Ons Eie - April Mei 2018

April/Mei 2018 Jaargang 53 2 9 Trich by beeste Die gevare daarvan 22 CASE Magnum reeks Meer krag, meer effektief 38 Sien jou by Nampo Vanjaar is Suidwes groter & beter!www.suidwes.co.za April Mei 2018 1

90% + DRAGTIG! KOEIE IN ’N PUIK KONDISIEuppe marketing A17820/OE Anette Wege Afgesien van die afgelope klompie droë jare, het die toediening van Kroonstad, Vrystaat die winterlek, Dryveld 46, beslis bygedra tot ons sukses. Dankie Molatek! DRYVELD 46 Dryveld 46 is ’n melasse-gebaseerde proteïen aanvulling op droëveld wat ruvoerinname stimuleer en sodoende wintermassaverliese beperk. Die lek aanvulling lei tot verhoogde konsepsie en kalfpersentasies en is geskik as onderhoudslek vir droë sowel as lakterende diere. Gemeng met graan, kan Dryveld 46 ook as produksielek aangewend word. Boonop help die lek om droë galsiek te voorkom. Kyk dus uit vir die GROOT 46 vir verbeterde prestasie en ’n winterlek wat werk! Vir meer inligting oor spesifieke voere en dienste, kontak: MOLATEK: +27(0)13 791-1036 | www.molatek.co.za | RCL FOODS: www.rclfoods.com Dryveld 46 (V20820) (Wet 36 van 1947) 2 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

April/Mei 2018 Jaargang 53 2INHOUDSOPGAWE Ons Eie word deur Suidwes Beleggings 12 (Edms) Beperk uitgegee. 25 AKTUEEL 45 Algemene kontaknommers vir Suidwes 494 Soos ek dit sien Groep Hoofkantoor: 018 581 10005 Geestelike Akker 39 Trichomoniases by beeste Ons Eie word ses keer per jaar na al sy10 Uit die Howe lede en ander belangegroepe versprei.10 How legal is you LED light bar?12 Bekamping van veediefstal Redakteur:13 Uit die verhandelingskamer Johan van Zyl15 Geleenthede vir boere in E-pos adres: [email protected] Telefoonnommer: 018 581 1194 buurlande15 Water saving tips Grafiese Ontwerper:21 Nismarkte in die landbousektor Edward Adendorff29 Plattelandse skole - Wat gebeur E-pos adres: [email protected] PRODUKNUUS Telefoonnommer: 018 581 119322 CASE IH Magnum reeks Advertensiewerwing:24 Farm safety - Equip yourself Ruth Schultz25 Aankoopkontrakte vir gewasse E-pos adres: [email protected] Suidwes Maandrekeninge Selnommer: 083 583 5243 LANDBOUKUNDIG Die inligting hierin, hoewel dit met sorg saamgestel word, word verskaf sonder6 Terratek kundigheid enige waarborge hoegenaamd en Suidwes7 Pekanneute reeks of die redakteur sal geen aanspreeklikheid16 Bemarkingseisoen - vooruitsigte ten opsigte daarvan aanvaar nie. Dit18 Agrikalender staan outeurs vry om menings te lug,38 Suidwes se innamereëlings maar geen artikel verteenwoordig noodwendig die mening van die uitgewer, ALGEMEEN die direksie of hoofbestuur van Suidwes Beleggings (Edms) Beperk nie. Behalwe in33 Inligtingsdae baie gewild uitsonderlike gevalle, behou die uitgewer34 Suidwes Plaaskombuis die reg voor om die nodige veranderinge35 In jou tuin aan te bring aan enige bydrae wat vir37 Boererate publikasie voorgelê word.37 Doen-dit-self advies38 Sien jou by Nampo! Daar bestaan outeursreg in hierdie42 Hertzogvillers hou fees! werk. Enige ongemagtigde aanhaling42 Personeelaanstellings & -skuiwe of reproduksie van die werk of enige43 Ontmoet vir Blitz! gedeelte daarvan, sonder die vooraf45 Plattelandse skole kook! verkreë toestemming van die redakteur,46 Sportdrag - Suidwes borgskappe is handeling wat outeursreg skaad en wat49 Migdol boeredag - Sukses! die oortreder regsaanspreeklik kan maak.50 Voorbereiding vir die jagseisoen Geen gratis plasings of krediet salwww.suidwes.co.za gegee word vir geringe tipografiese foute wat nie die waarde van ‘n advertensie verminder nie. April Mei 2018

AKTUEEL soos ek dit sien... wees die beste wat jy kanDit voel deesdae al hoe meer vir my asof Jy is vandag ‘n finansiële raadgewer, jy is Skielik kyk mense nóg meer op na jou. Jy die mensdom sy vermoëns onderskat. ‘n veearts, jy is ‘n boekhouer, onderwyseres, word ‘n rolmodel. Jy is ‘n steunpilaar waar- Ons hou by dieselfde dinge. Dit wat ons ‘n skrynwerker, ‘n berader, ‘n administratiewe sonder dié om jou nie kan voortbestaan nie. ken en wat ons goed doen. Dit is ‘n veilige plek bestuurder, ‘n bankier, ‘n gasheer, loodgieter Dit is tyd om in jouself te glo en dit met oor- waar jy nie die risiko loop van mislukking nie. en ‘n vriend. gawe te doen. So, wat het dit nou eintlik met jou te doen? Die fyn kuns lê egter daarin om dit wat jy Dankie vir wie jy is, vir jou aanpasbaarheid Jy is ‘n boer. ‘n Boer was nog altyd ‘n boer, ook al aanpak, met gemak te doen. Om dit en jou ondersteuning. Jy het ‘n reuse impak en sal altyd ‘n boer bly. Dink weer… te laat lyk asof dit nie eens moeite is nie. Dit op jou eggenoot, jou kinders, jou ouers, fami- moet natuurlik kom. Maar, dis nie altyd mak- lie en jou vriende, maar ook op die groter be- ‘n Paar dekades gelede was dié stelling dalk lik nie… sigheidswêreld daar buite. akkuraat, maar as jy, en jou pa, en jou oupa nie stelselmatig, bietjie-vir-bietjie, sonder dat Die geheim om dit suksesvol te doen, is om Sonder jou inkoop, kon Suidwes nie tot ‘n jy eens besef het, verander het nie, sou ons jouself met die wye spektrum van - noem dit tegnologiese tweede rat oorgeskakel het nie. prentjie vandag heelwat anders gelyk het. maar beroepe of roepings of selfs uitdagings Ons nuwe rekenaarstelsel is geimplementeer, - te vereenselwig. Probeer dit. Misluk. Lag vir maar ons ervaar nog haakplekke. Dit geniet Wat ek met sekerheid kan sê, is dat ‘n mate jouself oor wat jy probeer het. Probeer weer egter eerste prioriteit wat vir u as kliënt nét van sukses met verandering gepaard gaan. – hierdie keer anders. En weer, en weer. Jy voordele sal inhou. Om behoeftes te identifiseer en dit te vervul. SAL dit vervolmaak. Weet jy hoe bevredigend Om aan te vul. Om dit nóg beter te maak... is dit as jy dit perfek regkry? Mooi loop! Jy is nie net meer ‘n pa vir jou kinders en Besef jou impak! Regtig. Gaan dink hieroor Johan van Zyl man vir jou vrou nie. As jy sukses nastreef, na en besef watter impak jy reeds op die MOES jy al lankal uit jou gemaksone gekruip mense om jou het en hoeveel groter jy dit kan het en die moderne wêreld met al sy uitdag- maak deur klein veranderings aan te bring. ings tot ‘n one-on-one uitgedaag het. Die bul Deur jouself uit te daag tot die onbekende. by die horings gepak het… BRIEWEBLAD onsEie ADRESVERANDERING Geagte Heer/Dame Indien u van adres verander het of binnekort gaan verander, of indien u Namens Hoërskool Stella wil ek Suidwes Landbou opreg Ons Eie nie ontvang nie en dit graag bedank vir die sportklere wat julle weereens vir ons wil ontvang, stuur asseblief u ou en/of geborg het. Elke jaar is die ontvangs daarvan vir ons ‘n nuwe kontakbesonderhede (adres, groot hoogtepunt. Dit maak ‘n wesentlike verskil in die telefoonnommers, en epos-adres) voorkoms van ons spelers, maar ook aan die moraal van elke span as sulks. Die kinders sal weereens uitstaan op die en u rekening /lidnommer sportveld omdat hulle so netjies en eenvormig vertoon. aan Sunelle van Rooyen by: Dit alles te danke aan Suidwes Landbou! Posbus 5, Leeudoringstad, 2640 of Ook wil ek jul bedank vir die vergunning wat jul vir e-pos na [email protected] ons gemaak het deur die klere betyds aan ons te besorg voor die opname van die Skole Top 10-program wat op 12 Kontak ons ook gerus in verband met Maart op televisie uitgesaai wees. Nie alleen het ons enige navrae oor die verspreiding van skool spoggerig vertoon in die nuwe geborgde klere nie, maar het dit ook verseker dat Suidwes Landbou landwye Ons Eie. blootstelling kry. Dankie dat jul ons so goedgesind was en uit jul pad gegaan het om ons hierin tegemoet te kom. Ons U kan ook vir Sunelle by waardeer dit opreg! 018 581 1002 skakel Dankie dat jul op so ‘n positiewe wyse in die onderwys en indien u die Ons Eie veral in die platteland investeer. Ek hoop regtig dat ons wil ontvang. nog ‘n lang verbintenis in die toekoms sal hê. Dra ons opregte dank oor aan almal by Suidwes Landbou. Die uwe Stuur briewe per e-pos na L. Beukes [email protected] Skoolhoof4 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

Op die geestelike akkerElke mens trap ‘n spoor deur Ds Johan Raubenheimer,NG Noord, PotchefstroomIs ons nie bevoorreg om in een van die ‘n Spoor van seën het tot gevolg datmooiste lande in die wêreld te woon nie? ons mekaar as medemense raakleef. Dat ons mekaar herken as medemens, ‘n Land waar ons geseën is met soveel maar ook aan mekaar erkenning geeverskillende soorte mense van wie ons waar nodig. Wyle oom PG du Plessisdaagliks so baie kan leer. ‘n Land met het eenmaal geskryf: “Elke mens wil‘n ryke verskeidenheid van kulture en van geweet wees”. As ons daardie ek-dan praat ons nie eens van die pragtige stra myl saam met mense stap, sal jylandskapstonele waardeur ons op kron- verbaas wees watter vrug dit oplewerkelpaaie ons kosbare land Suid-Afrika van vriendskap, vertroue en hoop.kan deurkruis nie. Net so is daar mense wat dink hulle Met die kleurvolle plate van kosmosse, het ‘n reg op alles. Hulle trap eenvou-kom ons net weer diep onder die indruk dig ‘n spoor wat verwoesting agterdat daar iewers ‘n Meester-Saaier is wat hulle nalaat. Hulle trap op hulle mede-na willekeur die saad in die grond be- mens, hulle vertrap die drome van an-waar sodat dit op die regte tyd ontkiem dere wat minder as hulle het (of somsen ons paaie versier met hulle prag en meer as hulle het) en hulle leef asof ditpraal. wat hulle vermag het en dit wat hulle besit, alleen die gevolg van hulle harde In hierdie pragtige land van ons is dit werk is, op hul eie inisiatief en ‘n tipenatuurlik nodig om met groot deernis staatmaak op iets wat hul sommeren wedersydse begrip te leer om te net toekom. Ons vergeet so maklik datleef en te laat leef. Elke mens in hier- ons geroep is tot rentmeesters – me-die lewe trap ‘n spoor. Kom ons gaan deskeppers saam met God – skeppersverder deur mekaar daaraan te herinner van hoop.dat elke mens een van twee moontlikespore nalaat: ‘n spoor van seën, of dié Kom ons moedig mekaar aan metvan verwoesting. Net soos wat daar dié woorde: Groei waar God jou ge-mense by die plate kosmosse verbyry plant het en laat ‘n spoor na waarmeeen dit nie eens meer raaksien of enig- ons God eer vir die lewe as ‘n geskenksins waardeer en bewonder vir wat dit uit Sy hand.vir die oog oplewer nie, net so is daarbaie mense wie se lewens daagliks ‘nverskil maak. Italiaanse pompvervaardiger, Speroni, is sedert 1955 op die voorpunt van tegnologie ennavorsing. Vandag word Speroni gereken as een van die wêreldleiers in die vervaardiging van waterpompe. Hierdie hoë kwaliteit reeks, met ‘n toonaangewende rol en posisie in Suider-Afrika, word sedert 1996 versprei deur Agrinet.Beskikbaar by deelnemende Suid-Wes handelstakke. Water is lewe. MADE IN ITALY5 April Mei 2018wSpwerowni.swuoriddewkskeluss.iecfove.rzsparei deur

LANDBOUKUNDIGMAAK DIE REGTE KEUSE, BLY MEET deur Johan Jordaan, Akkerboukundige Terratek Foto: Om die plantseisoen te probeer lees en raaiskote te waag oor bemesting, is baie riskant.“Meet is weet”. Hierdie gesegde word termyn stroperdata bevat. Hierdie stroperda- Deur die gebruik van langtermyndata en al die laaste 20 jaar gesien as die ta sal verwerk word na ‘n langtermyn genor- volgehoue korrekte bemesting, sal die pro- maliseerde opbrengspotensiaal. Al hierdie dusent selde, indien ooit, in ‘n situasie beland gesegde wat presisie-opnames die inligting kan dan gebruik word om beter in- waar daar nie genoegsame bemesting gegee geligte besluite te neem. is nie.beste opsom. Hoe weet ons waarmee ons Die basis van alle bemesting begin met ‘n Chemiese opnames beloop tans ongeveerwerk as ons dit nie kan meet of kwantifiseer grondchemiese status. Hierdie status kan op R175/ha wat op ‘n 1-hektaar ruitpatroon ge- twee maniere bepaal word, naamlik deur ‘n doen word. Hierdie opnames word een maalnie? standaard boeremonster per land te trek, of in vier jaar gedoen en beloop dus R43.75 per deur die ruitmetode, waar monsters op ‘n ruit- hektaar per jaar. Dit verseker dan die kennis Gedurende die afgelope vyf jaar het ons se- patroon getrek word. Hierdie variasies word van wat die chemiese status is om sodoendeker van die moeilikste produksiejare beleef. baie mooi deur middel van GIS-tegnologie optimaal te kan bemes.Dit is deur baie wisselvallende reënpatrone uitgebeeld.en seisoene van uiterstes gekenmerk. Hier- Sou hierdie data en inligting nie bekom worddie omstandighede maak dit baie moeilik om Sodra die chemiese status bekend is, word nie, word daar blindelings oor die bemes-te beplan, met produsente wat al hoe meer die bemestingspeile bepaal deur gebruik te tingskoste, wat enige iets tussen R1,800/begin antisipeer het wat die bepaalde sei- maak van die chemiese status en die grond- ha en R3,600/ha beloop, ‘n besluit geneem.soen mag inhou. In verskeie gevalle was hier- potensiaal. Optimale bemesting word dan per Chemiese statusopnames bewerkstellig niedie oorwegings nie geskoei op tydige, rele- land, op die tradisionele boeremonsterma- net die korrekte bemesting nie, maar verskafvante en goedgefundeerde insette van kundi- nier uitgewerk. Andersins word die optimale ook kardinale inligting rakende die grond seges nie en gevolglik het verskeie produsente bemesting per bestuursone uitgewerk, wat pH, die persentasie van suurversadiging, kal-hulself in nog moeiliker posisies bevind. verkry word deur die gesamentlike verwerk- sium- en magnesiumvlakke. Hierdie inligting ing van die chemise-, fisiese- en stroperdata, help dan die produsent om die nodige reg- Die erge wisseling in opbrengs veroorsaak sou die produsent van veranderlike bemes- stellings (bekalking) te doen om sodoende tedat produsente onseker is oor kunsmisoor- tingtoedienings gebruik maak. Lees gerus verseker dat optimale voedingstof doeltref-drag, wat daaartoe lei dat bemesting som- ook Esmond Coen, GIS-spesialis, se artikel in fendheid verkry word.mige jare heeltemal te laag en ander jare baie hierdie Ons Eie, oor die beskikbare sagtewarehoog is. Hierdie situasie kan vermy word deur wat weer hierdie data kan gebruik om ‘n beter Produsente is geneig om eerste op che-‘n langtermyn databasis op te bou van wat al opbrengs te verseker. miese opnames te begin sny. Sou die pro-in die verlede gemeet is. dusent dus die vierjaarlikse opnamesiklus staak, sal dit die produsent al duurder begin Hierdie databasis sal tipies chemiese ontle- kos om weer in die siklus te kom. Dit sal die dings, fisiese ontledings en verwerkte lang- produsent noodsaak om sy besluite rondom bemestingsbeplanning op ou, en moontlik nie-relevante inligting, te moet maak. Die basis van alle gewasproduksie begin by die voedingstatus van die grond. Terratek help jou om op hoogte te bly van jou grond se status. Kontak ons gerus by 018 581 1016 vir ’n ingeligde en winsgewende konsultasie.DIE BELANGRIKHEID VAN DATA, INLIGTING ENBESTUURSINTELLIGENSIE VAN LANDERYE Die vraag is net: Watter aksies en insette het deur gepaardgaan met hierdie tegnologie, is ook bygedra tot die voordeel van die opbrengs? Esmond Coen, van die algemene uitdagings waarmee pro- Die astronomiese hoeveelhede data kan nie GIS-Spesialis dusente gekonfronteer word. Terratek spesi- sonder gesofistikeerde sagteware verwerk Terratek aliseer hierin en het die antwoord op al jou en ontleed word nie. Daar moet ook verstaan tegnologiese behoeftes - boonop teen ‘n word dat die opbrengsinligting nie net in afson- sakpasprys. dering gesien kan word nie, omdat daar vele ander elemente is wat tot die uiteindelike op- As ‘n voorbeeld, is daar is ongeveer 18,000 brengs van ‘n gewas bydra. opnamepunte in ‘n betrokke 112-hektaar land wat gestroop is. Die stroperdata bevatDie versnelling in tegnologiese verander- 9 kolomme vol inligting wat 162,000 inlig- Foto: SMS-sagteware voorsien data wat die produsent ing en vooruitgang is ongetwyfeld een tingsentiteite verskaf. Kundigheid en ervaring in staat stel om presies te sien watter voordelige en van die kenmerkende eienskappe van is nodig om dié data na inligting te verwerk. nadelige elemente in ‘n betrokke saaigebied voorkom. die moderne landbou-omgewing waarbinne Dié inligting moet dan geïnterpreteer word na Daarvolgens kan aanpassings vir ‘n beter opbrengs ge- produsente hulself bevind. Alhoewel die nuwe bestuursinligting, sodat dit van waarde kan maak word. tegnologie baie van die alledaagse behoeftes wees. Die produsent kan die bestuursinlig- vir inligting vergemaklik, bied dit ook van tyd ting gebruik vir toekomstige beplanning en tot tyd uitdagings. Hierdie uitdagings hou aanpassings in praktyke en insette. bepaald verband met die stoor en daaropvol- gende data-analise proses om bruikbare en Stroperdata gee steeds beter inligting as relevante inligting vanuit die data te verkry. om die opbrengs net as die totale tonne per Die kapitale uitleg en onderhoudskoste, wat land uit te druk. Hoë en lae produserende areas kan op die oog af geïdentifiseer word om verbeterings en regstellings aan te bring.6 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIG Sommige elemente kan tot die benadeling boukundiges gebruik om kliënte se data te kan word. Die produsent kan die magdomof bevoordeling van die gewasopbrengs lei. verwerk, terwyl SMS Basic meer geskik is van inligting sinvol en gestruktureerd stoorDatastelle moet holisties ontleed word sodat vir die rekordhouding en verslae van ‘n pro- en rugsteun. Tendense en vergelykings tus-positiewe en negatiewe faktore van gewas- dusent se eie produksiedata. sen jare en praktyke kan dus met gemakopbrengs geïdentifiseer kan word en aanpas- waargeneem word.sing daarvolgens gemaak kan word. Bestuur- SMS Advanced het meer gevorderde anali-sones kan identifiseer word deur middel van tiese funksies wat gedoen kan word. Terratek Terratek kliënte, wat die sagteware gebruik,normalisasiekaarte, wat die produsent die gebruik SMS Advanced vir die gelyktydige se rugsteunkopieë word deur Terratek sevoordeel kan bied van verbeterde opbrengste ontleding van verskeie datastelle soos stro- kundige personeel vir die kliënt gestoor en op-met bestuursaanpassings in die praktyk. perdata, chemiese data, grondfisiese data dateer met die data en bestuursinligting van en toedieningsdata. Die toedieningsdata kan die dienste wat Terratek lewer. Terratek bied Baie van die opname-inligting word as harde bestaan uit kunsmis-, kalktoediening-, insek- ook jaarlikse onderhoudskontrakte op diekopieë in leërs in ‘n kas of boekrak gestoor, beheer-, onkruidbeheer-, blaarvoeding- en sagteware wat die produsent se sagtewarewat min of geen ontledingswaarde vir die pro- planterdata. Die gesofistikeerde analises van opgegradeer hou met die nuutste beskikbaredusent inhou nie. Die hardekopie kan verlore meer as een datastel op ‘n slag, bring mee SMS-sagteware, teen ‘n fraksie van die aan-raak, wat veroorsaak dat opnames en waar- dat bestuursinligting gemyn kan word uit die koopprys. Die produsent het dus ‘n vennootnemings weer gedoen moet word. data wat voordelige en nadelige kombinasies in sy praktyk om na die besigheidsinligting en van elemente kan uitwys. Daarvolgens kan data om te sien en seker te maak dat daar ‘n Terratek gebruik Agleader se SMS- aanpassings in die praktyk voorgestel en oor- volhoubare toekomsgerigte plan, met onder-sagteware (Spatial Management System) weeg word. steuning, beskikbaar is.om kliënte se produksiedata in winsgewendebestuursinligting om te skakel. Die sagteware Een van die groot voordele wat die gebruik Kontak Terratek gerus vir meer inligtingis in twee weergawes beskikbaar naamlik: van SMS-sagteware inhou, is dat al die be- aangaande die SMS-sagteware en anderSMS Advanced en SMS Basic. Daar is ‘n mo- werkings, bemestingspraktyke, toedienings tegnologiese gevorderde oplossings vir ubiele weergawe beskikbaar wat op GPS toe- en stroperdata wat ingesamel word, per produksie-eenhede by (018) 581 1016 ofrusting met Windows CE gelaai kan word. plaas, per bestuurseenheid en per jaar op eenSMS Advanced word deur Terratek se land- plek gestoor, ge-analiseer en gerapporteer [email protected] - DIE REGTEKULTIVAR & VESTIGING deur Choctaw veral in die warmer dele van Natal regstellings is reeds gemaak. Daar kan wel Elize Botha, gevestig word. goed verrotte organiese materiaal of kom- Hortoloog pos in die gat geplaas word, saam met los Terratek In die westelike dele van Suid-Afrika sal die bo-grond. mees algemene kultivars Navaho, Wichita,In die vorige uitgawe van die Ons Eie is daar Choctaw, Western Sutex en Ukulinga wees. Die plantgat moet ongeveer driekwart vol klem gelê op die belangrikheid van deeg- Dit is dan ook belangrik om te let op kruis- water gemaak word. Daarna kan die punt like beplanning voordat ‘n pekanneutboord bestuiwing vir ‘n goeie drag. Die algemene van die boompie met die afgesteekte pen- gevestig word. In hierdie artikel sal daar reël sal een kruisbestuiwer vir elke vier bome wortel in die los grond geplaas word en die gekyk word na die volgende stap, wat die wees. Ukulinga, Pawnee, Navaho en Western gat kan versigtig vol grond gegooi word. Dit kultivarkeuse en die vestiging van die boord Schley bestuif Wichitas, terwyl Wichitas weer is baie belangrik dat die boompie dieselfde insluit. Choctaw sal bestuif. diepte geplant word as wat dit in die kwekery geplant was, anders sal dit nie oorleef nie. ‘n Nadat die nodige grond-, waterontledings Wees deeglik bewus daarvan dat alle boord- Toediening van 0.5kg per plantgat van ‘n sink- en ander studies gedoen is, moet in gedag- voorbereiding gedoen moet wees teen die tyd bemestingsmengsel kan met die bo-grond te gehou word dat dit uiters belangrik is om dat die boompies afgelewer word. Dit is baie gemeng word. Verdere bemesting moet nie vroegtydig bome te bestel. Egte pekanneut- belangrik dat die boompies nat gehou moet toegedien word voordat die boompie goed bome is nie in grootmaat vrylik beskikbaar word en nie te lank in die son staan nie. Die gevestig is nie. nie. By sommige kwekerye moet bestellings boompies moet dus dadelik geplant word, tot 18 maande vooraf geplaas word om goeie, sodra dit op die plaas arriveer. Hierdie boord- Die boompies moet op hierdie stadium baie gesonde bome te verseker. Advies kan van ‘n voorbereiding sal besproeiing, bemesting en oordeelkundig besproei word en kan aan goeie landboukundige ingewin word, tesame ook die uitlê van die boord en gatvoorberei- hoegenaamd geen stremming ly nie, hetsy met aanbevelings oor grondregstellings en ding insluit. oorbenatting of te min water. Druppers moet bemesting, voordat daar geplant word. teenaan die boompie gelê word om te verse- Na algehele regstellings, waar veral na pH ker dat die wortelsone goed benat word. Dit Kultivarkeuse is een van die belangrikste be- gekyk word, en ‘n goeie oorkruis diep-rip be- is ‘n goeie idee om ‘n deklaag van organiese planningspunte wanneer daar na boordves- werking, kan die boord uitgelê word. Die uitlê materiaal, bv. strooi, om die boompie te plaas tiging gekyk word. Daar is ‘n wye reeks goeie van die boord sal afhang van die spasiëring vir vogbewaring. kultivars in Suid-Afrika beskikbaar en daar wat verkies word. Soos reeds bespreek, is word deurentyd aan die ontwikkeling van ver- 10m x 10m spasiëring die mees algemene Nadat die boompie geplant is, moet alle beterde kultivars gewerk. In Suid-Afrika word opsie, maar ander spasiërings kan ook, na groeipunte versigtig afgebreek word. Los net dubbeldoel-kultivars verkies wat groot neute gelang van die produsent se behoeftes, die boonste ogie oor. Dit word gedoen om ‘n dra, ‘n hoë kernpersentasie het en geskik is gebruik word. Plantgate moet uitgemeet en langer leë stam oop te hê om die oesproses vir ontdopping. In warm, vogtige areas moet uitgemerk word om te verseker dat bome in later te vergemaklik. Die stammetjies kan daar gelet word op die gevoeligheid van kul- netjiese, reguit lanings geplant word. met ‘n wit PVA-mengsel geverf word om die tivars vir skurfsiekte. Daar is tans kultivars sagte bas teen sonbrand en uitdroging te beskikbaar wat weerstand teen skurfsiekte Die voorbereiding van die plantgat is beskerm. Dit is baie belangrik om die jong bied (Barton, Elliot en veral Ukulinga). In die baie belangrik. ‘n Plantgat kan met ‘n trek- boompies noukeurig te monitor sodat enige oostelike dele van Suid-Afrika word meestal kergemonteerde plantgatboor gemaak word. afwykings of probleme onmiddellik raakge- Ukulinga aangeplant. Marina, Elliot, Barton en Die gat moet verkieslik 500 mm breed en sien kan word. Daar word nie verniet gesê Moor word ook in dié dele aangeplant, terwyl so diep as moontlik (dieper as 1m) gemaak dat ‘n boer se sukses in sy voetspore in sy word. Dit is uiters belangrik om die kante van boord lê nie. www.suidwes.co.za die gat te skraap met bv. ‘n spitvurk, om die smeerlaag, oftewel verdigtingslaag, te breek Tot volgende keer, wanneer daar oor goeie sodat wortelgroei nie tot die plantgat beperk boordpraktyke gesels word. word nie, maar goeie wortelverspreiding ver- kry word. Myns insiens, is dit onnodig om die 7 plantgat vol kunsmis te gooi. Breedwerpige April Mei 2018

