พ.ย.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ท่าชุมพล อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

ทำเนียบภมู ปิ ัญญำท้องถนิ่ เดือนพฤศจกิ ำยน 2562 กศน.ตำบลทำ่ ชุมพล ศนู ยก์ ำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศยั อำเภอโพธำรำม สำนกั งำนส่งเสรมิ กำรศึกษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอธั ยำศยั จงั หวดั รำชบุรี สำนกั งำนสง่ เสริมกำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศัย สำนักงำนปลัดกระทรวงศึกษำธกิ ำร กระทรวงศกึ ษำธิกำร

คำนำ ด้วย กศน.ตำบลท่ำชมุ พล ได้ดำเนินกำรจดั ทำภูมปิ ญั ญำในท้องถ่ิน ใหก้ บั ประชำชนในพนื้ ที่ ตำบลท่ำชุมพล เพ่ือเพิ่มพูนควำมรู้และทักษะในกำรดำเนินชีวิตแบบพอเพยี ง สำมำรถเรียนรู้และฝึกฝนไดท้ ั้ง จำกกำรศึกษำด้วยตนเอง และได้รับกำรถ่ำยทอดจำกผู้อื่น กำรนำภูมิปัญญำมำเผยแพร่เพ่ือให้ประชำชนใน พื้นที่ได้นำไปใช้และเรียนรู้เพื่อเพิ่มอำชีพ และประสบกำรณ์ให้กับตนเองและครอบครัวให้มีกำรเจริญเติบโต อย่ำงต่อเน่ืองและเก้ือกูลในกำรผลิตซึ่งกันและกัน โดยกำรใช้ทรัพยำกรท่ีมีอยู่ให้เกิดประโยชน์ และไม่มี สำรพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่ำงเหมำะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีควำมสมดุล ของสภำพแวดล้อม อย่ำง ตอ่ เน่ือง และเกิดผลในกำรเพม่ิ พนู ควำมอุดมสมบูรณ์ของทรัพยำกรธรรมชำตดิ ้วย กศน.ตำบลท่ำชุมพล หวัง วำ่ เอกสำรเล่มนี้คงมีประโยชนต์ ่อผอู้ ่ำนและผปู้ ฏบิ ัติงำนตอ่ ไป กศน.ตำบลทำ่ ชมุ พล พฤศจิกำยน 2562

สำรบญั 1 5 คำนำ 9 สำรบญั หนำ้ กศน.ตำบลท่ำชุมพล - ภูมิปญั ญำ การกวาดยา : นำงน้อม แก้วหอม - ภมู ปิ ญั ญำ การสานตะกรา้ จากไมไ้ ผ่ : นำงลำยอง ศรสี วัสด์ิ - ภมู ิปญั ญำ การต่อเรือ : นำยสงวน ศนู ย์นพพำ คณะผ้จู ัดทำ

1 แบบบนั ทึกชุดข้อมลู คลังปญั ญำ-ภูมิปญั ญำท้องถนิ่ ตำบลท่ำชมุ พล อำเภอโพธำรำม จงั หวัดรำชบรุ ี ช่ือภูมิปัญญำ : การกวาดยา ชอื่ นางน้อม นำมสกลุ แกว้ หอม วันเดือนปเี กดิ : 1 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2487 ท่อี ยู่ปจั จบุ นั (ทส่ี ำมำรถติดต่อได้) : บ้านเลขท่ี 17/7 หมูท่ ี่ 2 ตาบลทา่ ชมุ พล อาเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70120 โทรศัพท์ : - ควำมเป็นมำของบุคคลคลังปัญญำ นำงนอ้ ม แก้วหอม (ป้ำสง) คือผู้ท่เี รยี นรูก้ ำรทำสมนุ ไพรกำรกวำดยำเด็ก จำกรุ่นปยู่ ำ ตำยำย จนตกทอดถึงนำงน้อม แก้วหอม ซงึ่ กำรกวำดยำเดก็ เปน็ แพทย์แผนไทยทีห่ ำยำกในปจั จุบัน กำรกำวำดยำ ของนำงน้อม แก้วหอม ส่วนใหญใ่ ชส้ มุนไพรจำกธรรมชำติท่ีมีสรรพคุณในกำรรักษำอำกำร ไอ ทห่ี ำได้จำกสมนุ ไพรที่อยู่ใกล้ ๆ ตัว และนำงน้อม แก้วหอม ยังมเี ทคนิคในกำรทำใหห้ ำยจำกกำรไอของ เดก็ อีกดว้ ยมจี ติ ใจในกำรชว่ ยเหลือเด็กทีม่ ำใหร้ ักษำและกำรกวำดยำยังทำใหน้ ำงนอ้ ม แก้วหอม มีรำยได้ให้ กบั ครอบครัวและเลี้ยงชพี จนถงึ ปัจจบุ นั น้ี จดุ เด่นของภูมปิ ัญญำ - เป็นแพทย์แผนไทยทเ่ี ร่มิ หาได้ยาก - เป็นสถานท่ีถ่ายทอดความรู้ วตั ถดุ ิบที่ใชป้ ระโยชนใ์ นกำรผลิตภณั ฑท์ ่ีเกดิ จำกภูมปิ ัญญำ ซึ่งพืน้ ทีอ่ นื่ ไมม่ ี ได้แก่ - กระเทียม - ดปี ลี - น้ามะนาว - เกลอื ปน่

