ม.ค.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.หนองกวาง อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

ทำเนียบภูมิปญั ญำท้องถน่ิ เดอื นมกรำคม 256๓ กศน.ตำบลหนองกวำง ศนู ยก์ ำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศัยอำเภอโพธำรำม สำนกั งำนสง่ เสรมิ กำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอธั ยำศยั จังหวัดรำชบรุ ี สำนักงำนสง่ เสริมกำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศัย สำนกั งำนปลัดกระทรวงศึกษำธกิ ำร กระทรวงศกึ ษำธกิ ำร

คำนำ ด้วย กศน.ตำบลหนองกวำง ได้ดำเนินกำรจัดทำภูมิปัญญำในท้องถ่ิน ให้กับประชำชนใน พื้นท่ีตำบลหนองกวำง เพ่ือเพิ่มพูนควำมรู้และทักษะในกำรดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สำมำรถเรียนรู้และ ฝึกฝนได้ท้ังจำกกำรศึกษำด้วยตนเอง และได้รับกำรถ่ำยทอดจำกผู้อ่ืน กำรนำภูมิปัญญำมำเผยแพร่เพื่อให้ ประชำชนในพ้ืนทีไ่ ดน้ ำไปใช้และเรียนรูเ้ พื่อเพ่ิมอำชพี และประสบกำรณใ์ ห้กับตนเองและครอบครัวให้มกี ำร เจริญเติบโตอย่ำงต่อเนื่องและเกื้อกูลในกำรผลิตซึ่งกันและกัน โดยกำรใช้ทรัพยำกรท่ีมีอยู่ให้เกิดประโยชน์ และไม่มีสำรพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่ำงเหมำะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีควำมสมดุล ของสภำพแวดล้อม อย่ำงต่อเน่ือง และเกิดผลในกำรเพ่ิมพูนควำมอุดมสมบูรณ์ของทรัพยำกรธรรมชำติด้วย กศน.ตำบลหนองกวำง หวังว่ำเอกสำรเล่มน้ีคงมีประโยชนต์ ่อผ้อู ่ำนและผปู้ ฏบิ ัติงำนตอ่ ไป กศน.ตำบลหนองกวำง มกรำคม 256๓

สำรบัญ คำนำ : นำงแปว นลิ วรรณำ 1 สำรบญั 5 หน้ำ 9 กศน.ตำบลหนองกวำง - ภมู ิปญั ญำ กำรสำนเข่ง - ภมู ปิ ญั ญำ กำรปลูกตะไคร้ : นำงเพ้ยี น แซล่ ิม้ - ภูมปิ ญั ญำ กำรปลกู เผือก : นำงเล็ก ม่งั คั่ง คณะผ้จู ดั ทำ

