ม.ค.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ชำแระ อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

ทำเนยี บภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ิน เดือนมกราคม 2563 กศน.ตำบลชำแระ ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อำเภอโพธาราม สำนักงานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั จังหวัดราชบุรี สำนักงานส่งเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย สำนกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ

คำนำ ด้วย กศน.ตำบลชำแระ ได้ดำเนินการจัดทำทำเนียบภูมิปัญญาในท้องถิ่น ให้กับประชาชน ในพ้นื ทต่ี ำบลชำแระ เพ่อื เพม่ิ พูนความรู้และทักษะในการดำเนนิ ชวี ติ แบบพอเพยี ง สามารถเรียนรู้และฝึกฝน ได้ทั้งจากการศึกษาด้วยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อื่น การนำภูมิปัญญามาเผยแพร่เพื่อให้ ประชาชนในพื้นที่ได้นำไปใช้และเรียนร้เู พ่ือเพ่ิมอาชีพ และประสบการณ์ให้กบั ตนเองและครอบครัวให้มีการ เจริญเติบโตอย่างต่อเนื่องและเกื้อกูลในการผลิตซึ่งกันและกัน โดยการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์ และไมม่ สี ารพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่างเหมาะสม เกดิ ประโยชน์สงู สุด มีความสมดลุ ของสภาพแวดล้อม อย่างต่อเนื่อง และเกิดผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติด้วย กศน.ตำบลชำแระ หวงั ว่าเอกสารเลม่ นค้ี งมปี ระโยชนต์ ่อผู้อ่านและผูป้ ฏิบัติงานต่อไป กศน.ตำบลชำแระ มกราคม 2563

สารบญั 1 5 คำนำ 9 สารบัญ หน้า กศน.ตำบลชำแระ - ภมู ปิ ญั ญา การกวาดยาเดก็ : นายสระอะ เทย่ี งอ่อน - ภมู ปิ ญั ญา การเผาถ่านเตาดิน : นายจำเริญ เผอื กนิ่ม - ภูมิปัญญา การแสดงนาฏดนตรี (ลเิ ก) : นางสาวนฤมล คงประดิษฐ คณะผู้จัดทำ

1 แบบบนั ทึกชุดขอ้ มลู คลงั ปัญญา-ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่นิ ตำบลชำแระ อำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ชอ่ื ภมู ปิ ัญญา : การแพทย์แผนไทย ( กวาดยาเด็ก ) ชอ่ื นายสระอะ นามสกุล เท่ียงอ่อน วนั เดือนปเี กิด - - พ.ศ.2495 ทอี่ ยู่ปจั จุบัน (ทส่ี ามารถติดตอ่ ได้) : บา้ นเลขที่ 85/2 หมู่ที่ 6 ตำบลชำแระ อำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบุรี รหัสไปรณีย์ 70120 โทรศพั ท์ : 086-1759387 ความเปน็ มาของบุคคลคลงั ปญั ญา นายสระอะ เทย่ี งอ่อน เกิดเม่ือปี พ.ศ. 2495 ณ บา้ นเลขที่ 85/2 หมู่ท่ี 6 ตำบลชำแระ แตเ่ ดิม ประกอบอาชีพพนักงานบริษัทไทยรุ่งเรือง (โรงงานน้ำตาล) อำเภอทา่ มะกา จังหวดั กาญจนบุรี ในชว่ งที่ทำงานอยู่โรงงานน้ำตาลทที่ ่ามะกา ได้เกดิ ความคดิ อยากเรยี นร้วู ธิ กี ารรกั ษาเด็กๆ เพราะ เห็นเด็กแถวบ้านหลายคนมอี าการชอบร้องไห้บ่อยโดยไมท่ ราบสาเหตแุ ละไม่สบายบอ่ ย และเปน็ คนที่อยากรู้ จึงเขา้ ไปศึกษาหาความรูจ้ ากนา้ ชาย เมอ่ื ประมาณปี พ.ศ. 2543 เพื่อจะได้นำมารักษาเด็กเหลา่ น้นั ให้หายจาก อาการดังกลา่ วและไดท้ ำการร่ำเรยี นวชิ าคาถาอาคมที่ใชป้ ระกอบกิจดงั กล่าวจากหลวงพ่อถนอม ซง่ึ เป็นเจ้า อาวาสวดั หนองกลางดง ตำบลชำแระ อำเภอโพธาราม จงั หวัดราชบรุ ี มาใชป้ ระกอบการรกั ษาเพราะเหน็ แลว้ นา่ สงสาร ตงั้ แต่น้ันมากเ็ ริ่มทำการรักษาเด็กๆ เรอ่ื ยมาจนถงึ ทุกวนั นี้ ส่วนเรือ่ งของวัสดุ อปุ กรณ์พอเร่มิ มี ความรู้ ความเชอ่ื วิธกี าร ขน้ั ตอน ตำหรบั ยาที่ใช้ในการกวาดยาเดก็ ตามภมู ปิ ญั ญาไทย รวมท้งั ปจั จัยทีม่ ีผลต่อ การดำรงชวี ิตอยู่ของเด็กท่ีทำการรักษาปรากฏวา่ ทกุ คนส่วนมากจะอว้ นขึน้ กว่าตอนท่ีมาทำการรักษา ร้อยละ 80 โดยสมั ภาษณแ์ ละสงั เกตจากผู้ปกครองท่ีเคยพามา บางรายกร็ ักษาแคเ่ พยี งคร้ังเดยี วก็หาย มากสุดกค็ ือไม่ เคยเกิน 2 ครัง้ ตอ่ คน นายสระอะ เท่ยี งอ่อนมักใช้เวลาวา่ งจากการทำงานหันมารักษาเด็กๆ ในหม่บู า้ น จึงทำ ให้ท่านมปี ระสบการณ์ในการรกั ษาโรคเด็กด้วยการกวาดยามานานกว่า 20 ปี เพราะมีความเช่อื ว่าโรคท่ีเด็ก มากวาดยามีสาเหตุมาจากเชอ้ื โรค เปน็ โรคที่ชาวบา้ นเรยี กวา่ “ซาง” วธิ ีการกวาดยาเด็กสว่ นใหญ่ใช้นวิ้ ชหี้ รือ น้วิ ก้อยป้ายยาและกวาดให้ลึกถงึ โคนลิน้ วนั ละครงั้ ตำหรับทีใ่ ช้กวาดยาจะผสมสมนุ ไพร และหวั งเู หา่ เผาไฟ บดละเอยี ด ค่าบรกิ ารไม่คดิ บริการฟรี เพียงแตใ่ หผ้ ู้ปกครองซ้ือยาแผนไทยตามท่ีหมอบอกเท่านัน้ ในวนั หน่ึง กจ็ ะมีผปู้ กครองพาเด็กมากวาดยาหลายคน ส่วนใหญ่มักจะเปน็ ช่วงเวลาเยน็ จุดเด่นของภมู ปิ ัญญา - เปน็ แหล่งศกึ ษาดงู าน - เป็นสถานท่ถี ่ายทอดความรู้

