พ.ย.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.บ้านสิงห์ อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

ทำเนียบภมู ปิ ญั ญาท้องถ่นิ ประจำเดอื นพฤศจิกายน ๒๕๖๒ กศน.ตำบลบ้านสิงห์ ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอำเภอโพธาราม สำนักงานส่งเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยจังหวัดราชบุรี สำนักงานส่งเสริมการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย สำนักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

คำนำ ทั้งนี้ กศน.ตำบลบ้านสิงห์ ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอ โพธาราม ได้เล็งเหน็ ถงึ ความสำคัญของผูท้ ีท่ ำคุณประโยชน์ เสียสละ และปฏิบัติตนเปน็ แบบอย่างที่ดีตอ่ คนในชุมชนตำบ้านสิงห์ จึงได้จัดทำทำเนียบภูมิปัญญาท้องถิ่น ขึ้นเพื่อยกย่อง และเผยแพร่ให้ชนรุ่นหลัง ไดถ้ อื เป็นแบบอยา่ งท่ดี ีในการดำรงชวี ิต เพ่ือเพม่ิ พูนความรู้ในการดำเนนิ ชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้ จากการศึกษาด้วยตนเองและได้รับการถ่ายทอดจากผู้อื่น การนำภูมิปัญญามาเผยแพร่ให้ประชาชนใน พื้นที่ได้นำไปเรียนรู้และประยุกต์ใช้ในการประกอบอาชีพ สร้างเสริมประสบการณ์ให้กับตนเองและ ครอบครัว โดยการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ในท้องถิ่นให้เกิดประโยชน์อย่างเหมาะสม มีความสมดุลของ สภาพแวดล้อม ความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ หวังว่าเอกสารเล่มนี้คงมีประโยชน์ต่อผู้อ่าน และผู้ปฏิบัตงิ านตอ่ ไป กศน.ตำบลบา้ นสิงห์ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๒

สารบญั หนา้ คำนำ สารบัญ กศน.ตำบลบา้ นสิงห์ - การทำปลาสม้ : นางเพ็ญประภา รตั นกนิ รี - การทำหมกี่ รอบ : นางวิไลพฒั น์ ลิ้มสกุล - การปลกู ผักวอเตอรเ์ ครต : น.ส.ปรยี านุช แซ่อ้ือ

แบบบันทึกชุดข้อมูลคลังปัญญา-ภูมิปัญญาทอ้ งถ่นิ ตำบลบา้ นสงิ ห์ อำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบุรี ช่อื ภมู ิปัญญา การผลิตปลาส้ม ข้อมูลพื้นฐาน รายบุคคล เจ้าของภูมิปญั ญาทอ้ งถ่นิ /บุคคลคลงั ปัญญา ชื่อนางเพ็ญประภา นามสกลุ รัตนกนิ รี วนั เดอื นปีเกิด ๕ กนั ยายน ๒๕๑๕ อายุ ๔๖ ปี ท่ีอย่ปู ัจจบุ ัน (ที่สามารถติดต่อได้) บ้านเลขท่ี ๒๕/๑ หมทู่ ่ี ๑๐ ตำบล/แขวง บา้ นสงิ ห์ อำเภอ/เขต โพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรณยี ์ ๗๐๑๒๐ ความเป็นมาของภูมิปญั ญา นางเพญ็ ประภา รตั นกนิ รี อาศยั อยู่ในชุมชนบา้ นหนองศาลา หม่ทู ๑่ี ๐ ตำบลบา้ นสงิ ห์ เปน็ ชมุ ชน เกษตรกร มีการปลกู ผกั ปลอดภัยแบบเปน็ รอ่ งสวน ภายในร่องสวนมกี ารเล้ียงปลาชนดิ ต่างๆ เป็นการเลี้ยง แบบธรรมชาติ ให้ปลาทานเศษผักเป็นหลกั เม่อื ปลาโตเต็มทีแ่ ลว้ มีการจับปลาขายแตก่ ็ไม่ได้ราคา ชมุ ชนจงึ แก้ปัญหาโดยการนำปลามาทำเป็นปลาส้มจำหนา่ ย ซ่ึงนางเพ็ญประภา รตั นกินรี มคี วามรู้ความสามารถในทำปลาสม้ เป็นการถนอมอาหารจากภมู ิ ปัญญาพื้นบา้ นทส่ี ืบทอดกนั มายาวนานของไทย มสี ูตรท่ีแตกตา่ งกนั ทงั้ การเลือกใชช้ นิดปลา และสว่ นผสม จนเกิดเปน็ ผลิตภัณฑป์ ลาส้มหลายแบบในแตล่ ะท้องถนิ่ จึงเป็นตวั แทนของชุมชนในการผลติ ปลาสม้ จำหนา่ ย มคี วามสะอาด ปลอดภัย ถูกสขุ ลกั ษณะอนามยั มีรสชาตดิ ี จดุ เด่นของภูมิปัญญาทอ้ งถิน่ - ใชป้ ระโยชน์จากปลาทเี่ ล้ยี งไวใ้ นรอ่ งสวน วัตถุดบิ ทใ่ี ช้ประโยชนใ์ นผลิตภณั ฑ์ที่เกิดจากภูมปิ ญั ญา ซงึ่ พื้นทอี่ ่นื ไม่มี - ปลาทีไ่ ด้จากการเลย้ี งในร่องสวน รายละเอียดของภูมปิ ัญญาท้องถนิ่ - เป็นการนำปลาที่ได้จากการเลี้ยงในร่องสวนมาแปรรูปเพื่อลดรายจ่ายในครัวเรือนและใช้ เวลาวา่ งใหเ้ กดิ ประโยชน์ สร้างรายไดเ้ สรมิ ใหต้ นเอง ชมชน รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิน่ ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ใชเ้ ฉพาะบุคคล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพรผ่ ่านสอื่ มวลชนและสือ่ อ่ืนอย่างแพรห่ ลาย มีการดูงานจากบุคคลภายนอกจำนวน .......ครั้ง จำนวน............คน / มีการนำไปใช้ อ่นื ๆ (ระบุ) ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมิใจ ภมู ปิ ัญญาท้องถ่นิ /นวัตกรรมทคี่ ดิ คน้ ขน้ึ มาใหม่ ภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ ดงั้ เดิมได้รบั การถ่ายทอดมาจาก / ภูมปิ ญั ญาท้องถนิ่ ทีไ่ ด้พัฒนาและตอ่ ยอด