1 แบบบนั ทึกชุดข้อมลู คลังปัญญำ-ภูมิปญั ญำท้องถนิ่ ตำบลหนองกวำง อำเภอโพธำรำม จังหวัดรำชบรุ ี ชอ่ื ภมู ปิ ัญญำ : การสานเข่ง ชอื่ นางแปว นำมสกุล นลิ วรรณา วันเดอื นปเี กิด : 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2493 ท่อี ยู่ปัจจบุ นั (ที่สำมำรถตดิ ต่อได้) : บา้ นเลขที่ 8 หมู่ที่ 4 ตาบลหนองกวาง อาเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70120 โทรศัพท์ : 0808465671 ควำมเป็นมำของบุคคลคลงั ปญั ญำ งานจักสานหรือเครื่องจักสานจะมีอยู่นอ้ ยแตก่ ็ยังคงมีอยทู่ วั่ ไปนอกเหนอื จากประโยชนใ์ ชส้ อยแลว้ งานจักสานยังสะท้อน วฒั นธรรม สะท้อนความคดิ สร้างสรรค์ และภูมปิ ญั ญาของชาวบา้ นได้อีก ในขณะท่ี สภาพสังคมเศรษฐกิจปัจจุบนั ที่เปลย่ี นไปจากเดิม การไปมาหาส่กู นั ระหว่างเมืองกับชนบทติดต่อกนั ไดส้ ะดวก รวมถึงความเจริญกา้ วหนา้ ทาใหส้ ภาพความเปน็ อยู่การดารงชีวิตของคนในชมุ ชนเปล่ยี นแปลงไปซ่งึ มี ผลกระทบทาใหง้ านจกั สานหรืออาชีพจักสานลดนอ้ ยลงไปเร่อื ยๆ จนถึงเพื่อการสง่ เสริมความรู้ดา้ นงานจัก สานแก่ผ้ทู ่ีสนใจในอาชพี ได้สืบทอดงานจักสานใหค้ งอยตู่ ่อไปการประกอบอาชีพในทุกวันนีม้ หี ลากหลายทาง มีการนาเอาเทคโนโลยเี ข้ามาเกีย่ วขอ้ งมากมายและมีความสะดวกสบายมากข้นึ อยากกินปลาก็เดินไปซ้ืออยู่ท่ี ตลาดจนคนในยคุ ปจั จบุ ันไม่รู้จกั กรรมวิธีขัน้ ตอนในอุปกรณ์ในการประยุกษ์เลือกนาภมู ปิ ัญญาพ้นื บ้านทีไ่ ด้ จากไม้ไผเ่ อาวสั ดุธรรมชาตอิ ย่างไม้ไผ่มาใชใ้ นการทามาหากินไมร่ จู้ กั อปุ กรณ์พน้ื บ้านทป่ี ู่ย่าจักรสานข้นึ อยา่ งเชน่ สมุ่ ไก่ การสานกระดง้ กระตบิ ขา้ ว อีโฮง่ ใช้ร่อนปลา กระชงั ใสป่ ลาซง่ึ อุปกรณ์บางอยา่ งเรากไ็ ม่รจู้ ัก จึงจาเป็นอยา่ งมากท่เี ราควรจะศึกษาขั้นตอนในการทาอปุ กรณพ์ น้ื บ้านต่างๆเพอื่ จะได้สบื สานตอ่ ไปคไู่ ว้ให้อยู่ กบั คนไทยไปยาวนาน จุดเด่นของภมู ิปัญญำ - สามารถใชป้ ระโยชน์ได้หลายอย่าง - เปน็ แหล่งเรยี นรู้ วัตถุดิบทใ่ี ช้ประโยชน์ในกำรผลติ ภณั ฑท์ เี่ กิดจำกภูมปิ ัญญำ ซึ่งพ้นื ท่อี น่ื ไมม่ ี ได้แก่ - ไผส่ สี กุ สาหรับจักสานเป็นตอก และขอบเขง่

2 รำยละเอยี ดของภูมปิ ัญญำท้องถิ่น ลกั ษณะของเครื่องมือ: เข่ง เป็นภาชนะท่ีจักสานดว้ ยไม้ไผ่ ใช้สาหรับ ใสผ่ ัก ผลไม้ ขา้ วโพด ถัว่ งา หรอื โกย และใส่ของอืน่ ๆ ปากมีลักษณะเป็นรูปทรงกลม กน้ มรี ปู ทรงสเี่ หล่ียม และมหี ูห้อยตรงปากเข่ง 2 ข้างเอาไว้สาหรับร้อยเชอื กเพื่อใชห้ าบ หรอื ห้วิ ขนาดของเข่งโดยทั่วไปแลว้ จะมอี ยู่ สามขนาด รูปทรงจะ แตกตา่ งกนั ออกไปตามลกั ษณะของการใชง้ าน เขง่ ขนาดใหญ่มีหูร้อยเชอื กเพื่อใชห้ าบขนาดกลางใชใ้ นการ ตวงหรือโกยและเข่งขนาดเลก็ จะใชส้ าหรับงานเบ็ดเตล็ดทัว่ ๆ ไป รปู แบบในการถ่ายทอดความร้มู ีทง้ั การศกึ ษาดงู านการเข้ารบั การอบรมและฝึกปฏบิ ัตจิ ริงเพ่ือนาประโยชน์ทไี่ ดร้ บั ไปปฏบิ ตั ใิ ช้ไดจ้ รงิ ใน ชีวิตประจาวัน รปู แบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญำท้องถนิ่ ยังไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ ใชเ้ ฉพาะบุคคล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพรผ่ า่ นส่อื มวลชนและสอื่ อยา่ งแพร่หลาย/ มีการดงู านจากบุคคลภายนอก จานวน................คร/ั้ง จานวน................คน มกี ารนาไปใช้ ในพ้ืนท.ี่ ...............คน นอกพื้นท.ี่ .............คน อนื่ ๆ (ระบุ) ลักษณะของภูมปิ ัญญำทอ้ งถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภมู ิปัญญำใหเ้ ป็นนวตั กรรม คณุ ค่ำ (มูลค่ำ) และควำมภำคภูมิใจ ภมู ิปัญญาท้องถ่นิ /นวัตกรรมท่คี ิดคน้ ข้นึ มาใหม่ ภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่นิ ดงั้ เดมิ ได้รบั การถา่ ยทอดมาจาก ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิน่ ท่ีไดพ้ ัฒนาและต่อยอด แบบเดมิ คอื เปน็ การสานเขง่ ไว้ใช้เองในครอบครัวก็จะเปน็ แบบธรรมดา กำรพัฒนำต่อยอดคือ มีการพฒั นาในการต่อยอดการสานเข่งดว้ ยการสานให้มีประสิทธภิ าพ มากขึน้ และขายออกทอ้ งตลาด เพ่อื เพ่มิ รายได้ให้กบั ครอบครวั

