ความรู้เกี่ยวกับวัฒนธรรมไทยและ ภูมิปัญญาท้องถิ่น

ความรู้เกย่ี วกบั วฒั นธรรมไทยและภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ วฒั นธรรมไทยและภูมิปัญญาไทยเป็นมรดกตกทอดจากบรรพบุรุษท่ีสืบต่อมาถึงคนไทยในปัจจุบนั ซ่ึงเป็นการ แสดงใหเ้ ห็นถึงเอกลกั ษณ์ และความเจริญรุ่งเรืองของคนไทยไดเ้ ป็นอยา่ งดี ดงั น้นั คนไทยทุกคนจะตอ้ งเขา้ ไปมีส่วนร่วม ในการอนุรักษว์ ฒั นธรรมและภูมิปัญญาไทยวฒั นธรรม หมายถึง สิ่งท่ีแสดงถึงความเจริญงอกงามของมนุษย์ และเป็น แบบแผนในการดาเนินชีวติ ของคนในสังคมที่ปฏิบตั ิสืบตอ่ กนั มาเป็นเวลาชา้ นาน วฒั นธรรมไทยท่ีมีผลต่อการดาเนินชีวติ ของคนในสังคมไทย แบ่งออกเป็น 4 ประเภท ไดแ้ ก่ 1. คติธรรม หมายถึง วฒั นธรรมท่ีเกี่ยวขอ้ งกบั หลกั การดาเนินชีวติ ซ่ึงไดจ้ ากหลกั ธรรมทาง พระพทุ ธศาสนา เช่น ความมีเมตตากรุณา ความกตญั ํูกตเวที ความซ่ือสตั ยส์ ุจริต ความขยนั หมน่ั เพียร วฒั นธรรมดา้ นคติธรรม ส่งผลต่อการดาเนินชีวติ ของคนในสงั คม คือ ช่วยสร้างความสงบสุขใหเ้ กิดข้ึน ในจิตใจ นาไปสู่การปฏิบตั ิตนท่ีถูกตอ้ งดีงาม กตญั ํูกตเวทีตอ่ ผมู้ ีพระคุณ มีความขยนั หมนั่ เพียร 2. วตั ถุธรรม หมายถึง วฒั นธรรมท่ีสามารถมองเห็นและสัมผสั ได้ สามารถนามาใชป้ ระโยชนใ์ น ชีวติ ประจาวนั ได้ เช่น บา้ นเรือน ยานพาหนะ เคร่ืองมือเครื่องใช้ เครื่องแต่งกาย เป็นตน้ วฒั นธรรมทางดา้ นวตั ถุธรรมส่งผลต่อการดาเนินชีวติ ของคนในสงั คม คือ ช่วยใหเ้ กิดความ สะดวกสบาย เพือ่ ใหเ้ กิดความสวย เพอ่ื สร้างความบนั เทิง อยา่ งไรก็ตาม การใชว้ ตั ถุมากเกินไปอาจก่อใหเ้ กิดผลเสียได้ เช่น ทาใหส้ ิ้นเปลืองเงิน เพอ่ื หาซ้ือส่ิงที่ตอ้ งการมาใช้ เคร่ืองแตง่ กาย ทาใหร้ ่างกายอบอุน่ และช่วยใหเ้ กิดความเป็น ระเบียบเรียบร้อย ยานพาหนะช่วยทาใหเ้ กิดความสะดวกสบายในการเดินทาง 3. เนติธรรม หมายถึง วฒั นธรรมทางกฎหมายเพอ่ื บงั คบั และควบคุมพฤติกรรมของสมาชิกในสังคมใหอ้ ยู่ ในระเบียบแบบแผน ไมท่ าผดิ กฎหมาย ผทู้ ่ีฝ่ าฝืนจะไดร้ ับโทษตามท่ีกฎหมายกาหนด ถา้ สมาชิกทุกคนในสงั คมปฏิบตั ิ ตนตามกฎหมาย สังคมกจ็ ะสงบสุข ไม่เกิดความวนุ่ วาย

วฒั นธรรมทางด้านเนตธิ รรมส่งผลต่อการดาเนินชีวติ ของคนในสังคม สหธรรม หมายถึง วฒั นธรรมท่ี เก่ียวขอ้ งกบั การติดตอ่ กนั และการอยรู่ ่วมกบั ผอู้ ื่นในสงั คม เช่น มารยาทไทย ประเพณี ไทย วฒั นธรรมดา้ นสหธรรม ส่งผลตอ่ การ ดาเนินชีวติ ของคนในสงั คม คือ หล่อหลอม บุคลิกภาพที่ดีใหแ้ ก่สมาชิกของสังคม สร้าง ความสามคั คี ก่อใหเ้ กิดความผกู พนั สร้าง ความเป็นปึ กแผน่ ใหแ้ ก่สงั คม ทาใหเ้ กิด ความสัมพนั ธ์และการพ่งึ พาอาศยั ที่ดีต่อกั น การแสดงความเคารพโดยการไหว้ เป็น มารยาทไทยท่ีเป็นเอกลกั ษณ์ของชาติไทย วฒั นธรรมไทย คุณค่าของวฒั นธรรมกบั การดาเนินชีวติ วฒั นธรรมมีผลตอ่ การดาเนินชีวติ ของคนในสังคม และเป็นเอกลกั ษณ์ท่ีสาคญั ซ่ึงวฒั นธรรมไทยให้ คุณค่าในการดาเนินชีวติ ท่ีสาคญั 3 ประการ คือ ปัญญาธรรม ใหค้ ุณค่าเก่ียวกบั การใชเ้ หตุและผล รู้วา่ ส่ิงใดดี สิ่งใดไมด่ ี รู้จกั เลือกกระทาส่ิงท่ีมีคุณคา่ และมี ประโยชนต์ ่อตนเอง สังคม และประเทศชาติ สามคั คีธรรม ใหค้ ุณค่าเก่ียวกบั ความร่วมมือกนั ระหวา่ ง บุคคล ท้งั แรงกายและแรงใจเพื่อทางานใหส้ าเร็จลุล่วง ตามเป้ าหมายที่ช่วยกนั กาหนดข้ึนสามคั คีธรรมเป็นปัจจยั สาคญั ท่ีทาใหป้ ระเทศไทยสามารถคงความเป็นเอกราช อยไู่ ดจ้ นถึงทุกวนั น้ี

คารวธรรม ใหค้ ุณคา่ เกี่ยวกบั การเคารพ ยกยอ่ ง การออ่ นนอ้ มถ่อมตน การใหเ้ กียรติซ่ึงกนั และกนั ความกตญั ํูกตเวทีต่อพอ่ แมแ่ ละผมู้ ี พระคุณ ความหมายและความสาคญั ของภูมิปัญญาท้องถนิ่ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น หมายถึง หลกั ความรู้อนั เกิดจากความสามารถประสบการณ์ และความเฉลียวฉลาด ในการประดิษฐค์ ิดคน้ ของคนในทอ้ งถิ่น โดยเป็นผลมาจากการสัง่ สมประสบการณ์ที่ผา่ นกระบวนการเรียนรู้ เลือกสรร พฒั นาและถ่ายทอดสืบตอ่ กนั มาจากบรรพบุรุษจนถึงคนรุ่นปัจจุบนั เพอ่ื ใชป้ ระโยชนใ์ นการดาเนินชีวติ ความสาคญั ของภูมิปัญญาท้องถ่นิ ธรรมชาติเป็นส่ิงที่มีมาก่อนมนุษย์ เมื่อมนุษยเ์ ขา้ มาอยอู่ าศยั อยรู่ ่วมกบั ธรรมชาติ จึงก่อใหเ้ กิดการ สร้างสรรคส์ ิ่งตา่ งๆ ที่จาเป็นตอ่ การดาเนินชีวติ การปรับตวั ของมนุษย์ เพือ่ ใหเ้ ขา้ กบั สภาพแวดลอ้ มธรรมชาติ จึง ก่อใหเ้ กิดภมู ิปัญญาตา่ งๆ เช่น การเอาสมุนไพรมาใชใ้ นการป้ องกนั และรักษาโรค การสร้างที่อยอู่ าศยั การอนุรักษแ์ ละใช้ ประโยชนจ์ ากธรรมชาติอยา่ งสมดุล และยงั่ ยนื เช่น การทาป๋ ุยหมกั ป๋ ุยน้าสกดั ชีวภาพเพอ่ื ใชท้ าการเกษตรปลอดสารพิษ การเล้ียงตวั ไหมเพื่อน้ามาทอผา้ ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ินจึงช่วยใหค้ นในทอ้ งถ่ินสามารถพ่งึ พาตนเองได้ โดยไม่ทาลาย สภาพแวดลอ้ มธรรมชาติ และไม่ส่งผลกระทบต่อมนุษยแ์ ละสิ่งแวดลอ้ ม ตวั อยา่ งภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินในชุมชน ในแต่ละทอ้ งถิ่นจะมีภมู ิปัญญาท่ีคนในทอ้ งถิ่นสร้างสรรคข์ ้ึนจนเป็นเอกลกั ษณ์ของคนในทอ้ งถิ่น ภูมิปัญญาของแต่ละทอ้ งถ่ินจะแตกต่างกนั ข้ึนอยกู่ บั สภาพแวดลอ้ มและการดาเนินชีวติ ของคนในทอ้ งถ่ิน ดงั ตวั อยา่ ง การทาเหมืองฝาย เป็นการจดั การแหล่งน้าเพ่อื การเกษตรการอุปโภคและบริโภคของคนไทยใน ภาคเหนือท่ีมีมาแตโ่ บราณ ระบบน้ีใชก้ ารแบง่ ปันน้า ระหวา่ งสมาชิกของสังคม โดยมีการต้งั คณะกรรมการ จดั สรรน้าข้ึนมาดาเนินการและมีบุคคลที่ชาวบา้ นยอมรับ เป็นหวั หนา้ ระบบเหมืองฝายถือเป็นภูมิปัญญาไทยท่ีใช้ ความยตุ ิธรรมเป็นหลกั กล่าวคือ การจดั สรรน้าจะใช้ สดั ส่วนของไร่นาท่ีทาการเกษตรเป็นเกณฑ์ ดว้ ยวธิ ีการน้ี จะทาใหช้ าวบา้ นที่อาศยั อยตู่ ามตน้ น้าและปลายน้าไดร้ ับ ประโยชน์จากการจดั สรรน้าอยา่ งเทา่ เทียมกนั ดงั น้นั ชาวบา้ นจึงอยรู่ ่วมกนั อยา่ งสงบสุข

