คู่มือทักษะความฉลาดทางดิจิทัล ( DQ )

คู่มือทักษะความ ฉลาดทางดิจิทัล สำหรับครู PC62506

คำนำ Preface รายงานฉบับนี้จัดทำขึ้นเพื่อเป็นส่วนหนึ่งของวิชา PC62506 นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการสื่อสารการศึกษาและการเรียนรู้ สาขาวิชาภาษาอังกฤษ ชั้นปีที่ 2 หมู่ 2 เพื่อศึกษา ค้นหา และรวบรวมข้อมูล เรื่อง ความฉลาดทางดิจิทัล (DQ : Digital Intelligence Quotient) เนื้อหาภายในประกอบไปด้วย ความฉลาดทางดิจิทัล (DQ : Digital Intelligence Quotient) ความเป็นพลเมืองดิจิทัล (Digital Citizenship) และ ทักษะ 8 ด้านความลาดดิจิตอล จุดประสงค์ในการจัดทำ รายงานฉบับนี้ขึ้นมา เพื่อเป็นประโยชน์กับการเรียน ได้ศึกษาอย่างเข้าใจ และ ถูกต้อง ผู้จัดทำหวังว่า รายงานฉบับนี้จะเป็นประโยชน์กับผู้อ่าน นักเรียน นักศึกษา หรือบุคคล ที่กำลังค้นหาข้อมูลเรื่องนี้อยู่หากมีข้อเสนอแนะหรือข้อผิดพลาดประการใด ผู้ จัดทำขอน้อบรับไว้และขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย จัดทำโดย นางสาวฟาดีละห์ สามารอ

สารบัญ Table of Contents เรื่อง หน้า ทักษะ 8 ด้าน ความเป็นพลเมืองดิจิทัล 1 2 ทักษะในการรักษาอัตลักษณ์ที่ดีของตนเอง 3 4 ทักษะในการรักษาข้อมูลส่วนตัว 5 ทักษะการคิดวิเคราะห์มีวิจารณญาณที่ดี 6 ทักษะในการจัดสรรเวลาหน้าจอ ทักษะในการรับมือกับการกลั่นแกล้งบนโลกไซเบอร์ 7 ทักษะในการบริหารจัดการข้อมูลที่ผู้ใช้งานมีการทิ้งไว้บนโลกออนไลน์ 8 ทักษะการใช้เทคโนโลยีอย่างมีจริยธรรม ทักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกไซเบอร์ 9 บทสรุป 10 เอกสารอ้างอิง 11 ประวัติผู้จัดทำ 12

1 8 ทักษะความฉลาดทางดิจิตอล (8 Skillsof Digital Intelligence Quotient)

2 1. ทักษะในการรักรัษาอัตอั ลักษณ์ที่ดีของตนเอง (Digital Citizen Identity) เป็นความสามารถสร้างและบริหารจัดการอัต ลักษณ์ที่ดีของตนเองไว้ได้อย่างดีทั้งในโลก ออนไลน์และโลกความจริงอัตลักษณ์ที่ดีคือ การ ที่ผู้ใช้สื่อดิจิทัลสร้างภาพลักษณ์ในโลกออนไลน์ ของตนเองในแง่บวก ทั้งความคิดความรู้สึก และ การกระทำ โดยมีวิจารณญาณในการรับส่ง ข่าวสารและแสดงความคิดเห็น มีความเห็นอก เห็นใจผู้ร่วมใช้งานในสังคมออนไลน์ และรู้จักรับ ผิดชอบต่อการกระทำ ไม่กระทำการที่ผิดกฎหมาย และจริยธรรมในโลกออนไลน์ ตัวอย่างเช่น -ไม่กลั่นแกล้งหรือใช้วาจาที่สร้างความเกลียดชังต่อผู้อื่ นทางสื่ อออนไลน์ -มีความสามารถในการควบคุมตัวเองและรู้จักแบ่งเวลาในการใช้ เทคโนโลยีอย่างมีประสิทธิภาพ -ไม่ละเมิดลิขสิทธิ์ของผู้อื่ น