8 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

AKTUEELBEES TRICHOMONIASES KANGROOT SKADE VEROORSAAK deur het. Koeie daarenteen, het Diagnose: Christo Smith, die vermoë om selfreini- Bestuurder: gend te wees. Na drie of ‘n Veearts kan ‘n skedewas doen om Produsentekommu- vier hittesiklusse is die besmetting te bevestig. Daar bestaan nie ‘n nikasie en Inligting meeste koeie skoon. Indi- doeltreffende behandeling teen die besmet- en “skoon” bulle besmette ting nie. Koeie kan wel geënt word, wat dieTrichomoniases by beeste word ver- koeie sou dek, is die waarskynlikheid goed interval van selfreinigingproses van maande oorsaak deur die organisme Tricho- dat hulle ook besmet kan word. Indien daar ‘n na weke verkort, maar dan moet die bulle wat moniases foetalis en staan ook in die vermoede is dat daar besmetting is, moet die gebruik word skoon wees.volksmond as Trich bekend. Dié geslagsiekte koeie vir meer as vier siklusse van die bullekan groot ekonomies verliese in ‘n kudde tot af weggehou word. Daarna, kan “skoon” bulle Bulle moet verkieslik drie keer getoets wordgevolg hê. Die siekte veroorsaak dat vroulike weer gebruik word. om seker te maak dat hulle skoon is en niediere se tussenkalfperiodes verleng, deur- herbesmetting tot gevolg het nie. Entstowwedat die fetus nie lewensvatbaar is nie en op Wat is die tekens van infeksie? is nie beskikbaar vir bulle nie.‘n vroeë stadium reabsorbeer of geaborteerword. Ongelukkig is geen uiterlike tekens sigbaar Hoe kan infeksie verhoed word? nie. Koeie wat veronderstel was om drag- Hoe vind verspreiding plaas? tig te wees, kom weer en weer op hitte. Die •Gebruik slegs jong, vrugbare bulle of kalfseisoen word verleng soos koeie weer en kunsmatige inseminasie. Trich is ‘n geslagsiekte wat afkomstig is weer op hitte kom, omdat die fetus afsterf.van die bul. Die organisme vestig in die skede Tydens dragtigheidsondersoeke word gevind •Toets bulle wat ingekoop word envan veral ouer bulle en word tydens dekking dat ‘n groot persentasie van koeie nie dragtig probeer sover moontlik om ‘n geslotevan die bul na die koei oorgedra. Die bulle is nie, of dat die ontwikkeling van die onge- kudde te handhaaf.wat besmet is, dra die siekte oor na 30% tot bore kalwers baie in ouderdom verskil.90% van die koeie wat gedek word. Bulle van •Indien bulle positief getoets is, moetalle ouderdomme kan onbepaald besmet bly, Party koeie sal in ‘n vroeë stadium van hulle uitgeskot word en nie weer gebruikalhoewel jong bulle in sekere gevalle skoon dragtigheid wees en ander sal verder of word vir teeldoeleindes nie.kom. Ouer bulle se kanse om die infeksie te glad nie dragtig wees nie. Indien Trichomo-oorkom, is baie gering. Daar kan aangeneem niases-besmetting vir die eerste keer voor-word dat ouer bulle permanente besmetting kom, is die kalfpersentasie baie laag en die kalfperiode kan uitgerek wees, van drie tot agt maande. Budget 2018: “Even though the National Treasury has the efficiency of such institutions,” he adds. Decision to been technically successful in balancing its raise VAT was books, continuing to raise taxes in the face Prof Parsons says that the MTBPS that took inevitable of an inadequate growth rate carries its own place in October 2017 already identified the future risks,” says Prof Parsons. “Fiscal space size of the public sector wage bill as a majorAccording to renowned economist Prof is still very tight and the risk of a 'debt trap' risk to the fiscal outlook, but this remains an Raymond Parsons from the North- remains. Although the fiscal numbers look unknown in the latest Budget speech. Public West University’s School of Business a little better now than in the Medium-Term perceptions about the efficacy of govern-and Governance, the 2018/2019 Budget re- Budget Policy Speech (MTBPS), fiscal con- ment spending are important, as public sup-mains a tough budget, despite its laudable solidation is still deferred until the end of the port for the tax system is necessary for itsgoals and commitment to the National De- medium-term framework.” effective functioning.velopment Plan. Prof Parsons says the danger of SA drifting “The test as always will be whether the good According to Prof Parsons the budget con- into a negative 'tax-and-spend' cycle can be intentions outlined in the Budget to ensure ef-firms that, as long as government spending averted if, as promised, strenuous efforts are fective and disciplined government spendingis not kept under control, the tax burden now made to reduce the size of government will be implemented.”must inevitably rise. A wide range of higher on the one hand, and enhance economicor new taxes have been decided upon which growth on the other. “For unless fundamental He says the change in political leadership,will bear heavily on the average taxpayer and economic reforms are in the offing, and if the the positive reception of the SONA and theconsumer spending. economy languishes in a 'low-growth trap', fiscal 'mix' in the Budget may nonetheless the balancing of the books in the 2018/19 now be just enough to stave off universal Yet the fact that the National Treasury has Budget will rest on weak foundations.” junk status for the time being.grasped the nettle of raising VAT, togetherwith softening of its impact on the poor – More specifically, the general public and the “There is a better chance now that South Af-and thus avoiding having to increase direct business community need to be assured that rica will be given more time to get its housetax rates – has showed a willingness to make taxpayers' money will indeed be wisely spent in order and implement the necessary reformdifficult decisions in present economic cir- in future and that wastage will be eliminated. measures to turn the economy around. Whatcumstances. It is in line with the findings of again ultimately comes through all the fiscalthe Davis Committee on tax reform. “We must welcome that, given the parlous challenges in the latest Budget is the over- state of certain state-owned enterprises, whelming need for a radical and sustainable they will be reorganised to cease being a boost in SA's flagging growth rate.” drain on the fiscus. However, clinging on to state-owned assets when they are no longer affordable will only result in a further drain of cash and continuing poor performance. Well-designed restructuring, corporatisation or partial privatisation of SOEs can improvewww.suidwes.co.za April Mei 2018 9

Uit die HoweAKTUEELKan my plaaswerker sondertoestemming op my plaas aanbou?deurDerek Linde,Groep HoofRegsbeampte &Groepsekretaris As gereelde rubriek, bespreek Derék interes- verleen die Wet nie dié reg aan ‘n okkupeerder bleem geword het om daarin te woon wan-sante hofsake wat maandeliks in die Suid-Af- nie en is hierdie posisie ook vir jare deur ons neer dit reën. Daniels het toe op eie stoomrikaanse Hofverslae rapporteer word. Howe gehandhaaf. aanbouings tot die huis begin aanrig ten einde dit bewoonbaar te maak, welke kort na aan- Die Uitbreiding van die Wet op Veiligheid Maar, in die onlangse beslissing van die vang daarvan, deur die plaaseienaar verbiedvan Verblyfreg is al jare lank op die Wetboeke Konstitusionele Hof in die saak van Daniels is, min wetende dat hierdie dispuut uiteindeliken verleen in artikel 6 daarvan aan ‘n okku- vs Scribate and Another 2017 (4) SA 341 in die Konstitusionele Hof sal draai.peerder van grond (wat aan ‘n ander persoon (CC), blyk dit egter of die gety ten gunste vanbehoort), verskeie regte. Plaaswerkers, wat ‘n okkupeerder van die betrokke grond ge- Die Stellenbosch Landdroshof het aanvan-op plaaseiendom woon, sal tipies onder die draai het. In hierdie saak was die applikant, klik beslis dat die Uitbreiding van die Wet opdefinisie van ‘n okkupeerder val. ene Daniels, ‘n huiswerker op die plaas waar Veiligheid van Verblyfreg nié aan die okku- sy en haar drie kinders in ‘n arbeidershuis ge- peerder, Daniels, die reg verleen om enige ver- Die vraag ontstaan egter of sodanige ok- woon het. Na bewering, het die plaaseienaar beterings tot die woonhuis te maak, sonderkupeerder sonder die plaaseienaar se toe- die woonhuis verwaarloos deur te versuim die plaaseienaar se toestemming, nie. Dan-stemming, enige verbeterings of aanbouings om dit te onderhou, tot so mate dat dit ‘n pro- iels het egter appelleer na die Grondeisehof,op die plaas mag aanrig? Wel, op die oog afHOW LEGAL IS YOUR What about spotlights?LED LIGHT BAR? More light means less hassle in the bush at by transport legislation. The reason in South night, and many 4x4 owners like a few extra Jandrie Roux, Africa, she says, is the regulations around the lights on the front of their vehicles. According Legal Officer fitting of lights on a vehicle. Alta says all the to Alta, the law interprets them as extra head- Suidwes lights on your vehicle should be fitted at equal lights. Make sure you don’t have more than distances from an imaginary central line. To six “headlights” on the front of your vehicleLED bar lights have become quite a com- understand where this line sits, picture your (including the factory-fitted ones) and don’t mon sighting on mostly bakkies and vehicle from the front and draw a vertical line fit them higher than 1,4 m from the ground. SUVs in South Africa, especially because through the manufacturer’s badge on the So even if it looks great, a set of Supernova we live for the great outdoors. And we all grill. This line, running from the ground ver- HID lights mounted on the front of your roof know a good boertjie by heart, that his love tically through the roof of your vehicle, is the rack could get you in trouble. It’s important to for the great outdoors, braais and rugby all central line. All your lights should be fitted at remember that all the lights on your vehicle equal his love for his bakkie. And what better equal distances from this line. have to work, says Alta. It’s not good enough way to enhance the cosmetics on your be- to simply disconnect the lights you think loved bakkie than fitting it with a LED bar light Light bars are often rejected at testing sta- might be illegal when you drive on public that can send Morse code messages to the tions Alta says, because they run through the roads. Even if you’re not planning to use them man on the moon. central line. Normal LED lights at equal dis- on public roads, you should be able to switch tances from the central line are not a prob- them on if the officer asks you to do so. Other than the practical aspects of these lem, and if your vehicle was fitted with LED LED bar lights, like making daylight in front of headlights in the factory they would already Lastly, she says your lights may only emit you when driving at night so as to be vigilant comply with SABS requirements. Be careful the colours allowed by the law: red towards for animals or other dangers that you might of an aftermarket light bar. If it’s not standard the back and white to the front (modern lights encounter on the roads, these LED lights have equipment on your vehicle, there’s a possibi- that have a slight blue tint are also accepted). become quite the fashion statement in terms lity it hasn’t been approved by the authorities. Unfortunately, it looks like that light you fitted of masculinity. We men love to compete in to the back of your Landy to light up camp terms of who has the fastest, strongest or A light bar mounted on the front of your when you’re in the bush is unpopular with biggest (wink-wink) and now in this case, the vehicle is a no-no, says Darren Magerman, the authorities. Also remember that no lights brightest. But what does the law say? Western Cape regional manager for Dekra except the indicators are allowed to flash, so Automotive, a company that does inspection rather forget about that LED strobe light on LED light bars aren’t legal on vehicles in and testing for roadworthiness. Even if you your wish list for turning a “plaas dans” into a South Africa, says Alta Swanepoel, a Preto- use it only in off-road situations and cover disco on New Year’s Eve. It’s best to stick to ria lawyer who specialises in road traffic and it while driving on public roads, it can get South African road regulations. you into trouble. “The simple fact of having 10 it mounted on your vehicle makes it unroad- Credits: Newsletter, McCarthy 4X4; PressReader worthy.” www.suidwes.co.za April Mei 2018

welke tot dieselfde slotsom gekom het en eienaar, sodanige maatreëls te kan tref AKTUEEL boonop Daniels se reg om tot ‘n hoër hof te ten einde haar okkupasie menswaardig appelleer, geweier het. Daniels het daarna pe- te maak; •die reg om nie toegang tot onderrig- of tisioneer na die Konstitusionele Hof om verlof gesondheidsdienste geweier of ontneem te kry om te appelleer teen die Grondeisehof •Alhoewel die plaaseienaar se toestem- te word nie. se beslissing, welke deur die Konstitusionele ming nie benodig word nie, moet die ok- Hof toegestaan is. Die Konstitusionele Hof kupeerder egter steeds eers betekenisvol Dit is duidelik dat die Howe hierdie regte het beslis dat Daniels en die plaaseienaar in met die plaaseienaar in gesprek tree. interpreteer dat die uitoefening daarvan mag betekenisvolle gesprek moet tree om die dis- geskied teen die agtergrond van menswaar- puut op te los en as dit nie slaag nie, Daniels Impak van die beslissing op ons lede? digheid en die beginsels in die Grondwet. As die saak weer na die Stellenbosch Landdros- voorbeeld, mag ‘n Hof beslis dat dit nie vol- hof kan neem. Artikels 5 en 6 van die Wet verleen aan ‘n doende is om aan ‘n okkupeerder blote okkupeerder onder andere die volgende toegang tot water te verskaf nie, maar dat Wat egter van belang is, is die opmerkings regte: sodanige toegang redelikerwys bereikbaar wat die Konstitusionele Hof gemaak het moet wees vir die okkupeerder. Indien dit nie rondom die regsvraag, of die Wet interpreteer •die reg om die grond te bewoon en te die geval is nie, sal ‘n okkupeerder waarskyn- behoort te word ten einde aan Daniels die gebruik, en het die reg tot toegang tot die lik sonder toestemming self infrastruktuur reg te verleen om die aanbouings te maak. dienste waartoe, hetsy uitdruklik of stil- kan oprig om die redelike toegang te be- Regter Madlanga het beslis dat: swyend, met die eienaar ooreengekom is; werkstellig, waarmee die plaaseienaar nie noodwendig mag saamstem nie. Dit blyk •alhoewel artikel 6 van die Wet nie uitdruk- •die reg om bona-fide besoekers op rede- ook dat selfs regte wat nie uitdruklik in die lik sodanige reg verleen nie, die artikel like tye en vir redelike tydperke te ontvang; Wet gelys word nie, in die toekoms onder die teen die agtergrond van artikel 5 asook vaandel van menswaardigheid geregverdig die algemene gees van die Wet, oorweeg •die reg om pos of ander kommunikasie kan word. moet word; te ontvang; Elke geval moet natuurlik op eie meriete •Artikel 5 van die Wet verleen aan ‘n ok- •die reg tot 'n gesinslewe in ooreenstem- oorweeg word en ons adviseer ons lede om kupeerder bepaalde fundamentele regte, ming met die kultuur van daardie familie; eerstens in betekenisvolle gespek te tree wat die reg op menswaardigheid insluit; met ‘n okkupeerder, alvorens die Howe gena- •die reg om 'n afgestorwe lid van sy of der word. Alhoewel dit blyk dat die simpatie •Om ‘n reg te hê tot okkupasie, beteken haar familie, wat ten tyde van so 'n per- van die Howe deur hierdie beslissing die nie net ‘n blote dak oor `n mens se kop soon se afsterwe woonagtig was op die pendulum ten gunste van die okkupeerder nie, maar eerder verblyf wat in lyn is met grond waarop die okkupeerder woonag- van grond geswaai het, moet ons lesers menswaardigheid; tig is, in ooreenstemming met hulle gods- nie skroom om nogtans enige misbruik van diens of kulturele oortuiging te begrawe; bostaande regte aan te veg nie. •‘n okkupeerder behoort dus die reg te hê om sonder toestemming van die plaas- •die reg om nie toegang tot water geweier of ontneem te word nie; enuppe marketing A15990 Ons tegnologie tot jou voordeel! Insek- en onkruidbeheer is twee kritiese aspekte van mielieproduksie. Dit is hier waar Monsanto se tegnologie kan help om jou mielies te beskerm en om die lewe vir jou as bedrywige boer so bietjie makliker te maak. Kombineer die voordele en plant ’n stapelgeenbaster. Ons tegnologie maak ’n verskil! MAIZE II YieldGard® Maize II Roundup Ready® Maize 2 YieldGard® II bied uitstekende beheer teen Busseola Roundup Ready®-tegnologie en -sisteme bied: fusca (Afrika-mieliestronkboorder) en Chilo partellus (die MAIZE • Toegang tot bewaringsbewerkingspraktyke sorghumstronkboorder of gevlekte mieliestronkboorder). Oes die voordele van YieldGard® II-tegnologie! • Breëspektrum onkruidbeheer • Bewese gewasveiligheid • Toedieningsbuigsaamheid Wees wys en span ons slim tegnologie in om jou oes te beskerm. www.suidwes.co.za Kontak gerus ons kliëntediens by 011 790-8200 of customercare.sa monsanto.com April Mei 2018 11Monsanto, Roundup Ready®, YieldGard® Maize II en Roundup Ready® Maize 2 is geregistreerde handelsname van Monsanto Technology LLC. Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston, 2021.