3 ภำพถำ่ ยเจำ้ ของภูมิปัญญำ นางแปว นลิ วรรณา (เจา้ ของภมู ิปญั ญาการสานเข่ง)

4 รูปภำพภูมิปัญญำ

5 แบบบันทึกชดุ ข้อมูลคลงั ปัญญำ-ภมู ปิ ัญญำท้องถิน่ ตำบลหนองกวำง อำเภอโพธำรำม จงั หวัดรำชบรุ ี ชอ่ื ภูมปิ ัญญำ : กำรปลกู ตระไคร้ ชื่อ นางเพ้ยี น นำมสกุล แซ่ล้ิม วนั เดอื นปีเกดิ : 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2489 ทอ่ี ยู่ปัจจบุ นั (ทส่ี ำมำรถตดิ ตอ่ ได)้ : บา้ นเลขท่ี 89/15 ตาบลหนองกวาง อาเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี รหสั ไปรษณยี ์ 70120 โทรศัพท์ : 084-569-3089 ควำมเปน็ มำของบุคคลคลงั ปญั ญำ นำงเพ้ียน แซล่ มิ้ เปน็ ผู้ท่มี คี วำมรูเ้ ก่ยี วกับกำรทำเกษตรกรรมกำรปลูกตะไคร้ มำตัง้ แต่เด็กใน พืน้ ที่ตำบลหนองกวำง และได้มคี วำมรแู้ ละมีกำรพฒั นำกำรปลูกตะไครใ้ ห้ไดผ้ ลผลิตท่ดี ี และได้สมัคร เขำ้ ร่วมอบรมอำชีพเกษตรกับเกษตรจังหวดั รำชบรุ ี และไดไ้ ปศึกษำดูงำนกับเกษตรจงั หวัดรำชบุรี และได้ นำควำมรมู้ ำถ่ำยทอดใหก้ บั ชมุ ชนในตำบลหนองกวำง ผทู้ ่ีสนใจในเรอ่ื งของกำรทำเกษตรแบบพึ่งตนเอง นำงเพีย้ น แซ่ลิ้ม ไดร้ ่วมลงชอ่ื เขำ้ ร่วมโครงกำรแจกพนั ธ์พืชให้เกษตรกรไดน้ ำไปปลูก จงึ เปน็ สำเหตทุ ่ีทำให้เกดิ ควำมสนใจในกำรทำกำรเกษตรมำกย่งิ ขน้ึ จึงไดศ้ ึกษำหำควำมรู้เพ่มิ เติมอยตู่ ลอดเวลำ จดุ เด่นของภูมปิ ัญญำ - เปน็ แหลง่ เรียนรู้ - เปน็ สถานที่ถา่ ยทอดความรู้ วตั ถุดบิ ทใ่ี ช้ประโยชนใ์ นกำรผลิตภณั ฑ์ทเี่ กิดจำกภูมปิ ัญญำ ซึ่งพนื้ ท่ีอน่ื ไม่มี ได้แก่ - เหงา้ ตะไคร้ รำยละเอียดของภูมิปญั ญำท้องถิ่น - รปู แบบในการถ่ายทอดความรู้ มีท้งั การศึกษาดงู าน การเข้ารับการอบรมและฝึกปฏบิ ัติจริง เพอ่ื นาประโยชน์ท่ไี ดร้ บั ไปปฏิบัตใิ ช้ไดจ้ ริงในชีวิตประจาวัน

