1-HB

ค่มู ือ การปฏบิ ตั ิงานข้าราชการคร ู สำนกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร



คำนำ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน ได้จัดทำคู่มือการปฏิบัติงานข้าราชการคร ู ท้ังจากการบรรจุและแต่งต้ังในตำแหน่งครูผู้ช่วย ครูอัตราจ้างท่ีปฏิบัติหน้าที่ในการจัดการเรียน การสอน โดยผู้ปฏิบัติหน้าท่ีครูจะต้องจัดให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากประสบการณ์ กิจกรรม และ การทำงาน อนั นำไปสกู่ ารพฒั นาผู้เรยี นใหค้ รบทุกด้าน ทั้งทางกาย ทางจติ หรอื ทางอารมณ์ ทางสังคม และทางสติปัญญา ซ่ึงรวมไปถึงพัฒนาการทางจิตวิญญาณด้วย เพื่อให้การปฏิบัติงานของครูพัฒนา ไปสู่ครูอาชพี ท่มี ีความมุ่งมน่ั ในการจดั กจิ กรรมการเรยี นการสอน เพอื่ ส่งเสรมิ ใหผ้ ูเ้ รยี นเกดิ การพัฒนา ให้ครบทุกด้าน ทั้งความดี ความเก่ง สุขภาพร่างกายแข็งแรง มีความมั่นคงทางอารมณ์ ผู้ปฏิบัติ หน้าที่ครูจึงควรมีคู่มือ มีแนวปฏิบัติและแนวทางในการปฏิบัติงาน จึงได้จัดทำคู่มือการปฏิบัติงาน ข้าราชการครูข้นึ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน หวังเป็นอย่างย่ิงว่าคู่มือการปฏิบัติงาน ข้าราชการครูฉบับน้ี จะเป็นประโยชน์แก่ผู้เก่ียวข้องทุกฝ่ายในการปฏิบัติงานให้เป็นไปอย่างมี ประสิทธิภาพ และถูกต้องตามหลักธรรมาภิบาลต่อไป หากมีข้อเสนอแนะ โปรดแจ้งสำนักงาน คณะกรรมการการศึกษาขนั้ พื้นฐานทราบ เพือ่ ดำเนินการปรับปรงุ แก้ไขหรอื เพม่ิ เตมิ ให้มคี วามถูกตอ้ ง ครบถว้ นและมีคณุ ภาพย่ิง ๆ ข้นึ ไป สำนักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพ้ืนฐาน กระทรวงศึกษาธกิ าร ตลุ าคม 2552



สารบัญ หน้า 1 9 คำนำ 9 บทนำ 10 บทท่ี 1 การบรหิ ารงานวชิ าการ 18 1. การสรา้ งและการพฒั นาหลักสตู รสถานศกึ ษาและการจดั ทำสาระทอ้ งถ่ิน 31 2. การพัฒนากระบวนการเรยี นร ู้ 32 3. การวดั ผล ประเมินผล และงานทะเบยี น เทียบโอนผลการเรียน 32 4. การวจิ ยั เพอื่ พัฒนาคุณภาพการศกึ ษา 33 5. การพฒั นาสอ่ื นวตั กรรม เทคโนโลยที างการศกึ ษา 33 6. การพฒั นาแหล่งการเรียนรู้ 34 7. การพฒั นางานห้องสมดุ 35 8. การนเิ ทศการศึกษา 37 9. งานแนะแนว 37 10. การพัฒนาระบบการประกนั คณุ ภาพภายในสถานศกึ ษา 39 11.-17. งานพัฒนากลุ่มสาระการเรยี นรู้ 8 สาระ 39 18. งานกจิ กรรมพัฒนาผเู้ รียน 40 บทท่ี 2 การบริหารงบประมาณ 43 1. งบประมาณท่ีสถานศึกษานำมาใชจ้ า่ ย 44 2. รายจ่ายตามงบประมาณ 45 3. เงนิ นอกงบประมาณ 49 4. งานพัสดุ 49 5. สวัสดิการและสทิ ธปิ ระโยชน์ 50 6. การเบกิ ค่าพาหนะ 52 7. ค่าใช้จา่ ยในการฝกึ อบรม 53 8. เงนิ เดอื น เงินวทิ ยฐานะ และเงนิ ประจำตำแหน่ง 54 9. คา่ รกั ษาพยาบาล 55 10. การศึกษาบตุ ร 11. ค่าเชา่ บ้าน 12. กองทุนบำเหน็จบำนาญข้าราชการ (กบข.)