Pbreokdaumspeinntge sveanrovlebedyiefstalAKTUEEL deur Advokaat Jacques Swanepoel, Hoofstaatsaanklaer, Klerksdorp StreekDaar bestaan ‘n wanpersepsie onder gaande die reg is egter geen verskoning nie. ‘n Persoon of groep persone mag egter baie vee-eienaars en veeprodusente dat Nie-nakoming gee aanleiding tot strafregte- by die Registrateur aansoek doen vir alter- slegs die Suid-Afrikaanse Polisiediens like vervolging. natiewe metodes om diere te merk. In terme verantwoordelik is vir die bekamping, voor- van artikel 8 van die Wet, sal dit nie van toe- koming en ondersoek van misdaad wat Regulasie 11 van die betrokke Wet reguleer passing sal wees op individuele eienaars veediefstal insluit. Vee-eienaars speel net die ouderdomme van diere tydens die merk nie. Slegs aansoeke vir die merk van sekere so ‘n belangrike rol wanneer dit kom by die van die diere. groepe diere of spesies sal oorweeg word. effektiewe bekamping van veediefstal. Die nie-nakoming deur baie vee-eienaars van Beeste: Artikel 15(2) reguleer die merk van geregi- die bepalings van die Wet op die Identifi- •Moet gemerk word teen die ouderdom streerde stoetdiere. kasie van Diere, Wet 6 van 2002, dra direk van ses maande; by tot veediefstal. •Kan getatoeëer word teen die ouderdom •Geregistreerde diere word met merke ge- van een maand - of merk wat deur die betrokke Telersgenoot- Die nakoming van die bepalings van die Wet •Kan gebrandmerk word teen die ouder- skap toegeken is. dien as ‘n versterkte verdedigingslinie teen dom van ses maande – en veediefstal. •Moet gebrandmerk wees teen die ou- •Die Telersgenootskap sal die merkmetode derdom wat die eerste paar permanente voorskryf (brandmerk of tatoeëring). Dit lei tot die volgende: snytande verskyn (tweetandstadium). •Registrasiesertifikate wat deur die Telers- •Dien as fisiese afskrikmiddel – veediewe Kleinvee en varke: genootskap uitgereik is, moet geregi- is meer geneig om ongemerkte diere te •Moet getatoeëer word teen die ouder- streerde diere vergesel wat op openbare steel; dom van een maand. veilings verkoop word. Perde: •Positiewe identifikasie van vee; •Kan getatoeëer word teen die ouderdom By beeste word die tatoeëring gedoen in van ses maande – en gebrandmerk word die linker- of regteroor en die brandmerk op •Positiewe bewys van eienaarskap; teen die ouderdom van twaalf maande. enige duidelike sigbare deel, waarvan die nek Die volgende metodes word uitgesluit by uitgesluit is. By skape, bokke en varke vind •Doeltreffender polisiëring; die term “identifikasiemerk”. ’n Merk aan ’n die tatoeëring plaas in die linker of regter oor. hoef of horing, ’n verfmerk, ‘n knip, klinknael •Hoër terugvindpersentasie van of plaatjie wat aan die oor aangebring is of Weens die voortslepende droogte in groot gesteelde vee; ‘n keep of gat. In kort, sal slegs ‘n geregi- dele van ons land het baie spekulante tot die streerde brand- of tatoeëermerk voldoen aan voorgrond getree. Baie vee-eienaars koop •Maak opsporing moontlik; die vereistes van die betrokke Wet. self ook diere aan, voer hulle en verkoop die diere weer later. Artikel 7(2) van die Wet be- •’n Wettige identifikasiemerk is baie nuttig April Mei 2018 paal vervolgens dat enige eienaar van ’n dier – as gesteelde of verlore diere opgespoor met ’n identifikasiemerk wat die dier binne 14 word, kan die eienaar gevind word. dae nadat hy of sy die eienaar geword het, wil verkoop, moet die nuwe eienaar van ’n iden- Alle eienaars moet aansoek doen vir ’n ge- tifikasiedokument voorsien. Dit beteken dat registreerde indentifikasiemerk. Vorms is die dier binne 14 dae weggemaak kan word verkrygbaar vanaf Veediefstaleenhede van sonder dat dit met die nuwe eienaar se iden- die SAPD of by die Registrateur van Identifi- tifikasiemerk gemerk is, omdat dit reeds die kasiemerke in Pretoria. Alle identifikasiemerke vorige eienaar se merk op het en ’n identifi- moet geregistreer word en die registrasie kasiedokument uitgereik is. daarvan word op die Nasionale Register van Diere-identifikasiemerke geplaas. ‘n Eienaar wat ’n dier na 14 dae, nadat hy die eienaar van so ’n dier geword het, wil In terme van die bepalings van artikel 7 verkoop, ruil of weggee, moet sy eie identi- moét alle eienaars van beeste, skape, bok- fikasiemerk op die dier aanbring voordat hy ke en varke ’n identifikasiemerk registreer daarvan ontslae raak. Die eienaar moet ook by die Registrateur van Diere-identifikasie. die nuwe eienaar van ’n identifikasiedoku- Verder, moét elke eienaar sy/haar diere op ment voorsien. Die nuwe eienaar moet die die voorgeskrewe metode merk. Wanneer die identifkasiedokument vir ’n periode van een woord “moet” in wetgewing gebruik word, is jaar hou. Dit beteken dat daar nie na 14 dae dit ‘n gebiedende bepaling en het die vee-eie- van die dier ontslae geraak kan word sonder naar nie ‘n keuse of hy of sy die wetsbepaling dat die nuwe eienaar se identifikasiemerk op wil nakom, al dan nie. die dier aangebring is en ’n identifikasiedoku- ment uitgereik is nie. Dikwels word die argument geopper dat die betrokke vee-eienaar nie bewus was van Daar word maandeliks baie sake van vee- die tersaaklike wetgewing nie. Onkunde aan- diefstal aangemeld waarin die vee-eienaars nie hul diere op die voorgeskrewe wyses ge- 12 merk het nie. Buiten dat dit bydra tot verhoog- de vlakke van veediefstal maak dit die polisie se taak bykans onmoontlik om daardie vee op te spoor of indien opgespoor word, om ‘n positiewe identifikasie van die eienaar te be- kom. Boereverenigings moet daadwerklik ‘n beroep op hulle lede doen om te alle tye die die betrokke wetsbepalings streng na te kom. www.suidwes.co.za

AKTUEELWat vereis beroepsveiligheid van Wat is die werkgewer se pligte?die boer of besigheidseienaar? Die werkgewer moet seker maak dat die woordelikheid aanvaar vir hul eie veiligheid en werkplek veilig en gesond is en moet nie gesondheid en dié van hul medewerknemers. toelaat dat enige werknemer werk verrig wat potensieel gevaarlik is, sonder dat die nodige deur Om werkgewers en werknemers te help om veiligheidsvoorsorgmaatreëls in plek gestel Hendrik Engelbrecht, veilige en gesonde werkplekke te verseker, is nie. Die werker moet ingelig wees oor die Nakomingsbeampte, word daar persone aangestel wat spesialiste moontlike gevare wat die werk behels, maar Sekretariaat is in gesondheid en veiligheid by die werkplek, die onus lê altyd by die werkgewer om te naamlik die veiligheidsverteenwoordiger. Dié besluit of die werk ‘n moontlike bedreiging virHierdie is dalk ‘n onderwerp waaraan persone is daarvoor verantwoordelik om die veiligheid van die werknemer inhou. sommige werkgewers nie baie dink risiko-analises te doen en dan voorstelle te nie, maar dit is belangrik om jouself te maak oor hoe om die risiko’s te verminder. Algemene pligte van die werkgewer is om: vergewis, omdat dit reuse gevolge kan inhou Verder help hulle werknemers om hulle regte wanneer iets skeefloop. uit te oefen en maak aanbevelings oor vei- •‘n Veiligheidsverteenwoordiger te verkies; ligheid aan werkgewers. Indien ’n ongeluk Die Wet vereis van ‘n werkgewer om alle re- by die werksplek gebeur waarin ’n werkne- •Die werkersorganisasie oor die veiligheids- delike stappe sover moontlik te doen om ‘n mer beseer word of sterf, is die veiligheids- verteenwoordigers te raadpleeg; veilige werksomgewing daar te stel en om verteenwoordiger daarvoor verantwoordelik die werksomgewing, sonder risiko vir die om ondersoek in te stel na die oorsake van •Werkers in kennis te stel van die gevare in gesondheid van die werkers, in stand te hou. die ongeluk. Die veiligheidsverteenwoordiger die werksplek; help dus ook met eise in verband met be- Daar word egter nie van die werkgewer roepsveiligheid. •Enige gevare tot ‘n minimum te verminder; verwag om alleen verantwoordelikheid vir gesondheid en veiligheid te neem nie. Die Dit is nie ‘n vereiste om ‘n veiligheids- •Beskermende klere te voorsien, indien wet is gebaseer op die beginsel dat gevare verteenwoordiger in diens te hê nie, maar dit nodig; in die werksplek aangepak moet word deur word wel aanbeveel. kommunikasie en samewerking tussen die •Die nodige opleiding aan werkers, wat werkers en die werkgewer. Wat is die werkers se pligte? gevaarlike masjienerie en materiale gebruik, te verskaf; Dit is redelik om te sê dat nie alle werkplek- Werkers moet redelike voorsorgmaatreëls ke ewe veilig en gesond is nie, maar Wetge- tref oor hul eie gesondheid en veiligheid by die •Seker te maak dat werkers bewus is van wing vereis dat elke werknemer die reg het werk. Werkers moet alle voorsorgmaatreëls die veiligheidsmaatreëls; om in `n veilige en gesonde omgewing en en reëls binne die werkplek oor veiligheid en omstandighede te werk. Elke werkgewer gesondheid nakom en werkers moet enige •Werkers te verhoed om met gevaarlike ma- moet dus verseker dat alle werksplekke veilig moontlike gevalle van onveiligheid of onge- teriale of masjienerie te werk, tensy alle vei- en gesond is en alle werknemers die verant- lukke aan die veiligheidsverteenwoordiger ligheidsreëls gevolg is; rapporteer. •Nie enige bewyse van 'n ongeluk te ver-Suidwes se Verhandelingskamer skuif voordat 'n inspekteur toestemming daarvoor gegee het nie, tensy iemand ern- stig beseer is en onmiddellike behandeling benodig. Voorkeuraandele (Klas C-aandele) Aflos- sing en verhandelbaarheid:Verkoop van Suidwes aandele Verkoop van aandele: Voorkeuraandele is aflosbaar, maar nie om- skepbaar of akkumuleerbaar nie. deur In terme van die Maatskappy Wet 71 van Die aandele mag egter verhandel word tus- Salome Pieterse, 2008, artikel 37(1), is alle aandele aan die sen bestaande voorkeuraandeelhouers. Beampte: Maatskappye in die Suidwes Groep gesedeer Voorkeuraandele is nie vererfbaar nie. Aandele & Admin, en verpand as voortdurende dekkende seku- Sekretariaat riteit vir die nakoming van alle bestaande en In beginsel koop Suidwes nie voorkeuraan- toekomstige skuld, wat daardie lid teenoor dele terug nie, behalwe as:Het u al ooit gewonder oor die werking sodanige maatskappye mag hê. van Suidwes se Verhandelingskamer? •‘n Aandeelhouer sterf. Hierdie is die derde artikel oor dié on- Aandeelhouers wie se aandele nie as seku- •‘n Aandeelhouer gesekwestreer of gelik- derwerp van aandele. Hier sal u meer leer oor riteit vir skuld dien nie, is egter geregtig om wideer word. die proses wanneer u Suidwes aandele wil hulle Klas B-aandele te verkoop. Geen ver- •‘n Aandeelhouer boerdery staak. (Be- verkoop. handeling kan plaasvind tensy AgriCapital wys moet gelewer word dat hy by SARS goedkeuring vir die loslating van aandele ver- ge-deregistreer is vir BTW-doeleindes). Suidwes Landbou se Verhandelingskamer leen nie. Indien AgriCapital wel toestemming •Die aflossingsdatum na 15 jaar bereik is. het die volgende ten doel: verleen vir die verkoop van aandele en die aandeelhouer enige gelde verskuldig is aan Aflossingsbedrag •Kamer waar die uitgereikte aandele ge- AgriCapital, word die opbrengs ten opsigte hou kan word, wat gewaarmerk is vir van die verkoop van die aandele aangewend Wanneer voorkeuraandele voor die 15-jaar die uitreiking van aandele aan nuwe toe- om die aandeelhouer se skuld te delg. tydperk teruggekoop word, word dit teen ‘n treders; verdiskonteerde prys teruggekoop. Die aflos- •Kamer waar bestaande aandeelhouers Suidwes Beherend (RF) (Edms) Bpk (Klas singsbedrag na 15-jaar is R5,00 per aandeel. hulle aandele te koop kan aanbied; en B-aandele): •Kamer waaruit voornemende kopers aandele kan aankoop. Behalwe deur die Aansporing- en Van plan om u Suidwes aandele te verkoop? Die beheer van aandele is gesetel by die Agterskotskema, koop Suidwes nor- Groepsekretaris en die administrasie van die maalweg nie deur die loop van die Kontak gerus vir aandele by die Beampte: Aandele en Admini- jaar Suidwes Beherend (RF) (Edms) Salome Pieterse by strasie. Bpk aandele terug nie. Daar moet 018 581 1023 of [email protected] dus ‘n koper gevind word om die Suidwes Beherend (RF) (Edms) Bpk Adele Holtzhausen by aandele, wat in die Verhandelings- 018 581 1191 of [email protected] kamer te koop aangebied word, aan te koop. As gevolg hiervan kan dit Hulle sal aan u die nodige inligting soms ‘n tyd neem voordat aandele en vorms voorsien. verhandel kan word.www.suidwes.co.za April Mei 2018 13

When it comes to pushing the boundaries, Willard® Batteriesleads the way. Whether it’s the latest Willard® Super-Saferange with roll-over technology or batteries for heavy duty,high performance, off-road, agricultural and everydayvehicles, Willard® Batteries caters to your every need.Now with a 25 month warranty on the IQ range, Willard®Batteries offers a variety of options to choose from andwill redefine the way you experience batteries forever.Willard® Batteries. The power of technology. WARRANTY SPRECAINAGLEIST ®14 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

Geleenthede Shiri, onwettige plaas-plakkers opdrag gegee AKTUEELvir boere in om onmiddellik die plase te verlaat. Dié stapbuurlande kan dalk lei tot die groter terugkeer van wit tieke rolspelers gedoen om die onbetaamlike boere. gedrag van partykaders te hersien. “Dit is deur hartseer om te ontdek dat selfs grond wat ryk prof Jan Venter, Alle boere, blank en swart, sal dan hul grond is aan natuurlike minerale, uitgegee word om P olitieke analis, vir 99 jaar kan huur. Voorts word daar op die voorsiening te maak vir individuele belange. Noordwes-Universiteit stadium gekyk na die vergoeding van boere Gesonde verstand moet tog in plaaslike wat hulle grond deur grondgrype verloor het. owerhede heers.”Danksy die EFF se dreigende uitlatings en President Ramaphosa se skynbare Die ander helfte van die voormalige brood- Die beheer oor grond, wat tot ‘n groot mate toegeneentheid tot veranderinge in die mandjie van Suidelike-Afrika verdien ook by tradisionele leiers berus het, sal nou Grondwet en onteiening sonder vergoeding, aandag. In Zambië, in Maart verlede jaar, het grootliks gesentraliseer word onder `n nasio- is dit net natuurlik dat ʼn mens sal kyk na ge- president Edgar Lungu die minister van grond nale grondplan wat gekenmerk sal word deur leenthede in buurlande. en natuurlike hulpbronne, opdrag gegee om nasionale waardes. die wetgewing wat met die eienaarskap van Zimbabwe wat vir Julius Malema ʼn model grond te make het, te wysig. Die doel hiervan Namibië bly altyd gewild by Suid-Afrikaners. was van grondgrype, het nou skynbaar regs- is om seker te maak dat die grond bewaar sal Die grondkwessie hier is vir sommige net so om gekeer. Van die eerste blanke boere het bly vir inheemse Zambiërs en hul toekoms- netelig soos die problematiek in Suid-Afrika. al begin terug keer na hul plase: “Ons is ver- tige geslagte. Die voormalige vryheidsvegters voel dat die heug! Ons het nooit gedink ons sal vandag se grondkwessie en groter ekonomiese gereg- gebeure sien nie. Om terug te keer na ons Dit wil voorkom of president Lugu bekom- tigheidskwessies nog onopgelos is en dat `n plase het nie net vir ons hoop gegee nie, merd is oor wat hy beskryf as onpatriotiese vorm van herverdeling nog moet plaasvind. maar ook vir die hele gemeenskap dat hier- praktyke wanneer dit kom by die verkoop van Hulle voel verder dat die huidige stelsel die die 'n nuwe Zimbabwe, 'n nuwe land is,” het ‘n grond en hy en sy party wil veral voorkom dat “nasate van die kolonialiste” bevoordeel. Hier- boer aan die media gesê. buitelanders eienaarskap van die grond ver- die stelsel berus vir die oomblik nog op die kry of grond onwettig koop. Die president het gewillige koper, gewillige verkoper beginsel. Rob Smart, wie se pa hul plaas in 1932 alle Zambiërs aangemoedig om die land te uit die bos gekap het, is vol vertroue dat die eerbiedig deur Zambië eerste te stel in alles As gevolg van die klimaat in Namibië, is nuwe regering die nuwe kommersiële land- wat hulle doen. Hy het ook 'n beroep op poli- die hoeveelheid kommersiële boere egter bousektor sal bly beskerm: “Dit is dalk nog baie min. Ongelukkig het Namibië onlangs te vroeg om te sê, maar wat die regering be- planne gemaak om die besit van grond deur lowe het om te doen, is hulle nou besig om te buitelanders onmoontlik te maak. doen,” sê hy. Hierdie ietwat teleurstellende nuus moet Emmerson Mnangagwa, die nuwe presi- gesien word teen die agtergrond van hernude dent, is onder druk om die amper nie-be- en groeiende ekonomiese druk en teleur- staande ekonomie `n kits-hupstoot te gee stellings in Afrika. Die voortslepende droogte voor die verkiesings wat dalk al volgende jaar oor groot dele van Suidelike-Afrika speel ʼn kan plaasvind. In dié verband, beskou hy `n rol, maar ook die korrupsie en onvermoë om sterk kommersiële landbousektor as `n be- grootskaalse munt te slaan na die onafhank- langrike hoeksteen. Met hierdie in gedagte likheidwording van Namibië en die 1994-skik- het sy nuwe minister van landbou, Perrance king in Suid-Afrika. Die gedagte (of ideologie) groei vandag weer dat “die revolusie” of ten minste “die res- titusie” nooit voltooi is nie. Miskien is Zimbab- we, met al sy pyn en lyding, ons almal nou voor in dié verband.Back to the drawing board to save waterDr Cindé Greyling, a University of the Free doesn’t mean we will have enough shown us that it rarely leads to behavioural State Disaster Management Training clean, fresh water forever. Nature has changes. We can learn a lot from what was and Education Centre for Africa alumni, a magnificent way of purifying water has been done in Cape Town. Although we all studied drought mitigation with a strong fo- through the water cycle. We, on the think people were bombarded with “Day-Zero” cus on communicating important water- other hand, must use a lot of money scares, they were actually encouraged to saving information. and energy to purify water. Also, we’ve adapt their behaviour with a communication managed to damage nature’s ‘filter’ campaign that hardly ever used the term Can we run out of water? with air, ocean, and soil pollution, and “Day-Zero”. This approach mobilised citizens by destroying wetlands. The other to reach record lows of water usage.” Yes, and no, says Dr Greyling. “To our know- problem is a simple supply and de- ledge, water is not ‘leaking’ through our at- mand scenario. More people will need Adapt a new normal mosphere. We have what we have, but that more water, but not only that, popula- tion growth calls for industry develop- Dr Greyling encourages the “new normal” www.suidwes.co.za ment and increased food supplies – all of set in motion by Capetonians. “Water con- which require more water.” sciousness is needed, even when the rain comes again. We’ve taken water for granted A war over water for too long. As consumers, we have the power to turn this situation around – drop for She says besides some Hollywood im- drop. Be aware about the amount of water pressions, it is difficult to imagine a war over you use, how you use it, and for what. Keep in water, but it is possible. “Some experts are mind that any wastage and pollution (of “dry” convinced that we are heading there, and things) also wastes and pollutes water. Gene- others claim that such tensions already exist. rally, we need to behave better regarding Personally, I don’t favour these kinds of shock consumption.” tactics (or truths) – social research has 15 April Mei 2018

LANDBOUKUNDIG VOORUITSIGTE VBIERMDAIREKKIONMGSEENIDSEOEN deur Groot voorraadvlakke: Internasionale mieliepryse: Chicago Jacques Pretorius, Raad van Verhandeling Senior Bestuurder, Die direkte gevolg van die rekord mielie-oes, wat Graanbemarking verlede jaar geproduseer is, is die feit dat ons die In die aanloop tot die nuwe plant- nuwe bemarkingsjaar met meer as 4 miljoen ton se seisoen het die Chicago Raad vanDie Oesskattingskomitee se hersiene hek- oordragvoorraad binnegaan. Verhandeling se mielieprys skerp taarskatting en eerste produksieskatting gestyg as gevolg van droë, warm toe-vir somergewasse vir 2018, is op 28 Maart Uitvoere vir die afgelope bemarkingseisoen staan stande in die VSA en Suid-Amerika.gepubliseer. ten tye van die skryf van hierdie artikel, op nét meer Die invloed van dié stygende pryse as 2 miljoen ton, met nét meer as ʼn maand oor van was ongeveer R235 per ton, oor die Die grootte van die verwagte kommersiële die huidige bemarkingseisoen. SAFEX het die meeste afgelope twee tot drie maande op diemielie-oes is op 12,420 miljoen ton gestel, van die tyd bo uitvoerpariteit verhandel en dit was die Suid-Afrikaanse mielieprys. Plaaslikewat 1,62% of 197,550-ton meer is as die grootste rede waarom die verwagte uitvoerteiken nie mieliepryse kon dus baie laer verhan-vorige skatting van 12,223 miljoen ton. Die behaal kon word nie. del het as dit nie vir die ondersteuningskatting van die oppervlakte onder mielies, van die Chicago Raad van Verhandel-het met 16,150 ha toegeneem na 2,319 mil- Geelmielies is hoofsaaklik na die Ooste uitgevoer, ing se prys was nie.joen ha, terwyl die verwagte opbrengs 5,36 met Japan (765,000 ton), China (262,000 ton) enton/ha is. Die geskatte mielie-oes is 26% Korea (212,000 ton) as die grootste kopers. Sowat Groot voorrade is egter steeds aankleiner as die 2017-oes, wat die grootste oes 250,000 ton witmielies (wat vry is van genetiese die orde van die dag in die VSA, asookwas wat Suid-Afrika nog ooit geproduseer modifikasie) is na Kenia uitgevoer. Die ander nor- die meeste ander mielieproduseredehet. male uitvoere was na Botswana, Namibië, Lesotho lande wêreldwyd. Die verwagting is en Swaziland. dat die meeste van die slegte nuus Die drie belangrikste mielieproduserende reeds in die Amerikaanse mielieprysgebiede, nl. die Vrystaat, Mpumalanga en Verbruik het die afgelope tyd konstant gebly en daar verdiskonteer is en dat pryse sal be-Noordwes provinsies, gaan na verwagting word jaarliks steeds tussen 10,5 en 11 miljoen ton gin stabiliseer en later terugsak, soossowat 81% van die 2018-oes produseer. Die mielies in Suid-Afrika verbruik. Die gevolg hiervan is wat daar meer sekerheid oor die aan-produksieskatting vir sonneblomsaad is dat Suid-Afrika, met ʼn baie kleiner mielie-oes, weer plantings en die vordering van die749,205 ton, wat 2,42% of 17,700 ton meer is in die uitvoermarkte sal moet meeding. Mieliepryse nuwe oeste verkry word.as die 731,505 ton van die vorige skatting. Die behoort nooit ver van uitvoerpariteitsvlakke te ver-oppervlakteskatting vir sonneblom is op- handel nie en dit kan enige moontlike opwaartse po- Opsommend:waarts aangepas met 16,600 ha na 601,500 tensiaal vir pryse beperk.ha, terwyl verwagte opbrengs 1,25 ton/ha is. Die verwagting is dat mielies, veral, Sonneblom, alhoewel baie minder aangeplant is, en onder druk gaan wees en gevolglik Die produksieskatting van sojabone is 1,395 sojabone, sal genoegsame voorraad lewer om in die vir ʼn langer tydperk rondom uitvoer-miljoen ton, wat 1,46% of 20,100-ton meer is vraag te voorsien en opwaartse pryspotensiaal kan pariteit behoort te verhandel. ʼn Vol-as die 1,375 miljoen ton van die vorige skat- hier ook beperk wees, indien die wisselkoers en die houbare uitvoerprogram sal baieting. Die geskatte oppervlakte beplant van internasionale pryse konstant bly. Daar kan verwag belangrik wees om van hierdie grootsojabone is opwaarts aangepas met 11,900 word dat die kapasiteit van opberging in sekere dele surplusvoorrade ontslae te kan raak.ha na 787,200 ha en die verwagte opbrengs van die land ʼn probleem kan wees, wat verdere druk Ons moet eintlik hoop vir ʼn tydperkis 1,77-ton/ha. op pryse, asook basisse, sal plaas. van konstante verhandeling op en selfs onder die vlak van invoerpariteit. Die volgende faktore sal die belangrikste Die huidige vraag- en aanbodtabel van Dit moet aan die uitvoerders genoeginvloede hê op die Suid-Afrikaanse mielie-, mielies in Suid-Afrika: geleentheid bied om groot volumessonneblom- en sojaboonpryse: uitvoere te kan vasmaak en om nuwe uitvoermarkte te ontgin. Die Rand/Dollar wisselkoers: ʼn Verswakking in die wisselkoers, Die rand het die afgelope drie maande skerp uitvoerpariteit wat styg en minderversterk vanaf R12,55 na R11,50 en verhadel gunstige weersomstandighede in dietans, met skrywe hiervan, op R12.02 teenoor VSA en Suid-Afrika, kan veroorsaakdie Amerikaanse dollar. Die grootste rede dat dié scenario vinnig verander,hiervoor was die positiewe sentiment teenoor maar ons moet ook realisties wees.Suid-Afrika wat wêreldwyd geheers het na die Fundamenteel, is daar tans nie veelaanstelling van president Cyril Ramaphosa. wat op hoër pryse dui nie. Die versterkende rand was verantwoordelik Produsente moet intussen probeervir ʼn daling in mieliepryse van bykans R400 om prysstygings te benut, soos watper ton vanaf November 2017. Alhoewel die daar groter oessekerheid is, aange-onlangse uitsprake van grond- en eiendoms- sien sulke stygings van korte duuronteiening onsekerheid veroorsaak het en behoort te wees. Reënvalvooruitsigtedie rand weer effens laat terugsak het, wil en die oestoestande lyk tans positief,dit voorkom asof die rand relatief sterk gaan maar gegewe die laat aanplantings inbly, wat nie noodwendig goeie nuus vir graan- die westelike dele van die land, kanpryse is nie. vroeë koue groot skade aan oeste aanrig.16 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

