สำนวนไทย

สื่อประกอบการสอน วิชาภาษาไทย ชั้ น ป ร ะ ถ ม ศึ ก ษ า ปี ที่ ๔ ผู้ ส อ น น า ง ส า ว พ ร ร ณ ทิ ร า ภ ร ณ์ อิ น ท ร์ พ ร ห ม ( ค รู บิ ว )

ช่วงนี้ ชี้ แนะ กิจกรรมวันนี้ ทบทวน การบ้าน สำนวน สุภาษิต คำพังเพย การบ้าน เขียนคำขวัญ หัวข้อโรคระบาดโควิด

หน่วยการเรียนรู้ เรื่องสำนวน

ภาษาพูดของมนุษย์ไม่ว่าชาติใดภาษาใด มีการพูดกันอยู่ 2 แบบ คือ แบบหนึ่ง พูดตรงไปตรงมาที่เป็นภาษาธรรมดา เมื่อพูดออกมาก็เข้าใจ ทันที และแบบที่สอง พูดเป็นชั้นเชิงไม่ตรงไปตรงมา แต่ให้มีความหมายใน คำพูดนั้นๆ ต้องคิดจึงจะเข้าใจ คำพูดที่เป็นชั้นเชิงนี้ เรียกว่า “สำนวน”

ที่มาของสำนวน

สำนวนมีที่มาหรือบ่อเกิด - สำนวนที่เกิดจากธรรมชาติ แห่งสำนวนแตกต่างกัน - การกระทำ - สิ่งแวดล้อมความเป็นอยู่ - อุบัติเหตุ - แบบแผนประเพณี ศาสนา - ความประพฤติ การละเล่น - นิทานตำนาน - พงศาวดารหรือประวัติศาสตร์

ภาษาไทย สํานวน สภุ าษิตและคาํ พงั เพย

สํานวน หมายถึง… ถอ ยคาํ ทกี่ ลาวตอ กันมาชา นาน เปนถอยคําส้ัน ๆ ท่ีเรยี บเรียงอยางคมคาย มีความหมายลึกซึง้ กนิ ใจในเชงิ เปรยี บเทียบ และมคี วามหมายไมต รงตัว

ตวั อยางสํานวน ตแวั อกยา่ะงดสาํ ํานวน คนทีท่ ําอะไรแตกตางจาก เพ่ือนจากฝูงในกลมุ น้ัน ๆ

ตัวอยา งสํานวน ยตวั กอยเา่ มงสาํฆนวน นึกคาดเดาเอาเอง, กเุ ร่อื งข้ึน

ตวั อยา งสํานวน คตววั อ่ํายบา่ งาสาํตนวรน ตดั ขาด ไมคบคาสมาคมดว ย

ตวั อยางสํานวน ก่งิ ตทวั ออยงา่ใงบสหาํ นยวนก เหมาะสมกนั

ตวั อยางสาํ นวน หมตาวั หอยยา่ งอสาํกนไวนก ชายหยอกลอ หญงิ ใน เชงิ ชสู าวเปนทาํ นอง ทเี ลนทจี ริง

ถอยคําที่ดีงาม เปนหลัก ความจริงหรือคําสอนที่ใหขอคิด บอกแนวทางในการปฏิบัติอันดี

ตัวอยา งสุภาษิต อยูบา นทานอยานง่ิ ดูดาย ปนววั ปนควายใหลกู ทา นเลน เมือ่ อาศัยอยูบ า นใคร กอ็ ยาอยเู ปลา ควรชว ยทาํ งาน ใหเ ปน ประโยชนต อเขาบา ง

ตวั อยา งสุภาษติ รูไ วใชวา ใสบ า แบกหาม การเรียนรู หรอื ศกึ ษาไว กไ็ มไดล าํ บาก หรือเสยี หายอะไร

ตวั อยา งสุภาษติ รักดหี ามจวั่ รกั ช่ัวหามเสา ถา เปนใฝด ีจะสบาย แตถาใฝช ัว่ ก็จะลําบาก

ตวั อยางสภุ าษิต นาํ้ เชยี่ วอยา ขวางเรอื อยา ขวางผูทม่ี ีอาํ นาจหรอื ผทู ีก่ ําลังโกรธจัด