สารบญั (ต่อ) หนา้ 55 57 13. ระเบียบสำนักงานคณะกรรมการสง่ เสรมิ สวสั ดกิ ารและสวสั ดิภาพครู 57 และบุคลากรทางการศึกษาวา่ ดว้ ยการฌาปนกิจสงเคราะหช์ ว่ ยเพอื่ นครู 72 และบุคลากรทางการศกึ ษา (ช.พ.ค.) 73 บทที่ 3 การบรหิ ารงานบุคคล 89 1. มาตรฐานตำแหน่งและมาตรฐานวทิ ยฐานะ 102 2. มาตรฐานวทิ ยฐานะคร ู 103 3. มาตรฐานวชิ าชีพทางการศกึ ษา 103 4. การปฏบิ ัติราชการของขา้ ราชการคร ู 104 5. ครอู ัตราจ้าง 104 บทท่ี 4 การบริหารทัว่ ไป 105 1. การกำหนดเวลาทำงานและวันหยดุ ราชการ 105 2. การเปิดและปิดสถานศึกษา 106 3. การชกั ธงชาต ิ 107 4. การสอบ 108 5. การพานักเรียนไปทัศนศกึ ษานอกสถานศกึ ษา 110 6. การจดั ระบบงานและกิจกรรมในการแนะแนวใหค้ ำปรึกษา 113 7. การลงโทษนกั เรียน 113 8. ความสัมพนั ธก์ ับชุมชน 117 9. สทิ ธิทางการศึกษาสำหรับคนพกิ าร 122 บทท่ี 5 ลกั ษณะของครทู ดี่ ี 130 1. อดุ มการณ์ของคร ู 137 2. คณุ ลักษณะของครทู ่ีด ี 138 3. ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง 140 4. คณุ ธรรมท่ีใช้ในการปฏบิ ัตงิ าน ภาคผนวก เอกสารอ้างอิง คณะทำงาน

บทนำ 1. โครงสรา้ งการบรหิ ารงานของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พ้นื ฐาน สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน มีภารกิจเก่ียวกับการจัดและส่งเสริม การจัดการศึกษาข้นั พนื้ ฐาน มีโรงเรยี นในความรบั ผดิ ชอบ 31,501 โรงเรียน/76 ศูนย์การศึกษาพเิ ศษ สำนกั งานเขตพ้ืนท่กี ารศึกษา 185 แห่ง มีอำนาจหน้าท่ี ดังน้ ี 1. จัดทำข้อเสนอนโยบาย แผนพัฒนาการศึกษา มาตรฐานการจัดการศึกษา และหลักสูตร แกนกลางการศกึ ษาขั้นพนื้ ฐาน 2. กำหนดหลักเกณฑ์ แนวทาง และดำเนินการเก่ียวกับการสนับสนุนทรัพยากร การจัดตั้ง จัดสรรทรพั ยากร และบริหารงบประมาณอดุ หนนุ การจดั การศึกษาขั้นพื้นฐาน 3. พัฒนาระบบการบริหารและส่งเสริมประสานงานเครือข่ายข้อมูลสารสนเทศ การนำ เทคโนโลยีสารสนเทศไปใช้ในการเรียนการสอน รวมทั้งส่งเสริมการนิเทศ การบริหาร และการจัด การศึกษา 4. ตดิ ตาม ตรวจสอบ และประเมนิ ผลการจดั การศกึ ษาข้นั พน้ื ฐานของเขตพ้ืนที่การศกึ ษา 5. พัฒนานวัตกรรมทางการศึกษา ประสาน ส่งเสริม สนับสนุน และกำกับดูแลการจัด การศึกษาขั้นพ้ืนฐาน การศึกษาเพือ่ คนพกิ าร ผดู้ อ้ ยโอกาส และผู้มีความสามารถพิเศษ และประสาน ส่งเสริมการจัดการศึกษาขั้นพ้ืนฐานของเอกชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น บุคคล ครอบครัว องค์กรชุมชน องคก์ รเอกชน องคก์ รวิชาชพี สถาบันศาสนา สถานประกอบการ และสถาบันสังคมอ่ืน ของเขตพนื้ ทีก่ ารศึกษา 6. ดำเนนิ การเกยี่ วกบั งานเลขานุการของคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพนื้ ฐาน 7. ปฏิบัติงานอ่ืนใดตามท่ีกฎหมายกำหนดให้เป็นอำนาจหน้าที่และความรับผิดชอบของ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน หรือตามท่ีรัฐมนตรีหรือคณะรัฐมนตรีมอบหมาย สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพ้ืนฐาน แบ่งส่วนราชการตามกฎกระทรวงได้ 10 ส่วนราชการ ดังนี ้ 1. สำนกั อำนวยการ 2. สำนักการคลังและสนิ ทรพั ย์ 3. สำนกั ติดตามและประเมินผลการจัดการศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน 4. สำนกั ทดสอบทางการศึกษา 5. สำนักเทคโนโลยีเพือ่ การเรยี นการสอน 6. สำนักนโยบายและแผนการศกึ ษาขนั้ พ้ืนฐาน 7. สำนักบรหิ ารงานการศกึ ษาพเิ ศษ คู่มอื การปฏิบตั ิงานข้าราชการครู