6 รูปแบบและลักษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญำท้องถิ่น ยังไม่เคยมีการเผยแพร่/ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพรผ่ า่ นส่อื มวลชนและสอื่ อย่างแพร่หลาย มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน........-........ครงั้ จานวน.......-......คน มีการนาไปใช้ ในพื้นท.่ี .......-.......คน นอกพน้ื ที่....-.....คน อ่นื ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมปิ ญั ญำทอ้ งถน่ิ กำรพฒั นำต่อยอดภูมิปญั ญำใหเ้ ป็นนวตั กรรม คณุ ค่ำ (มูลค่ำ) และควำมภำคภูมใิ จ ภมู ปิ ัญญาท้องถน่ิ /นวัตกรรมทคี่ ิดคน้ ขน้ึ มาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิน่ ด้งั เดมิ ได้รบั การถา่ ยทอดมาจาก ภมู ปิ ญั ญาท้องถนิ่ ท่ีไดพ้ ัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คือ เปน็ พ้ืนทปี่ ลูกผักสวนครัว กำรพัฒนำต่อยอดคือ นำงเพีย้ น แซล่ ิ้ม ได้นำควำมรู้มำพฒั นำกำรปลูกตะไคร้จนประสพควำมสำเร็จ และได้ผลผลติ ทีด่ ที ำใหม้ รี ำยได้เพม่ิ ข้ึน และรวมถงึ ประชำชนตำบลหนองกวำง

7 ถ่ำยภำพขำ้ วของภูมิปญั ญำ นำงเพ้ยี น แซล่ ม้ิ (เจ้าของภูมิปญั ญาเรื่องการปลูกตะไคร้)