Africum April Mei 2018 COMMODITIESCommodities 17Fokus op die verkryging enverhandeling van: Mielies Koring Sorghum Sojabone Sonneblomin plaaslike en internasionalegraanmarkte. Ons bied aan produsente toegang tot die fisiese graanmark vir hul produkte, tydige en akkurate markinligting en die geleentheid om hul prysrisiko te verskans.Ons Graanbemarkingspanbied u verskeiebemarkingsalternatiewe: Voorseisoenkontrakte Markinligting Verhandeling van fisiese graan Vervoer van kommoditeite Gestruktureerde bemarkingsplanne Finansiering van graan Kontak Africum Commodities by 018 581 1000 vir kundige raad en diens. www.suidwes.co.za

LANDBOUKUNDIG AGRIKALENDER deur is meer swart van kleur en die geel letsel is Evalueer bulle en begin hulle regkry vir Christo Smit, afwesig. Inspekteer lande gereeld ten einde die komende teelseisoen. Laat die bulle vir Bestuurder: die trekdatum te bepaal. Dit word grootliks geslagtoetse soos Trichomoniase en Vib- Produsentekommu- beïnvloed deur die voorkoms van siektes en riose toets. Indien bulle aangekoop word, nikasie- en Inligting blaarval. Voorkoms van swart peulvrot en laat hulle ook toets om die kudde skoon te blaarval behoort die trekdatum te vervroeg hou. Aangekoopte bulle moet ten minste virGegewe die reënseisoen wat laat was, omrede kwaliteit so bevorder word. ses weke aangepas word op die plaas voor- is verskeie lande nie geplant nie. Die dat hulle gebruik word om te dek. Hou bulle gevaar is dat sulke lande nie altyd Trek gesonde grondbone wanneer 75% van fiks deur hulle ver te laat loop. Skoon drink-onkruidvry gehou word nie. Die gevolg is dat die peule se doppe aan die binnekant bruin water is baie belangrik en kan nie oorbeklem-onkruid saad skiet en ‘n probleem kan wees verkleur het. Dit is vir die meeste grondboon toon word nie. Die regte lekaanvulling vir dievir die volgende seisoen. Onkruid dien as gas- kultivars ongeveer 150 dae na plant. bepaalde seisoen en is belangrik vir ekono-heer vir verskeie peste wat oorwinter op die miese produksie.reste en dit kan ‘n probleem wees as kontant- Sonneblomgewasse weer geplant word. Beheer bosluise deurlopend. Diere kan in- Hou aanplantings dop vir swaminfeksies. geënt word teen anaplasmose indien vrektes Sclerotina is ‘n voorbeeld van ‘n swam wat Koelerige en vogtige periodes tydens blom- gereeld voorkom. Ent Vibriose (tweede ent-op die onkruid oorleef en ‘n groot probleem tyd is bevorderlik vir swamgroei. Indien pryse ing). Spuit diere vitamiene A indien dit nog niekan wees wanneer sonneblom aangeplant aanvaarbaar is, kan ‘n gedeelte van die oes gedoen is nie. Brandmerke is verpligtend enword. Neem grondmonsters en stel die grond vooruit gekontrakteer word. Met oesseker- moet op alle diere aangebring word.se pH reg met die aanbevole kalk. Kontak heid stabiliseer pryse gewoonlik. Vraag engerus die verhoudingbestuurder van Agri- aanbod is bepalend vir prys. SkapeCapital om uit te vind oor die grondverbeter-ingskema en Terratek, wat die fisiese op- Koring Volg 'n erkende doseerprogram met erkendename en ontledings vir u kan doen. veemiddels. Doseer volgens voorskrif om Maak seker dat die grond se pH reg is deur weerstandigheid van parasiete te voorkom. Mielies grondontledings te doen en regstelling te Spuit of dip skape vir brandsiekte en Aus- maak soos nodig. Bekalking is noodsaaklik traliese jeukmyt. Beplan en voer 'n voervloei- Indien pryse aanvaarbaar is, kan ‘n gedeelte waar die pH te laag is. 'n Goeie bekalkings- program uit. Indien moontlik, kan groenvoervooruit gekontrakteer word. Gewoonlik sta- program is meer werd as verhoogde kuns- of Japanese radyse aangeplant word vir lam-biliseer pryse indien oessekerheid bereik is. mistoediening. Bewerk lande met 'n diep merooie of speenlammers.Tans word die oordragvoorraad op 4 miljoen tandwerktuig om verdigtingslae op te hef.ton geskat teen die einde van April 2018. Dit Seël die grond met vlerkskaar, eg of V-lem Maak seker langwol skape word gebroekverteenwoordig 40% van die RSA se verbruik. indien die tandwerktuig nie met 'n roller om onsuiwerhede te voorkom. Skape seDie verwagte oes vir 2018 word op 12,4 mil- toegerus is nie. Plant slegs gesertifiseerde pryse is nou baie goed. Bemark dus al die oor-joen ton geskat, wat die aanbod op 16 mil- koringkultivarsaad. Dit sal egalige groei en tollige skape voordat pryse moontlik daal. Virjoen ton plus, te staan bring. Pryse behoort rypwording verseker. ‘n goeie lammeroes, moet ramme in 'n goeiesywaarts te verhandel. kondisie, gesond en lewenskragtig wees voor Beeste paartyd. Prikkelvoeding voor paartyd sal tot Grondbone beter lampersentasie aanleiding gee. Goeie Goeie kuddebestuur behels die uitskot van voeding, twee tot drie weke na paring, sal Inspekteer lande vir blaarvlek en Botry- onvrugbare en swakpresterende vroulike goeie besetting verseker. Maak betyds voor-tis-stamvrot. Vroeë blaarvlek se simptome diere. (soos koeie wat ligte kalwers speen). siening vir genoeg en goeie weiding geduren-is bruin vlekke met ‘n duidelike geel rant om Speen kalwers betyds om koeie te laat herstel de lamtyd om gesonde sterk lammers tedie letsels. Blaarvlek, wat vroeg voorkom, en kondisie te bou voor die weiding se voed- verseker.stem baie ooreen met vroeë blaarvlek, maar ingswaarde daal. Doen dragtigheidonder- soeke en skot die dragtige koeie uit. Skape moet volgens wet getatoeëer word. ‘n Effektiewe entingprogram is noodsaaklik. Ons Eie bedank graag vir Christo Smit vir sy Voorkomende enting is baie meer koste-ef- waardevolle bydraes tot die tydskrif. Ons fektief as die behandeling van siek diere. Volg gaan sy kundigheid mis en wens hom alle ‘n kuddebestuursplan. voorspoed en lekker rus toe met sy aftrede.18 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

www.suidwes.co.za April Mei 2018 19

SKAKEL ONS VIR JOU NAASTE HANDELAAR: Tel: 012 329 4116 � [email protected] DIE TOEKOMS VAN OPTIKA Slim HD Dag/Nag Optika en Laser Afstandmeters Foto en gejag deur: Marno Muller SNAPOAEUNSBIOAOPLDE! MARS-HD: Thermal Slim HD Wapen Teleskoop BLUETOOTH SLIM HD ATN OTS-HD 384: BinoX-HD: Termiese Digitale Digitale Dag/Nag VêrkykerLaserBallistics DAG/NAG OPTIKA MonokulêrReeks ATN X-SIGHT II HD: SLIM HD KENMERKE: Dag/Nag WapenLaser Afstandmeters Teleskoop Wi-Fi – Koppel na jou foon of Obsidian toep is beskikbaar vir aflaai by: tablet vir besigtiging, opneem & SAAL 2HBEUSNOTEEKXON2S0B1Y8 opdatering | Gladde Vergroting Verstellings | E-kompas | Dag/ STALLETJIE 250 Nag Mode | Spoed | Hoogte bo Seespieël GPS | Geotag | 26-29 APRIL Video Opname – Mikro USB | Mikro HDMI | Mikro SD kaart ATN Obsidian Kern en Obsidian GO TERMIESE BEELDERS | NAG VISIE | JAG & TAKTIES | SELF-VERDEDIGING www.ecmtech.co.zaBesigtig al die produkte en meer by:20 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

AKTUEELHet nismarkte ‘n plek in die landbousektor? deur Alhoewel daar `n verskil is tussen `n nisbe- Veg City Grassfed, GFASA (Grassfed Associa- dr Herman van markingsbenadering en `n nismark (fokus op tion of South Africa), Grassland Meat, Green- Schalkwyk, `n unieke produk) is die rol wat dit speel, veral fields Free Range Beef, Guaranteed Natural, Suidwes Groep Hoof in terme van groter kommersiële produsente, Woolworths Free Range Beef, Oak Valley Wa- Uitvoerende Beampte nie betekenisvol verskillend nie. In verskeie guy Beef, en Angus Beef, om maar net ‘n paar gevalle is nismarkte of `n nisbemarkingsbe- te noem.Voordurende verandering van die land- nadering komplimenterend tot die oorhoofse bou-gebaseerde markstruktuur en gevolg- strategiese benadering wat gevolg word om In die verlede was die fokus hoofsaaklik oplik bemarkingsbenaderings, is heel moontlik die bepaalde doelwitte van die produsent te die produksiebenadering-prosesse, byvoor-een van die kenmerkendste eienskappe van bereik. Soos genoem, die oorhoofse strate- beeld vrylopend sonder enige groeistimu-die sogenaamde moderne landbou-omge- giese benadering is gewoontlik gefokus op lante, roetine antibotika en/of ander vooraf-wing waarbinne produsente hulself bevind. koste-effektiwiteit, byvoorbeeld die verlaging bepaalde dieregesondheidsmaatstawwe asDie stelselmatige verskuiwing van `n hulp- van produskiekoste per eenheid, produksie basis vir produk-differensiasie. Die bekend-bron na `n meer markgedrewe produksie, kan deur gebruik te maak van tegnologie, of die ste voorbeeld hiervan is heel moontlik Wool-deels toegeskryf word aan die regulatoriese najaag van ekonomie van skaal. Aan die an- worths se “Free Range Beef”, met die diereveranderinge wat onder andere tot die afskaf- der kant bied nismarkte, of `n nisbemarkings- wat afkomstig is van produsente in Namibië.fing van die beheerrade in landbou gelei het. benadering, aan produsente die geleentheid om waarde tot die produk toe te voeg sonder Die voorgenome gesondheidsvoordele Die afskaffing van die beheerrade en die om bepaald in die waardeketting te integreer is die basis waarop gekapitaliseer word indaaropvolgende ontwikkeling van die vrye- of met die verwerking van die produk be- terme van die “Free Range” benadering. Diemarkstelsel het ongetwyfeld bygedra tot die moeid te raak. Laasgenoemde is veral van sukses van die “Free Range” benadering kanstukrag, beide in terme van die ontwikkeling toepassing op groter produsente waar die hoofsaaklik toegeskryf word aan die mateen van die ontginning van landbouverwante nismark slegs `n gedeelte van die teiken- waartoe `n marksegment gevestig wordnismarkte. `n Nismark moet nie bepaald mark(te) is. waarin genoegsame koopkrag en bereidwil-geag word as `n klein- of kleiner mark nie, dit ligheid is om `n premie te betaal, wat dit fi-is slegs klein- of kleiner omdat dit gedefinieer Vir kleiner produsente voorsien nismarkte nansieel regverdig vir die produsent. Hier- word in terme van iets groter. In die meeste die geleentheid om `n mededingende voor- die is ongetwyfeld een van die grootste uit-gevalle is daar `n bepaalde verwantskap tus- deel te kry, wat nie bepaald net gekoppel is dagings en moontlik die rede vir die misluk-sen nis- en hoofstroom markte met nismark- aan die gebruik van tegnologie of ekonomie king van verskeie soortgelyke inisiatiewe inte wat uit `n hoofstroom mark ontwikkel of van skaal nie. Terselfdertyd bied dit ook `n die verlede.andersom. Die groei in omvang en aantrek- manier om mededingheid te beskerm of telikheid van nismarkte kan egter nie net toege- vermy, veral in terme van kleiner nismarkte Handelsmerk-gekoppelde kwaliteit/stan-skryf word aan die afskaffing van beheerrade wat minder aantreklik vir groter rolspelers daarde (byvoorbeeld: Karan Beef, Certifieden die gevolglike ontwikkeling van die vrye- is, of mag wees. Dit bied produsente verder Sernick Bonsmara Beef, ens) en die daar-markstelsel nie. die geleentheid om te diversifiseer, hetsy in opvolgende verbruikersvertroue is `n verdere terme van die bemarkingsbenadering, pro- benadering wat gebruik word as basis vir Die tempo van industrialisasie in die land- duksie of beide. produk differensiasie in die rooivleisbedryf.bou, veranderende verbruikersvoorkeure en Hierdie is meer van `n nisbemarkingsbena-`n toename in mededinging is alles deel van Nismarkte bied landbouprodusente die dering, wat deur groter produsente en prose-die faktore wat die ontwikkeling en aantrek- geleentheid om prysrisiko te mitigeer. Prys- seerders gevolg word as wat dit bepaald `nlikheid van nismarkte oor die afgelope paar sensitiwiteit en volatiliteit in nismarkte is nismark is.jaar gedryf het. Daar is ook `n verwantskap kenmerkend laer wanneer vergelyk word mettussen die drywers (faktore wat aanleiding hoofstroommarkte. Die laer pryssensitiwiteit Die mees onlangse tendense toon egter datgee tot die ontwikkeling en aantreklikheid van kan hoofsaaklik toegeskryf word aan die rasverwante (genetiese) unieke produk- ei-nismarkte) en die bepaalde rol wat nismarkte verandering in verbuikersvoorkeure, toene- enskappe (marmering) meer algemeen be-in die landbousektor vervul. mende gesondheidsbewustheid van verbrui- gin gebruik word as basis vir differensiasie. kers en die bereidwilligheid om `n premie te Hierdie is in lyn met internasionale tendense Die tempo van industrialisasie in land- betaal. Die bereidwilligheid van `n verbruiker en met ras-gebaseerde unieke produkei-bou kan hoofsaaklik gekoppel word aan om `n premie te betaal, is egter direk gekop- enskappe wat al vir `n geruime tyd gebruikdie ontwikkeling en aanneming van nuwe pel aan die waarde wat die verbuiker aan `n word as basis vir produkdifferensiasie inof verbeterde tegnologie. Tegnologiese bepaalde eienskap of eienskappe van die lande soos Amerika. Weereens, hierdie nis-ontwikkeling word hoofsaaklik gedryf deur produk koppel. Dit mag ook wees dat kliënte marke is slegs volhoubaar indien daar gen-die behoefte vir verhoogde effektiwiteit - `n met soorgelyke kopersgedrag verskillende oegsame koopkrag en `n gepaardgaande be-benadering wat algemeen gevolg word om waardes aan verskillende produkeienskappe reidwilligheid is om `n premie te betaal, watdie kosteprysknyptang, waaronder baie pro- koppel. Produsente moet dus oor baie goeie dit finansieel regverdig vir die produsent.dusente gebuk gaan, teen te werk. kennis beskik, wat betref verbruikersbehoef- tes en voorkeure, en terselfdertyd verseker Die bostaande beklemtoon weereens die Tegnologie is ook in baie gevalle die hoek- dat hulpbronne en produksiepratyke belyn belangrikheid van goeie kennis van die mark,steen waarop mededingende voordeel gebou is sodat die bepaalde behoefte aangespreek byvoorbeeld verbruikersvoorkeure, bereidwil-word, hetsy dit in die vorm van verhoogde pro- word. ligheid om `n premie te betaal, koopkrag vanduksievlakke (ekonomie van skaal) is, koste bepaalde verbruikers, moontlike uitvoerge-effektiwiteit, of die vermoë om `n bepaalde Spreekwoordelike voorbeelde van nismark- leenthede, ens.mark of behoefte te bevredig. In verskeie te of `n nisbemarkingsbenadering in diegevalle verskaf tegnologie aan produsente Suid-Afrikaanse rooivleisbedryf sluit onder Ten slotte, die rol van nismarkte in die land-ook die geleentheid om meer buigsaam te andere die gesertifiseerde karoolam-inisi- bou is meervoudig. Die voorafgaande raakwees ten opsigte van produksiepraktyke, wat atief in. Dit maak gebruik van geografiese slegs aan `n paar van die meer prominenteweer die geleentheid bied om alternatiewe indikatore, vooraf opgestelde en ooreenge- rolle wat nismarkte in die landbousektormarkgeleenthede te ontgin. Die laasgenoem- kome standaarde, boerderypraktyke en ander vervul. In die breë, bied nismarkte aan pro-de is veral van toepassing in terme van `n nis- kwaliteitkontroles om die produk te differen- dusente `n alternatiewe benadering om risikobemarkingsbenaderings waar die fokus op sieer. Die totale premies wat verdien is uit die te bestuur, byvoorbeeld waardetoe- voegingbehoeftebevrediging is deur te verseker dat groep van 120 geregistreerde produsente, (sonder om by produkverwerking betrokke`n bepaalde produk, wat nie noodwendig `n het `n beraamde R1 miljoen gedurende 2017 te raak), mededingende voordeel te vestig,unieke produk is nie, op `n bepaalde stadium beloop. te beskerm of te vermy, prysrisiko te verlaag,in `n bepaalde marksegment beskikbaar is. ens. Ander voorbeelde van nismarkte of nisbe- markingsbenaderings in die Suid-Afrikaanse Nismarkte of nisbemarking is dus sentraal rooivleisbedryf sluit in: Beefcor Select, Brae- in terme van die strategiese benaderings om side Free Range Grass Fed Meat, Certified finansiële volhoubaarheid van landbou- Natural, Food Lovers Free Range, Fruit and produsente te verseker en sodoende maak dit ook `n bydrae tot werkskepping, armoede verligting en die stimulasie van kreatiwiteit.www.suidwes.co.za April Mei 2018 21

PRODUKNUUSDIE CASE IH MAGNUMREEKS – KRAG WAAROPJY KAN STAATMAAKAs jy nie reeds 'n Magnum-eienaar is nie, is om die maksimum krag en werksverrigting baie gebruikersvriendelik. Die beheer van die die kans goed dat jy nog altyd een in jou met die minimum brandstofverbruik te laat masjien kan alles op die “MultiController” ge-stoor wou hê. Daar is ook ‘n rits ander fabri- realiseer. Die masjien sal gemaklik werk van doen word - een hefboom met al die funksies.kate wat daarop aanspraak maak om die leier standaard kraglewering tot en met ‘n 14% ek-in die bedryf te wees, maar die feit is, die stra kraglewering om jou deur daai moeilike Dubbele wiele vir meer verspreide kraggroot rooi Magnum is steeds nommer een. gedeeltes te help. Magnum-trekkers 315 en 340 is met ‘n Ervaar die kragtigste Magnum-trekkers tot Intuïtief en eenvoud voorassuspensie, asook dubbel voorwiele,op datum, wat die kombinasie van tegnologie, CASE IH kry jou vinniger in en uit die veld toegerus. Dié kombinasie versprei die trekkerkrag en brandstofeffektiwiteit vervolmaak. en lande. Langer diensintervalle as vroeër, se gewig oor ‘n groter oppervlakte vir beterDie Magnum-reeks sluit baie opgraderings in. gekombineer met eenvoudige kontroles en ‘n traksie en rygerief. Die verbeterde raamwerkDit het onder andere ‘n nuwe, moderne enjin minder stresvolle werking, beteken dat meer van die trekkers help om krag op die grond teen ‘n gesofistikeerde AFS-presisieboerdery- gedoen kan word. Die Magnum se robuuste sit wanneer dit benodig word.sisteem. ontwerp verhoog produktiwiteit en verlaag die koste van daaglikse onderhoud. Die onderstel verseker dat al agt wiele op Moderne implemente verlang meer van die Werk gemaklik in enige omgewing die grond bly. Dit is krities vir stabiliteit enboer en sy trekker. CASE IH het gehoor gegee As gevolg van die feit dat `n mens lang ure in effektiwiteit. Die Magnum se vooras verse-aan die eise en het innoverende tegnologie in- die kajuit deurbring, was dit ‘n groot prioriteit ker dat die bande loodreg met die grond bly.gespan om die uitdagings en behoeftes aan om die rygenot so gemaklik as moontlik te Dit het ook tot gevolg dat rygemak op hoërte spreek. Die AFS-presisieboerderysisteem maak. Jy sal verras wees! Die kajuit is groot spoed nou aansienlik beter is as vvorheen.gee die kliënt die nodige gereedskap om pro- en ruim en die kontroles maklik bereikbaar en Dit verhoed die gespring, gehop en rondval induktiwiteit en effektiwiteit te maksimaliseer. die kajuit. Die soliede konstruksie minimali- seer die aantal bewegende onderdele, wat Die CASE IH Magnum is ontwerp om jou ook tot minder onderhoud lei.opbrengs op jou belegging te verhoog meteenvoudige dienspunte en ‘n robuuste ont- ‘n Eenvoudige selfstuursisteemwerp vir selfs die moeilikste omstandighededenkbaar. Fabriekgeïnstalleerde AFS-komponente, insluitend die “AFS AccuGuide” selfstuur- Verhoogde produktiwiteit sisteem bied onafhanklikheid en gemak. Dit verseker die korrekte installasie, die toets Die brandstofbesparende “Automatic Pow- van die sisteem en ‘n beter vlak van kwaliteit.er Management” tegnologie selekteer outo- Met die Pro700 beheersentrum wen diematies die effektiefste ratkaskonfigurasie en kliënt ekstra bykomstighede met minimaleenjinspoed kombinasie. Met die innoverende kompleksiteit. Gebruiksaanwysings is maklik“Multi Controller Armrest” en die AFS Pro700 om te lees en interpreteer. Dit het een van diebeheersentrum, kan die hele masjien en stel- grootste digitale skerms in die industrie in ‘nsel baie eenvoudig beheer word. Die naviga- ligter, dunner pakkie met voldoende rekenaar-siegedeelte word deur die “AFS AccuGuide” werking. Die enkelskerm bied nie net beheersatellietsisteem hanteer. vir die trekker nie, maar vir enige ISOBUS-im- plement wat gekoppel word. Krag en effektiwiteit Skakel jou naaste Agrifriend Equipment-tak Die CASE IH Magnum-reeks bied die effek- gerus vir meer besonderhede oor die CASEtiefste krag ooit, met die swaardiens raam- IH se Magnum-reeks.werk wat ontwerp is om die beste diens telewer. CASE IH FPT-enjins kan verstel word22 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