8. สำนักพฒั นานวัตกรรมการจดั การศกึ ษา 9. สำนักพฒั นาระบบบรหิ ารงานบคุ คลและนติ กิ าร 10. สำนกั วิชาการและมาตรฐานการศกึ ษา นอกจากส่วนราชการตามกฎกระทรวง การแบ่งส่วนราชการดังกล่าว ยังมีส่วนราชการ ท่ีกำหนดให้มีในหน่วยงานคือ หน่วยตรวจสอบภายในกลุ่มพัฒนาระบบบริหาร และยังได้กำหนดให้มี ส่วนราชการภายในเพ่ิมเติมคือ สำนักพัฒนาครูและบุคลากรทางการศึกษา สำนักพัฒนากิจกรรม นักเรียน สำนักบริหารงานการมัธยมศึกษาตอนปลาย สำนักพัฒนาการศึกษาเขตพัฒนาพิเศษเฉพาะกิจ จังหวดั ชายแดนภาคใต้ และสถาบันภาษาองั กฤษ  คมู่ ือการปฏบิ ัตงิ านขา้ ราชการคร ู

ค่มู อื การปฏบิ ตั ิงานขา้ ราชการคร ู แผนภมู โิ ครงการแบ่งสว่ นราชการของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน กระทรวงศึกษาธิการ คณะกรรมการการศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพนื้ ฐาน หนว่ ยตรวจสอบภายใน สำนักอำนวยการ สำนักนโยบายและ สำนกั วิชาการและ สำนักตดิ ตามและประเมนิ ผล สำนักบรหิ ารงาน แผนการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน มาตรฐานการศกึ ษา การจดั การศกึ ษา การศกึ ษาพเิ ศษ สำนักพัฒนาระบบบรหิ าร สำนกั บริหารการคลัง สำนกั เทคโนโลย ี งานบุคคลและนิติการ และสนิ ทรัพย ์ เพอ่ื การเรียนการสอน สำนักทดสอบทางการศึกษา กลุ่มพฒั นาระบบบรหิ าร สำนกั พฒั นานวัตกรรม คณะกรรมการ (กพร.) การจดั การศกึ ษา สำนักงานเขตพน้ื ทีก่ ารศกึ ษา