2 รำยละเอยี ดของภูมิปัญญำท้องถ่ิน - รูปแบบในการถา่ ยทอดความรู้ มที ัง้ การศึกษาดงู าน การเข้ารบั การอบรมและฝึกปฏิบัติจรงิ เพอ่ื นาประโยชนท์ ่ีไดร้ ับไปปฏิบัติใช้ไดจ้ รงิ ในชีวติ ประจาวัน รูปแบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ญั ญำท้องถ่นิ ยงั ไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ ใชเ้ ฉพาะบุคคล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพรผ่ า่ นสือ่ มวลชนและส่อื อย่างแพร่หลาย/ มีการดงู านจากบคุ คลภายนอก จานวน..................ค/รง้ั จานวน..............คน มกี ารนาไปใช้ ในพื้นท.ี่ ................คน นอกพ้นื ที่............คน อืน่ ๆ (ระบ)ุ ลกั ษณะของภูมิปัญญำทอ้ งถน่ิ กำรพฒั นำต่อยอดภูมปิ ญั ญำใหเ้ ป็นนวัตกรรม คณุ ค่ำ (มูลค่ำ) และควำมภำคภูมใิ จ ภูมิปญั ญาท้องถิน่ /นวัตกรรมท่คี ิดคน้ ขนึ้ มาใหม่ ภูมิปญั ญาท้องถนิ่ ดั้งเดิมได้รับการถา่ ยทอดมาจาก ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ ที่ไดพ้ ัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คอื เปน็ ความสามารถเฉพาะคนของภมู ิปัญญาเน่ืองจากจะตอ้ งมีวิธกี ารล้วงคอเอายา ลงไปถ้าไม่มึความรู้อาจเกิดอันตรายแก่เด็กได้ กำรพัฒนำตอ่ ยอดคอื ปจั จบุ ันมีพัฒนาการทาเปน็ ผงเพ่ือใหผ้ ปู้ ว่ ยนากบั ไปทาเองท่บี า้ นได้โดย และยังมีความปลอดภัยกบั ผู้บริโภค

3 ภำพถำ่ ยเจำ้ ของภมู ิปญั ญำ นางน้อม แกว้ หอม (เจ้าของภูมิปัญญาการกวาดยา)

4 รูปภำพภูมปิ ัญญำ ผงยาทีพ่ ร้อมจะทาการรักษา

5 แบบบนั ทกึ ชุดขอ้ มูลคลงั ปัญญำ-ภูมิปัญญำท้องถ่ิน ตำบลทำ่ ชมุ พล อำเภอโพธำรำม จงั หวดั รำชบุรี ชอ่ื ภมู ิปัญญำ : การทาพานบายศรี ชื่อ นางลายอง นำมสกลุ ศรสี วัสดิ์ วนั เดอื นปเี กิด : เกดิ 4 ธันวาคม พ.ศ. 2500 ที่อยู่ปจั จบุ นั (ทสี่ ำมำรถติดต่อได)้ : บา้ นเลขที่ 79 หมทู่ ่ี 7 ตาบลทา่ ชุมพล อาเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบุรี รหัสไปรษณีย์ 70120 โทรศพั ท์ : 085-296-9831 ควำมเป็นมำของบคุ คลคลังปญั ญำ นางลายอง ศรสี วัสด์ิ อาศยั อยู่ทห่ี มู่ 7 ตาบลท่าชมุ พล เป็นผ้มู คี วามรู้ความสามรถในการสาน กระจาดหาบจากไมไ้ ผ่ ซ่ึงสบื ทอดจากร่นุ ปยู่ ่า ตายาย มาจนถงึ ปจั จบุ นั นางลายอง ศรีสวสั ด์ิ ยังสามารถสาน ผลติ ภัณฑ์ทท่ี าจากไม้ไผ่ได้อีกมาก เช่น กระจาดหาบใส่เหรยี ญโปรยทาน กระจาดหาบของ กระด้ง ฯลฯ และยงั มีความคดิ สรา้ งสรรค์ในการออกแบบและขนาดของการสานกระจาดที่มคี วามละเอยี ดและสวยงาม และ ยังสามารถทาใหเ้ ปน็ อาชพี เสรมิ และยังสร้างรายไดใ้ หก้ บั ครอบครัวอีกด้วย นางลายอง ศรีสวสั ดิ์ มคี วามสามารถในการสานกระจาดหาบจากไม่ไผ่ ที่มีหลายรูปแบบ เช่น กระจาดหาบใส่เหรียญโปรยทาน กระจาดหาบของ กระดง้ ฯลฯ และยังมคี วามคดิ สรา้ งสรรคใ์ นการออกแบบ และขนาดของการสานกระจาดที่มีความละเอียดและสวยงาม ยงั สามารถสรา้ งรายไดใ้ หก้ ับครอบครัวอกี ดว้ ย จดุ เดน่ ของภมู ปิ ัญญำ - เปน็ แหล่งศกึ ษาดูงาน - เปน็ สถานทีถ่ ่ายทอดความรู้ วัตถดุ บิ ท่ใี ช้ประโยชนใ์ นกำรผลิตภัณฑ์ทเ่ี กดิ จำกภูมิปัญญำ ซ่ึงพน้ื ที่อ่ืนไมม่ ี ไดแ้ ก่ - ไมไ้ ผ่ - ลวด - ชะแล็ค