NOU STANDAARD mET 3 jAAR GRATIS RTX-SEINKRAG EN Tindrum 18/055SWRPRODUKTIWITEITIN DIE TAAISTEWERKSTOESTANDEDie wêreld verwag al hoe meer van jou plaas. Meer voedsel. Meer graan. Meer brandstof. En dit allesop minder beskikbare grond. Case IH help jou om aan hierdie vraag te voorsien met innoverendetegnologie wat ontwerp is deur te luister na wat boere regtig wil hê. Deur toerusting aan te bied watongekende krag en werkverrigting lewer – gebou met betroubaarheid onder alle omstandighede ingedagte – en met ‘n uiters gebruikers-vriendelike operateursomgewing. Die Magnum-trekkerreekslaat jou toe om te boer soos jy wil, en maak seker dat jy gereed is vir al die uitdagings wat voorlê. Die staal in jou strategie. April Mei 2018 23 Tel 011 9222 300 · Faks 011 9222 358 www.northmec.co.za · www.caseih.comwww.suidwes.co.za

PRODUKNUUS by Krystle FARM SAFETY – Temmerman, EQUIP YOURSELF TeleEye many farmers, anti-poaching units and 4. Ground Based Radar System - Ground-It is well known that farm attacks and farm security response teams around South based radar solutions from the world’s murders are increasing at an alarming rate Africa. Thermal imaging from the air leading manufacturers capable of detect- in South Africa. According to Afriforum’s provides a new tool in the arsenal of se- ing humans and vehicles from as little as latest statistics, 156 commercial farmers are curity operators and makes it almost im- 50 meters away, to 20 kilometers. Radar murdered per 100 000. There has been an in- possible for perpetrators to escape these provides 24/7 detection in all types of crease in farm killings, making it 4.5% more thermal heats seeking machines. Ther- weather and lighting conditions, deliver- likely that a commercial farmer will be mur- mal drones are relatively easy to fly and ing precision detection and acquisition dered out of the South African population. deploy. performance. Radars are commonly Farmers can now equip themselves with 3. Fixed Long Range Thermal Imaging linked to pan/tilt ther- leading technologies readily available, to pro- - As with handheld portable thermal ima- mal and optical imag- tect their loved ones and their businesses gers, long range fixed thermal cameras ing cameras, allowing from stock theft and preventative mainte- provide surveillance over long distances the acquisition of tar- nance with loss of production. Fortunately, in the absence of light. Fixed thermal ima- gets in a slew-to-cue there are military pedigree land based, mobile ging cameras are used mainly for early manner, providing for and airborne technologies to help farmers warning perimeter protection. Thermal tracking and verifica- secure their most valuable assets. imaging combined with video analytics tion of intruders and provide for a reliable detection and verifi- other moving sub- Here is a list of the five leading security cation system from a single device. Pan/ jects of interest. technologies to help farmers secure their en- tilt thermal cameras are often combined vironments. with detection systems such as electric 5. Buried and Bound- fences, radars and other detectors to pro- ary Mounted Detec- 1. Portable & Mobile Thermal and Night vide verification of human activity. Pan/tilt tion Devices - Detec- Vision Surveillance - From portable hand- thermal cameras can now also be used tion devices such as held thermal and night vision Monocu- with scanning panorama video analytics, buried seismic, buried lars, vehicle mounted pan/tilt thermal effectively turning a thermal camera into and surface mounted imaging cameras to long-range handheld a thermal scanning system, providing fiber intrusion detection, buried metal thermal binoculars, these technologies thermal coverage and detection over vast detection and fence mounted sensors, offer a portable thermal solution for per- areas with minimal false alarms. all provide for an additional layer of se- sonal protection, foot and vehicle securi- curity when protecting farm perimeters. ty patrols. Handheld thermal cameras are These sensors can detect human activi- rugged and reliable providing crisp clear ty through sensing of vibration patterns images in both day and night time envi- in the ground or along boundary fences ronments. Handheld thermal imagers are and walls. Buried metal detection detects lightweight, compact and easy to carry metallic objects moving over the sensor and deploy, providing human detection zones thereby allowing for animals to from a few meters to 3km’s away. Hand- roam freely whilst detecting metal ob- held thermal imagers are a must for per- jects such as knives, firearms and even sonal protection, law enforcement and mobile phones without generating nui- security operators. sance false alarms. 2. UAV & Manned Aircraft Thermal Sur- Be proactive and don’t allow a situation veillance Systems - Thermal and en- where you or your loved ones are caught un- terprise drone solutions for night time prepared. The technology is available and af- airborne security and search operations fordable; make use of it. are recommended. Drone based thermal cameras have proven their value amongst24 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

PRODUKNUUSVyf verskillende aankoopkontrakte vir jou gewasse deur Minimumpryskontrakte verwag dat pryse moontlik in die toe- Danie Smith, koms tot onaanvaarbare vlakke kan daal. Bestuurder: Soos in die geval van vastepryskontrakte, Graanverkryging word minimumpryskontrakte gebruik om •Produsente wat graan op liggings lewer en Kontraktering die produsent te beskerm teen die risiko dat waar daar ’n moontlikheid bestaan dat pryse onder die verskanste vlak daal, maar in premies later in die seisoen vir die graanAanvullend tot Suidwes Makelary se hierdie geval word slegs ’n vloerprys daarge- aangebied kan word. makelaarsdiens, waardeur produsente stel. Aangesien daar slegs ’n vloerprys in plek direkte toegang tot verskillende ver- gestel word, het die produsent die geleen- •Produsente wat met die oog op kontant-skansingsopsies op die termynbeurs kan theid om in moontlike prysstygings, wat later vloei in oestyd ’n gedeelte van hul oes wilverkry, bied Africum Commodities aan pro- in die seisoen mag ontstaan, te deel. Verder prys, terwyl die res later geprys sal word.dusente toegang tot die fisiese graanmark het die produsent ook die geleentheid omvir hul produkte, tydige en akkurate markin- homself te onthef van die verpligting om te Vastebasiskontrakteligting en die geleentheid om hul prysrisiko lewer, indien die oes nie sou realiseer soosby wyse van vooruitkontrakte te verskans. wat verwag is nie. Vir hierdie kontrakte is ’n Vastebasiskontrakte bied aan produsenteHierdie vooruitkontrakte is spesifiek ontwik- verskansingspremie deur die produsent be- die geleentheid om die basis wat van diekel om elke produsent se unieke prys- en ver- taalbaar. SAFEX-prysvlak afgetrek sal word, om dieskansingsbehoeftes te akkommodeer. koopprys vir hul graan te bereken, vooraf te Eienskappe onderhandel. Hierdie tipe kontrak voorsien Vastepryskontrakte in die behoefte van produsente wat die eie- •Beskerm teen die risiko van prysdalings naarskap van hul graan wil afstaan, maar nie Verskansing deur middel van ’n vasteprys- met ’n vloerprys. noodwendig by lewering reeds wil prys nie.kontrak bied aan die produsent beskerming Dit gee aan die produsent die geleentheid omteen die risiko dat pryse in die periode voor •Kan in toekomstige prysstygings deel. enige tyd vanaf voor planttyd tot met die be-oestyd tot onder die verskanste vlak daal. gin van die volgende seisoen, soos wat gun-Hierdie kontrakte word tipies voor of na plant- •Beperkte risiko vir wanprestasie. stige prysingsgeleenthede ontstaan, gedeel-tyd reeds gesluit om die prys vir ten minste ’n tes van die oes op SAFEX te prys. ’n Produ-gedeelte van die oes op vlakke naby aan of •Verskansing word bekom teen ’n koste. sent kan dus in oestyd ’n gedeelte van die oesverkieslik bo produksiekoste vas te maak, ge- prys om aan kontantvloei-behoeftes te vol-woonlik in omstandighede waar daar ’n ver- Vir wie is dit bedoel? doen, terwyl die res van die oes later gepryswagting is dat pryse later in die groeiseisoen kan word om in potensiële prysstygings temag daal. •Produsente wat ’n gunstige prysvlak vir ’n deel. gedeelte van hul oes wil benut en wat verwag Die produsent kontrakteer met Africum dat pryse moontlik in die toekoms tot onaan- Eienskappeom ’n bepaalde tonnemaat graan teen die vaarbare vlakke kan daal.ooreengekome prys te lewer. Hierdie tipe •Slegs die basis waarvolgens die pryskontrak gee aan die produsent die verseker- •Produsente wat verwag dat pryse moontlik bepaal gaan word, word vasgemaak.ing dat hy die gekontrakteerde tonnemaat kan daal, maar wat nie bereid is om die ge-teen die ooreengekome prys kan verkoop. leentheid om in prysstygings te deel, prys te •Geen beskerming teen prysdalings,Hy verloor egter die geleentheid om te deel gee nie. maar kan deel in prysstygings.in enige prysstyging wat mag realiseer nadatdie kontrak gesluit is en hy is verplig om die •Produsente wat die opsie wil hê om teen ’n •Geleentheid om gunstige prysings-gekontrakteerde tonnemaat te lewer. Hy is vloerprys te lewer, maar nie die verpligting en geleenthede deur die seisoen virdus blootgestel aan die risiko van wanpresta- risiko van wanprestasie wil aangaan nie. gedeeltes van die oes te benut.sie indien die oes nie sou realiseer soos watverwag is nie. Vir hierdie rede word verskans- •Produsente wat met die oog op kontant- Vir wie is dit bedoel?ing by wyse van vastepryskontrakte normaal- vloei in oestyd ’n gedeelte van hul oes wilweg beperk tot gedeeltes van die verwagte prys, terwyl die res later geprys sal word. •Produsente wat graag gunstige prysvlakkeoes, totdat groter oessekerheid verkry word. deur die loop van ’n seisoen wil benut om aan Uitgestelde basiskontrakte verskillende behoeftes te voldoen. Eienskappe Dit gebeur soms dat daar deur die loop van •Produsente wat die basis, waarteen die •Beskerm teen die risiko van prysdaling. ’n seisoen op bepaalde liggings, premies vir koopprys van hul graan bereken sal word, graan aangebied word. Produsente wat van vooruit wil onderhandel. •Verseker van ’n mark vir die produk. vasteprys- en minimumpryskontrakte ge- bruik maak as verskansingsinstrumente, ver- Uitgestelde prysingskontrakte •Kan nie in prysstygings deel nie. loor in die proses die geleentheid om te deel in moontlike premies wat in die toekoms by Uitgestelde prysingskontrakte word hoof- •Risiko van wanprestasie. die liggings, waar hulle graan gelewer word, saaklik gebruik om aan produsente, wat in aangebied mag word. Veral op daardie lig- oestyd ’n kontantvloei-behoefte het en hul Vir wie is dit bedoel? gings waar premies later in die seisoen ’n graan wil verkoop, ’n inkomste op die graan groot moontlikheid is, het produsente dan die wat gelewer is, te verkry, terwyl hy die geleent- •Produsente wat ’n gunstige prysvlak vir behoefte om slegs die SAFEX-prysvlak waar- heid behou om in moontlike prysstygings la- ’n gedeelte van hul oes wil benut en wat van hul kontrakprys nader aan leweringstyd ter in die seisoen te deel. ’n Voorskot word verwag dat pryse moontlik in die toe- afgelei sal word, vas te maak. Met uitgestel- ten opsigte van die graan wat gelewer is, koms tot onaanvaarbare vlakke kan daal. de basiskontrakte word slegs die SAFEX- betaal. Indien pryse later sou styg, word die prysvlak vasgemaak en word die basis (die bedrag waarmee die prys gestyg het, as aan- •Produsente wat verwag dat pryse eerd- bedrag wat van die SAFEX-prysvlak afgetrek vullende betaling uitbetaal. er sal daal as styg, of dat daar beperkte sal word om die produsenteprys te bereken) potensiaal vir prysstygings is. later onderhandel. Eienskappe •Produsente wat, met die oog op kon- Eienskappe •Kontantvloei in oestyd. tantvloei in oestyd, ’n gedeelte van hul oes wil prys, terwyl die res later geprys •Beskerm teen die risiko van prysdalings. •Geleentheid om prysfinalisering tot ná sal word. oestyd uit te stel. •Kan nie in toekomstige prysstygings deel nie. Vir wie is dit bedoel? •Die geleentheid om in toekomstige •Produsente wat ’n behoefte aan kontant liggingspremies te deel. in oestyd het, maar nie hul oes teen pryse in oestyd wil verkoop nie. Vir wie is dit bedoel? •Produsente wat verwag dat pryse na •Produsente wat ’n gunstige prysvlak vir oestyd kan styg. ’n gedeelte van hul oes wil benut en watwww.suidwes.co.za April Mei 2018 25

Gavilon South Africa (Pty)Ltd www.gavilon.co.zaGrond vloer, Silky Oak House, Ballyoaks Office Park, 35 Ballyclare Rylaan, Bryanston, Johannesburg, 2021 • Posbus 133, Cramerview, 2060 Verkoopsbestuurders: Leon Lotz 076 303 4598 • Willem Engelbrecht 082 825 7781 • Bryanston kantoor 011 367 8420 www.suidwes.co.za26 April Mei 2018

Die regte tyd om kunsmis te koop!?DIE GROOT VRAAG OP ALMAL SE LIPPE ELKE SEISOEN IS, WANNEER IS DIT DIE REGTETYD OM KUNSMIS AAN TE KOOP, EN WAT GAAN PRYSE MAAK? OMDAT UREUM DIEGROOTSTE VERKOPER IS, IS DAAR NA DIE AFGELOPE VIER JAAR SE PRYSTENDENSEGEKYK. DIE PRYSE IS GEBASEER OP DIE GROOTHANDEL MASSA PRYS IN DIE HAWE.Soos op die grafiek gesien kan word is dit baie Normaalweg is ureum pryse die laagtse gedurendemoeilik om presies te bepaal wat ureum pryse in `n Mei tot Augustus. Dit is duidelik dat groothandel prysegegewe maand gaan wees. Een van die grootste gedurende hierdie tydperk tot so laag as R3250 per tononsekerhede is die Rand, wat weer grootliks deur kan daal.die politieke omgewing in ons land bepaal word.Die internasionale prys speel ook `n belangrike rol. Dit alles gesê bly die vraag nog steeds wanneer isDit gebeur soms dat die internasionale prys oornag die beste tyd om kunsmis aan te koop? Dit is `n vraagmet tot $20 per ton kan styg. Dit gebeur gewoonlik wat elke produsent vir homself moet antwoord. Eenwanneer groot kopers soos bv Indië en Brasilië tenders vraag wat met reg gevra kan word is, hoeveel keer hetuit sit vir ureum. produsente dit al reg gekry om hulle kunsmis op die laagste prys aan te koop?Daar het ook die afgelope paar jaar veranderingeplaas gevind in die aanbod en produksie van ureum. Die eenvoudigste antwoord is, dat produsente hulle`n Verbetering in vervaardigings tegnologie het die begrotings moet optrek en as die prys vir hom sinproduksiekoste van ureum laat daal maar aan die maak hy moet aankoop. Soos op die grafiek gesien kananderkant het baie onkompeterende produksie word is daar `n draaipunt wat pryse aan betref en salfasiliteite weer toegemaak. Dit het weer `n ewewig in dit nie onder sekere vlakke daal nie, agv hawekoste,die aanbod tot gevolg gehad. Dit het tot gevolg dat stoorkostes, vervoer, versekering ens.groot produsente soos China, self ureum ingevoer het.Die tekort in aanbod veroorsaak dat pryse op historiese `n Ander oplossing is om pryse dop te hou en asvorige vlakke gehou word. produsente dit kan bekostig om hulle aankope in die middel van die jaar te doen wanneer pryse gewoonlikWat egter duidelik is uit die grafiek, is die feit dat ureum laer is, as in die plantseisoen waar vraag en aanbod `npryse altyd in die mielie plantseisoen op sy hoogste is. groot rol speel.Wanneer produsente navraag doen oor pryse is daaraltyd gerugte dat hulle nie nou moet koop nie want Produsente moet ook in gedagte hou dat gedurendepryse gaan daal. Wel die teendeel is egter waar. Dit is die plantseisoen daar in die verlede al `n tekort aanook duidelik dat pryse gedurende die belastingseisoen kunsmis was en dat produsente moes wag vir produk,ook op relatiewe hoë vlakke is. Daar is verskeie redes omdat baie wag tot op die laaste om te koop en dit `ndaarvoor, onder andere dat voorraadvlakke in die land bottelnek in die seisoen veroorsaak.laag is en niemand produk oor die tyd inbring nie,moontlik om voorraadvlakke met finansiële jaareinde Daarom die advies dat produsente moet koop as ditso laag as moontlik te kry. vir hulle sin maak en om te verseker dat hulle kunsmis tydig op die plaas is as hulle wil plant.www.suidwes.co.za April Mei 2018 KUNSMIS 27

STROPER PROMOSIE NEEM U CASE IH STROPER ALLE DIENSTE EN / OF NA U NAASTE NORTHMEC TAK HERSTELWERK WAT UIT DIÉ OF DEELNEMENDE CASE IH INSPEKSIE VOORTVLOEI SAL HANDELAAR VIR ‘N GRATIS TEEN VOORKEUR ONDERDELE VOORSEISOEN INSPEKSIE. PRYSE EN ARBEIDSTARIEWE GEDOEN WORD. *Terms and Conditions Apply. www.northmec.co.za28 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