3 2. ทักษะในการรักรัษาข้อมูลส่วนตัว (Privacy Management) การจัดการความเป็นส่วนตัว เป็นความสามารถในการ จัดการกับความเป็นส่วนตัวของตนเองและของผู้อื่น การใช้ ข้อมูลออนไลน์ร่วมกัน การแบ่งปันผ่านสื่อดิจิทัล ซึ่งรวมถึง การบริหารจัดการ รู้จักป้องกันข้อมูลส่วนบุคคลของตนเอง ตัวอย่างเช่น -การแชร์ข้อมูลต่าง ๆ ด้วยเครื่องมือดิจิทัล การขโมยข้อมูลอัตลักษณ์ เป็นต้น โดยต้องมีความสามารถในการฝึกฝนใช้เครื่องมือ หรือวิธีการในการป้องกัน ข้อมูลตนเองได้เป็นอย่างดี รวมไปถึงปกปิดการสืบค้นข้อมูลต่างๆ ในเว็บไซต์ เพื่อรักษาความเป็นส่วนตัวความเป็นส่วนตัวในโลกออนไลน์ คือสิทธิการปกป้อง ข้อมูลความส่วนตัวในโลกออนไลน์ของผู้ใช้งานที่บุคคลหรือการบริหารจัดการ ข้อมูลส่วนตัว รวมถึงการใช้ดุลยพินิจปกป้อง ข้อมูลส่วนบุคคลและข้อมูลที่เป็น ความลับของผู้อื่ น

4 3. ทักษะการคิดวิเคราะห์มีวิจารณญาณที่ดี (Critical Thinking) (Critical Thinking) การคิดอย่างมีวิจารณญาณ หมายถึง ความ สามารถในการตัดสินของบุคคลว่าควรเชื่อ ไม่ควรเชื่อ ควรทำ หรือไม่ควรทำบนความคิดเชิงเหตุและผล มีความ สามารถในการวิเคราะห์แยกแยะระหว่างข้อมูลที่ถูกต้อง และข้อมูลที่ผิด ข้อมูลที่มีเนื้อหาเป็นประโยชน์และข้อมูลที่ เข้าข่ายอันตราย ข้อมูลติดต่อทางออนไลน์ที่น่าตั้งข้อ สงสัยและน่าเชื่อถือได้ เมื่อใช้อินเทอร์เน็ต ทราบว่าเนื้อหา ใดมีประโยชน์ รู้เท่าทันสื่อและสารสนเทศ สามารถ วิเคราะห์และประเมิน ข้อมูลจากแหล่งข้อมูลที่หลากหลาย ได้ เข้าใจรูปแบบการหลอกลวงต่าง ๆ ในสื่อดิจิทัล เช่น ข่าวปลอม เว็บไซต์ปลอม ภาพตัดต่อ ข้อมูลอันที่เท็จ เป็นต้น ตัวอย่างเช่น -สอนวิธีการให้เด็กหาข้อมูลที่ถูกต้อง ว่าเว็บไซด์ใดน่าเชื่อถือ ได้ เเละเว็บไวด์ไหนที่ ไม่น่าไว้ใจ -สอนวิธีการให้เด็กสามารถวิเคราะห์เเละวิจารว่าอันไหนข่าวปลอม เว็บปลอม

5 4.ทักษะในการจัดสรรเวลาหน้าจอ ( Screen Time Management ) การบริหารจัดการเวลาบนโลกดิจิทัล เป็นความ สามารถควบคุมตนเอง ความสามารถในการจัดสรร เวลาในการ ใช้งานอุปกรณ์ดิจิทัลและอุปกรณ์ เทคโนโลยีได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมถึงการใช้งานสื่อ สังคม (Social Media) และเกม ออนไลน์ (Online Games) ด้วยความรับผิดชอบต่อตนเอง สามารถ บริหารเวลาที่ใช้อุปกรณ์ยุคดิจิทัล รวมไปถึงการ ควบคุมเพื่อให้เกิดสมดุลระหว่างโลกออนไลน์ และโลก ความเป็นจริง อีกทั้งตระหนักถึงอันตราย และสุขภาพ จากการใช้เวลาหน้าจอนานเกินไป และผลเสียของการ เสพติดสื่อดิจิทัล ตัวอย่างเช่น -สอนเด็กวิธีเเบ่งเวลากับการใช้เทคโนโลยี -ร่วมกันกำหนดช่วงเวลางดใช้อุปกรณ์ดิจิตัลในบางช่วงของวัน หรือ ช่วงเวลาครอบครัว เช่น ช่วงรับประทานอาหาร

