±ÉÉEä ò&, MÉt¨É, ¨ÉxjÉ&) B¹ÉÉÆ iÉä ¶É¤nùEò¨ÉÉhÇ É&* +Eò¨ÉEÇ ò&- ªÉºªÉ vÉÉi´ÉlÉºÇ ªÉ Eò¨ÉÇ B´É xÉ ºÉ¦Æ É´ÉÊiÉ ºÉ <ÊiÉ* +ÊhÉ - Eòä ´É±ÉɴɺlÉɪÉÉ,Æ hÉÉè |É®ä úhÉɴɺlÉɪÉɨÉ <iªÉlÉ&Ç * =nùɽþ®úhɨÉ ¶ÉjÉxÚ ÉMɨɪÉiÉ º´ÉMÉÈ ´Énä ùÉlÉÈ º´ÉÉxÉ´Énä ùªÉiÉ* +ɶɪÉSSÉɨÉiÞ ÉÆ nùä´ÉÉxÉ ´Énä ù¨ÉvªÉÉ{ɪÉiÉ ʴÉÊvɨÉ* +ɺɪÉiÉ ºÉʱɱÉä {ÉlÞ ´ÉÓ, ªÉ& ºÉ ¨Éä ¸ÉÒ½þÊ®úMÉÊÇ iÉ& * +hªÉxiÉɴɺlÉÉ (Eòä ´É±ÉÉ&) hªÉxiÉɴɺlÉÉ (|É®ä úhÉÉ&) ¶ÉÉjÉ´É& º´ÉMÉ¨Ç É +MÉSUôxÉ * ¸ÉÒ½þÊ®ú& ¶ÉjÉxÚ É º´ÉMÉ¨Ç É +MɨɪÉiÉ * º´Éä ´Énä ùÉlÉ¨Ç É +Ê´ÉnùÖ&* ¸ÉÒ½þÊ®ú& º´ÉÉxÉ ´Énä ùÉlÉ¨Ç É +´Énä ùªÉiÉ * nùä´ÉÉ& +¨ÉiÞ É¨É +ɶxÉxÉ * ¸ÉÒ½þÊ®ú& nùä´ÉÉxÉ +¨ÉiÞ É¨É +ɶɪÉiÉ* ʴÉÊvÉ& ´Énä ù¨É +vªÉiè ÉÉ * ¸ÉÒ½þÊ®ú& ´Énä ùÆ Ê´ÉÊvɨÉ +vªÉÉ{ɪÉiÉ * {ÉlÞ ´ÉÒ ºÉʱɱÉä +ɺiÉ * ¸ÉÒ½þÊ®ú& ºÉʱɱÉä {ÉlÞ ´ÉҨɠ+ɺɪÉiÉ * ¤ÉɱÉ& Ê´ÉtɱɪÉÆ MÉSUôÊiÉ * Ê{ÉiÉÉ ¤ÉɱÉÆ Ê´ÉtɱɪÉÆ MɨɪÉÊiÉ* UôÉjÉ& ¶±ÉÉEä òÉlÉÈ ¤ÉÉvä ɪÉÊiÉ * MÉ¯Ö û& UôÉjÉÆ ¶±ÉÉEä òÉlÉÈ ¤ÉÉvä ɪÉÊiÉ* ʶɶÉ&Ö +Énä ùxÉÆ ¦ÉRÖ ó EòiÉ*ä ¨ÉÉiÉÉ Ê¶É¶É¨Ö É +Énä ùxÉÆ ¦ÉÉVä ɪÉÊiÉ* ¤ÉɱÉ& MÉtÆ {É`öÊiÉ * +vªÉÉ{ÉEò& ¤ÉɱÉÆ MÉtÆ {ÉÉ`öªÉÊiÉ* ´ÉrÞ ù& ={ÉʴɶÉÊiÉ * iɯûhÉ& ´ÉrÞ ¨É ={ɴɶä ɪÉÊiÉ* ºÉjÚ É¨É -7 ¾þGòÉ®ä úxªÉiÉ®úºªÉɨÉ * 1-4-53 ¾þGòÉ®ä úhÉÉè ªÉ& EòiÉÉÇ ºÉ hÉÉè ´ÉÉ Eò¨ÉÇ ºªÉÉiÉ * ½þÉ®úªÉÊiÉ , EòÉ®úªÉÊiÉ, ¦ÉiÞ ªÉ¨É ¦ÉiÞ ªÉxä É ´ÉÉ PÉ]õ¨É* =nùÉ&- VÉÒ¨ÉiÚ ÉùäxÉ º´ÉEòÖ ¶É±É¨ÉªÉÓ ½þÉ®úʪɹªÉxÉ |É´ÉÊÞ kɨÉ* nù¶É®úlÉ& ÊuùVÉ&è ÊuùVÉÉxÉ ´ÉÉ VÉÉiÉEò¨ÉÉÊÇ nùEò¨É +EòÉ®úªÉiÉ* 63

ºÉjÚ É¨É -8 +ÊvɶÉÒRóºÂ lÉɺÉÉÆ Eò¨ÉÇ* 1-4-46 +ÊvÉ{É´Ú ÉÉhÇ ÉÉÆ ¶ÉÒRó , ºlÉÉ , +ɺÉ vÉÉiÉxÚ ÉɨÉ +ÉvÉÉ®ú& Eò¨ÉÇ ºªÉÉiÉ * =nùÉ: -½þÊ®ú& ´ÉEè òÖ h`ö¨É +ÊvɶÉiä É,ä +ÊvÉÊiɹ`öÊiÉ, +vªÉɺiÉ*ä nù¶É®úlÉ& ˺ɽþɺÉxɨÉ +vªÉɺiÉä * ºÉjÚ É¨É -9 ={ÉÉx´ÉvªÉÉRó ´ÉºÉ& * 1-4-48 ={ÉÉÊnù{É´Ú ÉºÇ ªÉ ´ÉºÉiÉ®ä úÉvÉÉ®ú& Eò¨ÉÇ ºªÉÉiÉ * +ÉÊnù ¶É¤nùäxÉ +xÉÖ , +ÊvÉ, +ÉRó <iªÉiä Éä ={ɺÉMÉÉ&Ç ºÉÚSªÉxiÉä* =nùÉ: - ½þÊ®ú& ´ÉEè òÖ h`ö¨É ={ɴɺÉÊiÉ, +xÉ´Ö ÉºÉÊiÉ, +ÊvɴɺÉÊiÉ* {ÉÉ®è úÉ& xÉMÉ®¨É ={ɴɺÉÎxiÉ, +xÉ´Ö ÉºÉÎxiÉ, +ÊvɴɺÉÎxiÉ* +ªÉÉvä ªÉɨÉ +vªÉ´Ö ÉÉºÉ ¦É®úiÉ& * ®úÉ´ÉhÉ& +ÊJɱÉ&è ®úÉIɺÉ&è ºÉÉEòÆ ±ÉRó EòɨÉ +vªÉ´Ö ÉɺÉ* ´ÉÉÌiÉEò¨É ‘+¦ÉCÖ iªÉlÉºÇ ªÉ xÉ ’ ´ÉxÉä ={ɴɺÉÊiÉ * ´ÉxÉä ¦ÉIÉhÉÆ Ê´ÉxÉÉ ´ÉºÉÊiÉ <iªÉlÉ&Ç * ´ÉÉÌiÉEò¨É ‘=¦ÉºÉ´ÉiÇ ÉºÉÉ&ä EòɪÉÉÇ ÊvÉMÉ{Ö ÉªÉÉÊÇ nù¹ÉÖ ÊjɹÉ*Ö ÊuùiÉÒªÉÉ©ÉÊä b÷iÉÉxiɹä ÉÖ iÉiÉÉ%ä xªÉjÉÉÊ{É où¶ªÉiÉ*ä * ’ =¦ÉªÉiÉ& EòÞ ¹hÉÆ MÉÉ{ä ÉÉ& * ºÉ´ÉiÇ É& EòÞ ¹hÉÆ MÉÉ{ä ÉÉ&* ÊvÉMÉ EòÞ ¹hÉɦÉHò¨É * ={ɪÉ{ÇÖ ÉÊ®ú ±ÉÉEä òÆ ½þÊ®ú& * +vªÉÊvÉ ±ÉÉEä ò¨É* +vÉÉ%ä vÉÉä ±ÉÉEä ò¨É* ÊvÉÊMɨɨÉɴɺlÉɨÉ (Sɨ{É®Ú úɨÉɪÉhÉ)ä ÊvÉMÉ iÉɨɴɺlÉÉÆ Eò¨É`öä·É®úºªÉ (¸ÉÒEòÞ ¹hÉʴɱÉɺɨÉ) ÊvÉMɺiÉÖ ¨ÉÉÆ ºÉi´É®úEòÉªÉ¨Ç ÉxlÉ®ú¨É (xɹè ÉvÉ)ä ÊvÉMVÉɱ¨ÉÉxÉ (=kÉ®ú®úɨÉSÉÊ®úiÉ)ä 64