2 วตั ถุดบิ ทใี่ ชป้ ระโยชนใ์ นการผลติ ภณั ฑท์ ่เี กิดจากภูมิปัญญา ซึ่งพ้นื ทอี่ ื่นไม่มี ได้แก่ - ยาสามัญประจำบ้าน ตราไก่ - หวั งูเหา่ เผาไฟ รายละเอียดของภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน - รปู แบบในการถ่ายทอดความรู้ มีทั้งการศึกษาดงู าน การเข้ารับการอบรมและฝึกปฏบิ ตั ิจรงิ เพ่ือนำประโยชนท์ ีไ่ ดร้ บั ไปปฏิบัตใิ ช้ไดจ้ ริงในชีวิตประจำวัน รูปแบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ัญญาท้องถนิ่ ยงั ไม่เคยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มมมกีกีีกาาารรรดเนผูงำยาไแปนพใจชรา้่ผกา่บนคุ สคอ่ืลมภวาลยชนนอแกละใจสนำ่อืพนอน้ืวยนทา่ .่ี..ง...แ.....พ.....ร.--.่ห.....ล.....า...คยคน//รัง้ จำนวน......-......คน / นอกพน้ื ท่.ี ...-......คน อ่นื ๆ (ระบุ) ลักษณะของภูมิปญั ญาท้องถ่นิ การพฒั นาต่อยอดภมู ปิ ญั ญาใหเ้ ปน็ นวตั กรรม คณุ ค่า (มูลค่า) และความภาคภมู ใิ จ ภูมิปัญญาท้องถนิ่ /นวตั กรรมทคี่ ดิ คน้ ขน้ึ มาใหม่ ภมู ิปญั ญาท้องถ่นิ ด้งั เดมิ ได้รับการถา่ ยทอดมาจาก ภมู ิปญั ญาท้องถิน่ ที่ได้พัฒนาและต่อยอด แบบเดิมคอื การกวาดยาสมัยก่อนตอ้ งนำสมุนไพรที่ตอ้ งใช้มาบดเข้าดว้ ยกันแลว้ ใช้กวาด การพัฒนาตอ่ ยอดคอื การกวาดยาสมยั ใหมค่ ่อนขา้ งที่จะหาตวั ยาที่ตอ้ งการยาก จึงหนั มาใช้ยา สมุนไพรสมัยกอ่ นทเี่ ขามีจำหนา่ ยเป็นซอง เชน่ ยากวาดตราไก่ และก็นำมาประกอบกบั สมุนไพรบางตวั หรือ ยาบางตวั ทีห่ ลายๆคนไม่เคยเห็น

3 ภาพถา่ ยเจา้ ของภมู ิปัญญา นายสระอะ เที่ยงออ่ น (เจา้ ของภูมิปัญญาการกวาดยาเดก็ )