แบบเดิมคือ มีการปลูกผักปลอดภัยแบบเป็นร่องสวน ภายในร่องสวนมีการเลี้ยงปลาชนิดต่างๆ เป็นการเลี้ยงแบบธรรมชาติ ให้ปลาทานเศษผักเป็นหลัก เมื่อปลาโตเต็มทีแ่ ลว้ มีการจับปลาขายแต่ก็ไมไ่ ด้ ราคา การพัฒนาต่อยอดคือ ปลาส้มทำมาจากปลาสดที่ตัดแต่งแล้วหมกั ด้วยเกลือ ข้าวเจ้าสุกหรือข้าว เหนียวนึ่ง อาจเติมส่วนผสมอื่น เช่น กระเทียม พริกไทย จนมีรสเปรี้ยว เป็นสินค้าหนึ่งตำบลหน่ึง ผลิตภัณฑ์ (OTOP) ที่ได้รับความนิยมบริโภค มากในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคเหนือ และภาคกลาง การผลิตปลาส้มในแต่ละท้องถิ่นจะมีกระบวนการผลิตทีแ่ ตกต่างกัน ทำให้ผลผลิตมีลักษณะที่แตกตา่ งกัน ด้วย รวมถึงกระบวนการผลิตยังใชก้ รรมวิธีดั้งเดิม ที่สืบทอดกนมา การพัฒนาคุณภาพของผลิตภัณฑ์ปลา ส้มทำให้ได้รับความรู้ความเข้าใจในกระบวนการผลิตปลาส้มที่ถูกวิธีตามหลักสุขอนามัย ปลอดภัยต่อ สุขภาพของผู้บริโภค ซึ่งเป็นแนวทางสำหรับการส่งเสริมและพัฒนาผลิตภัณฑ์ปลาส้มให้กลายเป็น ผลิตภณั ฑช์ มุ ชนทมี่ คี ณุ ภาพและได้รบั การยอมรับ จากผ้บู รโิ ภคมากข้นึ

ภาพถ่ายบคุ คล และอุปกรณ์/เครือ่ งมอื /ส่ิงท่ปี ระดษิ ฐ์ (ช้ินงานหรอื ผลงาน) นางเพญ็ ประภา รตั นกินรี นางเพญ็ ประภา รตั นกินรี มคี วามรูค้ วามสามารถในทำปลาส้ม