´ÉÌiÉEò¨É ‘+ʦÉiÉ& {ÉÊ®úiÉ& ºÉ¨ÉªÉÉÊxÉEò¹ÉɽþÉ|ÉÊiɪÉÉMä É%ä Ê{É ’ +ʦÉiÉ& MÉ¯Ö ûÆ Ê¶É¹ªÉÉ& * {ÉÊ®úiÉ& OÉɨɨÉ* OɨÉÆ ºÉ¨ÉªÉÉ xÉnùÒ* ÊxÉEò¹ÉÉ ±ÉRó EòɨÉ* ½þÉ EòÞ ¹hÉɦÉHò¨É* ¤É¦Ö ÉÊÖ IÉiɨÉ xÉ |ÉÊiɦÉÉÊiÉ ÊEòÎ\\SÉiÉ * ºÉjÚ É¨É -10 EòɱÉÉv´ÉxÉÉä®úiªÉxiÉºÉªÆ ÉÉäMÉä * 2-3-5 <½þ ÊuùiÉÒªÉÉ * EòɱɺªÉ +v´ÉxɶSÉ (¨ÉÉMÉºÇ ªÉ) MÉhÖ Éxä É ÊGòªÉªÉÉ pù´ªÉhä É SÉ ÊxÉ®úxiÉ®úºÉªÆ ÉÉMä Éä MɨªÉä EòɱɺªÉ +v´ÉxɶSÉ ÊuùiÉÒªÉÉ ¦É´ÉÊiÉ * ¨ÉɺÉÆ Eò±ªÉÉhÉÒ * ¨ÉɺɨÉvÉÒiÉ*ä ¨ÉɺÉÆ MÉbÖ ÷vÉÉxÉÉ& * Gòɶä ÉÆ EòÖ Ê]õ±ÉÉ xÉnùÒ * Gòɶä ɨÉvÉÒiÉ&* Gòɶä ÉÆ ÊMÉÊ®ú& * Ê]õ{{ÉÊhÉ& - +iªÉxiÉºÉªÆ ÉÉMä É& - ÊxÉ®úxiÉ®úºÉªÆ ÉÉMä É&* MÉÖhÉÊGòªÉÉ - pù´ªÉè& EòɱÉÉv´ÉxÉÉ&ä +Ê´ÉÎSUôzɺÉƪÉÉäMÉä MɨªÉä ÊuùiÉÒªÉÉ ºªÉÉiÉ <iªÉlÉ&Ç * Eò±ªÉÉhÉÒ ¨ÉRó MɱɴÉÉxÉ* MÉhÖ ÉÉiªÉxiÉºÉªÆ ÉÉMä ɺªÉ =nùɽþ®úhɨÉ - ¨ÉɺÉÆ Eò±ªÉÉhÉÒ * ¨ÉɺÉÆ ¨ÉRó MɱÉÉiä ºÉ´É&* ÊGòªÉÉiªÉxiÉºÉªÆ ÉÉMä ɺªÉ =nùɽþ®úhɨÉ - ¨ÉɺɨÉvÉÒiÉ*ä ºÉ{iÉɽþ¨ÉvÉÒiÉä * BEò¨ÉÊ{É ÊnùxɨÉ* +xÉ{ɽþÉªÉ {É`öÊiÉ <iªÉlÉ&Ç * pù´ªÉÉiªÉxiÉºÉªÆ ÉÉMä ɺªÉ =nùɽþ®úhɨÉ - ¨ÉɺÉÆ MÉbÖ ÷vÉÉxÉÉ& * (¦É¹Þ ]õªÉ´ÉÉ& - ¨É±É{ÉÉbæ ÷Ò <ÊiÉ Eòè ®ú±ªÉ¨É) ¨ÉÉMÉÉiÇ ªÉxiÉºÉªÆ ÉÉMä ɺªÉ =nùɽþ®úhɨÉ - Gòɶä ÉÆ EòÖ Ê]õ±ÉÉ xÉnùÒ * ªÉÉVä ÉxÉÆ {É`öÊiÉ* Gòɶä ÉÆ ÊMÉÊ®&* Gòɶä ɨÉʦɴªÉÉ{ªÉ +Ê´ÉÎSUôzÉiɪÉÉ {É´ÉiÇ ÉÉä ®úÉVÉiÉä <iªÉlÉ&Ç * ‘{ÉÒiÉÉ·ÉMÉxvÉÉ{ɪɺÉÉvÉǨÉɺÉÆ ’ ºÉ¨ÉÉ& ¨ÉºÉuùªÉÆ <iªÉÉÊnù¹ÉÖ xÉè®úxiɪÉÈ ºÉÚSªÉiÉä* ´É¹ÉǦÉÉäMªÉähÉ ¦ÉiÉÖÇ& ªÉIɶSÉGäò(¨ÉäPɺÉxnäù¶É¨ÉÂ) ºÉjÚ É¨É -11 +xiÉ®úÉxiÉ®úhä É ªÉHÖ òä * 2-3-4 <½þ +Ê{É ÊuùiÉÒªÉÉ ºªÉÉiÉ * +xiÉ®úÉ , +xiÉ®úähÉ <iªÉxɪÉÉ&ä ¨ÉvªÉä (Ê´ÉxÉÉ <iªÉlÉ&Ç )* +xiÉ®úÉ i´ÉÉÆ ¨ÉÉÆ ½þÊ®ú& * iÉ´É ¨É¨É SÉ ¨ÉvªÉä ½þÊ®ú <iªÉlÉ&Ç * +xiÉ®úähÉ ½þË®ú xÉ ºÉÖJɨÉÂ* ½þË®ú Ê´ÉxÉÉ ºÉJÖ ÉÆ xÉÉκiÉ <iªÉlÉ&Ç * 65

3. iÉiÞ ÉÒªÉÉ Ê´É¦ÉÊHò& ºÉjÚ É¨É -12 º´ÉiÉxjÉ& EòiÉÉÇ * 1-4-58 ÊGòªÉɪÉÉÆ º´ÉÉiÉxjªÉhä É Ê´É´ÉÊIÉiÉÉ%ä lÉ&Ç EòiÉÉÇ ºªÉÉiÉ * Ê]õ{{ÉÊhÉ&- º´ÉÉiÉxjªÉÆ - |ÉÉvÉÉxªÉ¨É* vÉÉi´ÉlÉ´Ç ªÉÉ{ÉÉ®Éú¸ÉªÉi´É¨É* ¡ò±ÉÉxÉEÖ òÚ ±É´ªÉÉ{ÉÉ®úÉä vÉÉi´ÉlÉ&Ç * ÊGòªÉɸɪÉ& EòiÉÉÇ <ÊiÉ ¡òʱÉiÉÉ%ä lÉ&Ç * Eò¨ÉÉnÇ ùÒxÉɨÉÊ{É º´ÉÉiÉxjªÉÊ´É´ÉIÉɪÉÉÆ EòiÉiÇÞ ´É¨É * =nùÉ: - JÉb÷ÂMÉ& ÊUôxÉÊkÉ* ºlÉɱÉÒ {ÉSÉÊiÉ* PÉ]õ& {ɶªÉÊiÉ* ºÉjÚ É¨É -13 ºÉÉvÉEòiɨÉÆ Eò®úhɨÉ* 1-4-42 ÊGòªÉÉʺÉrùÉè |ÉEòÞ ¹]õÉ{ä ÉEòÉ®úEòÆ EòÉ®úEòÆ Eò®úhɺÉYÆ ÉÆ ºªÉÉiÉ* Ê]õ{{ÉÊhÉ&- ÊGòªÉÉʺÉÊrù& ÊGòªÉÉiä {ÉÊkÉ&* +ÊiɶÉʪÉiÉÆ ºÉÉvÉEòÆ ºÉÉvÉEòiɨɨÉ * ªÉiÉ ´ªÉÉ{ÉÉ®úÉxÉxiÉ®ú¨É ÊGòªÉÉÊxɹ{ÉÊkÉ& iÉiÉù |ÉEòÞ ¹]õ¨É * =nùÉ:- <xpù& ´ÉXÉhä É ´ÉjÞ ÉÆ ½þÎxiÉ* +jÉ <xpùú& EòiÉÉÇ * |ÉÉhÉʴɪÉÉMä É°ü{É¡ò±ÉɸɪÉi´ÉÉiÉ ´ÉjÞ É& Eò¨ÉÇ * |ÉÉhÉʴɪÉÉMä É°ü{ÉÆ ¡ò±ÉÆ ´ÉXÉ|ɪÉÉMä ÉÉxÉxiÉ®ú¨É´ä É ¦É´ÉÊiÉ <ÊiÉ ´ÉXÉ& Eò®úhɨÉ * ®úɨÉ& ¤ÉÉhÉxä É ®úÉ´ÉhÉÆ ½þÎxiÉ* ¤ÉɱÉ& iÉÊÚ ±ÉEòªÉÉ ±ÉJä ÉÆ Ê±ÉJÉÊiÉ* ºÉjÚ É¨É -14 EòiÉEÇÞ ò®úhɪÉÉ&ä iÉiÞ ÉÒªÉÉ* 2-3-18 +xÉʦÉʽþiÉä EòiÉÊÇ ®ú Eò®úhÉä SÉ iÉiÞ ÉÒªÉÉ ºªÉÉiÉ * <xpùähÉ ´ÉXÉhä É ½þiÉÉä ´ÉjÞ É& * <xpùEòiÉEÇÞ ò´ÉXÉEò®úhÉEò- ˽þºÉÉʴɹɪÉÉä ´ÉjÞ É& <iªÉlÉ&Ç * =nùÉ:- ®úɨÉhä É ¤ÉÉhÉxä É ½þiÉÉä ¤ÉÉʱÉ&* +¨É±Éxä É JÉb÷ÂMÉxä É ¦É¯Ú û½þÆ ÊUôxÉÊkÉ* UôÉjÉÉ& ªÉÉxÉxä É Ê´ÉtɱɪÉÆ MÉSUôÎxiÉ* 66