AKTUEELPLATTELANDSE SKOLE – WAT IS BESIG OM TE GEBEUR?deur ʼn Kykie na wat die situasie met Afrikaanse self en toenemend eienaarskap en verant-Paul Colditz, skole in die land is, vertel ook ʼn insiggewende woordelikheid vir hulle skole moet aanvaar. verhaal. Sowat 15% van die Suid-Afrikaanse Dit word gedoen deur verteenwoordigendeHoof Uitvoerende Beampte, bevolking is Afrikaanssprekend of gebruik Af- beheerliggame vir skole daar te stel waarin rikaans as huistaal. Die onderstaande tabel ouers meerderheidsverteenwoordiging moetFEDSAS toon egter aan dat net 10.43% van die totale hê. Daar is dus ʼn plig op ouers om daardieOngelukkig, vertel statistiek die droewige aantal skole in die land Afrikaans as onderrig- verantwoordelikheid op te neem, hulself ver-verhaal van wat besig is om met plat- taal aanbied. kiesbaar te stel om op beheerliggame te dien en om vir beheerliggame te stem.telandse skole tegebeur. Maar daar Provinsie Afrikaanse skole 2017* Totale aantal skole 2016** Maart vanjaar was juis die maandis hoop... waarin beheerliggame vir die volgen-Tien jaar gelede was daar 1 681 Oos-Kaap 344 (173) 5469 (6.31%)*** de termyn van drie jaar verkies moetopenbare skole in die Vrystaat. 174 (78) 1214 (14.42%) word.Vandag is daar net 1 184. Byna 500 Vrystaatskole het die afgelope dekade in die Gauteng 255 (138) 2083 (12.53%) Die ander bekende gesegde is na- tuurlik “ʼn boer maak ʼn plan”. Daar isniet verdwyn. In die ooreenstem- KZN 52 (13) 5895 (0.83%) baie planne te make om skole volhou-mende tyd het die aantal leerders indie provinsie met ʼn rapsie meer as Limpopo baar te hou en die geskiedenis van die 56 (15) 3867 (1.45%) plattelandse gemeenskappe bewys vir ons dat die planne nog nie opge-17 000 toegeneem. Mpumalanga 97 (17) 1725 (5.6%) raak het nie. Dit raak net moeiliker om Die prentjie lyk dieselfde in Noord- Noord Kaap 310 (185) 545 (56%) die planne te laat uitwerk. Noordwes 1471 (7%)wes en Noord-Kaap. In Noordwes Wes-Kaap 99 (51) 1450 (75.66%) Hier is ʼn paar planne:het die aantal openbare skole in 1097 (609)die ooreenstemmende tyd met 243verminder (van 1 730 na 1 487) enin Noord-Kaap is dit 49 (van 599na 550). Die toename in leerdertal Totaal 2484 (1279) 23719 (10.43%) •Elke landbou-organisasie moet on- derwys voortdurend op sy agenda hê.in beide hierdie provinsies toon min of meer * Met “Afrikaanse skole” word bedoel alle skole wat ʼn Goeie skool is van wesenlike belang vir elkedieselfde tendens as dié in die Vrystaat. Afrikaans as onderrigtaal aanbied, hetsy in enkel-, gemeenskap en strategiese leiding en leier- Die feit dat daar soveel minder skole in dubbel- of parallelmedium. Die syfers tussen hakies is skap moet voortdurend opgeskerp word. Lei-hierdie drie provinsies is ten spyte van die die enkelmedium Afrikaanse skole. erskap is die een vereiste onderliggend aantoename in die aantal leerders, is aandui- elke plan wat gemaak kan word.dend van die mate waartoe ontvolking van ** Die getalle wat hier verskaf word, is die amptelike •Landbou-organisasies moet ʼn plan hê watdie platteland plaasvind. Ouers en hulle getalle soos vir 2016 deur die Departement van Basiese die gemeenskap se openbare skool/skolekinders stroom na die stede waar skole voller Onderrig gepubliseer. Met die skryf hiervan was die in die area of streek met gekoördineerderaak terwyl plattelandse skole moet sluit of getalle vir 2017 wel gepubliseer maar die korrektheidsaamsmelt om te kan oorleef. van die getalle word bevraagteken. *** Die persentasies wat verskaf word dui die aanbod planne ondersteun. Die landbougemeen- van skole wat Afrikaans as onderrigtaal aanbied as skap in Suid-Afrika is oor die algemeen beter georganiseerd as wat baie ander samele-Die situasie is egter ook baie meer kom- persentasie skole van die totale aantal skole in die wingsverbande georganiseer is. Soos ʼn land-pleks as bloot net ʼn geval van ontvolking van provinsie en die land aan.die platteland. bougemeenskap ʼn veiligheidskomitee en -plan het, behoort daar ook ʼn onderwysonder- Jare gelede was plattelandse skole vir baie steuningsplan en -komitee te wees.onderwysers ʼn gesogte bestemming. Dit isnie meer so nie en skole op die platteland •Die werklikhede van vandag is ook sodanig dat dit net eenvoudig nie meer haalbaar isvind dit toenemend moeilik om geskikte en om op elke klein dorpie ʼn volhoubare skoolpaslik-gekwalifiseerde onderwysers aange-stel te kry. Die ingewikkelde personeelvoor- te hê nie. Een van die pynlikste dinge vir ʼn gemeenskap is om sy skool prys te gee.sieningsmodel van die staat maak dit vir Maar die werklikheid dwing ons om te praatskole op die platteland ook moeiliker om ge-halte onderrig aan te bied omdat daar soveel oor samesmelting van skole waar die getalle of ontbrekende hulpbronne die voortbestaanminder onderwysers by die skool is. van ʼn skool nie meer regverdig nie of bit- ter moeilik maak. Strategiese en visionêre Finansiële volhoubaarheid is vir die meeste Dit is duidelik dat ouers wat verkies om langtermyn-denke is nodig. Die planne kanplattelandse skole ook ʼn groter uitdaging as hulle kinders in Afrikaans te laat skoolgaan nie net aan die spreekwoordelike genadevir baie voorstedelike skole. Ook dit, is ʼn meer in minstens drie provinsies (KZN, Limpopo oorgelaat word nie.komplekse probleem as net ʼn besigheid of en Mpumalanga) baie beperkte opsies het en •Kry kundiges oor die skool-onderwysstelseltwee wat nie meer op die dorp bestaan nie. dus moet hulle noodgedwonge hulle kinders om met die landbougemeenskap te praat enSkoolgeldvrystellings wat deur beheerlig- na koshuise in stede en groter dorpe stuur. advies te gee oor wat moontlik, onmoont-game aan ouers toegestaan moet word wat lik, wenslik of onwenslik is of lede van ge-nie die skoolgeld kan bekostig nie, is vir baie Dit is egter nie net ʼn droewige verhaal nie. meenskappe waar sukses behaal is metskole ʼn toenemende en ernstige probleem. Daar is plattelandse skole wat uitstekend planne om plattelandse skole volhoubaar teDit knou eenvoudig die vermoë van die skool vaar en presteer danksy visionêre leierskap inom voort te bestaan en ʼn diens aan ouers en die gemeenskap self.hulle kinders te lewer wat aan die verwag- Wat kan die landbousektor doen vir vol- hou.tinge voldoen. houbaarheid van plattelandse skole? •As die openbare skool nie gaan werk vir ʼn bepaalde gebied nie, is daar altyd die moont- Taalverskuiwings wat in landelike omge-wings plaasvind, word ook ʼn moeilike pro- Die landbousektor het nog altyd ʼn baie be- likheid om te oorweeg om hulpbronne saambleem vir skole om te hanteer. ʼn Dalende langrike rol gespeel in onderwys en dikwels te gooi en ʼn onafhanklike skool te stig. Ookgetal Afrikaanse leerders in skole bring ʼn was dit ʼn deurslaggewende rol. Meer as hon- in hierdie verband is daar reeds suksesse be-wanbalans tussen leerders wat onderrig in derd jaar gelede was dit die landbouers wat haal en is daar advies beskikbaar.Engels verkies teenoor leerders wat onderrig saamgespan het om Hollandse onderwysersin Afrikaans verkies en dus slaan vele skole in te voer toe hulle Hollandse opvoeding vir Die onderwys van ons kinders is ʼn saak watoor na eentalige Engelse onderrig. Weer gaan hulle kinders verlang het. (Dit laat ʼn mens elkeen van ons raak want dit raak ons land sedit nie bloot net oor keuse van onderrigtaal onwillekeurig dink aan die gesegde “toe die toekoms. Ons kan nie bekostig dat ons plan-nie. Ook hierdie is ʼn komplekse saak wat tot Kaap nog Hollands was”!) ne opraak nie of dat enigeen van ons apaties teenoor die planne staan nie.ʼn groot mate gedikteer word deur faktore watbuite beheer van die plaaslike gemeenskap Op ernstiger noot: ons moet ʼn deeglike ver- Paul Colditz is uitvoerende hoof van FEDSASis. Die staat se finansieringsmodel maak nie staan hê van die filosofie onderliggend aan oftewel die Federasie van Beheerliggame vanvoorsiening vir meertalige skole wat duurder die huidige skoolstelsel. Suid-Afrikaanse Skole. Vir meer inligting kanis om te bedryf as eentalige skole nie. Ook hy gekontak word by [email protected] ofdie staat se model waarvolgens onderwy- Dikwels word in mediaberigte en gesprek-sers aan skole toegeken word, verreken die ke na ons skole as “staatskole” of “regering- telefonies by 051 522 6903.feit dat meer onderwysers benodig word nie skole” verwys. In die nuwe onderwysbedelingna verdienste nie. is egter baie spesifiek gekies vir die konsep van openbare skole. Dit is betekenisvol, want dit impliseer en bedoel dat gemeenskappewww.suidwes.co.za April Mei 2018 29

30 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

PRODUKNUUSSUIDWES MAANDREKENINGE – HOE WERK DIT? deur Aankope op ‘n maandrekening is 30-dae u naaste handelstak gestuur waar dit vir u Dalene Lubbe, na die staat betaalbaar, waarvan dié periode gerieflik is om dit te onderteken. Kredietbestuurder, rentevry is. U kan dus een maal per maand ‘n AgriCapital betaling op die rekening doen vir al die gesa- Voordele van die gebruik van ‘n mentlike aankope wat deur die vorige maand maandrekening:Suidwes Landbou se 20 handelstakke gedoen is. Betalings kan kontant of per elek- en die verskeie onderdelesentrums en troniese bankbetaling gedoen word. •30-dae na staat, rentevrye betaalperiode, werkswinkels is regoor Suidwes se be- terwyl u geld in u bankrekening vir u werk;dieningsgebied in die Noordwes, Vrystaat en Die kredietbedrag waarvoor u kwalifiseer,Mpumalanga versprei. Dit verseker dat boer- sal afhang van u behoefte en ‘n krediet-evalu- •Enige voorraad van Agrifriend en Suid-derybenodigdhede vir klante beskikbaar is. ering wat deur Suidwes gedoen word. Sekuri- wes handelstakke kan teen die rekening‘n Span toegewyde aankopers verseker dat teit mag in sekere gevalle vereis word afhan- aangekoop word;‘n wye verskeidenheid produkte aangehou gende van die risiko-profiel en die bedrag vanword om in alle klante se behoeftes te voor- die fasiliteit. •Toegang tot ‘n groot verskeidenheid pro-sien. Om nog makliker aan ons kliënte se be- dukte in Suidwes se handelstakke en on-hoeftes te kan voorsien, is maandrekeninge Indien u ‘n lidnommer by Suidwes Landbou derdelesentrums;daargestel. het, kan u vir ‘n kredietfasiliteit tot en met R20, 000 kwalifiseer. Geen gedetailleerde •Vriendelike en kundige personeel wat ‘n Suidwes maandrekening word toege- finansiële ontleding word gedoen nie, maar help om die beste produk teen die bestestaan aan klante (boere, besighede en sala- slegs basiese navrae om kredietwaardigheid prys te bekom;ristrekkers) vir die dag-tot-dag aankope van te kontroleer. Ondertekening van ons nor-alle boerdery- en ander handelsbenodighede, male kontrakte en regsdokumente is hier ‘n •Direkte bestellings by verskaffers kanwat kan varieer van koeldrank tot veevoer en vereiste. geplaas word vir produkte wat nie in voor-boonop ietsie vir die dames tussenin. Aan- raad aangehou word nie;kope van Agrifriend Equipment se onderdele Indien u behoefte egter groter as R20, 000kan ook teen u maandrekening gedoen, so- is, word omvattende finansiële inligting be- •Ontvang ‘n SMS elke keer as u ‘n tran-wel as dienste van u trekkers en implemente. nodig. Dit sluit onder andere finansiële state saksie gedoen het; (nie ouer as 18 maande) in, nuutste kon- tantvloei-inligting asook bevestiging van alle •Elektroniese versending van state en fak- uitstaande skuld. Verdere inligting en doku- ture wat met die druk van ‘n knoppie vir u mente mag van tyd-tot-tyd deur u takbestuur- beskikbaar is. der of verhoudingsbestuurder versoek word. Kontak vandag nog u naaste handelstak of Na evaluering en goedkeuring van u krediet- AgriCapital kantoor om aansoek te doen. ‘n aansoek, word die nodige dokumente na Vriendelik en kundige takbestuurder of ver- houdingsbestuurder is gereed om u te help met al u vrae en behoeftes.Mediese fondse Voorkomende toetse Tariewe van dokters en spesialiste– kry die meestewaarde uit jou Mediese fondse se ervaring toon dat voor- Jy het die reg en verantwoordelikheid omvoordele komende sorg om lewensbedreigende siek- tariewe wat gehef word met jou dokter of tes so vroeg moontlik te bespeur, nie net jou spesialis te onderhandel en te bespreek. Ge- deur lewenskwaliteit verleng of ‘n lewe betyds bruik die geleentheid. Dit kan jou ‘n klomp Dawie Barnard, kan red nie, maar dit kan ook beduidende geld spaar. Hoof Uitvoerende mediese kostes bespaar. Vind uit wat die Beampte, voorkomende sorg is wat jou mediese fonds Noodvervoerdienste Raddix toelaat en maak daarvan gebruik. Maak seker jy weet wie jou toegewysdeMediese inflasie is hoër as algemene Gebruik die netwerk- of aangewese diens- noodvervoerdienste is, wat met jou me- inflasie in Suid-Afrika en talle gesinne verskaffer diese fonds gekontrakteer is. Bekom ook die se mediese spaarrekeninge is reeds noodnommer van die toegewysde noodver- vroeg in die jaar uitgeput. Dit is egter moontlik Mediese fondse het ‘n netwerk van diens- voerdiens, bv ambulansdienste. Indien jy ‘n om jou spaarrekeningfondse te rek. ‘n Sekere verskaffers wat hospitale, apteke, tandartse ander nooddiensverskaffer gebruik, is die mediese fondsverskaffer het onlangs ver- en oogkundiges (afhangende van jou voor- kans baie goed dat jy kostes uit jou eie sak skeie wenke met hul lede gedeel oor hoe om dele-opsie) insluit. As jy van hierdie dienste sal moet aangaan. oordeelkundig met spaarrekeningvoordele te gebruik maak, bespaar jy beslis ‘n klompie werk te gaan. Raddix deel dit graag met u: uitgawes. Kry altyd voorafgoedkeuring Generiese medisyne Voordat jy dokter toe gaan Bekom voorafgoedkeuring vir hospitaalop- names en gespesialiseerde tandheelkunde, Generiese medisyne het dieselfde aktiewe ‘n Loopneus of kuggie kan vinnig behandel sodat jy jou nie in ‘n onnodige bybetaling bestanddele, sterkte en dosisse as die oor- word as jy toegangt tot ‘n behoorlike medi- vasloop nie. spronklike produkte, maar dit is heelwat synekas het. Die alternatief is om eers by jou goedkoper. Vra jou mediese praktisyn of ‘n apteker om hulp aan te klop vir die regte me- Benodig jy addisionele hulp? generiese ekwivalent jou spesifieke mediese disyne. Stoor altyd basiese medisyne soos probleem kan aanspreek en bekom eerder ‘n hoofpynpille, hoesstroop, maagmedisyne, Skakel gerus die Mediese Afdeling van Raddix voorskrif daarvoor. neussproei of antihistamien daarin, maar by (018) 468 8660 en gesels met Hanlie hou die vervaldatums mooi dop. Marais of Adelé Van Wyngaard vir advies en bystand rakende jou betrokke mediese fonds.www.suidwes.co.za April Mei 2018 31

32 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

ALGEMEENJONGES SE HARTE KLOP LANDBOU Dit was so lekker om te sien hoe laerskool- ke en het kinders die geleentheid gebied om Volgens die Suidwes Groep se Hoof Uitvoer-kinders se entoesiasme vir die landbousektor op ʼn praktiese manier, meer van die verskil- ende Beampte, dr Herman van Schalkwyk, isoorloop! Dit was die gesig tydens Delmas se lende fasette van die landbousektor te leer. dit belangrik dat Suidwes op sulke wyse be-jongboertjiedag wat Suidwes Landbou on- trokke is by ons gemeenskappe. “Ons moetlangs daar aangebied het. Uitstallings en praktyke het gewissel van voortdurend ons jongmense met die opwind- skaapskeerdery, wapens en herlaaitoerus- ing van die landbousektor prikkel, want hulle Na die afgelope suksesse van die jongboer- ting, konyn- en hoenderboerderypraktyke, is die boere van môre. Vir volhoubare voed-tjiedae wat op Wolmaransstad aangebied ʼn bees outopsie, die ontleding van grond- selsekuriteit, het ons entoesiastiese en kun-was, is dit die eerste keer dat Delmas se han- monsters, besproeiing, bok- en beesboer- dige jong boere in Suid-Afrika nodig. Suidwesdelstak dit aangebied het. Verskeie verskaf- derypraktyke, die verskillende gebruike van Landbou sal voorgaan om dit te ontgin.”fers en uitstallers was tydens die dag betrok- hommeltuie en vele sommer nog meer.Inligtingsdae April Mei 2018 33baie gewildonder boere As inisiatief om ons boere met kennis enkundigheid te bemagtig, het Suidwes Land-bou die afgelope maand twee inligtings-dae op onder andere, Schweizer-Reneke enWolmaransstad, aangebied wat baie gewildonder die boere was. Die inligtingsdae het bestaan uit praatjiesvan kundiges oor die landbousektor in die al-gemeen, hoe Suid-Afrika se politieke situasietans die landbousektor beïnvloed, ʼn deeglikemarkoorsig in die graanbedryf en die voordelevan die aanplant van alternatiewe gewasse. Verskeie uitstallers en verskaffers was ookby die inligtingsdae betrokke wat meer inlig-ting kon gee oor die jongste landbouproduktein die mark.www.suidwes.co.za

SuidwesPlaaskombuis As dosent in Voedsel en Voeding is sjef Annelien Pienaar Haar kookboek, Boerekos met ‘n gereeld by radiostasies en televisieprogramme betrokke, Twist, het in Julie 2017 verskyn waar sy die land met haar eenvoudige manier van kook en is reeds ‘n wegholsukses! aan die gons het. Haar opleiding was in Franse kookkuns, Besoek gerus haar webtuiste by maar sy bedien dit met ‘n passievolle boerekos-kinkel. www.annelienpienaar.co.za Nou kan u deel in Annelien se fynere kunsies en geheime vir meer inligting. resepte wat ‘n restaurant-eindproduk tot gevolg het! Sy sal voortaan in elke uitgawe van die Ons Eie, ‘n unieke nuwe resep met ons lesers deel. 400ml volroom melk Sodra die koek gaar is, verwyder uit die 100ml room, of as variasie het ek klap- waterbad en laat goed afkoel by kamertem- perroom gebruik en ‘n ongelooflike peratuur. Plaas dan in koekpan in yskas oor- smaak gekry! nag, of vir 4 ure om ferm te word en te set.Vandeesmaand deel Annelien met ons die Voorverhit oond na 150°C. Smeer ‘n ronde Plaas die koekbord bo-op die pan en keer volgende resep: koekpan van 25cm deursnit met koekpan- die tert uit. Versier met kaneel en geniet. smeer uit en plaas eenkant. Kry ‘n oondpan Créme Karamel Melktert waarin die koekpan gemaklik sal pas. Hoeveelheid: 12 snye Hierdie unieke Melktert bak met sy eie kor- Smelt botter en hou eenkant om af te koel. WEN!sie en is met ‘n dekadente crème karamel Verhit melk en room in mikrogolf vir 2 minutevulsel gevul, afgerond met ‘n randjie wat jou en laat afkoel. Stuur vir ons ‘n foto van hoe jy dié resepvertel: hierdie is ‘n melktert met inbors - enig gemaak en voorgesit het en staan ‘n kansin sy soort! Ek wil my verstout en sê dat hier- Klits eiergele en suiker saam vir 3 minute en om een van twee Boerekos met ‘n Twistdie melktert die Camembert van Melkterte is. klits in ‘n dun straaltjie die botter by. resepteboeke te wen. Stuur inskrywings na Melktert is so sinoniem met die Afrikaner- Sif die koekmeel, mielieblom en sout saam [email protected]. Ek dink ek sal sommer elke week Melk- en meng goed met die eiermengsel. Voeg dietertdag vier as ek kon. Vir manlief se 50ste melk by en vou in. www.suidwes.co.zaverjaardag het ek besluit om hom te bederfmet ‘n unieke melktert. Groot was my verba- Klits die eierwit met kremetart tot sty-sing toe my eksperiment 100% slaag en nie wepunt stadium, vou in beslag. Jy sal sien dienog skaafwerk nodig gehad het nie. Kom ons beslag is nou baie loperig en die eierwitte isbegin! half skuimend bo-op en wil nie mooi inmeng nie, asof dit weer opstyg na bo. Dit is juis hier4 jumbo eiers, geskei wat jy nie moet bekommerd raak en te veel¼ teelepel kremetart om eierwitte mee moet meng nie. As die streperigheid verdwyn, giet dan in die gesmeerde pan. styf te klits200g witsuiker Die pan gaan tot bo vol wees. Moenie be-125g botter (moet botter wees, gesout is kommerd wees nie, dit sal nie oorkook nie. reg) Kook ‘n ketel met water en giet die kokende70g koekmeel, gesif water in die oondpan. Plaas die koekpan met50g mielieblom, gesif (maizena) beslag in die oondpan en bak dan vir een tot een-en-‘n-half uur teen 150°C. knippie sout April Mei 2018 34

ALGEMEENIn jou tuin... deur die feit dat die koue weer die kleur van die blare versterk. Die sleutel tot die groei van gesonde konifere is om te verseker dat hulle almal voldoende ruimte het om in te groei en te ontwikkel, sonder inmenging van omliggende strukture of plante. Sonlig al rondom die plant en vrye bruik word. Belê in 'n plantkerwer om die tak- lugvloei verseker dat plante opgroei tot 'n kies en onkruid te kerf voor dit in die kompos- rype ouderdom. hoop beland. Die meeste konifere bereik hul volwassen- deur Wenke vir jou komposhoop: heid binne tien jaar van groei en sal groei Annatjie Liebenberg, in die meeste streke in Suid-Afrika, van die Produkbestuurder, •Maak seker die komposhoop is toegemaak strand tot in die heel koudste streke. Die Handel in nat weer. Te veel vog in die komposhoop enigste dele waar hulle sukkel is die dorre, vul die noodsaaklike lugspasies in die kom- semi-woestynklimaatsones waar droë grond poshoop en verander die komposproses, wat en versengende temperature hul groei be- die eindproduk minder wenslik sal maak. lemmer. •Vermy dit om immergroen takke en denne- Sipresse (conifirs) word dikwels aangeval naalde by jou kompos te voeg. Onthou, dit deur die Italiaanse sipresluis (Cinera cupres-Die veranderinge in die seisoene is nou sig- verrot nie maklik nie en moet eers fyngekap si), waarvan die lewenssiklus in die herfs be- baar en voelbaar. word as jy dit vir kompos wil gebruik. gin. Van April af begin dit vermeerder, met 'n Tyd om te dink aan die komende winter enom voorsiening te maak teen die moont- •Vlieë en slegte reuke is 'n aanduiding dat piektyd in Junie. Warm weer maak dit weerlikheid van ryp. Frostcover en Frostbags kan daar fout is met die kompos. Dit dui dikwels onaktief. Gedurende die aktiewe periode suignou baie skade voorkom. die sipresluis die plantsappe uit jou struik. op te veel vog. Beskerm jou plante se wortels met 'n dik Terwyl hulle vreet, stel hulle 'n gifstof vry watdeklaag van strooi of boombas en onthou dat •Kombuisafval soos vrugte en groente, tee- veroorsaak dat die blare bruin word.dit vir die volgende paar maande waarskynlik sakkies, gemaalde koffie en eierdoppe kan al-nie gaan reën nie, so spuit weekliks jou tuin les gebruik word, maar vermy diereprodukte Swaar besmetting kan veroorsaak dat diegoed nat. en gekookte kos. hele tak afsterf en die onomkeerbare skade is Dien ook gedurende die seisoen gereeld eers sigbaar in die somer. Die enigste maniervloeibare plantvoeding toe. Protek se Gua- •Gee jou komposhoop ‘n voorsprong met om dit te beheer, is om voorkomend op tenosol is 'n 100% organiese produk wat sta- een van verskeie komposaktiveerders op die tree deur sistemiese insekdoders toe te diendigvrystellend is of gebruik Guanoflo - die mark. Voeg dit by soos aangedui op die aan- van April tot Junie.vloeibare alternatief hiervoor. wysings by die produk. Daar is 'n paar opsies beskikbaar waaronder As jy nog nie jou komposhoop begin het nie, Vroegherfs en winter is ongetwyfeld Coni-is dit nou 'n goeie tyd om te begin. Herfsblare fer-seisoen in baie tuine regoor die wêreld. Protek se Meridian, wat as gronddeurdrenk-kan gebruik word, maar vernietig besmette Hierdie goed gevorm en statige immergroenplantmateriaal. Alle plantmateriaal kan ge- struike oorheers die landskap in die kouer ing toegedien word. Ter voorbereiding vir die winter, moet struike klimate waar baie hvaenrfsd-ieenboPwrmointeetekernmTesarmtarinutdiekeeQ. uargwteearstnPinoagedeiiweHoosrroidmz.oDenitrtagblee.ipvldogfredgerr1oneui wh20ee1t8g, /nr0oo3eu/i2el3ignggiee10es:51 A dormant is in die Hul betekenis en impak word verder versterk die plant kans om reserwes op te bou.GEE TERMIETE Grasdraertermiete oes dooie Stop termieteʼN UITKLOPHOU en lewende plantmateriaal in hul spore. en kan skade veroorsaak Termiete voed op lewende aan gras, blare, takkies en Met Protek Termite Stop vir en dooie plantmateriaal en saailinge. Hulle veroorsaak grasdraertermiete en Protek kan ernstige strukturele dikwels groot skade aan Terminex 350 SC vir skade aanrig aan geboue grasperke en tuine, selfs tot houtbeskadigende (houtbeskadigende termie- algehele vernietiging. Stop termiete. te) en grasperke en tuine die verwoesting met gereed- (grasdraertermiete). Ter- om-te-gebruik Termite Stop in Om meer uit te vind oor ons volledige miete is sosiale insekte wat gerieflike strooihouers! reeks produkte, kontak ons by kolonies vorm met verskeie 0861 PROTEK (0861 77 68 35) koninginne wat eiers lê. Geregistreer in terme van Wet 36 C www.protek.co.za Houtbeskadigende termiete van 1947 kan groot skade aan geboue M en ander houtstrukture rig wat dikwels ongemerk gaan Terminex 350 SC: reg no 9040, totdat die hout erg beskadig is. Hierdie skade word nie Imidacloprid (neonicotinoid) 350 Y net beperk tot hout nie, maar g/l, skadelik kan ook papier, materiaal, matte en ander materiaal Registrasiehouer: ArystaLifeScienCcMe beskadig. Jy kan die skade Suid-Afrika (Edms) Bpk, voorkom met voorkomende of korrektiewe sloot-, nes- en Maatskappyregistrasienommer: MY fondasie-behandeling. Protek Terminex 350 SC bied vinnige 2009/019713/07 beskerming met 'n baie lang nawerking en beheer! Termite Stop: reg no L5437, SodiuCYm fluosilicate 50 g/kg, skadelik Registrasiehouer: Small CMY Pack Solutions (Edms) Bpk, Maatskappyregistrasienommer: K 1997/17900/07 Versprei deur: Protek, ‘n divisie van PE-BEE Agri (Edms) Bpk, Posbus 72, Heidelberg, 1438 Tel no (011) 812-9800 of 0861 PROTEK (0861 77 68 35), www.protek.co.zawww.suidwes.co.za April Mei 2018 35