2. โครงสรา้ งสำนักงานเขตพ้ืนที่การศกึ ษา สำนักงานเขตพ้นื ทีก่ ารศึกษามภี ารกจิ ในการประสาน ส่งเสริมและสนบั สนนุ การจัดการศึกษา ในเขตพ้ืนท่ีการศึกษา มีอำนาจหน้าท่ีตามกฎหมาย ระเบียบบริหารราชการกระทรวงศึกษาธิการ และกฎหมายอ่ืน ๆ โดยมีผู้อำนวยการสำนักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาเป็นผู้บังคับบัญชาข้าราชการ และรบั ผิดชอบการปฏิบตั ริ าชการ สำนกั งานเขตพืน้ ท่กี ารศกึ ษาแบ่งส่วนราชการออกเป็นกล่มุ ดงั น ้ี 1. กลุ่มอำนวยการ 2. กลมุ่ บรหิ ารงานบุคคล 3. กลมุ่ นโยบายและแผน 4. กลุ่มส่งเสรมิ การจัดการศกึ ษา 5. กลมุ่ ส่งเสรมิ สถานศกึ ษาเอกชน 6. กลุม่ นิเทศ ติดตาม และประเมินผลการศกึ ษา นอกจากส่วนราชการตามประกาศกระทรวงการแบ่งส่วนราชการดังกล่าว ยังมีส่วนราชการ ท่กี ำหนดให้มีในหนว่ ยงาน คือ หนว่ ยตรวจสอบภายใน  คมู่ ือการปฏิบตั งิ านขา้ ราชการคร ู

ค่มู อื การปฏบิ ตั ิงานขา้ ราชการคร ู แผนภมู ิโครงสรา้ งการบริหารงานของสำนักงานเขตพ้ืนที่การศึกษา อ.ก.ค.ศ. เขตพ้ืนทีก่ ารศึกษา สำนักงานเขตพืน้ ทีก่ ารศึกษา คณะกรรมการเขตพ้ืนทีก่ ารศกึ ษา หน่วยตรวจสอบภายใน คณะกรรมการ กลมุ่ อำนวยการ กลมุ่ บริหารงานบคุ คล กลมุ่ สง่ เสรมิ กลุ่มนิเทศ ตดิ ตาม และ การจัดการศกึ ษา ประเมินผลการจัดการศึกษา กลุ่มบริหารงานบุคคล กลุ่มสง่ เสริมสถานศึกษา เอกชน

3. โครงสร้างสถานศึกษาขน้ั พืน้ ฐาน สถานศึกษามีการแบ่งโครงสร้างภายในตามกฎกระทรวง และเป็นไปตามระเบียบท่ี คณะกรรมการเขตพื้นที่การศึกษากำหนด ซึ่งสถานศึกษาจะต้องแบ่งส่วนราชการเป็นกลุ่ม ซ่ึงจะต้อง สอดคล้องกับการกระจายอำนาจทางการศึกษา คือ ครอบคลุมใน 4 งาน คือ งานวิชาการ งานงบประมาณ งานบริหารงานบคุ คล และงานบรหิ ารทว่ั ไป โครงสรา้ งการบรหิ ารงานของสถานศึกษา สถานศึกษา คณะกรรมการสถานศึกษา กล่มุ ... กลุม่ ... กล่มุ ... กลมุ่ ... กลมุ่ ... 4. ขอบขา่ ยและภารกจิ ของสถานศึกษา สถานศึกษามีผู้อำนวยการสถานศึกษาเป็นผู้บังคับบัญชาข้าราชการ และรับผิดชอบ การบริหารงานของสถานศึกษาที่มีโครงสร้างการบริหารงานตามกฎหมายท่ีมีขอบข่ายภารกิจท่ีกำหนด ซึ่งการแบ่งส่วนราชการภายในสถานศึกษาเป็นไปตามกฎกระทรวงและระเบียบที่คณะกรรมการ เขตพื้นที่การศึกษากำหนด ซ่ึงจะแบ่งส่วนราชการเป็นกลุ่ม หรือฝ่าย หรืองาน ตลอดจนกำหนด อำนาจหน้าที่ของแต่ละส่วนราชการ ซึ่งจะต้องครอบคลุมขอบข่ายและภารกิจของสถานศึกษา ท่ีกระทรวงศึกษาธิการกระจายอำนาจการบริหารและการจัดการศึกษา ทั้งด้านวิชาการ งบประมาณ การบรหิ ารงานบคุ คล และการบรหิ ารทั่วไป ซ่ึงมีขอบข่ายและภารกิจดังตอ่ ไปน้ ี 1. งานบริหารวชิ าการ 1.1 การพฒั นาหลกั สูตรสถานศกึ ษา 1.2 การพัฒนากระบวนการเรียนร้ ู 1.3 การวัดผล ประเมนิ ผล และเทยี บโอนผลการเรียน 1.4 การวจิ ัยเพอ่ื พฒั นาคุณภาพการศกึ ษา 1.5 การพัฒนาสื่อ นวตั กรรม และเทคโนโลยีทางการศกึ ษา 1.6 การพัฒนาแหล่งเรียนรู้ 1.7 การนิเทศการศกึ ษา  คู่มอื การปฏบิ ตั งิ านขา้ ราชการคร ู