´ÉÉÌiÉEò¨É ‘|ÉEòÞ iªÉÉÊnù¦ªÉ ={ɺÉJÆ ªÉÉxɨÉ ’* |ÉEòÞ iªÉÉ Eòɨä ɱÉ& * |ÉɪÉhä É ´ÉÊè nùEò&* MÉÉjä Éhä É ®úÉPÉ´É& * ºÉ¨Éxä É ½þºÉÊiÉ * pùÉhä ÉÒjɪÉhä É vÉÉxªÉÆ GòÒhÉÉÊiÉ* ¶ÉiÉxä É +VÉÉxÉ MÉ¼Þ hÉÉÊiÉ * ½þ¹Éhæ É MÉɪÉÊiÉ* ºÉJÖ Éxä É nùÖ&JÉxä É ´ÉÉ VÉÒ´ÉÊiÉ* xÉɨxÉÉ xɱÉ&* xÉɨxÉÉ EòÖ ¨¦ÉÉnä ù®ú&* xÉɨxÉÉ {ɨ{ÉÉ * ºÉjÚ É¨É -15 ºÉ½þªÉÖHòä %|ÉvÉÉxÉä* 2-3-19 ºÉ½þÉlÉxæ É ªÉHÖ òä %|ÉvÉÉxÉä iÉiÞ ÉÒªÉÉ ºªÉÉiÉ * ºÉ½þÉlÉEÇ ò{ÉnùÉÊxÉ iÉÖ ºÉÉEòÆ , ºÉÉvÉÈ ºÉ¨É¨É <iªÉÉnÒÊxÉ * Biɹä ÉÉÆ ªÉÉMä Éä BiÉnùlÉEÇ ò{ÉnùÉxÉÉÆ {ɪÉÉªÇ É{ÉnùÉxÉÉÆ SÉ ªÉÉMä É%ä Ê{É iÉiÞ ÉÒªÉÉ ºªÉÉiÉ * ¦É]õäxÉ ºÉ½þÉMÉiÉ& ®úÉVÉÉ * +κ¨ÉxÉ ´ÉÉCªÉä ®úÉVÉÉ EòiÉÉÇ , ¦É]õ& +|ÉvÉÉxɨÉ* =nùÉ:- {ÉjÖ ªÉÉ ºÉÉEò¨ÉÉMÉiÉÉ ¨ÉÉiÉÉ * {ÉjÖ Éhä É ºÉ¨ÉÆ Ê{ÉiÉÉ +ÉMÉSUôÊiÉ* MÉ¯Ö û& ʶɹªÉ&è ºÉÉvÉ¨Ç ÉÉMÉSUôÊiÉ* ‘ ´ÉrÞ ùÉä ªÉxÖ ÉÉ ’ <ÊiÉ {ÉÉÊhÉxÉÒªÉÊxÉnùæ¶ÉÉiÉ ºÉ½þÉÊnùªÉÉMä ÉÆ Ê´ÉxÉÉÊ{É iÉiÞ ÉÒªÉÉ ºªÉÉiÉ * Eòä ¹ÉÊÖ SÉnù´ÉºÉ®ú¹ä ÉÖ ºÉ½þÉÊnù{ÉnùɦÉÉ´É%ä Ê{É iÉiÞ ÉÒªÉÉ ´ÉrÞ ùÉä ªÉxÚ ÉÉ ºÉ½þ {ÉÊ®úSɪÉÉiÉ iªÉVªÉiÉä EòÉʨÉxÉÒʦÉ& * (¦ÉÉVä É|ɤÉxvÉ&) ºÉjÚ É¨É -16 ½þäiÉÉè* 2-3-23 ½þäi´ÉlÉæ iÉiÞ ÉÒªÉÉ ºªÉÉiÉ * ½þºiÉxä É ±ÉJä É& * nùhb÷äxÉ PÉ]õ& * ¦ÉCiªÉÉ {ÉÊÚ VÉiÉÉä ®úɨÉ& * ¡ò±É¨É{ÉÒ½þ ½þäiÉ&Ö * |ɪÉixÉxä É VÉÒ´ÉÊiÉ * +jÉ |ɪÉixɺªÉ VÉÒ´ÉxÉÆ |ÉÊiÉ EòÉ®úhÉi´É¨É* +iÉ& ½þäiÉ¦Ö ÉiÚ ÉÉiÉ |ɪÉixÉÉiÉ iÉiÞ ÉÒªÉÉ +xÉxä É ºÉjÚ Éhä É* Ê]õ{{ÉÊhÉ& - ½þäiÉÊÖ ®ú½þ EòÉ®úhÉ{ɪÉÉªÇ ÉÉä ±ÉÉÊè EòEò& B´É Ê´É´ÉÊIÉiÉ&* +ÉÊnùxÉÉ MÉhÖ ÉÊGòªÉɺÉOÆ É½þ& * pù´ªÉÆ MÉhÖ ÉÆ ÊGòªÉÉÆ SÉ |ÉÊiÉ ªÉVVÉxÉEòÆ iÉjÉ ºÉ´ÉjÇ É Ê´Ét¨ÉÉxÉʨÉiªÉlÉ&Ç * p´ªÉÉÊnùºÉÉvÉÉ®úhÉÆ ÊxÉ´ªÉÉ{Ç ÉÉ®úºÉÉvÉÉ®úhÉÆ SÉ ½þäiÉiÖ ´É¨É * Eò®úhÉi´ÉÆ iÉÖ ÊGòªÉɨÉÉjÉʴɹɪÉÆ ´ªÉÉ{ÉÉ®úÊxɪÉiÉÆ SÉ * ´ÉÉÌiÉEò¨É ‘MɨªÉ¨ÉÉxÉÉÊ{É ÊGòªÉÉ EòÉ®úEòʴɦÉHòÉè |ɪÉÉÊä VÉEòÉ ’ +±ÉÆ ¸É¨Éhä É* ¸É¨Éhä É ºÉÉvªÉÆ xÉÉκiÉ <iªÉlÉ&Ç * <½þ MɨªÉ¨ÉÉxÉÉÆ ºÉÉvÉxÉÊGòªÉÉÆ |ÉÊiÉ ¸É¨É& Eò®úhɨÉ* +±ÉÆ Ê´ÉºiÉ®úähÉ - ʴɺiÉ®úähÉ ¤ÉÉvä ªÉÆ ÊEò¨ÉÊ{É xÉÉκiÉ <iªÉlÉ&Ç * +±ÉÆ ªÉrÖ ùäxÉ, +±ÉÆ nùhb÷xÉxä É, +±ÉÆ ¦ÉÉVä ÉùxÉxä É * +±ÉÆ ¨É½þÒ{ÉÉ±É iÉ´É ¸É¨Éhä É (®úPÉ´Ö É¶Æ É¨É) +±ÉÆ ¦ÉªÉxä ÉÉi¨ÉªÉÉxä Éä (¸ÉÒ®úɨÉÉnä ùxiÉ&) 67

ºÉjÚ É¨É -17 ªÉxä ÉÉRó MÉÊ´ÉEòÉ®ú&* 2-3-20 ªÉxä É +Ró MÉxä É Ê´ÉEòÞ iÉxä É +ÎRó MÉxÉÉä Ê´ÉEòÉ®úÉä ±ÉIªÉiÉä iÉiÉ& iÉiÞ ÉÒªÉÉ ºªÉÉiÉ * +IhÉÉ EòÉhÉ& * +ÊIɺɨ¤ÉΨvÉ EòÉhÉi´ÉÊ´Éʶɹ]õ& <iªÉlÉ&Ç * EòÉhÉ& ®úÉjªÉxvÉ& * {ÉÉnùäxÉ JÉ\\VÉ&* EòhÉxæ É ¤ÉÊvÉ®ú&* 4. SÉiÉlÖ ÉÔ Ê´É¦ÉÊHò& ºÉjÚ É¨É -18 Eò¨ÉhÇ ÉÉ ªÉ¨ÉʦÉ|ÉÊè iÉ ºÉ& ºÉ¨|ÉnùÉxɨÉ * 1-4-32 nùÉxɺªÉ Eò¨ÉhÇ ÉÉ ªÉ¨ÉʦÉ|ÉÊè iÉ ºÉ& ºÉ¨|ÉnùÉxɺÉYÆ É& ºªÉÉiÉ * Ê]õ{{ÉÊhÉ&- ºÉ¨|ÉnùÒªÉiÉä +º¨Éè <ÊiÉ ºÉ¨|ÉnùÉxɨÉ * ºÉjÚ É¨É -19 SÉiÉlÖ ÉÔ ºÉ¨|ÉnùÉxÉä * 2-3-13 ºÉ¨|ÉnùÉxÉ´ÉÉSÉEòÉiÉ ¶É¤nùÉiÉ SÉiÉlÖ ÉÔ Ê´É¦ÉÊHò&* ®úÉVÉÉ Ê´É|ÉÉªÉ MÉÉÆ nùnùÉÊiÉ * Ê{ÉiÉÉ {ÉjÖ ÉÉªÉ ¡ò±ÉÆ nùnùÉÊiÉ* +jÉ {ÉjÖ ÉÆ =Êqù¶ªÉ ¡ò±ÉÆ nùnùÉÊiÉ <iªÉlÉ&Ç * nùÉxɺªÉ Eò¨ÉhÇ ÉÉ ¡ò±Éxä É {ÉjÖ É& =Êqù¶ªÉiÉ*ä MÉ¯Ö û& ʶɹªÉÉªÉ Ê´ÉtÉÆ nùnùÉÊiÉ* ºÉjÚ É¨É -20 xɨÉ& º´ÉÉκiɺ´Éɽþɺ´ÉvÉÉ±É´Æ É¹Éb÷ªÉÉMä ÉÉSSÉ * 2-3-16 BʦÉ& ªÉÉMä Éä SÉiÉlÖ ÉÔ ºªÉÉiÉ* ½þ®úªÉä xɨÉ&* ʴɹhÉ´Éä xɨÉ& * MÉ®Ö ú´Éä xɨÉ& * xɨÉ& ʶɴÉÉªÉ * |ÉVÉɦªÉ& º´ÉκiÉ* +MxɪÉä º´ÉɽþÉ* Ê{ÉiÉ¦Þ ªÉ& º´ÉvÉÉ * +±ÉʨÉÊiÉ {ɪÉÉ{Ç iªÉlÉOÇ É½þhɨÉ * iÉxä É nùèiªÉ¦ä ªÉÉä ½þÊ®ú®ú±ÉÆ |ɦÉ&Ö - ºÉ¨ÉlÉ&Ç , ¶ÉHò& <iªÉÉÊnù* =nùÉ:- iɺªÉɱɨÉä¹ÉÉ IÉÖÊvÉiɺªÉ iÉÞ{iªÉè (®úPÉÖ´ÉƶɨÉÂ)* {ÉÊ®úiÉÉä¹ÉÉªÉ ¨Éä%RÂóMÉÉÊxÉ xÉ |ɦɴÉÎxiÉ * (EÖò¨ÉÉ®úºÉ¨¦É´É¨ÉÂ)* ºÉjÚ É¨É -21 ¯ûSªÉlÉÉxÇ ÉÉÆ |ÉҪɨÉÉhÉ& * 1-4-33 ¯ûSªÉlÉÉxÇ ÉÉÆ vÉÉiÉxÚ ÉÉÆ |ɪÉÉMä Éä Ê|ɪɨÉÉhÉÉ%ä lÉ&Ç ºÉ|Æ ÉnùÉxÉÆ ºªÉÉiÉ* ½þ®úªÉä ®úÉSä ÉiÉä ¦ÉÊHò&* ¤ÉɱÉEòÉªÉ MÉbÖ ÷& ®úÉSä ÉiÉ*ä 68