6 รำยละเอียดของภูมิปญั ญำทอ้ งถิ่น - รปู แบบในการถา่ ยทอดความรู้ มีทง้ั การศึกษาดูงาน การเข้ารบั การอบรมและฝึกปฏบิ ตั ิจรงิ เพอื่ นาประโยชน์ท่ไี ดร้ ับไปปฏิบัติใช้ไดจ้ รงิ ในชีวติ ประจาวัน รปู แบบและลักษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพรภ่ ูมปิ ัญญำท้องถ่นิ ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน มีการเผยแพร่ผา่ นสอื่ มวลชนและส่อื อย่างแพร่หลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จานวน........-........ครงั้ จานวน.......-......คน มีการนาไปใช้ ในพนื้ ที.่ .......-.......คน นอกพ้นื ท.่ี ...-.....คน อ่ืนๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมิปัญญำทอ้ งถิ่น กำรพฒั นำตอ่ ยอดภมู ิปัญญำใหเ้ ป็นนวตั กรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และควำมภำคภูมใิ จ ภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ /นวัตกรรมท่คี ดิ ค้นข้ึนมาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ินด้ังเดิมได้รบั การถา่ ยทอดมาจาก ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ที่ไดพ้ ัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คือ เป็นการสานหาบทีแ่ ม่ค้านยิ มใชห้ าบของขายในสมัยกอ่ น กำรพัฒนำตอ่ ยอดคือ ปจั จบุ ันพัฒนาการทาเปน็ หาบ หรือตะกรา้ ใบเล็ก เพ่ือใชใ้ นงานมงคล ต่าง ๆ อาทิเช่น หาบใสเ่ หรยี ญโปรยทานเปน็ ต้น

7 ถ่ำยภำพข้ำวของภูมิปัญญำ นางลายอง ศรีสวสั ดิ์ (เจ้าของภมู ปิ ญั ญาเร่ืองการสานตะกร้าจากไมไ้ ผ่)