1.8 การแนะแนวการศึกษา 1.9 การพัฒนาระบบการประกันคณุ ภาพภายในสถานศกึ ษา 1.10 การส่งเสริมความรู้ด้านวิชาการแกช่ มุ ชน 1.11 การประสานความรว่ มมอื ในการพัฒนาวิชาการกับสถานศึกษาอื่น 1.12 การส่งเสริมและสนับสนุนงานวิชาการแก่บุคคล ครอบครัว องค์กร หน่วยงาน และสถาบนั อนื่ ท่ีจดั การศึกษา 2. งานบรหิ ารงบประมาณ 2.1 การจัดทำและเสนอของบประมาณ 2.2 การจดั สรรงบประมาณ 2.3 การตรวจสอบ ตดิ ตาม ประเมนิ ผล และรายงานผลการใช้เงนิ และผลการดำเนนิ งาน 2.4 การระดมทรพั ยากรและการลงทนุ เพ่อื การศกึ ษา 2.5 การบรหิ ารการเงนิ 2.6 การบริหารบัญชี 2.7 การบริหารพสั ดแุ ละสินทรัพย ์ 3. งานบรหิ ารงานบคุ คล 3.1 การวางแผนอัตรากำลังและกำหนดตำแหนง่ 3.2 การสรรหาและการบรรจแุ ต่งต้ัง 3.3 การเสรมิ สรา้ งประสิทธภิ าพในการปฏิบตั ิราชการ 3.4 วนิ ัยและการรกั ษาวนิ ัย 3.5 การออกจากราชการ 4. งานบริหารทว่ั ไป 4.1 การดำเนินงานธุรการ 4.2 งานเลขานุการคณะกรรมการสถานศกึ ษาข้นั พื้นฐาน 4.3 งานพฒั นาระบบและเครอื ขา่ ยข้อมูลสารสนเทศ 4.4 การประสานและพัฒนาเครอื ข่ายการศึกษา 4.5 การจัดระบบการบรหิ ารและพฒั นาองค์กร 4.6 งานเทคโนโลยสี ารสนเทศ 4.7 การสง่ เสรมิ สนับสนุนดา้ นวิชาการ งบประมาณ บคุ ลากร และบริหารทวั่ ไป 4.8 การจดั สถานทีแ่ ละสภาพแวดลอ้ ม 4.9 การจดั ทำสำมะโนผ้เู รยี น 4.10 การรับนักเรียน 4.11 การสง่ เสรมิ และประสานงานการศกึ ษาในระบบ นอกระบบ และตามอธั ยาศยั คมู่ อื การปฏิบัตงิ านข้าราชการคร ู

4.12 การระดมทรัพยากรเพ่ือการศกึ ษา 4.13 งานส่งเสรมิ งานกจิ การนกั เรยี น 4.14 การประชาสัมพนั ธ์งานการศกึ ษา 4.15 การส่งเสริม สนับสนุน และประสานงานการศึกษาของบุคคล ชุมชน องค์กร หนว่ ยงานและสถาบัน สงั คมอน่ื ทจ่ี ดั การศกึ ษา 4.16 งานประสานราชการกบั เขตพนื้ ทีก่ ารศกึ ษาและหนว่ ยงานอื่น 4.17 การจดั ระบบการควบคมุ ภายในหนว่ ยงาน 4.18 งานบริการสาธารณะ 4.19 งานท่ีไม่ไดร้ ะบไุ ว้ในงานอืน่  ค่มู ือการปฏิบัติงานข้าราชการคร ู