Ê]õ{{ÉÊhÉ& - |ÉҪɨÉÉhÉ& ºÉ¨É´ÉɪÉxä É |ÉÒiªÉɸɪÉ&* ‘¯ûSÉÂ’ nùÒ{iÉÉ´ÉʦÉ|ÉÒiÉÉè SÉ * nùÒÎ{iÉÊ®ú½þ xÉ ¯ûSªÉlÉ&Ç * iÉlÉÉ SÉ |ÉÒÊiÉVÉxÉEòÉlÉÉxÇ ÉÉʨÉiªÉlÉ&Ç * ºÉjÚ É¨É -22 GÖòvÉpÖù½þäǹªÉÉǺÉÚªÉÉlÉÉÇxÉÉÆ ªÉÆ |ÉÊiÉ EòÉä{É& * 1-4-36 GòÖ vÉÉtlÉÉxÇ ÉÉÆ ªÉÉMä Éä ªÉÆ |ÉÊiÉ EòÉ{ä É& ºÉ& =HòºÉYÆ É& ºªÉÉiÉ * GòÖ vªÉÊiÉ, pùÖÁÊiÉ, <¹Ç ªÉÊÇ iÉ, +ºÉªÚ ÉÊiÉ <iªÉiä ɹä ÉÉÆ iÉi{ɪÉÉªÇ ÉÉhÉÉÆ SÉ |ɪÉÉMä Éä ªÉÆ |ÉÊiÉ EòÉ{ä É& ºÉ& ºÉ|Æ ÉnùÉxɺÉYÆ ÉÉÆ |ÉÉ{xÉÉÊä iÉ <iªÉlÉ&Ç * =nùÉ:- ®ú¨ÉɪÉè GòÖ vªÉÊiÉ, pùÖÁÊiÉ, <¹Ç ªÉÊÇ iÉ, +ºÉªÚ ÉÊiÉ ´ÉÉ* vÉÊxÉEò& nùÊ®úpùÉªÉ GòÖ vªÉÊiÉ* EòÆ ºÉ& EòÞ ¹hÉÉªÉ GòÖ vªÉÊiÉ* ºÉªÚ É&Ç <xpùÉªÉ <¹Ç ªÉÊÇ iÉ* +jÉ <xpùÆ |ÉÊiÉ ºÉªÚ ÉºÇ ªÉ <¹Ç ªÉÉÇ , +iÉ& <xpù& ºÉ|Æ ÉnùÉxɨÉ* Ê]õ{{ÉÊhÉ& - GòÉvä ÉÉ%ä ¨É¹É&Ç * pùɽä þÉ%ä {ÉEòÉ®ú&* <¹Ç ªÉÉ-Ç +IɨÉÉ(+ºÉ½þxɨÉ) +ºÉªÚ ÉÉ MÉhÖ É¹ä ÉÖ nùɹä ÉÉʴɹEòÉ®ú& * ºÉjÚ É¨É -23 ÊGòªÉÉlÉÉ{æ ÉnùºªÉ SÉ Eò¨ÉÊÇ hÉ ºlÉÉÊxÉxÉ& * 2-3-14 ÊGòªÉÉlÉÉÇ ÊGòªÉÉ ={É{ÉnùÆ ªÉºªÉ iɺªÉ ºlÉÉÊxÉxÉÉä +|ɪÉVÖ ªÉ¨ÉÉxɺªÉ iÉ¨Ö ÉxÖ É& Eò¨ÉÊÇ hÉ SÉiÉlÖ ÉÔ ºªÉÉiÉ * ¡ò±É¦ä ªÉÉä ªÉÉÊiÉ * ¡ò±ÉÉxªÉɽþiÉÈÖ ªÉÉÊiÉ* =nùÉ:- ªÉ¶ÉÉvä ÉxÉÉä vÉxä É¨Ö É¹Þ É¨ä ɨÇÖ ÉÉSä É ´ÉxÉÉªÉ - +jÉ ´ÉxÉÉªÉ xÉiä ÉÆÖ <ÊiÉ |ɪÉÉHä ò´ªÉä xÉiä ÉÆÖ <ÊiÉ iÉ¨Ö ÉzÖ ÉxiɺªÉ +|ɪÉÉMä Éä ´ÉxÉÉªÉ <ÊiÉ SÉiÉlÖ ÉÔ (®úPÉ´Ö É¶Æ É¨É) * EòÖ ±ÉÆ SÉ xÉ& ºÉiªÉvÉxÉÆ ¥É´ÉÒ欃 iÉä - iÉ¦Ö ªÉÆ EòlɪÉÉ欃 , i´ÉÉÆ ¤ÉÉvä ÉʪÉiÉ¨Ö É EòlɪÉÉ欃 <iªÉlÉ&Ç * 5. {É\\SɨÉÒʴɦÉÊHò& ºÉjÚ É¨É -24 wÉ´Ö É¨É{ÉɪÉ%ä {ÉÉnùÉxɨÉ * 2-4-24 +{ÉɪÉÉä ʴɶ±É¹ä É& * iÉκ¨ÉxÉ ºÉÉvªÉä ªÉnù wÉ´Ö É¨É +´ÉÊvɦÉiÚ ÉÆ EòÉ®úEòÆ iÉnù +{ÉÉnùÉxÉÆ ºªÉÉiÉ * 69