Jou Nampo eenstopwinkel vir die hele gesin, nog groter die jaar! E6 iadd0 03/2018 KONTREIWINKELS Bothaville 056 515 4576 • Bultfontein 051 853 1747 • Delmas 013 665 0500 Wolmaransstad 018 596 1076 • Boshof 053 541 0050 • Bloemhof 053 433 1348 Leeudoringstad 018 581 2022 • Reivilo 053 953 0233 • Migdol 053 965 0655 Stella 018 065 0015 • Bamboesspruit 018 571 0182 • Christiana 053 441 3302 Tosca 053 933 0012 • Hertzogville 053 421 9008 • Hoopstad 053 444 1907 Louwna 053 970 4007 • Makwassie 018 597 4104 • Vryburg 053 927 2218 Wesselsbron 057 899 2137 • Schweizer Reneke 053 963 129436 www.suidwes.co.za April Mei 2018

Boererate… ALGEMEENOns Eie publiseer graag ‘n reeks boere- infeksie, diegene met swak persoonlike hi- Veral jong mense en ou mense is kwesbaar, rate met die samewerking van me- giëne, die wat oorgewig is en persone wat asook mense met bestaande gesondheids- deskrywers op die Boererate.com en baie sweet, loop die gevaar om pitswere te probleme.Boere.co.za webwerwe. Hierdie boererate of ontwikkel.volksgeneeskunde is so oud as die mensheid Die meeste mense behoort na ‘n week teself. Baie vrae oor die oorsprong van boere- Moet nooit 'n pitsweer druk nie. Dit kan die herstel. Genoegsame bedrus en baie vloei-rate is al gevra en baie antwoorde is gegee infeksie laat versprei. Was om die pitsweer stof sal die herstelproses bevorder. Probeeren spekulasies gemaak. Die meeste mense met antiseptiese seep om te verhoed dat gerus een van dié doepas:meen ons volksgeneeskunde het ontstaan in dit na ander haarfolikels versprei. Die bestetye van swaarkry. is om die pitsweer weer vanself te laat ver- •Neem 1 groot lepel heuning. Voeg die dwyn of om dit deur 'n dokter te laat oopsny geel van 1 eier en 20 druppels borsdrup- Die meeste van die ou rate kan vandag en dreineer. pels by en klits goed tot dit deurgemengnatuurlik nie meer met die moderne genees- is. Neem ‘n teelepel vol elke drie ure.middels kompeteer nie, maar hulle kan in Jy kan die ongemak van 'n pitsweer verlignoodgevalle dikwels as goeie plaasvervan- met 'n klam, warm lappie. •Saans as jy bed toe gaan, kan jy ‘n mes-gers dien, wanneer ander geneesmiddels punt koeksoda op twee eetlepers kook-ontbreek. Nuwe 2018-griep (H3N2) water sit. Laat dit effens afkoel en drink dan. Die mengsel kan ook gebruik word Ons bied dus die boererate vir interessant- Verwagtings is dat die 2018-griep in Suid- om in die neusgate in te spuit, ongeveerheidshalwe aan, maar meld dat die raad oor- Afrika baie erg gaan wees. Die 2017 Au- 20 druppels in elk.deelkundig aangewend moet word aangesien straliese griepseisoen was die ergste indie Ons Eie, die redakteur of medeskrywers de-kades en wêreldwyd verwag die kenners As jy enige probleme met hoes ondervind, kan jyhiervan, geen verantwoordelikheid aanvaar groot probleme in 2018. Die BBC berig dat die volgende opsies probeer:nie. Ernstige gesondheidsprobleme moet die Britse nasionale gesondheidsdiens hul-onder voorskrif van 'n dokter behandel word. self voorberei op ‘n erge 2018-griepseisoen. Opsie 1 - As jy ‘n hoesmiddel benodig, meng heuning in water met suurlemoensap of appel-Pitswere As jou bors benoud voel, of toe trek, sien asyn. onmiddelik jou mediese dokter. As jou medi- Pitswere, wat ook bloedvinte genoem word, kasie verligting bring, maar jy voel steeds be- Opsie 2 - Meng 1 bottel heuning met die volgen-word veroorsaak deur 'n bakterie wat in die noud of sukkel om asem te haal, sien onmid- de Lennon produkte: 1 bottel Peppermentdrup-sweetgaatjies of haarfollikelgaatjies in gaan delik weer jou dokter vir ‘n opvolgondersoek pels, 1 bottel Borsdruppels, 1 bottel Jamaikaen absesse veroorsaak. Dit vorm gewoonlik of soek mediese hulp. Gemmer, 1 bottel Turlington, 1 bottel Paragora,‘n rooi knop en namate die infeksie versprei, 1 bottel Epejuana Tinktuur en 1 klein botteljieraak die knop vol geel etter. Die knop is ge- roulynolie. Meng alles saam en kook vir vyf mi-woonlik baie gevoelig. nute. Gooi dit in ‘n bottel. Vat 2 groot slukke of 2 groot eetlepelsvol op ‘n slag. Pitswere word gewoonlik veroorsaak deurdie bakterie stafilokokkus. Indien daar 'n hoë Opsie 3 - Meng 2 botteltjies borsdruppels,konsentrasie van bakterieë is, kom die pit- 125ml vars suurlemoensap en ‘n halwe bottelswere in groepe voor. Indien dit versprei na heuning. Neem een eetlepel daarvan 3 keer per'n aangrensende haarfolikel/s praat ons van dag. Moet nie in die yskas bêre nie.'n karbonkel. 'n Karbonkel is 'n pitsweer metmeer as een pit. Dit kan tot 5cm groot wees. Pitswere kom meesal voor op klam areasvan die liggaam. Agter die nek, in die lieste enonder die arms is die meer algemene areas.Persone met 'n lae weerstand teen bakteriële Doen-dit-self advies HOE OM JOU KLEINDING SE KAMER IN ‘N DROOMLAND TE OMSKEPKinders is lief vir hul slaapkamers, want blou werk goed in ‘n klein seuntjie se kamer teen die mure aan vir die stoor van kleiner dit is die plek waar hulle speel, slaap en jy kan selfs kreatief wees deur met die speelgoed. Jy kan dié rakke selfs maak. Bou en hul maats vermaak -werklik of hulp van maskeerband, breë vertikale lyne ook ‘n vierkantige houtboks vir die groter selfs denkbeeldig. Of jy jou kind se kamer te verf. Dogtertjies sal gewoonlik eerder pas- speelgoed. Dié speelgoedbokse het gewoon- ‘n gedaanteverwisseling wil gee, of ‘n nuwe telkleure verkies. lik ‘n lang leeftyd en word dikwels van genera- kamer wil voorberei vir `n nuwe aankomeling sie tot generasie aangestuur. – hier is ’n paar wenke en advies. As jy ‘n babakamer voorberei, hoef jy nie geslagspesifiek met jou keuse van kleur te Verfraai Verf wees nie. Die neiging is deesdae om koel kleure in die vorm van wit, vaalblou, groen, Hang ‘n muskietnet oor jou kind se bed. ‘n Nuwe laag verf is seker een van die mak- geel en selfs grys te gebruik. Dit skep ‘n pragtige “prinsesbed” vir `n klein likste maniere om ‘n nuwe voorkoms aan ‘n prinsessie of ‘n safari-avontuur vir jou klein- kamer te gee. Gesels met jou kind om uit te Raak kreatief wildjagter. vind watter kleure hy/sy verkies. Dit sal beslis ‘n opwindende uitstappie wees om jou kind Swartbordverf kan ook ‘n wonderlike inisia- ‘n Klein tafeltjie langs die bed met ‘n naglig, na jou naaste Suidwes Handelstak te bring tief in ‘n kind se kamer wees en bied heelwat sal ‘n gesellige atmosfeer skep en nagmer- en saam-saam deur die verskillende kleur- muurspasie om op te teken. Dit kan hulle help ries verdryf. ‘n Lae, boekrak is ook altyd han- kaarte te kyk. Verskillende skakerings van om ‘n meesterstuk op die muur te skep! Raak dig vir boeke en ander speelgoed. kreatief in jou kleinding se kamer. Skilder dalk die blou lug met sagte, wit wolke teen die pla- Onthou om die mure eers skoon te was, fon. Verskeie skildertegnieke en sponswerk voordat dit geverf word. Verf altyd twee lae kan hier gebruik word. op die muur. Stoorplek Die belangrikste van alles: maak jou kind be- trokke by die versiering van sy/haar kamer en Om stoorplek in jou kind se kamer te skep, geniet die proses saam met hulle! is baie belangrik vir ekstra ruimte. Bring rakkewww.suidwes.co.za April Mei 2018 37

ALGEMEEN Sien jou by Nampo!Die eerste Nampo Oesdag het in 1967 Graan SA se Nampo Oesdag stel produsente ’n Unieke aspek van die Oesdag is dat dit op die plaas Donkerhoek, naby Bloem- en ander rolspelers in die landboubedryf in ’n veelfasettige aanbieding is wat ’n breë fontein, plaasgevind en is deur 200 pro- staat om die jongste tegnologie en produk- spektrum aan die produsent bied, terwyl an- dusente bygewoon. Daarna, is die Oesdag op te wat in die boerderybedryf aangebied word der tentoonstellings gewoonlik op spesifieke verskeie plase gehou totdat die gebeurtenis eerstehands en op een terrein te ervaar. Dit gebiede van landbou fokus. só groot geword het dat ’n meer permanente bied ook aan produsente die geleentheid om plek gevind moes word. In 1974 is die Nam- deur middel van debatte en gespreksforums Die produkte en dienste word vanjaar deur po Oesdag dus op ’n permanente terrein, van- kennis by kundiges in hulle onderskeie land- meer as 650 uitstallers uitgestal. Maak seker dag as Nampo Park bekend, buite Bothaville bouvakgebiede op te doen. jy besoek Suidwes Lanbou se splinternuwe gevestig. saal. Gebou E6, skuins oorkant die Nampo- saal. NAMPO OESDAG PROGRAM - 15 - 18 Mei 2018 Tyd Program Plek08:00 - 17:00 Beesprogram - statiese vertoning van beesrasse In Yara Animal Nutrition Beeskompleks & Suiwelkompleks08:00 - 17:0008:00 - 17:00 Skaapprogram - statiese vertoning van skaaprasse In die Cape Wools Skaapkompleks09:0010:00 Perdeprogram - statiese vertoning van opreggeteelde perde Agter Cape Wools Skaapkompleks10:00 - 12:0011:00 Graan SA & Omnia boerepatente - beoordeling van boerepatente Op standplaas B1 (Slegs Dinsdag)11:0014:00 4 x 4 Voertuig demonstrasies Langs standplaas H114:0014:00 - 16:00 Jeugskou - Demonstrasies In die vee-arena langs Caltex-saal15:0015:00 “Side by side” en “Quad” demonstrasies Oorkant standplaas G1816:00 Skaapprogram - statiese vertoning, skaapskeer-, wolklas- en hanteringsdemonstrasie By Cape Wools Skaapkompleks Skaapprogram - statiese vertoning, skaapskeer-, wolklas- en hanteringsdemonstrasie By Cape Wools Skaapkompleks 4 x 4 Voertuig demonstrasies Langs standplaas H1 Toyota, Veeplaas en Grain SA Internasionale jong afslaerskompetisie Veilingslokaal “Side by Side” en “Quad” demonstrasies Oorkant standplaas G18 Beesprogram – beesrasbekendstellingsparade Perdeprogram – perderasbekendstellingsparadeHOE SUIDWES SE addisionele dienste soos sif, droging en die U kan ook Suidwes Landbou se hoofkan-INNAMEREËLINGS skoonmaak van graan. Suidwes Silobedryf toor in kennis stel van 'n onttrekkingsversoek,VIR DIE HUIDIGE berg kliënte se graan op met massahante- waarna die kennisgewing aan die betrokke siloLEWERINGSEISOEN ring in 16 betonsilo’s (wat twee bunkers as outomaties sal geskied. Indien u oordragvoor-WERK deel van die Hoopstad- en Hertzogville silo’s raad vir ’n lang periode wil opberg, word u insluit) en drie bunkerkomplekse, wat strate- aanbeveel om eerder van die vaste seisoen- deur gies deur Suidwes se graanproduksiegebied tarief gebruik te maak. U moet dan hier- Petrus Boshoff, versprei is. die keuse so spoedig moontlik, en verkieslik Senior Bestuurder, voor jaareinde, skriftelik aan u silobestuur- Graanhantering Suidwes Landbou se standaard opberg- der, verkryger of die hoofkantoor deurgee. ooreenkoms is van toepassing indien graanAs ‘n gespesialiseerde divisie binne Suid- vir opberging gelewer word. Produsente Ontvangs van nat graan wes, is Suidwes Graan ‘n speler van moet seker maak dat hulle wel die ooreen- wêreldformaat wat fokus op die ver- koms voor leweringstyd teken indien dit nog Nat graan sal vanjaar by alle silo's ontvangkryging, verhandeling, bemarking, hantering nie gedoen is nie. word en nie net by silo's wat oor droogoondeen opberging van mielies, sonneblom, soja- beskik nie. Ten einde hierdie ontvangssei-bone, graansorghum en koring. Ons bied ook Oordragvoorraad soen se spesifieke reëlings in hierdie verband te bekom, moet u met u silobestuurder/ver- 38 Opbergingskoste op oordragvoorraad word kryger skakel vir verdere besonderhede. Die outomaties op ‘n dagtarief-basis verhaal ten hoeveelheid nat graan wat ontvang kan word, opsigte van voorraad wat ná die einddatums, verskil van silo tot silo na gelang van die be- soos hierbo vir die onderskeie produkte aan- skikbaarheid van kapasiteit. gedui, opgeberg word. Die koste hiervan word tot ‘n maksimum plafonbedrag beperk. Wan- U moet veral daarop let dat nat graan wat neer opgebergde graan onttrek word, moet gelewer is, eers onttrek kan word, òf 'n silo- die voertuigbestuurder ’n skriftelike versoek sertifikaat aangevra kan word, wanneer dit indien om te verseker dat die graan ten gun- droog en markgereed is. Hierdie tydsduur kan ste van die korrekte eienaar versend word. wissel van silo tot silo na gelang van omstan- dighede. April Mei 2018 www.suidwes.co.za

ALGEMEEN DAMESPROGRAM - Vind plaas in die GL Events-tent langs Shell Tyd Aanbieder Program09:30 Dinsdag 15 Mei10:0011:00 Retha de Villiers Innerlike sterkte: Hoeveel “bar” is jy?12:0013:00 Herman Lensing Kook van voor tot agter in 30 minute09:30 Marion Holm Dalk is dit nie wat ander mense dink nie; dalk is dit wat JY dink10:0011:00 Rocco de Villiers Liewe hemel, liewe aarde12:0013:00 Arina du Plessis Wintergebak: brood, poeding, koekies09:30 Woensdag 16 Mei10:0011:00 Retha de Villiers Innerlike sterkte: ’n stille krag12:0013:00 Rocco de Villiers Liewe hemel, liewe aarde09:30 Herman Lensing Kook van voor tot agter in 30 minute10:0011:00 Marion Holm Jy kan nie kies wat met jou gebeur nie, maar jy kan kies hoe jy daarna kyk12:0013:00 Arina du Plessis & Herman Lensing Elk ontvang ’n boks met geheime bestanddele en wys hul kookvernuf Donderdag 17 Mei Retha de Villiers Innerlike sterkte: skep veiligheid Herman Lensing Kook van voor tot agter in 30 minute Marion Holm Wees eerlik met jouself: wil jy regtig nie, of is dit vrees wat jou terughou Rocco de Villiers Liewe hemel, liewe aarde Arina du Plessis Kook met wintervrugte Vrydag 18 Mei Retha de Villiers Innerlike sterkte: ’n nalatenskap Herman Lensing Kook van voor tot agter in 30 minute Rocco de Villiers Liewe hemel, liewe aarde Marion Holm Verban vrees: jy is als gegee wat jy nodig het om deur dié lewe te kom Arina du Plessis Kook met sjokoladeGraanleweringsopdrag vervat is. Omdat die produk ook volgens die •Indien tevredenheid nie verkry word nie, graderingsvoorskrifte versend moet word, moet die vrag eenkant op die siloperseel Ten einde met lewering te identifiseer teen dra Suidwes Landbou die volle risiko en aan- getrek word en met die streeksbestuurderwatter kontrak 'n produsent se graan ontvang spreeklikheid indien produkte van 'n swakker geskakel word vir 'n ondersoek.moet word, moet elke vrag, wat gelewer word, gehalte aan die koper gelewer word, as ditvergesel wees van ‘n volledig voltooide graan- wat vanaf die produsent ontvang is. •Indien die streeksbestuurder nie die dis-leweringsopdrag. Produsente moet seker puut kan oplos nie, moet daar met diemaak dat die besonderhede daarop korrek is Graan en oliesade wat nie aan die grade- hoofkantoor in verbinding getree word.sodat onnodige latere regstellings van lewer- ringsvoorskrifte voldoen nie, sal steeds inings vermy kan word. Lewerings, wat sonder ontvangs geneem word nadat die nodige •'n Dispuut kan onder geen omstan-'n graanleweringsopdrag by silo’s opdaag, sal sif- en drogingskoste gevorder is, ten einde dighede ondersoek word indien die vragteen die standaard opbergingsrekening ont- die produk binne die graderingsvoorskrifte te waaroor die dispuut handel, intussen dievang word. bring. siloperseel verlaat het nie. Dit is in produsente se belang om persoon- Dispuuthantering Werksurelik die opdragte te voltooi. Dit is ook ’n verk-la- ring deur die produsent dat hy/sy aan Wet Produkte wat laer grade as die beste graad Indien u ’n behoefte het dat silo’s geduren-36 van 1947 voldoen en dat geen chemiese behaal, sal as sodanig ingeneem word. Indien de leweringstye langer as die verlengde uremiddels gespuit is wat nie aan voedselveilig- daar produsente is wat verkies dat sodanige moet oop wees, moet u behoefte aan u be-heidswetgewing voldoen nie. Sodoende kan vragte teruggestuur of vir verdere ondersoek trokke silobestuurder(s) deurgee word.behoorlike kontrole oor graanlewerings uit- teruggehou moet word, moet dié versoek opgeoefen word. Graanleweringsopdragvorms die leweringsopdrag vermeld word of op ‘n Opbergtydperkesal gratis deur silopersoneel aan produsente ander kontroleerbare wyse aan die siloper-verskaf word. soneel deurgegee word. Mielies en Graansorghum 1 Mei 2018 – 30 April 2019Gradering Die prosedure vir die hantering van grade- rings- en vogdispute is die volgende: Sonneblom en Sojabone Alle graan en oliesade word ontvang vol- 1 Maart 2018 – 28 Februarie 2019gens die graderingsvoorskrifte wat in die on- •Produsente moet altyd eers poog om 'nderskeie produkte se graderingsregulasies graderingsprobleem of -dispuut met die Koring silobestuurders uit te klaar of op te los. 1 Oktober 2018 – 30 September 2019www.suidwes.co.za April Mei 2018 39

PROMOSIE-ARTIKELMAAK SEKERJY VOERTOPGEHALTEKUILVOERdeur suur produseer om te help om die lae pH reuke tydig te identifiseer. Bottersuur veroor-dr Vesna Jenkins, te handhaaf, asook om teen die groei van saak ’n skerp reuk wat smaaklikheid kan ver-produkbestuurder, ongewenste giste en muf te beskerm en minder en ’n aanduider van Clostridia-bakte-Biomin Oostenryk goeie aërobiese stabiliteit te verseker. Die rieë is. Laasgenoemde kan voerproteïen ver- regte bakterieë help om fermentasie in die swak en negatief op dieregesondheid inwerk. Inkuiling is ’n sleutelproses in die bewaring regte rigting te stuur en dit voorkom dat ander Aan die ander kant kan ’n oorproduksie vanvan voer en gewasse, en maak voorsiening vir mikrobes die ingekuilde voer van waardevol- asynsuur (’n asynreuk) of die reuk van alko-kostedoeltreffende dierevoeding. ‘n Korrekte le proteïen- en energiebronne beroof. Maar hol (die gevolg van gisgroei) op ’n vermors-kuilvoerproses is noodsaaklik vir maksimum nogtans kan selfs die beste groepering van ing van energievlakke in die kuilvoer dui. ’nvoedingswaarde en speel ook ‘n sleutelrol in bakterieë nie die basiese grondbeginsels van Intense ammoniak-reuk dui op proteïen watgoeie diereproduksie en -gesondheid. ‘n korrekte kuilvoermaakproses vervang nie. afgebreek word en wat weereens die kuilvoer Biomin bied ’n volledige kuilvoerbestuurspro- se gehalte in gedrang bring.“Bewaring” is hier die sleutelwoord. ’n gram wat al die aspekte van kuilvoerbestuur Suboptimale inkuilingsproses beïn- dek. Om probleme met aërobiese stabiliteit te Die volvoerrantsoen vloed alte dikwels die voedings- help diagnoseer, gebruik Biomin infrarooi ter-waarde van kuilvoer weens die verlies van miese kameras om die hele kuilvoeroppervlak Dit is belangrik om gereedskap beskikbaarwaardevolle energie en proteïen. Opgeleide visueel te ondersoek, terwyl termometersta- te hê om kuilvoer se gehalte by die bunker teBiomin-personeel kan jou egter help met we ingespan word om die kuilvoer ten minste toets. Net so is dit belangrik om te verstaanjou kuilvoerbesluite en om jou einddoel van 20cm diep in die kuilvoergesig te penetreer en dat kuilvoer ’n belangrike en integrale deel vantopgehalte kuilvoer te bereik. ’n Belangrike te ondersoek (Borreanni, 2010). die volvoerrantsoen is. Biomin se tegniesedeel van hierdie proses is om te verseker dat personeel is toegerus om volvoerpartikel-die regte bakterieë die fermentasieproses Deeglike monsterneming grootte met die Penn State Separator-sifkasaanhelp. ’n Hoë-gehalte kuilvoer- inokulant te toets, asook om die gehalte en verteringmet die regte mengsel van homo- en heter- ‘n Professionele kuilvoerboor help met goeie van mis met ’n verteringsanaliseerder-sifstel-ofermentatiewe bakterieë, help om te verse- en verteenwoordigende monsterneming wan- sel na te gaan.ker dat kuilvoergehalte nie aan die toeval neer analises gedoen moet word. Die labora-oorgelaat word nie. toriumresultate kan met Biomin se tegniese Vir meer inligting, skakel Biomin by 018 ondersteuning verwerk word. Die kuilvoer se 468 1455/6 of besoek die webtuiste www. Aërobiese stabiliteit pH kan natuurlik op die plek getoets word. Die belangrikste en mees wenslike produk van biomin.co.za. Homofermentatiewe bakterieë (melksuur- fermentasie, is melksuur. Dit is so te sê reuk-produseerders) moet ’n geselekteerde stam loos. Ander reuke kan aanduiders van pro- Verwysings beskikbaar op aanvraag.wees ten einde te verseker dat die daling bleme in die fermentasieproses wees. Virin pH so vinnig as moontlik plaasvind om hierdie rede het die tegniese span voorbeeldedie vestiging van ongewenste bakterieë te van die natuurlike chemikalieë wat baie vanvoorkom. Heterofermentatiewe bakterieë die reuke veroorsaak. Dit help om dominantemoet weer ’n balans van melksuur en asyn-40 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