แบบบันทกึ ชุดขอ้ มูลคลงั ปญั ญา-ภูมิปัญญาท้องถิ่น ตำบลบา้ นสิงห์ อำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี ชื่อภูมปิ ัญญา การทำหมี่กรอบ ขอ้ มูลพ้ืนฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภมู ิปัญญาทอ้ งถ่นิ /บุคคลคลังปัญญา ชื่อนางวไิ ลพฒั น์ นามสกุลลิ้มสกลุ วันเดือนปีเกิด ๑๒ ธนั วาคม ๒๕๐๔ อายุ ๕๘ ปี ท่อี ยปู่ ัจจุบัน (ท่สี ามารถตดิ ต่อได้) บา้ นเลขท่ี ๒/๗ หมู่ที่ ๑๐ ตำบล/แขวง บ้านสิงห์ อำเภอ/เขต โพธาราม จงั หวัด ราชบรุ ี รหสั ไปรณยี ์ ๗๐๑๒๐ ความเป็นมาของภมู ิปญั ญา หมก่ี รอบ อาหารว่างแบบไทย ท่ีนับวนั จะหาทานไดย้ ากเต็มทเี ป็นสูตรของนางวไิ ลพฒั น์ ล้ิมสกลุ เนือ่ งจากเห็นวา่ หม่ีกรอบ เปน็ ของดีของชมุ ชน ทีค่ วรสนบั สนนุ ควรจะอนุรกั ษ์ไวไ้ ม่ให้สูญหาย สามารถ ทำเปน็ อาชีพได้ และทำหม่ีกรอบ เปน็ สนิ คา้ ขึน้ ช่อื ของหมบู่ ้านหนองศาลาอกี อยา่ งหนึ่ง สามารถนำออกไป ขายตามงานตา่ ง ๆได้ จดุ เดน่ ของภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่ิน - เป็นการอนรุ กั ษอ์ าหารว่างแบบไทยไว้ วตั ถุดบิ ที่ใช้ประโยชนใ์ นผลติ ภณั ฑ์ทเี่ กิดจากภมู ปิ ญั ญา ซ่งึ พนื้ ทอ่ี ่นื ไมม่ ี - มะขามเปยี ก - ใบมะกรดู รายละเอยี ดของภูมปิ ญั ญาทอ้ งถ่นิ - เป็นการอนุรกั ษอ์ าหารวา่ งแบบไทยไว้ รูปแบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่ิน ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพร่ผา่ นสื่อมวลชนและสือ่ อน่ื อย่างแพร่หลาย มกี ารดงู านจากบคุ คลภายนอกจำนวน .......ครงั้ จำนวน............คน / มกี ารนำไปใช้ อ่นื ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมใิ จ ภูมิปัญญาท้องถิ่น/นวตั กรรมทีค่ ดิ ค้นขนึ้ มาใหม่ ภมู ิปัญญาทอ้ งถิน่ ด้ังเดิมไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจาก / ภมู ิปญั ญาทอ้ งถน่ิ ทไ่ี ดพ้ ัฒนาและต่อยอด แบบเดมิ คือ ทำรบั ประทานเองในครอบครัว โดยสตู รทีไ่ ดร้ บั สืบทอดมาจากร่นุ ส่รู ่นุ

การพัฒนาต่อยอดคือ สามารถนำไปเป็นแบบย่างในการประกอบอาชีพ เป็นการอนุรักษ์อาหาร ไทย เปน็ ตัวแทนของชุมชนในการเผยแพรส่ ูภ่ ายนอก ช่วยเพิ่มรายไดใ้ หก้ บั คนในชมุ ชนได้เป็นอยา่ งดี ภาพถา่ ยบุคคล และอปุ กรณ์/เครือ่ งมือ/สิ่งที่ประดษิ ฐ์ (ชิ้นงานหรือผลงาน) นางวไิ ลพฒั น์ ลิ้มสกุล หมีก่ รอบ อาหารวา่ งแบบไทยของดขี องชมุ ชน