Ê]õ{{ÉÊhÉ&- wÉ´Ö É¨É - uùªÉÉ&ä ºÉªÆ ÉHÖ ò´ÉºiÉxÖ ÉÉ&ä +xªÉiÉ®úºªÉ SɱÉxÉÉiÉ ʴɶ±É¹ä É& <ÊiÉ ÎºlÉÊiÉ&* iÉjÉ iÉÉoù¶ÉÆ SɱÉxÉɸɪɦÉiÚ ÉÆ wÉ´Ö É¨É * ºÉjÚ É¨É -25 +{ÉÉnùÉxÉä {É\\SɨÉÒ * 2-3-28 +{ÉÉnùÉxÉä {É\\SɨÉÒ Ê´É¦ÉÊHò& ¦É´ÉÊiÉ <iªÉlÉ&Ç * ®ú¹ÉÒnù& OÉɨÉÉnù +ɪÉÉÊiÉ* ¦É]õ& vÉÉ´ÉiÉ& +·ÉÉiÉ {ÉiÉÊiÉ* ½þºiÉÉiÉ ¦ÉÉVÉxÉÆ {ÉiÉÊiÉ* ´ÉÉÌiÉEò¨É ‘ VÉMÖ É{Ö ºÉÉÊ´É®úɨÉ|ɨÉÉnùÉlÉÉxÇ ÉɨÉ{Ö ÉºÉJÆ ªÉÉxɨÉ ’ VÉMÖ É{Ö ºÉÉʴɹɪɺªÉ , Ê´É®úɨÉʴɹɪɺªÉ , |ɨÉÉnùʴɹɪɺªÉ SÉ +{ÉÉnùÉxɺÉYÆ ÉÉ ¦É´ÉÊiÉ* =nùÉ:- {ÉÉ{ÉÉiÉ VÉMÖ É{Ö ºÉiÉ*ä +vɨÉÉiÇ É ʴɮú¨ÉÊiÉ* vɨÉÉiÇ É |ɨÉÉtÊiÉ* EòζSÉiEòÉxiÉÉ Ê´É®ú½þMÉ¯Ö ûhÉÉ º´ÉÉÊvÉEòÉ®úÉiÉ |ɨÉkÉ& - <ÊiÉ ¨ÉPä ɺÉxnùä¶É&* ºÉjÚ É¨É -26 ¦ÉÒjÉÉlÉÉxÇ ÉÉÆ ¦ÉªÉ½þiä É&Ö * 2-4-25 ¦ÉªÉÉlÉÉxÇ ÉÉÆ , jÉÉhÉÉlÉÉxÇ ÉÉÆ SÉ vÉÉiÉxÚ ÉÉÆ |ɪÉÉMä Éä ¦ÉªÉ½þäiÉ®Ö ú{ÉÉnùÉxÉÆ ºªÉÉiÉ * SÉÉ®ä úÉiÉ ʤɦÉÊä iÉ* SÉÉ®ä úÉiÉ jÉɪÉiÉ*ä ´ªÉvÉÉiÉ ®úIÉÊiÉ* ¶ÉxÖ ÉEòÉiÉ ®úIÉÊiÉ* ‘ ¨ÉɯûiÉ{ÉjÖ ÉÉiÉ iɺ¨ÉÉiÉ iÉjÉÉºÉ ’ - ºÉÒiÉÉnù¶ÉxÇ É¨É* MÉ®Ö úÉ&ä EòÞ ¶ÉÉxÉ|Ö ÉÊiɨÉÉiÉ ʤɦÉÊä ¹É*- ®úPÉ´Ö É¶Æ É¨É* ºÉjÚ É¨É -27 {ÉlÞ ÉÎM´ÉxÉÉxÉÉxÉÉʦɺiÉiÞ ÉÒªÉÉ%xªÉiÉ®úºªÉɨÉ * 2-3-32 {ÉlÞ ÉEò , Ê´ÉxÉÉ, xÉxÉÉ BʦÉ& ªÉÉMä Éä iÉiÞ ÉÒªÉÉ , {É\\SɨÉÒ, ÊuùiÉÒªÉÉ ´ÉÉ ºªÉÉiÉ * =nùÉ:- {ÉlÞ ÉEò ®úɨÉhä É , ®úɨÉÉiÉ, ®úɨÉÉªÉ ´ÉÉ * B´ÉÆ Ê´ÉxÉÉ xÉÉxÉÉ SÉ * Ê´ÉxÉÉ Ê´ÉtªÉÉ, Ê´ÉxÉÉ Ê´ÉtɪÉÉ&, Ê´ÉxÉÉ Ê´ÉtɨÉ * ´ÉrÞ ùi´ÉÆ VÉ®úºÉÉ Ê´ÉxÉÉ (®úPÉ´Ö É¶Æ É¨É) * xÉÉxÉÉ xÉÉ®úÓ Êxɹ¡ò±ÉÉ ±ÉÉEä òªÉÉjÉÉ * Ê´ÉxÉÉ MÉÉ®ä úºÉÆ EòÉä ®úºÉÉä ¦ÉÉVä ÉxÉÉxÉɨÉ* ®úɨÉÉnù ʴÉxÉÉ xÉ +xªÉÉ MÉÊiÉ&* ºÉjÚ É¨É -28 +xªÉÉ®úÉÊnùiÉ®úiÉÊæ nùC¶É¤nùÉ\\SÉkÚ É®ú{ÉnùVÉÉʽþªÉHÖ òä * 2-2-29 BiÉ&è ªÉÉMä Éä {É\\SɨÉÒ ºªÉÉiÉ * +xªÉ <ÊiÉ +lÉOÇ É½þhɨÉ* <iÉ®úOɽþhÉÆ |É{É\\SÉÉlÉ¨Ç É * +xªÉÉä ʦÉzÉ& 70

<iÉ®úÉä ´ÉÉ EòÞ ¹hÉÉiÉ * +É®úÉiÉ ´ÉxÉÉiÉ * @ñiÉä EòÞ ¹hÉÉiÉ * {É´Ú ÉÉæ OÉɨÉÉiÉ * +\\SÉvÖ ÉÉiÉ&Ö =kÉ®ú{ÉnùÆ ªÉºªÉ ºÉ& +\\SÉkÚ É®ú{Énù& * ºÉjÚ É¨É -29 +ÉRó ¨ÉªÉÉnÇ ùÉ´ÉSÉxÉä * 2-8-32 +ÉRó ¨ÉªÉÉnÇ ùɪÉÉÆ Eò¨É|Ç É´ÉSÉxÉҪɺÉYÆ É& ºªÉÉiÉ * ºÉjÚ É¨É -30 {É\\SɨªÉ{ÉÉRó {ÉÊ®úʦÉ& * 3-3-20 +{É +ÉRó {ÉÊ®ú BiÉ&è Eò¨É|Ç É´ÉSÉxÉҪɪè ÉÉMæ Éä {É\\SɨÉÒ ºªÉÉiÉ * =nùÉ:- +{É ½þ®úä& , {ÉÊ®ú ½þ®úä& ºÉºÆ ÉÉ®ú&* ½þË®ú ʴɽþÉªÉ ºÉºÆ ÉÉ®ú& <iªÉlÉ&Ç * +ɨÉHÖ òä & ºÉºÆ ÉÉ®ú&* +ɺÉEò±ÉÉiÉ ¥ÉÀ* ªÉ¶É& +ÉSÉxpùiÉÉ®úÆ Ê´É±ÉºÉiÉÖ * ¤Éʽþ& ¶É¤nùªÉÉMä Éä {É\\SɨÉÒ - MÉ½Þ þÉiÉ ¤Éʽþ& * Ê]õ{{ÉÊhÉ& - +ÉSÉxpùiÉÉ®úɦªÉ& - +ÉSÉxpùiÉÉ®ú¨É* 6. ºÉ{iɨÉÒ Ê´É¦ÉÊHò& ºÉjÚ É¨É -31 +ÉvÉÉ®úÉ%ä ÊvÉEò®úhɨÉ * 2-4-45 EòiÉEÇÞ ò¨ÉuÇ ùÉ®úÉ iÉÊzɹ`öÊGòªÉɪÉÉ& +ÉvÉÉ®ú& EòÉ®úEò¨É +ÊvÉEò®úhɺÉYÆ ÉÉ ºªÉÉiÉ* ºÉjÚ É¨É -32 ºÉ{iɨªÉÊvÉEò®úhÉä SÉ * 2-3-36 +ÊvÉEò®úhÉä ºÉ{iɨÉÒ ºªÉÉiÉ* SÉEòÉ®úÉiÉ nùÚ®úÉÎxiÉEòÉlÉ¦æ ªÉ&* +ÉvÉÉ®ú& ÊjÉvÉÉ - +É{è ɶ±ÉÊä ¹ÉEò&* ´É¹è ÉʪÉEò& * +ʦɴªÉÉ{ÉEò¶SÉ* =nùÉ:-Eò]õä ={ÉʴɶÉÊiÉ* +jÉ ºÉ¨¤ÉxvÉ& ºÉªÆ ÉÉMä É&* +iÉ& +ªÉ¨É +É{è ɶ±ÉÊä ¹ÉEò& +ÉvÉÉ®ú&* iÉlÉÉ - ¨ÉÉiÉÉ ºlÉɱªÉÉÆ {ÉSÉÊiÉ* Ê´ÉVɪÉä <SUôÉκiÉ, ¨ÉÉIä Éä <SUôÉκiÉ* ´É¹è ÉÉʪÉEòÉvÉÉ®ú&* ºÉ´ÉÊÇ º¨ÉzÉÒ·É®úÉ%ä κiÉ, ºÉ´ÉÎÇ º¨ÉzÉÉi¨ÉÉ +κiÉ* +ʦɴªÉÉ{ÉEò& * ´ÉxɺªÉ nùÚ®úä +ÎxiÉEòä ´ÉÉ * 71

Ê]õ{{ÉÊhÉ& - +É{è ɶ±ÉÊä ¹ÉEò& - ={ɶ±É¹ä ɺɨ¤ÉxvÉEòÞ iÉ&* ={ɶ±É¹ä É& ºÉªÆ ÉÉMä ÉÊnùºÉ¨¤ÉxvÉ&* +´ªÉÉ{ªÉ´ÉÊÞ kÉ& ºÉ¨¤ÉxvÉ&* ´É¹è ÉʪÉEò& - ʴɹɪÉiÉɺɨ¤ÉxvÉEòÞ iÉ& * +½þÆ ¨É¨É ¨ÉÉiÉÊ®ú κxÉÁÉʨÉ, Ê{ÉiÉÊ®ú κxÉÁÉʨÉ, ®úɹ]õäŠκxÉÁÉ欃 <iªÉÉÊnù* +ʦɴªÉÉ{ÉEò& - ºÉEò±ÉɴɪɴɴªÉÉÊ{iÉEòÞ iÉ& +ÉvÉÉ®ú& * ´ªÉÉ{ªÉ´ÉÊÞ kÉ& ºÉ¨¤ÉxvÉ&* ÊiɱÉä iɱè ɨÉ* ºÉ´ÉjÇ ÉÉʦɴªÉÉ{iɨÉ <iªÉlÉ&Ç * ºÉjÚ É¨É -33 ªÉºªÉ SÉ ¦ÉÉ´Éxä É ¦ÉɴɱÉIÉhɨÉ * 2-3-37 ªÉºªÉ ÊGòªÉªÉÉ ÊGòªÉÉxiÉ®úÆ ±ÉIªÉiä É iÉiÉ& ºÉ{iɨÉÒ ºªÉÉiÉ* MÉɹä ÉÖ nùÖÁ¨ÉÉxÉɺÉÖ MÉiÉ& EòÞ ¹hÉ&* +jÉ uùä ÊGòªÉä ¦É´ÉiÉ&* iɪÉÉ&ä BEòºªÉÉ& ÊGòªÉɪÉÉ& EòɱÉ& +YÉÉiÉ& ¦É´ÉÊiÉ* +{É®úºªÉÉ& ÊGòªÉɪÉÉ& EòɱÉ& YÉÉiÉ& SÉ ¦É´ÉÊiÉ* +iÉ& MÉɶä ɤnùÉiÉ ºÉ{iɨÉÒ* Ê]õ{{ÉÊhÉ&- ¦É´É¶É¤nùÉè ÊGòªÉÉ{ɪÉÉªÇ ÉÉè ÊGòªÉÉ SÉ EòjÉÉ¸Ç ÉªÉÉ Eò¨ÉÉ¸Ç ÉªÉÉ SÉ * Eò¨ÉÉ¸Ç ÉªÉºªÉ =nùɽþ®úhɨÉ- MÉɹä ÉÖ <ÊiÉ* ºÉjÚ É¨É -34 ªÉiɶSÉ ÊxÉvÉÉ®Ç úhɨÉ * 2-3-41 VÉÉÊiÉMÉhÖ ÉÊGòªÉɺÉYÆ ÉÉʦÉ& ºÉ¨ÉnÖ ùɪÉÉnù BEònùä¶ÉºªÉ {ÉlÞ ÉCEò®úhÉÆ ÊxÉvÉùÉ®Ç úhÉÆ ªÉiɺiÉiÉ& ¹É¹`öÒºÉ{iɨªÉÉè ºiÉ&* VÉÉÊiÉ´ÉÉSÉEò& - ´ÉIÞ É&, MÉÉ&è * MÉhÖ É´ÉÉSÉEò& - ¶ÉCÖ ±É&, EòÊ{ɱÉ&* ÊGòªÉÉ´ÉÉSÉEò& - MÉSUôxÉ , vÉÉ´ÉxÉ* ºÉYÆ ÉÉ´ÉÉSÉEò&-nùä´ÉnùkÉ&, SÉjè É&* =nùÉ:- ¤ÉɱÉÉxÉÉÆ ¤ÉɱÉEòä ¹ÉÖ SÉ ºÉxÖ nù®úÆ ®úÉVÉ*Ú MÉ´ÉÉÆ MÉɹä ÉÖ ´ÉÉ EòÞ ¹hÉÉ ¤É½þÖIÉÒ®úÉ* MÉSUôiÉÉÆ MÉSUôiºÉÖ ´ÉÉ vÉÉ´ÉxÉ ¶ÉÒQÉ:* Ê]õ{{ÉÊhÉ& - 72