MAAK Shift/1276/AKRAGVOERVAN JOUKUILVOERBewaar die energie in jou kuilvoer natuurlik.BIOMIN® BioStabil is ’n reeks kuilvoer-inokulante wat fermentasie in’n breë kuilvoerspektrum (gras, lusern, graan-heelplante, klawer, mielie-heelplante, ens.) verbeter en versnel deur pH-waardes gedurende dieinkuilproses vinniger te verlaag.Sodoende word kuilvoerstabiliteit tydens voer-onttrekking uit diekuilvoerbunker verbeter, selfs nadat die bunker oopgemaak is. Dieresultaat is ’n hoër droëmateriaal-, energie- en voedingstofbehoud– ’n waarborg vir laer insetkoste plus hoër produksie en wins.Kry meer besonderhede by www.biomin.net/kragvoerof skakel ons by 018 468 1455.www.suidwes.co.za April Mei 2018 41

ALGEMEEN HERTZOGVILLERS HOU WEER FEES! So moet ‘n Sussex mos lyk! Die eienaar van dié beeste kan maar met ‘n breë bors rond- stap.Suidwes Landbou was oudergewoonte weer vanjaar ‘n platinum borg by die jaarlikse Hertzogville Landboufees.Oom Piet Delport het verskeie beeste beoor-deel en die beste van die beste uitgesoek enbekroon. Dié allermooiste Friesperde was ‘n hoogte- punt op die feesprogram. Friesperde is een van die oudste perderasse van Europa, af- komstig uit die provinsie Friesland in die Noorde van Nederland. In die middeleeue het ridders met hul swaar harnasse dié sterk Friesperde as ryperde gebruik - en ook om strydwaens te trek. PERSONEELAANSTELLINGS EN -SKUIWESoos wat ons loopbane by Suidwes aan- Bervordering •Willem Jonker (voorheen stap, is dit so nou en dan nodig vir veran- direkte bemarker) is aan- dering. Die onderstaande interne skui- •Jimmy Fouche (Stoor- gestel as Takbestuurderwe en bevorderings het onlangs plaasgevind. bestuurder op Hertzog- op Bothaville en het op ville) is bevorder na Tak- 5 Februarie 2018 diens Interne skuiwe bestuurder op Bultfon- aanvaar; tein en het op 1 Febru- •Malcolm Moore skuif arie 2018 diens daar vanaf Boshof na Christi- aanvaar. ana as Winkelbestuurder waar hy met sy kennis Aanstellings •Johan Jordaan het vir Suidwes baie waarde pas by die Terratek- kan toevoeg en ook baie •Nardus Pienaar (voor- span as ‘n akkerbou- betrokke gaan wees met heen takbestuurder op kundige aangesluit. ons nuwe uitbreidings Wolmaransstad) is aan- wat beplan word; gestel as Bloemhof se “Ek weet dat die personeel vir Suidwes baie nuwe Takbestuurder en waarde gaan toevoeg en sien uit om saam •Heleen van der Merwe het op 7 Februarie 2018 met elkeen van hulle die pad te stap en saam skuif vanaf Bloemhof na diens aanvaar; nuwe hoogtes te bereik,”- Rocky le Roux, HUB Boshof waar sy vir Suid- Handel. wes reeds goeie winste behaal het;42 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

ALGEMEENSchweizer-Reneke handeldink uit dieboks uit!Die Schweizer-Reneke handelstak het onlangs ‘n reuse promosie op Ascendis produkte aangebied. Met elke aankoop, wat op ‘n promosieproduk gedoen is, het die aankoper gekwalifiseer vir ‘n inskrywing in die gelukkige trekking. Naude Maree, die tak- bestuurder op Schweizer-Reneke, hanteer die trekking saam met Chrisna Oelofse, die verteenwoordiger van Ascendis. Ontmoet vir Blitz – Suidwes se SuperheldDaar was heelwat pryse te wen, maar die twee groot Hy was ‘n gewone boerseun van sy bonatuurlike intellek wat almal niepryse is deur Harry Burger (‘n Sni-per soeklig) en Piet Leeudoringstad af. Hy het op ‘n altyd verstaan nie.Nel (‘n Softshell baadjie) gewen. Albei pryse is deur gewone plaas grootgeword enAscendis geborg. was in ‘n gewone skool, met gewone Hy en Superman was dekades vriende. Sy pa was ‘n gewone boer, gelede in ‘n onderonsie betrokke. DieRientjie Joubert en Chrisna Oelofse het ty-dens die dag wat geen ander landboumaatskappy verloorder moes begin het om sy on-meer as 300 pannekoeke gebak en uitgedeel. Die kliënte as Suidwes Landbou in sy hart gedra derbroek aan die buitekant te dra.het die dag terdeë geniet. het nie. Suidwes was deel van die Van Rooyens. Hy het supersoniese gehoor en weet dus wat in al Suidwes se Buks van Rooyen was 13 jaar oud raadskamers en vergaderings be- toe hy een wintersmiddag, op 17 Ju- spreek word. Glo dit of nie, maar hy lie 1932, saam met maats naby die het die vermoë om die bestuur se treinstasie op Leeudoringstad ge- besluitneming te beïnvloed – hulle speel het. ‘n Trein, volgelaai met 312- weet dit net nie. ton dinamiet, het skielik ontplof en verwoesting gesaai. Dié dinamiet het Hy staan vir personeeltevreden- radio-aktiewe materiaal uit die aarde heid, samewerking en buitengewone laat oopbars. kliëntediens. Dit was egter die einde van Buks Doelgerigtheid, hoë etiek, respek, van Rooyen soos almal hom geken lojaliteit, konsekwentheid en integ- het. riteit is waardes wat hy uitgedink het. Dis blote toeval dat Suidwes dit aan- Blitz, het wakker geword met bo- geneem het. Of, is dit toeval? natuurlike spiere, spoed, krag en in- tellek. Jy sal in die toekoms baie meer van Blitz sien. Suidwes se Groep Hoof Dit is asof sy oorlede pa se liefde en Uitvoerende Beampte, dr Herman trots vir Suidwes na hom oorgedra van Schalkwyk, vra gereeld raad by is, maar in ‘n oortreffende en hart- hom en die Direksielede pla hom stogtelike patriotiese vorm. kort-kort oor sake wat hulle met hom wil klank. Ontmoet vir Blitz, die Suidwes Su- perheld! Dit is nog nie duidelik waar pre- sies Blitz bly nie. Sy spore is wel in Blitz is ‘n man van min woorde – hy die hoofkantoor gym waargeneem. doén eerder! Mense sal hom maklik Wie weet, dalk loop jy hom binnekort as geheimsinnig ervaar, maar dit is raak. nie noodwendig die geval nie. Dit iswww.suidwes.co.za April Mei 2018 43

ISS180417 HORNADY RELOADING 297X210 OE Reloading is fun, economical, and rewarding and you can attain maximum accuracy if you have the right tools. Hornady provides everything you’ll need — from presses and dies to case care and measuring equipment, we have it all. Presses & Accessories Enabling handloaders to efficiently reload multiple calibers with ease Dies & Accessories Precise alignment, smooth functioning, and the finest machined craftsmanship Case Care Make cleaning, trimming, deburring, or chamfering cartridge cases easier Precision Measuring Measure powders, bullet weight, seating depth, neck wall thick- ness, cartridge length etc Available at all participating dealers. Contact Inyathi to locate your nearest dealer. Tel: 012 808 9911 ● [email protected] April Mei 2018 Distributed by Terms & conditions apply. E&OE. While stocks last. www.suidwes.co.za44

ALGEMEENPLATTELANDSE Dit was weereens ‘n bewys dat geen plat-SPORT KOOK! telandse skool sal terugstaan vir die gro- ter skole in die stede nie! Suidwes Landbou het onlangs die eerste Jongboertjie Sportdag by die Hoërskool Wolmaransstad aangebied. Sowat 18 spanne van verskeie skole het met mekaar in rugby, hokkie en netbal mee- geding. Dit was ‘n dag wat heelwat toe- skouers gelok het. Sport uit die boonste rak- ke was op die velde te sien. Suidwes Land- bou is trots om op so ‘n manier deel van die ontwikkeling en ondersteuning van ons skole en hul leerders te wees. Sowat 18 spanne het aan rugby, netbal en hokkie deelgeneem. Blitz, Suidwes se Superheld, het ook sy verskyning by die eerste Suidwes Jong- boertjie Sportdag gemaak.KIES DIE REGTEHENGELPLEKdeurHein Henning,Twin Series FishingHoeveel van ons kom terug van ‘n hengel- water is gewoonlik gewilde habitat vir visse. •Sloepe bly die voorkeur van baie henge- uitstappie sonder goeie resultate? Dit Gebruik die internet: tegnieke om verskillende laars. Die rede hiervoor is die feit datgebeur dikwels. Ons soek dan die fout by spesies te vang, verskil van mekaar. sloepe gewoonlik baie voeding vir vissedie weer of by die aas, maar die eerste en bevat. Dit is ook ‘n area waar visse meerbelangrike aspek van hengel word nie in ag •Die diepte van water is ook belangrik sal voorkom tydens voortplanting.geneem nie - waar jy gaan kamp opslaan en aangesien verskillende dieptes vir ver-jou stokke ingooi? skillende temperature voorsiening maak. •Inlope is verseker ‘n móét vir alle henge- Suurstofvlakke van water speel net so laars. Dit bied alles wat reeds hierbo ge- Dit is baie noodsaaklik om die regte plek ‘n belangrike rol. Warmer water is ryker noem is.vir hengel te kies. Dit is die speelveld waar aan suurstof as koue water. Daar bestaanjy en die visse mekaar die stryd sal aansê. verskeie maniere om die diepte van die Spandeer meer tyd om die area waar jy wilBaie keer staan ons langs die water en bekyk water te bepaal. Vergewis jouself gerus visvang te bestudeer, voordat jy jou kampdie oewer en neem nie noodwendig ingeligte hiervan. opslaan en die stokke ingooi. Loop langs diebesluite om die regte plek te kies nie. oewer en vereenselwig jou met dit wat om •Ons is geneig om die meeste van die jou aangaan en wat die natuur bied. Kyk uit Ons eerste oorweging wanneer ons ‘n tyd haakplekke in die water te vermy. Let vir die visse se aktiwiteit op die oppervlakke.geskikte hengelarea kies, is gewoonlik die daarop dat haakplekke, soos plantmate-gerief wat dit aan ons kan bied. So ignoreer riaal, gewoonlik natuurlike habitat is en Al die bogenoemde aspekte kan bydra totons dikwels baie ander belangrike aspekte skuiling vir visse bied. Dus kan dit in jou die sukses van jou volgende uitstappie. Deurwat ons in staat sal stel om ‘n vis te vang. Ek guns tel om dié plekke te teiken en te ver- die regte visvangplek te kies, stel jy jouself innoem enkeles: staan hoe om te verseker dat jy steeds die ‘n beter posisie om die groot menere uit te vis kan uitkry. Dit is in die meeste gevalle haal en ‘n genotvolle tyd langs die water te •Kontoere is noodsaaklik, aangesien dit op hiér waar die groot visse wegkruip. kan hê.areas dui waar kos mag versamel en stromekan voorkom. Gebiede tussen vlak en dieperwww.suidwes.co.za April Mei 2018 45

ALGEMEEN Suidwes Landbou is trots daarop om ‘n Volgens dr Herman van Schalkwyk, Suid- integrale rol in die gemeenskappe in wes Groep Hoof Uitvoerende Beampte, is ditSuidwes ons bedieningsgebied te speel. Nie net ‘n riem onder die hart om op dié wyse betrok- om tot ons klante se diens te wees nie, maar ke te kan wees. “Dit is lekker om ons jong-bemagtig ons ook om fisies by ons mense, skole, organi- mense te kan toerus sodat hulle hul beste opomgewing se sasies en klubs betrokke te wees. die sportveld kan gee. Gryp die geleentheidsportlui aan om as plattelandse sportspanne bo die Dit is juis daarom dat Suidwes Landbou elke res uit te styg. Ons is trots op elkeen van julle jaar 33 skole en vyf sportklubs se sportdrag wat ons handelsmerk op die bors dra,” het hy borg. Vanjaar was weer geen uitsondering gesê. nie. Honderde kinders het onlangs hul nuwe sportdrag vir rugby, hokkie, netbal of gholf ontvang.Hoërskool Hoogenhout – Bethal Hoërskool Bothaville Hoërskool Vryburg Hoërskool Wolmaransstad46 April Mei 2018 www.suidwes.co.za

ALGEMEEN Hoopstad Gekombineerde Skool Laerskool Eben Dönges - Bothaville Laerskool Stellaland Laerskool Wolmaransstad Stella Gekombineerde Skoolwww.suidwes.co.za April Mei 2018 47

JAG & SLAG Promosie27 April - 2 Junie 2018 KAUFMANN COMPACT KAUFMANN SPIDER DIRECTOR CHAIR CHAIR CHARCOAL / KHAKI R849.00 R299.00 V0402041 V0402007 / V0402021 SNIPER TWEE RIGTING RADIO R399.00 ELK SN4000 MEAT-O-MATIC ECONO CLAASENS HOUT VLEISSAAG MET NR 22 MEUL BILTONG KERWER R8,999.00 R499.00 860ME0001 860HCS116 MANS SNIPER KAUFMANN PADDED PARKA 3D RECHARGEABLE CAMO (S-3XL) SPOTLIGHT LED R849.00 R299.00 PJS V070010148 FebruAaprrieil Maeai r2t0210818 www.suidwes.co.za

ALGEMEENMIGDOL BOEREDAG ‘NREUSE SUKSESDie jaarlikse boeredag, wat op ‘n plaas naby Btsyotd:aelDlninisegdAbiegeïrMnifdirgireudnkod.l BEoqeuriepdmaegnmt-sept ahnul hueitt- kfedBeoneromsu:MrDhvipegiaeeldnproSs. iloudnibedeewemHel aasvnn-asd.npeSSalosncdmhsiwvmeiesiuigizeietesrhvt-aReeltrelsinnokegaokfkie-sMigdol gehou word, is onlangs weer aange-bied. Suidwes en Agrifriend Equipment het Links: Jacodie geleentheid gehad het om die boere met Scholtz vanhul kundigheid en kwaliteit produkte te dien. Agrifriend EquipmentDie boeredag is ‘n inisiatief van die Migdol het ‘n jongBoereklub en is reeds besig om in gewildheid kliënt seonder plaaslike boere toe te neem. Personeel lewenslangevan Migdol, Schweizer-Reneke en Leeudo- ondersteuningringstad het Suidwes tydens hierdie dag gewen.verteenwoordig. Verskaffers soos Ascen-dis, Protek en Ruggedwear was ook by die Suidwes en sy wapenfiliaal, GameX, wasSuidwes- en Agrifriend Equipment uitstalling oudergewoonte weer vanjaar by ver-teenwoordig. skeie skietdae in die Suidwes-bedien- ingsgebied as borge betrokke. Eerste aan dieDie boeredag het ongeveer 30 uitstallers en beurt was die Noordwes Ope Veldskietdag,240 boere opgelewer. Landboumaatskap- wat op 3 Maart buite Bloemhof, plaasgevindpye het hul beste voet voorgesit tydens die het. Sowat 150 skuts was by dié dag betrok-demonstrasies van trekkers en implemente. ke. Die beste skuts het onder andere met ‘nDie demonstrasies is op ‘n interaktiewe basis nagsig verkyker, ‘n rangefinder en ‘n .223aangebied en boere kon selfs deelneem aan Howa jaggeweer weggestap.‘n kompetisie om ‘n trekker en sleepwa in dievinnigste moontlike tyd te parkeer. Boere is Die SA Jagter Groeperingskietdag het opdaarna bederf met die dikste, heerlikste 10 Maart buite Makwassie plaasgevind, waarsteaks en verversings. sowat 180 inskrywings ontvang is. Die dag het baie goed verloop, met ‘n lekker braai enSuidwes Landbou en Agrifriend Equipment is kuier na afloop van die kompetisie. ‘n Howabeslis weer volgende jaar by dié suksesvolle .308 jaggeweer, ‘n Sniper kamera en verskeieboeredag betrokke! geweersakke was op die spel.ONSBOEREEN HULROEREwww.suidwes.co.za April Mei 2018 49

ALGEMEENVoorbereiding vir die jagseisoen deur Nadat die skoonmaakproses afgehandel is, •Vuurwapenlisensies; Jaco Kruger, kyk ek gewoonlik of al die skroefies van die Wapenspesialis, teleskoopmonterings stewig vas is. •Die regte ammunisie vir die kaliber wat Suidwes Handel jy wil skiet; Doen deeglike inspeksie van die hoeveel-Die jagseisoen is amper op ons. Daardie heid ammunisie wat in jou besit is. Maak •Gereedskap om die teleskoop vas te tyd van die jaar waarna ons almal seker jy het genoeg ammunisie vir die jagtog draai; uitsien. Kom ons kyk bietjie wat ons wat voorlê, maar vergewis jouself ook van die moet doen om die roere reg te kry. Ek glo die wet, sodat jy nie te veel ammunisie in jou be- •Jou skoonmaakstel; meeste van ons het al klaar wildspryse gekry sit het nie. Kyk vir enige abnormaliteite in jou en al klaar begin om jagplek te bespreek. Die ammunisie. Indien daar iets vreemd is, raad- •‘n Eerstehulpkissie en medisyne soos vir jagvriende het al klaar begin om mekaar te pleeg jou naaste wapenwinkel om ‘n profes- allergie, hooikoors, asma, hoofpyn, ens; bel en reëlings word reeds getref. Dis mos sionele opinie te kry. lekker man! •‘n Spaar battery vir die “Rangefinder” (dit Maak ‘n draai op die skietbaan voordat jy word mos altyd in die jagveld pap); Onthou die geweer was waarskynlik vir ‘n op jou jagtog vertrek. Jy sal tog reeds weet lang tyd in die kluis gebêre. Inspekteer die ge- waar jy gaan jag, so vergewis jouself van die •‘n Goeie hoed vir die son; weer mooi buitelangs. Dit kan moontlik wees afstande wat jy moontlik sal skiet. As jy in die dat daar hier en daar roeskolle voorkom, af- bosveld gaan jag, sal jy selde verder as 150m •Houers met water wat saamgedra kan hangende van hoe goed jou nasorg was toe skiet. Stel dus jou geweer in vir 100m. Vlaktes word. jy jou geweer na die jagseisoen gebêre het. soos die Karoo, Vrystaat en Kalahari sal die Indien dit wel die geval is, moenie bekom- skietafstande selde onder 200m wees. Om Hierdie is maar `n paar idees van wat om merd wees nie. Dit is niks wat ‘n lappie en jou geweer dan op 200m in te stel, is miskien altyd in jou jagsak te hou. Vra rond en kyk by goeie olie nie kan regmaak nie. nie ‘n slegte idee nie. jagmaats om sodoende jou sak reg te pak vir alles wat jy sou benodig. Onthou, goeie Verwyder die slot en inspekteer dit mooi. Probeer om goeie voorbereiding vir die voorbereiding verseker ‘n goeie jag. Wend die nodige olie met ‘n lappie aan en vee seisoen te maak. Kom ten minste ‘n paar alle oortollige olie af. Nou moet die geweer- keer op die skietbaan uit voor die jagtog. Hoe Ek hoop julle geniet die jagseisoen! Maak loop skoon gemaak word. Maak dit goed meer vertroud jy raak met die geweer, hoe gerus `n draai by Suidwes Game X in Botha- skoon soos gewoonlik en los so `n bietjie olie rustiger sal jy wees voor die jagtog. ville vir goeie raad en al jou skietbenodigd- in die loop totdat die inskietproses begin. hede. Kom ons kyk bietjie wat altyd in jou jagrug- sak moet wees: Lekker skiet! •‘n Sagte lap - vir wanneer ‘n roer in die sand mag beland; VOLLEDIGE REEKS WAPENSdeurJaco Kruger,VANJAAR BY NAMPOWapenspesialis,Suidwes HandelVanaf 15 tot 18 Mei is dit weer sulke praat met die kundiges oor jou behoefte en tyd! Nampo tyd! Soos u reeds gelees kyk self na die produkte. Daar sal ook ‘n nag- het, doen Suidwes dit vanjaar groter sig-aand aangebied word waar jy vir jouselfen beter. Dit sal die eerste keer in Suidwes kan sien watter produk aan jou behoeftesse geskiedenis wees dat ons wapens en alle voldoen.skiettoebehore in die vorm van ‘n volwaar-dige wapenwinkel uitstal. Die bekende kunstenaar en kranige jagter, Jay du Plessis, is vanjaar Suidwes Game X se Daar sal jaggewere, pistole, haelgewere, ambassadeur. Kom ontmoet hom en praattaktiese gewere en vele meer wees. Handels- saam oor jag en die skietsport.name soos Tikka, CZ, Howa, Beretta, Bush-master, Glock, Ruger, Remington, Savage, Moet nie Nampo 2018 misloop nie. Kom be-onder andere, sal vertoon word. Teleskope, soek Game X by die Suidwes Saal vir wegholherlaaitoerusting, skoonmaaktoerusting, pryse!ammunisie, kruit en messe sal ook te koopwees. April Mei 2018 www.suidwes.co.za Veiligheidstoerusting vir die boer word ookop Nampo aangespreek. Nagsigtoerustingsal uitgestal en aangebied word. So, kom 50