แบบบนั ทกึ ชุดข้อมูลคลงั ปญั ญา-ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ิน ตำบลบา้ นสิงห์ อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี ชอ่ื ภมู ปิ ัญญา การปลูกผักวอเตอรเ์ ครส ข้อมูลพื้นฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ /บุคคลคลงั ปัญญา ชอื่ นางสาวปรียานุช นามสกลุ แซอ่ ้ือ ท่ีอยูป่ ัจจุบัน (ที่สามารถติดต่อได้) บา้ นเลขที่ ๒๕/๘ หม่ทู ี่ ๑๐ ตำบล/แขวง บ้านสงิ ห์ อำเภอ/เขต โพธาราม จังหวดั ราชบุรี รหสั ไปรณีย์ ๗๐๑๒๐ ความเปน็ มาของภมู ิปญั ญา นางสาวปรยี านุช แซอ่ ื้อ เป็นเกษตรกรรุ่นใหม่ มีความสามารถด้านการปลูกพชื ผกั หลายชนิด ได้รับความรดู้ า้ นการเกษตรจากการถา่ ยทอดจากรนุ่ สู่รนุ่ จากการเข้ารบั กรอบรมอยา่ งต่อเนือ่ ง สามารถ ประยกุ ต์ใช้ความรูด้ า้ นการเกษตรอยา่ งเหาะสม มีประสบการณ์เป็นทีย่ อมรับในชุมชนและเป็นวทิ ยากร ภายนอกอย่างต่อเน่อื ง แต่มคี วามรู้ความสามารถในการปลกู ผกั วอเตอร์เครสเป็นพเิ ศษ เปน็ ผู้รเิ ริ่มใน การปลูกผักวอเตอร์เครสในชุมชน เพราะวอเตอรเ์ ครสได้ชื่อวา่ เปน็ “ราชนิ ีผักสำหรับคนรักสุขภาพ” อุดม ไปด้วยสารอาหารหลายชนดิ และยังมสี ารตา้ นอนุมลู อสิ ระ ทีส่ ามารถยับยัง้ และป้องกันการเกิดมะเร็งได้ จึงได้รับความนิยมอยา่ งมากในกลุม่ คนรกั สุขภาพในปจั จุบัน ทัง้ ยังส่งเสรมิ และหาตลาดให้แกเ่ กษตรกรใน ชุมชนดว้ ย จดุ เด่นของภมู ิปัญญาท้องถ่นิ - เปน็ ผักทก่ี ำลงั ไดร้ บั ความนยิ มสำหรับกลมุ่ ผ้ดู แู ลสขุ ภาพ วัตถุดบิ ท่ใี ช้ประโยชน์ในผลติ ภัณฑ์ทเ่ี กิดจากภมู ปิ ัญญา ซึ่งพนื้ ทีอ่ น่ื ไม่มี - ผกั วอเตอรเ์ ครส รายละเอยี ดของภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ - เป็นเกษตรกรรุ่นใหม่มีความรู้ด้านการเกษตรที่หลากหลายสามารถถ่ายทอดความรู้ได้เป็น อยา่ งดี รูปแบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบคุ คล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพร่ผ่านสือ่ มวลชนและสือ่ อ่นื อยา่ งแพรห่ ลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอกจำนวน .......ครั้ง จำนวน............คน / มีการนำไปใช้ อน่ื ๆ (ระบุ)

ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมใิ จ ภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ /นวัตกรรมที่คิดค้นข้ึนมาใหม่ ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ ดัง้ เดมิ ไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจาก / ภูมปิ ัญญาท้องถนิ่ ทไี่ ด้พัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดิมคือ เป็นการปลูกผักปลอดสารพิษในชุมชนมีการปลูกผักคล้ายๆกัน ทำให้ไม่สามารถ ตอ่ รองราคากับพ่อคา้ คนกลางได้ การพฒั นาตอ่ ยอดคอื สามารถประยกุ ต์ใช้ความร้คู วามสารมารถในด้านการเกษตรและพัฒนาตอ่ ยอดได้อยา่ งเหมาะสม มกี ารพฒั นาตนเองอยา่ งสมำ่ เสมอ มนี ำใจชอบช่วยเหลอื ผูอ้ ืน่ มคี วามคิดสรา้ งสรรค์ เสียสละเพอื่ ชมุ ชนของตนเอง ภาพถ่ายบุคคล และอุปกรณ/์ เครื่องมือ/ส่ิงทปี่ ระดษิ ฐ์ (ช้ินงานหรือผลงาน) นางสาวปรยี านุช แซ่อ้ือ แปลงปลกู ผักวอเตอรเ์ ครส

ที่ปรกึ ษา คณะผ้จู ัดทำ นางสนุ นั ทา โนรสี วุ รรณ ผอ.กศน.อำเภอโพธาราม นางโสภญิ า ศรีทอง ครูอาสาสมัคร ร่าง/เรียบเรียงและจัดพมิ พ์ ครู กศน.ตำบลบา้ นสิงห์ นายชยั วฒั น์ ชาตไิ ทย