¨ÉMÞ ÉÉhÉÉÆ / ¨ÉMÞ É¹ä ÉÖ ´ÉÉ ËºÉ½þ& ¸É¹ä `ö& - VÉÉiªÉÉ {ÉlÞ ÉCEò®úhɨÉ* xÉnùÒxÉÉÆ / xÉnùÒ¹ÉÖ ÊxɱÉÉ ¤É½þÚnùEòÉ <iªÉjÉ MÉhÖ Éxä É {ÉlÞ ÉCEò®úhɨÉ* MÉɪÉiÉÉÆ / MÉɪÉiºÉÖ ´ÉÉ MÉɪÉxÉ =SSÉ&è <iªÉjÉ ÊGòªÉªÉÉ {ÉlÞ ÉCEò®úhɨÉ* UôÉjÉÉhÉÉ/Æ UôÉjɹä ÉÖ ´ÉÉ ´Éhä É&Ö {É]õÖ& <iªÉjÉ ºÉYÆ ÉªÉÉ {ÉlÞ ÉCEò®úhɨÉ* ºÉjÚ É¨É -35 ¹É¹`öÒ SÉÉxÉÉnù®úä * 2-3-38 +xÉÉnù®úÉÊvÉCªÉä ¦ÉɴɱÉIÉhÉä ¹É¹`öÒºÉ{iɨªÉÉè ºiÉ&* ¯ûnùÊiÉ ¯ûnùiÉÉä ´ÉÉ +MɨÉiÉ* ¯ûnùxiÉÆ {ÉjÖ ÉÉÊnùEò¨É +xÉÉoùiªÉ +ÉiÉ®Ö úɱɪɨÉ +MɨÉÊnùiªÉlÉ&Ç * ®úÉIɺÉÉ& ¶É±É¦ÉÉ <´É ¾þiÉÉ& {ɶªÉiÉÉä ®úÉ´ÉhɺªÉ - {ɶªÉxiÉÆ ®úÉ´ÉhɨÉ +xÉÉoùiªÉ <iªÉlÉ&Ç * 7. ¹É¹`öÒ Ê´É¦ÉÊHò& ºÉjÚ É¨É -36 ¹É¹`öÒ ¶É¹ä Éä * 2-3-50 EòÉ®úEò|ÉÉÊiÉ{ÉÊnùEòÉlÉ´Ç ªÉÊiÉÊ®úHò& º´Éº´ÉÉʨɦÉÉ´ÉÉÊnùºÉ¨¤ÉxvÉ& ¶É¹ä É&* iÉjÉ ¹É¹`öÒ ºªÉÉiÉ* =HòÉnùxªÉ& ¶É¹ä É&* Eò¨ÉEÇ òiÉEÇÞ ò®úhɺɨ|ÉnùÉxÉÉ{ÉÉnùÉxÉÉÊvÉEò®úhÉÉÊxÉ =HòÉÊxÉ* |ÉÉÊiÉ{ÉÊnùEòÉlÉ¶Ç SÉ =Hò&* Eò& BiÉ¦ä ªÉ& +ÊiÉÊ®úHò& +κiÉ? <ÊiÉ SÉiä É º´Éº´ÉÉʨɦÉÉ´É&, VÉxªÉVÉxÉEò¦ÉÉ´É&, +´ÉªÉ´ÉɴɪɴÉʴɦÉÉ´É& <iªÉÉnùªÉ& ºÉ¨¤ÉxvÉÉ&* ªÉlÉÉ - ®úÉYÉ& {É¯Ö û¹É&* ®úÉVɺɨ¤ÉxvÉÒ {É¯Ö û¹É& <iªÉlÉ&Ç * +jÉ {É¯Ö û¹É& |ÉvÉÉxɨÉ* +|ÉvÉÉxÉÉiÉ ¹É¹`öÒ <iªÉlÉ&Ç * pùÉhä ɺªÉ {ÉjÖ É& pùÉhä ɺɨ¤ÉxvÉÒ {ÉjÖ É& <ÊiÉ* MÉVɺªÉ ¶ÉÒ¹É¨Ç É- MÉVɺɨ¤ÉÊxvÉ ¶ÉÒ¹É¨Ç É <ÊiÉ * Eò¨ÉÉnÇ ùÒxÉɨÉÊ{É ºÉ¨¤ÉxvɨÉÉjÉÊ´É´ÉIÉɪÉÉÆ ¹É¹`ö¬´ä É * ºÉiÉÉÆ MÉiɨÉ* ¨ÉÉiÉ&Ö º¨É®úÊiÉ* ºÉÌ{ɹÉÉä VÉÉxÉÒiÉ*ä ºÉÌ{ɹÉÉ ={ÉɪÉäxÉ |É´ÉiÉÇiÉä <iªÉlÉÇ&* näù´ÉnùkÉ& ¨ÉÉiÉÖ& º¨É®úÊiÉ* +jÉ ¨ÉÉiÉ޶ɤnùÉiÉ ¹É¹`öÒ* ¨ÉÉiÉºÞ É¨¤ÉÊxvɺ¨É®úhÉʨÉiªÉlÉ&Ç * BvÉÉnä ùEòºªÉ ={ɺEòÖ ¯ûiÉ*ä ={ɺEò®úhɨÉ MÉhÖ ÉÉvÉÉxɨÉ* BvÉ& Eòɹ`ö¨É, =nùEòºªÉ VɱɺªÉ MÉhÖ ÉÉvÉÉxÉÆ Eò®úÉiä ÉÒiªÉlÉ&Ç * BvÉ& EòiÉEÇÞ òVɱɺɨ¤ÉÎxvÉ&, ={ɺEò®úhÉ-Æ MÉhÖ ÉÉvÉÉxÉʨÉÊiÉ ªÉÉ´ÉiÉÂ* ºÉjÚ É¨É -37 ¹É¹`öÒ ½äþiÉÖ|ɪÉÉäMÉä * 2-3-26 ½þäiÉ¶Ö É¤nù|ɪÉÉMä Éä ½þäiÉÉè tÉiä ªÉä ¹É¹`öÒ ºªÉÉiÉ * +zɺªÉ ½þäiÉɪä ÉÉÊÇ iÉ* +±{ɺªÉ ½þäiÉÉ&ä ¤É½þÖ ½þÉiÉÊÖ ¨ÉSUôxÉ 73