6 5.ทักษะในการรับมือกับการคุกคามทางโลกออนไลน์ ( Cyberbullying Management ) การจัดการการกลั่นแกล้งบนไซเบอร์ เป็นความสามารถใน การป้องกันตนเอง การมีภูมิคุ้มกันในการรับมือและจัดการกับ สถานการณ์การกลั่นแกล้งบนอินเทอร์เน็ตได้อย่างชาญฉลาด การใช้อินเทอร์เน็ตเป็นเครื่องมือหรือช่องทางเพื่อก่อให้เกิดการ คุกคามล่อลวงและการกลั่นแกล้งบนโลกอินเทอร์เน็ตและสื่อ สังคมออนไลน์ โดยกลุ่มเป้าหมายมักจะเป็นกลุ่มเด็กจนถึง เด็ก วัยรุ่น การกลั่นแกล้งบนโลกไซเบอร์คล้ายกันกับการกลั่นแกล้งใน รูปแบบอื่น หากแต่การกลั่นแกล้งประเภทนี้จะกระทำผ่านสื่อ ออนไลน์หรือสื่อดิจิทัล เช่น การส่งข้อความทางโทรศัพท์ ผู้กลั่น แกล้งอาจจะเป็นเพื่อนร่วมชั้น คนรู้จักในสื่อสังคมออนไลน์ หรือ อาจจะเป็นคนแปลกหน้าก็ได้ แต่ส่วนใหญ่ผู้ที่กระทำจะรู้จักผู้ที่ถูก กลั่นแกล้งรูปแบบของการกลั่นแกล้งมักจะเป็นการว่าร้าย ใส่ ความ ขู่ทำร้าย หรือใช้ถ้อยคำหยาบคาย การคุกคามทางเพศผ่าน สื่อออนไลน์ การแอบอ้างตัวตนของผู้อื่น การแบล็กเมล์ การ หลอกลวง การสร้างกลุ่มในโซเชียลเพื่อโจมตีโดยเฉพาะ

7 6.ทักษะในการบริหารจัดการข้อมูลที่ผู้ใช้งานทิ้งไว้บน โลกออนไลน์ ( Digital Footprints ) ร่องรอยทางดิจิทัล เป็นความสามารถในการเข้าใจ ธรรมชาติของการใช้ชีวิตในโลกดิจิทัลว่าจะหลงเหลือร่อง รอยข้อมูลทิ้งไว้เสมอ ร่องรอยทางดิจิทัล อาจจะส่งผลก ระทบในชีวิตจริง ที่เกิดจากร่องรอยทางดิจิทัลเข้าใจ ผลลัพธ์ที่อาจเกิดขึ้น เพื่อนำมาใช้ในการจัดการกับชีวิต บทโลกดิจิทัลด้วยความรับผิดชอบ ข้อมูลร่องรอยทาง ดิจิทัล เช่น การลงทะเบียน อีเมล การโพสต์ข้อความหรือ รูปภาพ ไฟล์งานต่าง ๆ เมื่อถูกส่งเข้าโลกอินเทอร์เน็ต แล้ว จะทิ้งร่องรอยข้อมูลส่วนตัวของผู้ใช้งานไว้ ให้ผู้อื่น สามารถติดตามได้ และจะเป็นข้อมูลที่ระบุตัวบุคคลได้ อย่างง่ายดาย ตัวอย่างเช่น -ปิดการใช้งานในบัญชีอีเมลเก่า คุณเคยสร้างบัญชีอีเมลกี่ครั้งในช่วงหลายปีที่ผ่านมา? ในกรณีที่มีอีเมลเก่า ๆ ที่ไม่ ได้ใช้แล้ว และคิดว่าจะไม่ใช้อีก แนะนำว่าควรทำการยกเลิกอีเมลนั้นเสีย -ตรวจสอบการตั้งค่าความเป็นส่วนตัวของ Account ต่าง ๆ ในสื่อสังคมออนไลน์การกำหนดว่าให้คนอื่น ๆ ที่ไม่ใช่เพื่อนเห็นข้อมูลส่วนตัวอะไรได้ บ้าง เป็นสิ่งที่ต้องทำ เพราะการให้สิทธิสาธารณะในการเข้าถึงข้อมูลส่วนตัว อาจก่อ ให้เกิดการรั่วไหลของข้อมูลส่วนบุคคลได้เช่นกัน

