พ.ย.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.เขาชะงุ้ม อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

ทำเนียบภูมปิ ญั ญาท้องถิ่น เดอื นพฤศจิกายน 2562 กศน.ตำบลเขาชะงมุ้ ศูนย์การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อำเภอโพธาราม สำนกั งานส่งเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยจงั หวัดราชบรุ ี สำนักงานสง่ เสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย สำนักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ กระทรวงศึกษาธิการ

คำนำ ดว้ ย กศน.ตำบลเขาชะงุม้ ไดด้ ำเนินการจดั ทำภมู ิปญั ญาในท้องถิน่ ใหก้ ับประชาชนในพื้นท่ี ตำบลเขาชะงมุ้ เพอื่ เพมิ่ พูนความรู้และทักษะในการดำเนนิ ชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรยี นรู้และฝึกฝนได้ทั้ง จากการศึกษาด้วยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อื่น การนำภูมิปัญญามาเผยแพร่เพื่อให้ประชาชนใน พื้นที่ได้นำไปใชแ้ ละเรียนรู้เพื่อเพิ่มอาชพี และประสบการณ์ให้กับตนเองและครอบครัวให้มีการเจริญเติบโต อย่างต่อเนื่องและเกื้อกูลในการผลิตซึ่งกันและกัน โดยการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์ และไม่มี สารพิษ เชน่ ดิน น้ำ แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สงู สดุ มีความสมดุล ของสภาพแวดล้อม อย่างต่อเนื่อง และเกิดผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบูรณ์ของ ทรัพยากรธรรมชาติด้วย กศน.ตำบลเขาชะงุ้ม หวังว่าเอกสารเล่มนี้คงมีประโยชน์ต่อผู้อ่านและผู้ปฏิบัติงาน ต่อไป กศน.ตำบลเขาชะงมุ้ พฤศจกิ ายน 2562

สารบญั หน้า คำนำ 1 สารบัญ 4 กศน.ตำบลเขาชะงุ้ม 7 - ภูมิปัญญา ชาดอกดาวเรอื ง : นายแมน สุขเจริญ - ภมู ปิ ัญญา หมอดนิ อาสา : นายยอด จนั ธิบดี - ภมู ิปัญญา สารชีวภณั ฑ์ : นายพอน ป้ันน่วม คณะผู้จัดทำ