(®úPÉ´Ö É¶Æ É¨É) ºÉjÚ É¨É -38 BxÉ{ÉÉ ÊuùiÉÒªÉÉ* 2-3-31 BxɤÉxiÉxä É ªÉÉMä Éä ÊuùiÉÒªÉÉ ºªÉÉiÉ* BxÉ{ÉÉ <ÊiÉ ªÉÉMä ÉʴɦÉÉMÉi¹É¹`ö¬Ê{É* nùÊIÉhÉxä É IÉjä ɨÉ IÉjä ɺªÉ ´ÉÉ* B´É¨É- =kÉ®úähÉ Ê´ÉtɱɪÉÆ Ê´ÉtɱɪɺªÉ ´ÉÉ* {É´Ú Éhæ É OÉɨÉÆ OÉɨɺªÉ ´ÉÉ * iɺ¨ÉiÉ µÉVÉ ±ÉPÉÖMÉÊiɦÉÚǪɺÉä´ÉÉäkÉ®äúhÉ(¨ÉäPɺÉxnäù¶É¨ÉÂ)* VÉÒhÉǨÉÉiÉÞMÉÞ½þºªÉ =kÉ®äúhÉ Ê´É±´É´ÉÉÊ]õEòɨÉvªÉɺiÉä (½þ¹ÉSÇ ÉÊ®úiɨÉ) * =kÉ®úähÉ ºÉ´Ö ÉhÉ{Ç É®Ö úÆ ÊxɨÉÉxÇ É¹Ö É¨É®úhªÉ¨É (EòÉnù¨¤É®úÒ)* nùÊIÉhÉxä É ´ÉIÞ Éhä É ´ÉIÞ É´ÉÉÊ]õEòɨÉ +ɱÉÉ{É <´É ¸ÉªÚ ÉiÉä (¶ÉÉEòÖ xiɱɨÉ) * ºÉjÚ É¨É -39 nùÚ®úÉÎxiÉEòÉlÉ&ê ¹É¹`ö¬xªÉiÉ®úºªÉɨÉ * 2-3-34 Biɪè ÉÉMæ Éä ¹É¹`öÒ ºªÉÉi{É\\SɨÉÒ SÉ* nùÚ®Æ ÊxÉEò]õÆ OÉɨɺªÉ OÉɨÉÉuùÉ* nùÚ®úÆ +É{ÉhɺªÉ Ê´ÉtɱɪɨÉ, +É{ÉhÉÉuùÉ* Ê´ÉtɱɪÉÉnùÎxiÉEòÆ ú nùä´ÉɱɪɨÉ* nùä´É±ÉɪɺªÉ nùÚ®úÆ / nùÚ®úähÉ / nùÚ®úÉiÉ ´ÉxɨÉ +κiÉ* Ê]õ{{ÉÊhÉ&- nùÚ®úÉlÉEÇ òè & +ÎxiÉEòÉlÉEÇ òè & SÉ nùÚ®úÉÎxiÉEòÉlÉ&ê * ºÉjÚ É¨É -40 EòÞ iªÉÉxÉÉÆ EòiÉÊÇ ®ú ´ÉÉ * 2-3-71 EòÞ iªÉ|ÉiªÉªÉÉxiÉÉxÉÉÆ ªÉÉMä Éä EòiÉÊÇ ®ú ¹É¹`öÒ ´ÉÉ ºªÉÉiÉ* ¹É¹`öÒ{ÉIÉ-ä ±ÉÉEä òʽþiÉÆ ¨É¨É Eò®úhÉҪɨÉ* iÉnù¦ÉÉ´É{ÉIÉä iÉiÞ ÉÒªÉÉ EòiÉÊÇ ®ú - ±ÉÉEä òʽþiÉÆ ¨ÉªÉÉ Eò®úhÉҪɨÉ* ¨ÉªÉÉ ½þÊ®ú& ºÉ´ä ªÉ&* ¨É¨É ½þÊ®ú& ºÉ´ä ªÉ&* =nùÉ:-MÉxiÉ´ªÉÉ iÉä ´ÉºÉÊiÉ®ú±ÉEòÉ xÉÉ¨É ªÉIÉ·ä É®úÉhÉɨÉ (¨ÉPä ɺÉxnùä¶É¨É) Ê]õ{{ÉÊhÉ& - EòÞ iªÉ|ÉiªÉªÉÉ& - iÉ´ªÉiÉ - iÉ´ªÉ - +xÉҪɮú&  74

{É`öxÉ|É´ÉiÉÇxÉÉÊxÉ  EòIªÉɪÉÉÆ SÉÌSÉi´ÉÉ +vÉÉä®äúJÉÉÎRÂóEòiÉÉxÉÉÆ {ÉnùÉxÉÉÆ Ê´É¦ÉHòÒxÉÉÆ |ɪÉÉäMɺÉÉvÉÖiÉÉÆ ºÉ|ɨÉÉhÉÆ Ê±ÉJÉiÉÖ* Eò. ´ÉÉxÉ®ú& ´ÉIÞ É¨É +ÊvɶÉiä Éä * JÉ. Eò{ÉÉiä É& ¶ÉÉJÉɨÉ +ÊvÉÊiɹ`öÊiÉ * MÉ. ʹɤÉ&Ö OÉɨÉä ´ÉºÉÊiÉ* PÉ. ¨ÉÞMÉÉ& EòÉxÉxɨÉ +ÊvɴɺÉÎxiÉ* Ró. ¨ÉÉjÉÉ ºÉ½þ {ÉjÖ É& +ÉiÉ®Ö úɱɪɨÉ +MÉSUôiÉ * SÉ. {ÉjÖ Éhä É Ê´ÉxÉÉ Ê{ÉiÉÉ nùä´ÉɱɪɨÉMÉSUôiÉ * Uô. ¶ÉxÖ ÉEòÉiÉ ¦ÉªÉxä É ¤ÉÉʱÉEòÉ +¯ûnùiÉ* VÉ. ¨É¹Ú ÉEò& ¨ÉÉVÉÉ®Ç úÉiÉ jɺªÉÊiÉ* ZÉ. Ê´É|ÉÉªÉ MÉÉÆ nùnùÉÊiÉ* \\É. ¤ÉɱÉÉªÉ {ÉɪɺÉÆ ®úÉSä ÉiÉ*ä ]õ. ºÉ´ÉÉ¦Ç ªÉ& |ÉVÉɦªÉ& º´ÉκiÉ* `ö. ´ÉIÞ ÉÉiÉ ¡ò±ÉÆ {ÉiÉÊiÉ* b÷ . +ÊxɱɺªÉ Ê´ÉVɪÉä <SUôÉκiÉ* fø. Ê´ÉtɱɪÉä UôÉjÉÉ& ´ÉiÉxÇ iÉ*ä ¸ÉrùäªÉÉ& +¶Æ ÉÉ& SÉSÉÉÇ * ºÉÚjÉÉhÉɨÉɶɪÉYÉÉxɨÉÂ* 75

ʱÉÊJÉi´ÉÉ +´ÉiÉÉ®úhɨÉ*  ´ÉÉCªÉÆ {ÉÊ`öi´ÉÉ EòIªÉɪÉÉÆ SÉÌSÉi´ÉÉ ÊxÉÌnù¹]õ{ÉnùÉxÉÉÆ EòÉ®úEòÆ ÊxÉÌnù¶ÉiÉ*Ö ®ú¹ÉÒnù& ®ú¨É¶ä Éxä É ºÉ½þ Ê´ÉtɱɪÉÉiÉ GòÒb÷ÉRó MÉhÉÆ MÉi´ÉÉ GòÒb÷ÉxÉxiÉ®Æ ÊuùSÉÊGòEòɪÉÉÆ MÉ½Þ þÆ |ÉÉ{ªÉ {É`öxÉä ´ªÉÉ{ÉiÞ É& +¦É´ÉiÉ* ®ú¨É¶ä Éxä É , Ê´ÉtɱɪÉÉiÉ , ÊuùSÉÊGòEòɪÉɨÉ , MÉ½Þ þ¨É , {É`öxÉä , GòÒb÷ÉRó MÉhɨÉ , ®ú¹ÉÒnù&* ¸ÉrùäªÉÉ& +¶Æ ÉÉ& SÉSÉÉÇ * ʴɦÉÊHòYÉÉxɨÉÂ* ʱÉÊJÉi´É +´ÉiÉÉ®úhɨÉ*  EòIªÉɪÉÉÆ SÉÌSÉi´ÉÉ ªÉnùÉ -iÉnùÉ <iªÉºªÉ ºlÉÉxÉä ºÉÊiÉ ºÉ{iɨªÉÉ& |ɪÉÉMä Éhä É ´ÉÉCªÉÆ {ÉÊ®ú´ÉiÉªÇ ÉiÉÖ * ªÉnùÉ MÉ¯Ö û& EòIªÉÉÆ |ÉʴɶÉÊiÉ iÉnùÉ Ê¶É¹ªÉÉ& =Êkɹ`öÎxiÉ* ªÉnùÉ ºÉªÚ É&Ç +ºiÉÆ MÉSUôÊiÉ iÉnùÉ iɨÉ& ´ªÉÉ{xÉÉÊä iÉ* ªÉnùÉ ´É¹ÉÉÇ +ÉMÉSUôÊiÉ iÉnùÉ UôjɨÉ =nùÂPÉÉ]õªÉÊiÉ* ªÉnùÉ MÉÒiÉÆ ºÉ¨ÉÉ{iÉ& iÉnùÉ ºÉnùúºªÉÉ& Eò®úPÉɹä ɨÉEòÖ ´ÉxÇ É* ªÉnùÉ ±ÉÉEä òªÉÉxɨÉÉMÉSUôÊiÉ iÉnùÉ ªÉÉÊjÉEò& +xiÉ& |ÉʴɶÉÊiÉ* ¸ÉrùäªÉÉ& +¶Æ ÉÉ& SÉSÉÉÇ * |ɪÉÉäMÉYÉÉxɨÉÂ* ʱÉÊJÉi´É +´ÉiÉÉ®úhɨÉ*  SÉÌSÉi´ÉÉ +vÉÉä nùkÉÉÊxÉ ºÉjÚ ÉÉÊhÉ ºÉÉnä ùɽþ®úhɨÉ ʴɶÉnùªÉiÉ*Ö 76

EòiÉ®ÇÖ úÒÎ{ºÉiÉiɨÉÆ Eò¨É*Ç ½þäiÉÉè * ¯ûSªÉlÉÉxÇ ÉÉÆ |ÉҪɨÉÉhÉ& * +{ÉÉnùÉxÉä {É\\SɨÉÒ* ¸ÉrùäªÉÉ& +¶Æ ÉÉ& SÉSÉÉÇ * ºÉjÚ ÉºªÉɶɪÉYÉÉxɨÉ * =nùɽþ®úhÉ&è ºÉ¨Éx´ÉªÉxɨÉ*  ʴɦÉHòÒxÉÉÆ |ɪÉÉMä ɺÉÉvÉiÖ ÉÉÊxÉ°ü{ÉhÉÆ Ê±ÉÊJÉi´ÉÉ +´ÉiÉÉ®ªÉiÉ*Ö 77