8 รูปภำพภูมิปัญญำ

9 แบบบนั ทึกชุดข้อมลู คลังปัญญำ-ภูมปิ ญั ญำท้องถ่ิน ตำบลหนองกวำง อำเภอโพธำรำม จังหวดั รำชบรุ ี ชอ่ื ภมู ิปัญญำ : การปลูกเผือก ชอื่ นางเล็ก นำมสกลุ มั่งค่ัง วนั เดอื นปเี กิด - พ.ศ. 249๑ ที่อยู่ปัจจุบนั (ที่สำมำรถติดตอ่ ได้) บา้ นเลขที่ 120/6 หมูท่ ่ี 2 ตาบลหนองกวาง อาเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี รหสั ไปรณีย์ 70120 โทรศพั ท์ : - Facebook : - ควำมเปน็ มำของบคุ คลคลังปัญญำ นำงเลก็ มง่ั คั่ง เปน็ ผทู้ ี่มคี วำมรู้เก่ยี วกบั กำรทำเกษตรกรรม เนอื่ งจำกได้สมัครเขำ้ รว่ มอบรม อำชีพเกษตรกบั เกษตรจงั หวดั รำชบุรี และไดไ้ ปศกึ ษำดูงำนกบั เกษตรจังหวัดรำชบรุ ี เป็นศนู ย์เรียนรู้ปรัชญำ ของเศรษฐกจิ พอเพยี งและเกษตรทฤษฎีใหม่ ประจำตำบลหนองกวำง เปน็ แหล่งศึกษำหำควำมรู้เร่อื งกำรทำ เกษตรผสมผสำน เป็นแหล่งศึกษำดงู ำนของหน่วยงำนรำชกำร ผูท้ ี่สนใจในเร่ืองของกำรทำเกษตรแบบพ่งึ ตนเอง นำงเลก็ มั่งคงั่ ได้ร่วมลงช่ือเข้ำร่วมโครงกำรแจกพันธ์พืชใหเ้ กษตรกรได้นำไปปลกู โดยได้รบั ตน้ ขนนุ มำปลูกใน พนื้ ที่ของตนเอง จำนวน 1 ต้น จึงทำให้ นำงเลก็ ม่งั คง่ั จงึ เป็นสำเหตทุ ่ีทำใหเ้ กดิ ควำมสนใจในกำรทำกำรเกษตร มำกย่ิงข้ึน จงึ ได้ศกึ ษำหำควำมร้เู พม่ิ เติมอย่ตู ลอดเวลำ ปจั จุบันพ้นื ทีด่ นิ ของนำงเลก็ ม่งั ค่ัง มีกำรปลูกเผอื ก ตน้ ไม้ ยนื ต้น ไม้ดอก ไมผ้ ล และกำรปลูกผักสวนครัวไวร้ บั ประทำนเอง หำกมมี ำกก็จะนำออกไปขำยในตลำด เพ่ือหำรำยได้เสริมให้แกค่ รอบครัว จดุ เดน่ ของภมู ิปัญญำ - เป็นแหลง่ ศึกษาดงู าน - เป็นการสรา้ งรายได้ให้กับครอบครวั ได้เปน็ อย่างดี วัตถุดิบทใี่ ช้ประโยชน์ในกำรผลิตภัณฑ์ท่ีเกิดจำกภูมิปัญญำ ซ่ึงพืน้ ท่ีอื่นไมม่ ี ไดแ้ ก่ - เป็นการใชเ้ วลาวา่ งให้เกิดประโยชน์ - เปน็ การสรา้ งรา้ ยไดใ้ หก้ บั ครอบครวั

10 รำยละเอียดของภูมปิ ัญญำท้องถ่ิน - รูปแบบในการถา่ ยทอดความรู้ มีทง้ั การศึกษาดูงาน การเข้ารับการอบรมและฝึกปฏิบตั จิ รงิ เพื่อนาประโยชนท์ ไ่ี ด้รบั ไปปฏิบัตใิ ช้ไดจ้ ริงในชีวติ ประจาวนั รปู แบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภมู ิปัญญำท้องถิ่น ยงั ไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ ใชเ้ ฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพรผ่ ่านส่ือมวลชนและสอ่ื อยา่ งแพรห่ ลาย มีการดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน........-........คร้งั จานวน.......-......คน มีการนาไปใช้ ในพนื้ ท่.ี .......-.......คน นอกพ้ืนที่....-.....คน อื่นๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมิปญั ญำทอ้ งถนิ่ กำรพฒั นำต่อยอดภมู ิปญั ญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และควำมภำคภมู ใิ จ ภูมิปญั ญาท้องถน่ิ /นวตั กรรมท่ีคิดค้นขน้ึ มาใหม่ ภูมปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ ดั้งเดมิ ไดร้ บั การถา่ ยทอดมาจาก ภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่ินที่ได้พัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คือ เป็นการปลกู ไว้กนิ เองในครอบครัว กำรพัฒนำต่อยอดคอื ปัจจบุ ันปลกู ขายสร้างรายได้ใหก้ ับครอบครัว

11 ถ่ำยภำพเจำ้ ของภมู ิปญั ญำ นายสายัณ กันเกา (เจ้าของภมู ปิ ญั ญาการปลกู เผือก)

12 รปู ภำพภูมิปญั ญำ

ทปี่ รกึ ษำ คณะผู้จดั ทำ นางสนุ ันทา โนรสี ุวรรณ นางโสภิญา ศรีทอง ผู้อานวยการ กศน.อาเภอโพธาราม ครู อาสาสมคั ร ฯ รำ่ ง/เรยี บเรียงและจัดทำ ครู กศน.ตาบลหนองกวาง นางสาวสาลี น่วมนา