1 แบบบนั ทกึ ชุดข้อมลู คลงั ปญั ญา-ภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ ตำบลเขาชะงุ้ม อำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบุรี ช่ือภูมปิ ัญญา : ชาดอกดาวเรือง ช่อื นายแมน นามสกลุ สขุ เจรญิ วนั เดือนปเี กดิ : 1 มกราคม พ.ศ. 2509 ทอี่ ยู่ปัจจบุ นั (ทส่ี ามารถติดต่อได)้ : บ้านเลขท่ี 58/4 หมู่ที่ 5 ตำบลเขาชะงุ้ม อำเภอโพธาราม จงั หวัดราชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70120 โทรศพั ท์ : 083-3136779 ความเปน็ มาของบุคคลคลงั ปัญญา เนอ่ื งดว้ ยคณุ แมน สุขเจริญ หมอดนิ อาสาเพิ่งทำการเกษตรแบบเศรษฐกจิ พอเพียงก็มารัฐบาลแนะนำให้มี การปลกู พชื ใช้น้ำน้อยคุณแมนจงึ คิดค้นและหาวธิ กี ารปลกู พืชทใี่ ชน้ ำ้ น้อยและได้บทสรุปวา่ การปลกู ดาวเรือง ซงึ่ เป็น พืชเศรษฐกจิ และสามารถสรา้ งรายได้ใหก้ บั ตนเองและชมุ ชนอีกครั้งลกั ษณะและวิธีการปลูกจะใช้นำ้ ไม่มากต่อมา ดอกดาวเรอื งเกดิ ภาวะลน้ ตลาดจึงส่งผลให้ดอกดาวเรืองมรี าคาตกต่ำ คุณแมนจึงได้คดิ คน้ วธิ ีการแปรรปู โดยการนำ ดอกดาวเรืองมาแปรรูปเป็นชาเพ่ือเป็นอีกช่องทางหนึ่งในการจำหนา่ ยและยกระดับ สนิ คา้ จากการเกษตรโดยใน ปจั จุบนั ได้แปรรปู ดอกดาวเรืองเปน็ ผลิตภัณฑ์ออกมาจำหน่าย 2 ประเภทคือชา ดอกดาวเรืองและน้ำยา อเนกประสงคจ์ ากสารสกัดดาวเรือง จุดเดน่ ของภูมิปัญญา ชาดอกดาวเรืองจดั วา่ เปน็ ชาประเภทสมนุ ไพรชว่ ยในการต่อต้านอนุมลู อสิ ระและบำรุงสายตาโดยท่วั ไป แล้วบริษัทห้างรา้ นต่างๆท่ีผลติ ยาที่เกย่ี วข้องกับสายตาหรือการบำรงุ รกั ษาตากใ็ ชส้ ารสกัดจากดอกดาวเรอื ง ท้ังส้นิ ชาดอกดาวเรืองจงึ เปน็ ชาสมุนไพรท่ชี ่วยบำรุงในด้านของสายตาและอวัยวะภายในเพิ่งผรู้ ับประทานไม่ มอี นั ตราย หรอื ผลข้างเคียงแตอ่ ย่างใด โดยผลติ ภณั ฑ์นจี้ ะแจง้ กับผู้บรโิ ภคเสมอวา่ ชาดอกดาวเรืองไม่ใชย่ า รักษาโรคแปลเปน็ เพยี งสมุนไพรเพ่อื ใชบ้ ำรงุ สายตา ชาดอกดาวเรอื งได้ข้ึนทะเบียนเปน็ สินค้า OTOP และ ไดร้ ับการตรวจสารตกคา้ ง จากองคก์ ารอนามัยว่าปลอดภัยสามารถทีจ่ ะบริโภคได้ รายละเอียดของภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน - รูปแบบในการถา่ ยทอดความรู้ มีท้งั การศกึ ษาดูงาน การเข้ารับการอบรมและฝึกปฏบิ ัตจิ ริง เพอ่ื นำประโยชนท์ ี่ไดร้ ับไปปฏบิ ตั ิใชไ้ ดจ้ รงิ ในชวี ติ ประจำวัน รูปแบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ญั ญาท้องถิ่น มมยีกกีังไาามรร่เเดคผงู ยยามแนีกพจาราร่ผกเา่บผนคุยสแคื่อพลมภรว่/าลยใชชนน้เอฉแกพลาะจะสำบือ่ นุคอวคยนล่า..ง.แ...พ..ร.5ห่ ..ล..า..ย.ค//ร้ัง เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน จำนวน......100......คน ในพ้ืนที.่ .......6.......ค/น นอกพื้นท่.ี ...8......คน มกี ารนำไปใช้ อืน่ ๆ (ระบุ)

2 ลกั ษณะของภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ การพฒั นาตอ่ ยอดภมู ปิ ัญญาใหเ้ ปน็ นวัตกรรม คณุ ค่า (มูลค่า) และความภาคภูมิใจ ภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ /นวตั กรรมท่คี ดิ คน้ ขึ้นมาใหม่ ภูมิปญั ญาทอ้ งถิน่ ดง้ั เดิมไดร้ บั การถา่ ยทอดมาจาก ภมู ิปัญญาท้องถน่ิ ที่ได้พัฒนาและต่อยอด แบบเดมิ คอื การปลูกดอกดาวเรอื งไว้เพ่ือตดั ดอกขาย การพัฒนาตอ่ ยอดคือ นำดอกดาวเรืองไปทำชา