ตวั อยางสภุ าษิต รกั ววั ใหผูกรกั ลกู ใหต ี การเลยี้ งลูกควรอบรมสั่งสอน ตักเตือน หรอื ลงโทษลูก เม่อื ลูกไดก ระทําความผิด เพ่ือใหไดร ับรู วาส่งิ นนั้ ไมด ี

คําพังเพย ถอ ยคําทกี่ ลา วเปนกลาง ๆ เพอ่ื ใหต คี วาม เขา กบั การดาํ เนนิ ชีวติ มลี กั ษณะกระทบเสยี ดสี หรือแสดงความเหน็ อยใู นตัว สวนใหญจ ะมีคาํ คลองจองกนั เพอ่ื ใหจ ดจาํ ไดง า ย

ตวั อยา งคําพงั เพย เดินตามหลังผใู หญ หมาไมกดั การประพฤตติ ามอยา งผใู หญ หรือผทู ม่ี ปี ระสบการณ ยอมปลอดภยั

ตวั อยา งคําพงั เพย รําไมด โี ทษปโทษกลอง ทาํ ไมด ีหรือทาํ ผดิ แลวไมยอมรบั กลบั โทษผอู น่ื

ตวั อยา งคําพงั เพย เหน็ ชางข้ีข้ตี ามชาง ทําตามคนใหญคนโตหรอื คนรวย ทัง้ ท่ีตนเองไมมีกาํ ลังทรัพย หรอื ความสามารถมากพอ

ตัวอยางคาํ พงั เพย สีซอใหควายฟง การสอนคนที่มีความรูนอย แตไมวา จะ สอนก่คี ร้งั กไ็ มเ ขา ใจหรือไมตงั้ ใจฟง ทําใหผูสอนนน้ั เสยี เวลาเปลา

ตวั อยา งคาํ พังเพย หวั ลา นไดหวี ผทู ไ่ี ดสง่ิ ซึ่งไมเปน ประโยชนแ กตน

แบบฝกหดั การใชสาํ นวน สภุ าษิต และคําพงั เพย

ใหน ักเรียนเตมิ สาํ นวน สภุ าษติ หรือคาํ พงั เพย ที่มคี วามหมายสมั พันธกันกบั ขอ ความทก่ี ําหนด หมอดสู วนใหญมัก………เดาเอาทงั้ นน้ั เราไมค วร กังวลตามคําทาํ นายจนเกินไป ชวี ิตจะเปน อยางไร กข็ ้นึ อยกู บั เรา

ใหน ักเรยี นเตมิ สาํ นวน สภุ าษติ หรอื คาํ พงั เพย ที่มีความหมายสัมพันธก ันกับขอความทก่ี าํ หนด ฟาใส……… เขาสอบตกเพราะไมต้งั ใจเรยี น แตก ลบั โทษวา เปน เพราะเพอื่ นไมชวยติวใหเขากอนสอบ

ใหนกั เรียนเตมิ สาํ นวน สภุ าษิต หรอื คาํ พงั เพย ที่มคี วามหมายสมั พนั ธก นั กับขอ ความท่กี าํ หนด นเ่ี ธอกําลงั …………อยนู ะ มาบอกวธิ กี ารทาํ อาหารงาย ๆ ใหฉ ัน ลืมไปแลวหรอวา ฉันเปน แมครัวรา นอาหาร มา 10 ปแ ลว

ใหนักเรียนเติมสาํ นวน สภุ าษิต หรอื คาํ พงั เพย ท่มี ีความหมายสมั พนั ธกนั กับขอความทีก่ าํ หนด อยาเพ่งิ ไปเถยี งเขาเลย เขากําลังโมโหอยู รอใหเ ขาใจเย็น ลงกอนแลว คอยพดู จากนั เช่อื ฉนั เถอะ…………………

ใหน กั เรียนเติมสาํ นวน สุภาษิต หรือคําพงั เพย ที่มคี วามหมายสัมพนั ธกนั กบั ขอ ความที่กําหนด อยา เหน็ วาการเรียนกฎหมายเปนเร่ืองไกลตัว เลย รูไวกไ็ มเ สยี หายอยา งที่เขาวา ……………… สกั วนั หน่ึงในอนาคตอาจจะตอ งใชก ไ็ ด