8 7.ทักษะในการใช้เทคโนโลยีอย่างมีจริยธรรม (Digital Empathy) ความเห็นอกเห็นใจและสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อื่ นทาง ดิจิทัล เป็นความสามารถในการเข้าใจผู้อื่น การตอบ สนองความต้องการของผู้อื่น การแสดง ความเห็นใจและ การแสดงน้ำใจต่อผู้อื่นบนโลกดิจิทัลได้อย่างเหมาะสม มี ปฏิสัมพันธ์อันดีต่อคนรอบข้าง ไม่ว่าพ่อแม่ ครู เพื่อนทั้ง ในโลกออนไลน์และในชีวิตจริง ไม่ด่วนตัดสินผู้อื่นจาก ข้อมูลออนไลน์แต่เพียงอย่างเดียว และจะเป็นกระบอก เสียงให้ผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือในโลกออนไลน์ ตัวอย่างเช่น -ไม่โพสต์ หรือเเชร์ภาพเเละเนื้อหาที่ผิดกฏหมาย -หลีกเลี่ยงการเขียนคำหยาบเเละคำด่าทอ -อย่าโพสต์ หรือเท็กรูปของผู้อื่นก่อนได้รับอนุญาติ โดย เฉพาะภาพที่อาจทำเขาอาบอาย

9 8.ทักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลก ออนไลน์ (Cybersecurity Management ) การจัดการความปลอดภัยบนระบบเครือข่าย เป็นความ สามารถในการสำรวจ ตรวจสอบ การป้องกัน และ การรักษา ความปลอดภัยของข้อมูลในระบบเครือข่าย ป้องกันข้อมูล ด้วยการสร้างระบบความปลอดภัยที่เข้มแข็ง และป้องกัน การโจรกรรมข้อมูลหรือการถูกโจมตีออนไลน์ได้ มีทักษะใน การรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์การ รักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกไซเบอร์ คือการ ปกป้องอุปกรณ์ดิจิทัลข้อมูลที่จัดเก็บและข้อมูลส่วนตัวไม่ให้ เสียหาย สูญหาย หรือถูกโจรกรรมจากผู้ไม่หวังดีในโลก ไซเบอร์ ตัวอย่างเช่น -ตั้งรหัสผ่านที่คาดเดายากและหลากหลาย มีความยาวอย่างน้อย 12-14 ตัวอักษร ประกอบไปด้วย ตัวอักษรใหญ่ ตัวอักษรเล็ก ตัวเลข และไม่ควรใช้ซ้ำกับ Online Account อื่น ๆ รวมถึงคอยตรวจสอบคำขอรีเซ็ตรหัสผ่านในบัญชีด้วย และที่ สำคัญควรเปลี่ยนรหัสผ่านเป็นประจำทุก 3- 6 เดือน เพื่อป้องกันกรณีที่มีการรั่ว ไหลของข้อมูลโดยที่เราไม่รู้ตัว -บอกให้เด็กหลีกเลี่ยงการใช้ Wi-Fi สาธารณะ