8 รูปภำพภูมิปัญญำ

9 แบบบนั ทึกชุดขอ้ มูลคลังปญั ญำ-ภมู ปิ ัญญำทอ้ งถ่ิน ตำบลทำ่ ชุมพล อำเภอโพธำรำม จงั หวัดรำชบรุ ี ชื่อภูมปิ ัญญำ : ชา่ งตอ่ เรือยาว ช่อื นายสงวน นำมสกลุ ศนู ยน์ พพา วันเดอื นปีเกิด : - พ.ศ. - ท่ีอยู่ปจั จุบนั (ท่สี ำมำรถตดิ ต่อได)้ บา้ นเลขที่ 88/48 หมูท่ ่ี 2 ตาบลท่าชุมพล อาเภอโพธาราม จงั หวัดราชบุรี รหัสไปรณยี ์ 70120 โทรศพั ท์ : - Facebook : - ควำมเป็นมำของบคุ คลคลังปญั ญำ นายสงวน ศูนย์นพพา หรือในวงการเรอื ยาวเรยี กช่างเทวดา จากช่างพ้ืนบา้ นที่รบั ปลกู บ้านและ ทานาแตร่ กั เรอื และชอบพายเรือจึงฝกึ ฝนการทาเรือด้วยตนเองจนได้รบั การยอมรบั จากวงการเรือยาว เรือยาวมรดกวัฒนธรรมแหง่ สายนา้ เป็นกีฬาชาวบา้ นอนั สะท้อนให้เห็นถงึ วถิ ชี ีวิตอันดีงามความผูกพนั ระหวา่ ง สายนา้ กบั ชีวิตเรอื กบั วถิ ชี ีวิตบนพ้นื ฐานของความศรัทธาเส่ือมใสในคาสอนทางพระพุทธศาสนา อนั นามาซงึ่ ความเป็นนา้ หนง่ึ ใจเดียวของบวร ซ่ึงแปลวา่ ประเสรฐิ อันไดแ้ ก่ บ้าน วัด โรงเรยี น ซึง่ เป็นองค์พ้ืนฐานของ ชมุ ชนชนบทไทยซ่ึงเปน็ หวั ใจสาคัญของชาติ เรือยาวประเพณีไทยไดม้ ีวิวฒั นาการจากวถิ ีชวี ิตมาส่ปู ระเพณี และ วิวฒั นาการไปสูร่ ะบบการแขง่ ขันนานาชาติในปี พ.ศ.2531 อนั เป็นทรัพยากรด้านการส่งเสรมิ การทอ่ งเท่ยี วที่ สาคัญจนเปน็ ทีน่ ิยมแพร่หลายไปท่วั จดุ เด่นของภมู ิปัญญำ - เปน็ แหล่งศกึ ษาดงู าน - เปน็ สถานทถ่ี ่ายทอดความรู้ วตั ถุดบิ ทีใ่ ชป้ ระโยชน์ในกำรผลติ ภณั ฑท์ ่เี กิดจำกภมู ปิ ัญญำ ซึ่งพน้ื ทีอ่ นื่ ไม่มี ได้แก่ - เปน็ การนาวัสดุจากธรรมชาติมาใช้ - เปน็ การดูแลรกั ษาสุขภาพ เป็นการออกกาลังกายไปในตัว

10 รำยละเอยี ดของภูมิปัญญำท้องถิ่น - รูปแบบในการถา่ ยทอดความรู้ มีท้ังการศึกษาดงู าน การเข้ารับการอบรมและฝึกปฏิบัติจรงิ เพอ่ื นาประโยชน์ที่ได้รบั ไปปฏิบัตใิ ชไ้ ดจ้ ริงในชีวิตประจาวนั รปู แบบและลักษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสมั พันธ์ เผยแพร่ภมู ิปัญญำท้องถ่ิน ยังไม่เคยมกี ารเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพร่ผา่ นสื่อมวลชนและสื่ออยา่ งแพรห่ ลาย มีการดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน........3........คร้ัง จานวน.......70......คน มีการนาไปใช้ ในพืน้ ที.่ .......-.......คน นอกพนื้ ท.ี่ ...-.....คน อ่ืนๆ (ระบ)ุ ลกั ษณะของภูมิปญั ญำทอ้ งถ่นิ กำรพัฒนำต่อยอดภมู ปิ ัญญำให้เปน็ นวตั กรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และควำมภำคภูมิใจ ภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ /นวัตกรรมที่คดิ คน้ ขน้ึ มาใหม่ ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ ดัง้ เดมิ ไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจาก ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่นท่ีไดพ้ ัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดิมคือ เป็นการตอ่ เรือเลก็ (อีแปะ)เอาไว้ใช้ออกไปหาปลาและไดม้ ีการพฒั นาตอ่ ใหใ้ หญข่ ้ึน กำรพัฒนำตอ่ ยอดคอื ปัจจุบันการตอ่ เรอื ได้มีการพฒั นาจากเรือราเล็กก็กลายเปน็ เรือราใหญ่ ข้ึน และยงั มีการพัฒนาเลือ่ ย ๆ โดยการตอ่ เป็นเรือยาวทใ่ี ช้แข่งขันกนั ในปจั จบุ ัน

11 ถำ่ ยภำพเจำ้ ของภูมิปญั ญำ นายสหงวน ศนู ยน์ พพา (เจ้าของภมู ิปัญญาการต่อเรือ)

12 รูปภำพภูมิปญั ญำ เรอื ยาวท่ตี ่อเสรจ็ พรอ้ มที่จะลงสนามแขง็

ทป่ี รึกษำ คณะผ้จู ดั ทำ นางสนุ นั ทา โนรสี ุวรรณ นางโสภิญา ศรีทอง ผอู้ านวยการ กศน.อาเภอโพธาราม ครู อาสาสมัคร ฯ ร่ำง/เรียบเรียงและจัดทำ ครู กศน.ตาบลท่าชุมพล นายวิษณะ แกว้ หอม