3 ภาพถ่ายเจ้าของภมู ิปัญญา นายแมน สุขเจริญ (เจา้ ของภูมปิ ัญญาชาดอกดาวเรอื ง) รปู ภาพภูมปิ ญั ญา

4 แบบบนั ทกึ ชดุ ขอ้ มลู คลงั ปัญญา-ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่นิ ตำบลเขาชะงุ้ม อำเภอโพธาราม จงั หวัดราชบรุ ี ชอื่ ภูมปิ ัญญา : หมอดินอาสา ชือ่ นายยอด นามสกลุ จันธิบดี วนั เดือนปเี กดิ : 1 มถิ ุนายน พ.ศ. 2511 ที่อยู่ปจั จบุ นั (ทสี่ ามารถติดต่อได้) : บา้ นเลขที่ 85/1 หมทู่ ่ี 5 ตำบลเขาชะง้มุ อำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบุรี รหสั ไปรษณยี ์ 70120 โทรศัพท์ : 087-0325318 ความเป็นมาของบคุ คลคลังปัญญา คุณยอดเป็นเกษตรกรตน้ แบบและเปน็ ประธานศนู ย์กำจัดศัตรูพชื และแมลงประจำตำบลเขาชะงุ้ม ซ่ึงได้นำความรู้ไปพัฒนาตนเองโดยการปลกู พืชหมุนเวยี นเพื่อจำหนา่ ยโดยไม่ใช้สารเคมแี ต่ใชส้ ารชีวภัณฑ์ แทนซง่ึ ไม่ทำ ให้เกดิ อนั ตรายตอ่ ผ้ใู ชแ้ ละผูบ้ รโิ ภค ผลผลิตทางการเกษตรเป็นทีน่ ่าพอใจและสามารถลดตน้ ทุน ในการผลิตได้อย่าง ดเี ยย่ี ม เน่อื งจากแปลงผกั พืช ของนายยอด ปลอดสารเคมี ผ้บู ริโภคมคี วามเชอื่ ใจใน ผลผลติ ทางการเกษตรของ นายยอดวา่ เป็นผลผลติ ทปี่ ลอดสารเคมี โดยนายยอดได้นำผลผลิตออกวางขาย ตามตลาดนดั และตลาดค้าส่ง(ศรีเมอื ง) นายยอดจงึ เปน็ ทย่ี อมรับของคนในชุมชนและเปน็ แบบอย่างที่ดีในการ ทำการเกษตรให้กับคนในชมุ ชน จดุ เด่นของภูมปิ ัญญา จดุ เดน่ ของผลผลิตทางการเกษตร เปน็ พืชผักพ่ปี ลอดสารเคมี ทำใหผ้ บู้ รโิ ภคมีความม่ันใจและกลา้ ท่ีจะซื้อ มาบรโิ ภคและยังเปน็ ผลผลิตทางการเกษตรทไี่ ดร้ ับการยอมรับจากสำนักงานเกษตร กรมพฒั นาท่ีดนิ และ หนว่ ยงานตา่ งๆพ่ีเขา้ มามีสว่ นร่วมผลักดันให้รถ ละ เลกิ การใช้สารเคมโี ดยหันมาใช้สารชีวภณั ฑแ์ ทนเชน่ การ ใช้เชอ้ื ราไตรโคเดอร์มา่ การใช้เชื้อราบวิ เวอร์เรยี (ราขาว) การใช้สารบที เี พ่ือไลแ่ มลง และยังไดผ้ ลผลิต เทยี บเทา่ กัน และ สามารถลดต้นทุนในการผลิตได้ดี รายละเอียดของภูมิปัญญาท้องถ่ิน - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ มีทัง้ การศกึ ษาดูงาน การเข้ารับการอบรมและฝึกปฏบิ ัติจริง เพือ่ นำประโยชน์ทไี่ ดร้ ับไปปฏิบัติใช้ได้จริงในชวี ติ ประจำวนั รปู แบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ัญญาท้องถิน่ ยงั ไม่เคยมีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพรผ่ า่ นส่ือมวลชนและสื่ออย่างแพรห่ ลาย มกี ารดงู านจากบคุ คลภายนอก จำนวน........-........ครง้ั จำนวน.......-......คน มกี ารนำไปใช้ ในพืน้ ที่........-.......คน นอกพนื้ ท.ี่ ...-.....คน อน่ื ๆ (ระบุ)