ÊEò¨ÉÊvÉMÉiɨÉ ÊxÉnùæ¶É& - |É´ÉiÉxÇ ÉÉÊxÉ ªÉlÉÉEòɱÉÆ EòÞ iÉÉÊxÉ SÉiä É ºÉÉvÉºÖ ÉSÚ ÉEòÊSɼxÉÆ ( ) ÊGòªÉiÉɨÉ Gò¨É |É´ÉiÉÇxÉÉÊxÉ ºÉ¨ªÉEÂò ¦ÉÉÊMÉEòiɪÉÉ C±Éä¶ÉÊxÉnæù¶É& {ÉÊ®ú½þÉ®ú¤ÉÉvä ÉxɨÉ ºÉÆJªÉÉ EòÞ iɨÉ EòÞ iɨÉ (ºÉJÆ ªÉªÉÉ ºÉÊÚ SÉiɨÉ) 1 2 3 4 + 5 6 1 +vªÉÉ{ÉEòºªÉ ºÉɽþɪªÉxä É * 2 ºÉ¾Ö þnù& ºÉɽþɪªÉxä É* 3 +xªÉ¹ä ÉÉÆ ºÉɽþɪªÉxä É* 78

`mc-X-Øns‚ `c-W-L-S\\ `mKw IV I auenI I¿Ø-hy-߃ 51 I. auenI I¿Ø-hy-߃ ˛ Xmsg-∏-d-bp-∂h `mc-X-Ønse Hmtcm ]uc-s‚bpw I¿Øhyw Bbn-cn-°p-∂-XmWv: (I) `c-W-L-S-\\sb A\\p-k-cn-°p-Ibpw AXns‚ BZ¿i-ß-sfbpw ÿm]-\\-ß-sfbpw tZiob]XmI- s- bbpw tZiobKm\\s- Øbpw BZc- n°- pI- bpw sNøpI; (J) kzmX{- ¥yØ- n\\- pt- h≠- nb- p≈ \\ΩpsS tZiobkac- Ø- n\\v {]tNmZ- \\w \\¬Inb al\\- ob- m- Z¿iß- sf ]cnt- ]mj- n∏- n°- pI- bpw ]n≥XpS- c- pI- bpw sNøpI; (K) `mcX- Ø- ns‚ ]ca- m[- nI- mc- hpw sFIyhpw AJfi- X- bpw \\ne\\- n¿ØpI- bpw kwc£- n°- p- Ibpw sNøpI; (L) cmPysØ ImØpk- q£- n°- pI- bpw tZiob tkh\\w A\\pj- vTn°- ph- m≥ Bhiys- ∏S- pt- ºmƒ A\\pj- vTn°- pI- bpw sNøpI; (M) aX]- c- hpw `mjm]- c- hpw {]mtZi- nI- hpw hn`mK- ob- h- pa- mb sshhn[- yß- ƒ°XoX- a- mbn `mc- XØ- nse F√m P\\ß- ƒ°pa- nS- b- n¬, kulm¿Zhpw s]mXph- mb kmtlmZ- c- ya- t- \\m`- mh- hpw ]pe¿ØpI- . kv{XoIf- psS A¥ - n\\v Ipdhp hcpØ- p∂ BNmc- ß- ƒ ]cnX- yP- n°- pI; (N) \\ΩpsS kwkvImc- ka\\- zbØ- ns‚ kº∂- a- mb ]mcº- c- ysØ hnea- X- n°- pI- bpw \\ne\\- nd- p- ØpI- bpw sNøpI; (O) h\\ß- fpw XSmI- ß- fpw \\ZnI- fpw h\\yPoh- nI- fpw Dƒs∏S- p∂ {]IrXym D≈ ]cnÿ- nXn kwc-£n-°p-Ibpw A`n-hr-≤n-s∏-Sp-Øp-Ibpw Pohn-I-tfmSv ImcpWyw ImWn-°p-Ibpw sNøpI; (P) imkv{Xob- a- mb ImgvN∏- mSpw am\\h- nI- X- bpw, At\\zj- W- Ø- n\\pw ]cnjvIcWØn\\pw D≈ at\\m`- mh- hpw hnIk- n∏- n°- pI; (Q) s]mXpk- zØv ]cnc- £- n°- pI- bpw i]Yw sNbvXv A{Iaw Dt]£- n°- pI- bpw sNøpI; (R) cmjv{Sw bXv\\Ø- ns- ‚bpw e£y{- ]m]- vXnb- ps- Sbpw D∂X- X- e- ß- f- nt- e°v \\nc¥cw Dbc- Ø- - °h- Æw hy‡n]- c- hpw Iq´mb- X- pa- mb {]h¿Ø\\- Ø- ns‚ F√m afie- ß- f- nepw D¬Ir- jvSX- b- v°pt- h≠n A[zm\\- n°- pI- . (S) Bdn\\pw ]Xn-\\m-en\\pw CSbv°v {]mb-ap≈ Xs‚ Ip´nt°m Xs‚ kwc-£-W-bn-ep≈ Ip´nI- ƒt°m, AXXp kwKXn t]mse, amXm]- nX- m°- tfm c£mI¿Ømthm hnZym`- ymk- - Øn\\- p≈ Ahk- c- ß- ƒ G¿s∏S- pØ- pI- .

Ip´n-I-fpsS Ah-Im-i-߃ {]nba- p≈ Ip´nI- t- f, \\nß- ƒ°p≈ AhImi- ß- s- fs- ¥√- ms- a∂v Adnt- b≠- X- nt√? AhI- mi- ß- sf°pdn- ®p≈ Adnhv \\nßf- psS ]¶mf- nØ- w, kwc£- W- w, kmaqly\\- oXn F∂nh Dd- ∏m°- m≥ t{]cW- bpw {]tNmZ- \\- hpw \\¬Ipw. \\nßf- psS AhI- mi- ß- ƒ kwc- £n°- m≥ Ct∏mƒ Hcp IΩnj- ≥ {]h¿Øn°- p∂- p≠- v. tIcf kwÿm\\ _mem- h-Im-i-kw-c-£W IΩo-j≥ F∂mWv AXns‚ t]cv. Fs¥-√m-amWv \\n߃°p≈ AhI- mi- ß- ƒ F∂p t\\m°mw. $ kwkm-c-Øn\\pw Bi-b-{]-IS\\Øn $ Ah-K-W-\\-Ifn¬ \\n∂p≈ kwc-£Ww \\pap≈ kzmX{¥yw $ kuP-\\yhpw \\n¿_-‘n-X-hp-amb hnZym- $ Poh-s‚bpw hy‡nkzmX-{¥y-Øn-s‚bpw `ymk Ah-Imiw kwc-£Ww $ Ifn-°m\\pw ]Tn-°m-\\p-ap≈ Ah-Imiw $ kvt\\lhpw kpc£- bpw \\¬Ip∂ IpSpw- $ AXnP- oh- \\- Ø- n\\pw ]q¿Wh- nI- mk- Ø- n\\- p- ap≈ Ah-Imiw _hpw kaq-lhpw e`y-am-Im-\\p≈ Ah- Imiw $ PmXn˛aX˛h¿K-˛h¿W Nn¥-Iƒ°-XoX ambn _lp-am-\\n-°-s∏-Sm\\pw AwKo-I-cn- \\nß-fpsS Nne DØ-c-hmZn-Xz-߃ °s∏Sm\\p-ap≈ Ah-Imiw $ kvIqƒ, s]mXpk- wh- n[- m\\- ß- ƒ F∂nh $ am\\-kn-Ihpw imco-cn-Ihpw ssewKn-I-hp- \\in-∏n-°msX kwc-£n-°pI. amb ]oU-\\-ß-fn¬ \\n∂p≈ kwc-£- W-Øn\\pw ]cn-N-c-W-Øn-\\p-ap≈ Ah- $ kvIqfnepw ]T-\\-{]-h¿Ø\\ßfnepw Imiw IrXy-\\njvT ]men-°pI. $ ]¶m-fn-Ø-Øn-\\p≈ Ah-Imiw $ kvIqƒ A[n-Im-cn-Isfbpw A[ym-]-I- scbpw amXm-]n-Xm-°sfbpw kl-]m-Tn- $ _me-th-e-bn¬\\n∂pw B]XvIc-amb I-sfbpw _lp-am-\\n-°p-Ibpw AwKo-I- tPmen-I-fn¬ \\n∂p-ap≈ tamN\\w cn-°p-Ibpw sNøpI. $ ssiihhnhm-l-Øn-¬\\n∂p≈ kwc- $ PmXn˛aX˛h¿K˛h¿W Nn¥-Iƒ°-Xo- £Ww X-ambn a‰p-≈-hsc _lp-am-\\n-°m\\pw AwKo-I-cn-°m\\pw k∂-≤-cmhpI. $ kz¥w kwkvImcw Adn-bp-∂-Xn\\pw AX\\p-k-cn®v Pohn-°p-∂Xn\\pap≈ kzmX{¥yw _‘-s∏-tS≠ hnemkw: tIcf kwÿm\\ _mem-h-Im-i-kw-c-£W IΩo-j≥ \"{io KtWjv', ‰n.kn. 14/2036, hm≥tdmkv PwKvj≥, tIcf bqWnthgvkn‰n ]n.H, Xncp-h-\\-¥-]pcw˛34, t^m¨: 0471˛2326603 C˛-sa-bn¬: [email protected], [email protected] sh_vssk‰v: www.kescpcr.kerala.gov.in ssN¬Uv sl¬∏vsse≥ ˛ 1098, ss{Iw tÃm∏¿ ˛ 1090, \\n¿`b ˛ 1800 425 1400 tIcf t]meokv sl¬∏v sse≥ ˛ 0471 - 3243000/44000/45000 online R.T.E Monitoring: www.nireekshana.org.in