การแปรรูปอาหาร คนไทยในภาคต่างๆ จะ รู้จกั วธิ ีการแปรรูปอาหารในรูปแบบตา่ งๆ เช่น การ หมกั และการดอง เพ่ือเก็บอาหารไวร้ ับประทานได้ นานๆ เช่น ชุมชนท่ีอยรู่ ิมทะเล คนส่วนใหญจ่ ะ ประกอบอาชีพประมง เมื่อจบั ปลามาไดม้ ากจึงนาไป แปรรูปตากแหง้ เช่น ปลาเคม็ หมึกแหง้ กุง้ แหง้ คนใน ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือจะนาปลาท่ีจบั ไดม้ าหมกั ใน ไห เรียกวา่ ปลาร้า การแปรรูปปลาสดเป็นปลาตากแหง้ เพ่ือใหเ้ กบ็ ไวไ้ ดน้ าน การจับสัตว์นา้ ในอดีตคนไทยส่วนใหญน่ ิยมต้งั ถิ่นฐานอยใู่ กลแ้ หล่งน้า จึงมีการประดิษฐค์ ิดคน้ เคร่ืองมือ สาหรับจบั สตั วน์ ้า โดยใชว้ สั ดุจากธรรมชาติท่ีหาไดใ้ นทอ้ งถ่ินมาประดิษฐเ์ ป็นเคร่ืองมือ เช่น ลอบ สวงิ โพงพาง ไซ แห เป็ นตน้ ก่องข้าวและกระติบ เป็นภาชนะบรรจุขา้ วเหนียวที่ทาข้ึนโดยใชว้ สั ดุจากธรรมชาติท่ีหาไดใ้ นทอ้ งถ่ิน ก่องขา้ ว และกระติบมีขอ้ ดีกวา่ หมอ้ หุงขา้ วและพาชนะพลาสติกสมยั ใหมต่ รงที่สามารถเกบ็ ความร้อนได้ โดยที่ขา้ วไม่เปี ยกหรือ แฉะและไม่มีไอน้าเกาะอยู่ โดยใชเ้ ทคนิคการสานก่องขา้ วและกระติบสานใหช้ ้นั ในมีช่องใหไ้ อน้าระเหยผา่ นได้ ขณะที่ ช้นั นอกจะสานทึบเพ่อื กกั ความร้อน ซ่ึงคุณสมบตั ิน้ีทาใหข้ า้ วไม่ช้ืนแฉะ และไมม่ ีกล่ิน ภูมิปัญญาท้องถน่ิ ‎ การมีส่วนร่วมในการอนุรักษแ์ ละเผยแพร่ภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่นของชุมชนบุคคลและองคก์ รต่างๆ ในชุมชน สามารถเขา้ ไปมีส่วนร่วมในการอนุรักษแ์ ละเผยแพร่ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินของชุมชนไดโ้ ดยปฏิบตั ิ ดงั น้ี 1. รวมตวั กนั สร้างเครือขา่ ยทอ้ งถ่ิน เพอื่ อนุรักษแ์ ละเผยแพร่ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ิน 2. จดั ใหม้ ีกิจกรรมเก่ียวกบั ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นอยา่ งสม่าเสมอ เพ่ือถ่ายทอดภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่นใหแ้ ก่เยาวชน 3. นานกั เรียนหรือบุคคลในชุมชนไปศึกษาภมู ิปัญญาประเภทต่างๆ ในชุมชนหรือนาครูภมู ิปัญญาไทยมา ถ่ายทอดใหแ้ ก่นกั เรียนในโรงเรียนหรือแก่บุคคลในชุมชน 4. จดั โครงการอนุรักษภ์ ูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน เพ่อื สืบทอดภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินใหค้ งอยตู่ อ่ ไป 5. เผยแพร่หรือแลกเปลี่ยนภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ินไปสู่ทอ้ งถิ่นอ่ืน ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ินเป็นสิ่งที่นกั เรียนภาคภูมิใจและ ควรแก่การอนุรักษใ์ หค้ งอยตู่ อ่ ไป