5 ลกั ษณะของภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน การพฒั นาต่อยอดภมู ิปญั ญาให้เป็นนวตั กรรม คุณค่า (มูลค่า) และความภาคภูมิใจ ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ /นวตั กรรมท่คี ดิ คน้ ขนึ้ มาใหม่ ภูมปิ ัญญาท้องถ่ินดัง้ เดมิ ได้รบั การถา่ ยทอดมาจาก ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินท่ีไดพ้ ัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คอื ใช้สารเคมีในการทำการเกษตร การพัฒนาตอ่ ยอดคือ ปัจจุบันใชส้ ารชีวภัณฑใ์ นการทำการเกษตรซ่ึงทำให้ปลอดสารเคมี

6 ถา่ ยภาพเจ้าของภมู ิปัญญา นายอด จนั ธบิ ดี (เจ้าของภูมิปัญญาเรื่องหมอดินอาสา) รูปภาพภูมิปญั ญา ผลผลติ ทางการเกษตร

7 แบบบันทึกชุดขอ้ มูลคลังปญั ญา-ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่น ตำบลเขาชะงุ้ม อำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ชือ่ ภมู ิปัญญา : สารชวี ภัณฑ์ ช่อื นายพอน นามสกลุ ปัน้ นว่ ม วนั เดอื นปเี กดิ : 15 มนี าคม พ.ศ. 2515 ทอ่ี ยู่ปจั จุบนั (ทส่ี ามารถติดตอ่ ได)้ บ้านเลขท่ี 73 หมู่ที่ 5 ตำบลเขาชะงุ้ม อำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี รหสั ไปรณีย์ 70120 โทรศัพท์ : 092-4879022 ความเป็นมาของบคุ คลคลังปัญญา คณุ พอนเปน็ เกษตรกรและเป็นสมาชิกศูนย์กำจัดศัตรพู ืชและแมลง โดยเป็นวทิ ยากรหลกั ในการ ถ่ายทอด ความรแู้ ละการทำสารชีวภณั ฑ์ใหก้ ับคนในชมุ ชนหรอื ผู้ทสี่ นใจ และสามารถทำสารชวี ภัณฑ์ได้หลาย รปู แบบและ นำไปใชไ้ ด้จรงิ เช่น เช้ือราไตรโคเดอรม์ ่า เชือ้ ราบวิ เวอร์เรีย และเช้ือบีที สารชีวภัณฑเ์ หลา่ น้ี สามารถนำไปใชใ้ นการทำการเกษตรโดยไมพ่ ึ่งพาสารเคมี จึงทำให้เกษตรกรอยู่ดีมสี ขุ ปราศจากสารเคมี ปนเป้อื นในอาหารหรอื ผลผลิตทางการเกษตร คุณพอนจงึ เปน็ ท่ยี อมรับของคนในชุมชนวา่ เป็นผ้มู ีความรู้ ความสามารถในดา้ นสารชีวภัณฑแ์ ละสามารถแก้ไขปัญหาในด้านการเกษตรให้กบั คนในชุมชนอกี ด้วย จดุ เด่นของภมู ิปัญญา จุดเดน่ ของภูมิปญั ญา เป็นการใชส้ ารสกดั จากธรรมชาติหรอื เรยี กอีกอย่างหนงึ่ วา่ สารชวี ภัณฑ์มาใชจ้ ัดการ กบั แปลงเกษตรเพ่ือให้ไดผ้ ลผลติ ท่ดี ีและปราศจากสารเคมีปนเป้อื น ผทู้ ี่ใชส้ ารชวี ภัณฑจ์ ะไม่ได้รับอันตรายใดๆ จาก สารชนิดนี้เนือ่ งจากว่าสารชนิดนผี้ ลติ มาจากธรรมชาติหรอื เรียกอกี อยา่ งหน่ึงว่าการให้ธรรมชาตไิ ดด้ ูแล ธรรมชาติ ดว้ ยกนั เอง โดยใช้เกษตรกรหรือคนเป็นผ้เู หนี่ยวนำ เช่น การนำเช้อื ราไตรโคเดอร์ม่าข่ีตรงทด่ี นิ หรือ บรเิ วณโคนของ ต้นพืชเพื่อกันโลกรากเนา่ โคนเนา่ การทำงานของเชอ้ื ราไตรโคเดอร์มา่ เช้ือราจะเข้าไปทำ ปฏกิ ิรยิ ากับเช้อื ราในดนิ ทำให้เชือ้ ราในดินไมส่ ามารถกดั กินรากของพชื ไดเ้ ปน็ ต้น รายละเอียดของภูมปิ ญั ญาท้องถ่ิน - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ มที ้งั การศกึ ษาดงู าน การเข้ารับการอบรมและฝึกปฏบิ ัติจริง เพ่อื นำประโยชน์ท่ไี ด้รบั ไปปฏิบัตใิ ชไ้ ด้จริงในชวี ิตประจำวนั รปู แบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภูมิปัญญาท้องถ่ิน ยังไม่เคยมีการเผยแพร่/ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพร่ผา่ นส่อื มวลชนและสื่ออย่างแพร่หลาย มีการดูงานจากบคุ คลภายนอก จำนวน........-........ครงั้ จำนวน.......-......คน มกี ารนำไปใช้ ในพืน้ ที่........-.......คน นอกพื้นที่....-.....คน อ่นื ๆ (ระบ)ุ