10 บทสรุป จะเห็นว่าความฉลาดดิจิทัลในระดับพลเมืองดิจิทัลเป็น ทักษะที่สำคัญสำหรับนักเรียน และบุคคลทั่วไปในการ สื่อสารในโลกออนไลน์เป็นอย่างยิ่ง ทั้งเอกลักษณ์ พลเมืองดิจิทัล การบริหารจัดการเวลาบนโลกดิจิทัล การ จัดการการกลั่นแกล้งบนไซเบอร์ การจัดการความ ปลอดภัยบนระบบเครือข่าย การจัดการความเป็นส่วนตัว การคิดอย่างมีวิจารณญาณ ร่องรอยทางดิจิทัล ความ เห็นอกเห็นใจและสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้อื่ นทาง ดิจิทัล หากบุคคลมีทักษะและความสามารถทั้ง 8 ประการจะทำให้บุคคลนั้นมีความสามารถในการใช้ อินเทอร์เน็ตในการบริหารจัดการ ควบคุม กำกับตน รู้ผิด รู้ถูก และรู้เท่าทัน เป็นบรรทัดฐานในการใช้เทคโนโลยี ดิจิทัลอย่างเหมาะสม เรียนรู้ที่จะใช้เทคโนโลยีอย่างชาญ ฉลาด และปลอดภัย

11 บรรณานุกรม สถาบันสื่อเด็กและเยาวชน. (2561). การจัดทำ Fact Sheet‘ความฉลาดทางดิจิทัล’ (DigitalIntelligence : DQ) และการศึกษาการรังแกกันบนโลกไซเบอร์ของวัยรุ่น. กรุงเทพมหานคร : สถาบันสื่อเด็กและ เยาวชน สถาบันสื่อเด็กและเยาวชน. (2561).ความฉลาดทางดิจิตอล (Digital Intelligence: DQ) และการ ศึกษาการรังแกกันบนโลกไซเบอร์ของวัยรุ่น. สืบค้นเมื่อ 21 เมษายน 2562, จาก http://cclickthailand.com/contents/research/A2.-final.pdf. สถาบันสื่อเด็กและเยาวชน. (2562). การพัฒนาพลเมือง MILD จุดเน้นตามช่วงวัย. สืบค้นเมื่อ 21 เมษายน 2562, จาก http://cclickthailand.com/ชุดความรู้สำหรับครู/ความรู้/การพัฒนาพลเมือง- midl-จุดเน้นตามช่วงวัย. ปณิตา วรรณพิรุณ.(2560). “ความฉลาดทางงดิจิทัล,” พัฒนาเทคนิคศึกษา. 29 (102), 12-20. Yuhyun Park. (2016). 8 digital skills we must teach our children. Retrieved March 8, 2017, https://www.weforum.org/agenda/2016/06/8-digital-skills-we-must-teach our- children Project DQ. (2017). Digital Intelligence (DQ). Retrieved Janury 22, 2019 from https://www.projectdq.org

เสนอ ผศ.ดร.สุธิดา ปรีชานนท์ รายวิชา นวัตกรรมเเละเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการสื่อสารการศึกษาเเละเรียนรู้ รห้สวิชา PC62506 ประวัติส่วนตัว นางสาวฟาดีละห์ สามารอ [ ฟา] กำลังศึกษาที่ : มหาวิยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง สาขาวิชา : ภาษาอังกฤษ ปี 2 หมู่ 2 รหัสนักศึกษา : 644102062 ภูมิลำเนา : จังหวัดนราธิวาส ข้อมูลติดต่อ กีฬาที่ชอบ : วอลเลย์บอล ผลไม้ที่ชอบ : องุ่น , กล้วย facebool : Fa'fdl Sa'smr E-mail : __fa_fdl สีที่ชอบ : ฟ้า,เขียว,ขาว Line : Fam0654 วิชาที่ชอบ : คณิตศาสตร์ Tel : 0961070756 งานอดิเรก : ฟังเพลง , อ่านหนังสือ

12 ความฉลาดทางดิจิตอล Digital Intellig ence Quotient