8 ลักษณะของภูมปิ ัญญาทอ้ งถิ่น การพัฒนาตอ่ ยอดภูมิปญั ญาให้เป็นนวตั กรรม คุณค่า (มูลค่า) และความภาคภูมิใจ ภูมิปญั ญาท้องถนิ่ /นวัตกรรมท่ีคิดคน้ ขนึ้ มาใหม่ ภูมิปญั ญาทอ้ งถ่นิ ดง้ั เดมิ ได้รบั การถา่ ยทอดมาจาก ภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ ที่ไดพ้ ัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดิมคือ ในชุมชนมกี ารทำการเกษตรโดยใช้สารเคมี การพัฒนาต่อยอดคือ ปจั จบุ ันประชาชนในชุมชนไม่ใชส้ ารเคมีในการทำการเกษตรแตห่ นั กลับมาใช้สารชีวภัณฑซ์ งึ่ ใหผ้ ลผลิตเทา่ ๆกันและปลอดภัยกวา่

9 ถา่ ยภาพเจ้าของภมู ิปญั ญา นายพอน ปั้นนว่ ม (เจา้ ของภูมปิ ญั ญาสารชวี ภณั ฑ์) รปู ภาพภมู ิปัญญา เช้อื ราไตรโคเดอร์มา่ (สารชวี ภณั ฑ)์

10 ทปี่ รกึ ษา คณะผู้จดั ทำ นางสุนนั ทา โนรสี ุวรรณ นางโสภญิ า ศรที อง ผู้อำนวยการ กศน.อำเภอโพธาราม ครู อาสาสมัคร ฯ ร่าง/เรยี บเรยี งและจัดทำ ครู กศน.ตำบลเขาชะงมุ้ นายปฐมพงศ์ ยกสงวน