4 รูปภาพภมู ิปัญญา ยาผงที่ใช้ในการกวาดยาเดก็ อปุ กรณใ์ นการใช้กวาดยา เช่น ฝาหมอ้ ดินเผา กา้ นสมนุ ไพรใชบ้ ดยา หวั งูเหา่ เผาไฟบดแหง้

5 แบบบนั ทกึ ชุดขอ้ มลู คลังปญั ญา-ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ ตำบลชำแระ อำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบุรี ช่อื ภมู ปิ ัญญา : การเผาถ่านเตาดนิ ชือ่ นายจำเริญ นามสกุล เผือกน่ิม วนั เดอื นปเี กดิ : 21 มิถนุ ายน พ.ศ.2497 ท่อี ยู่ปจั จบุ นั (ทสี่ ามารถตดิ ต่อได้) : บา้ นเลขที่ 102/5 หมู่ที่ 1 ตำบลชำแระ อำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี รหัสไปรณีย์ 70120 โทรศพั ท์ : 081-9344702 ความเป็นมาของบคุ คลคลงั ปญั ญา นายจำเรญิ เผือกน่ิม เกดิ เมือ่ วันท่ี 21 มิถนุ ายน พ.ศ.2497 ปจั จุบนั อาศยั อยบู่ ้านเลขที่ 102/5 หมู่ 1 ตำบลชำแระ อำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ประกอบอาชพี ทำนาและค้าขายอยู่กับบา้ น เป็นระยะเวลา หนึ่ง และไดร้ บั การสบื ทอดการเผาถา่ นมาจากบิดา เกิดการเรียนรู้ เม่อื พูดถงึ “ถ่าน” หลายคนคนุ้ กบั ชิน้ ไมส้ ี ดำท่ีนยิ มนำมาใชป้ ระโยชน์ในการเปน็ เชื้อเพลงิ สำหรบั การหุงต้มมากนั ยาวนาน ความจริงแลว้ ประโยชนข์ อง ถ่านยังชว่ ยดูดซบั กล่ินเหม็นอับไม่พึงประสงคใ์ นจดุ ตา่ งๆ ได้อีก จนกระทง่ั ในปจั จุบันพบว่าถ่านที่เกิดจากการ นำไผม่ าเผา มีคณุ สมบตั ิท่เี ปน็ ประโยชน์ในการเป็นเช้ือเพลงิ ไดม้ ปี ระสิทธิภาพมากกวา่ ถ่านท่ัวไป พร้อมกบั ยงั ถูกนำไปแปรรปู ใชใ้ นวงการอุตสาหกรรมอ่นื ๆ สร้างมลู ค่าได้มหาศาลต่อมาไดต้ ่อมาการยอมรบั และไวว้ างใจ จากชาวบา้ น บา้ นท่าสำนกั หมู่ที่ 1 ตำบลชำแระ อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบรุ ี ให้มาแนะนำกระบวนการ ขนั้ ตอนของการทำเตาดนิ รวมถงึ กระบวนการเผาถ่านให้กับประชาชนในหม่บู า้ น จนมีหลายคนนำความรทู้ ่ี ได้ไปประกอบอาชีพสรา้ งรายได้ใหก้ บั ครอบครัว เตาดนิ ทใี่ ช้เผาถา่ นเกดิ จากภูมิปญั ญาชาวบา้ น สร้างดว้ ยดิน แล้วยังเป็นเทคโนโลยที ่ีเกิดข้ึนจากภมู ิปญั ญาชาวบา้ น มขี นาดเสน้ ผา่ ศูนย์กลางประมาณ 1.20 เมตร มีความ สงู 2.10 เมตร ถือวา่ เป็นเตาที่มขี นาดกลางซ่งึ ชาวบ้านใช้งานเผาถา่ นขายหรือไวใ้ ช้งานเป็นประจำโดยไม่ จำเป็นต้องเสียเงนิ สร้างเตาเผาแบบเทคโนโลยสี มยั ใหม่ ท้งั นี้ เตาเผาดนิ สามารถเผาไม้ออ่ นได้เช่นกนั เพียงแต่ ตอ้ งปรบั วธิ ีการใชค้ วามร้อนให้เหมาะสมดว้ ยการเรยี งไม้ท่ีจะเผาให้อยู่ในแนวตัง้ ไม่ตอ้ งชิดกันให้เกดิ ช่องว่าง ระหวา่ งลำในลกั ษณะกากบาท เพ่ือต้องการให้มีความร้อนผา่ นช่อง ทำให้ไมท้ ุกท่อนไดร้ ับความรอ้ นจากการ เผาไดท้ ่วั ถงึ และเท่ากนั อยา่ งไรกต็ าม ถา่ นไมท้ ผี่ ลิตข้ึนตามแนวทางน้ไี ดผ้ า่ นการทดสอบความรอ้ นแล้วพบว่า มคี ณุ ภาพเทยี บเท่ากบั ไม้แก่ที่นำมาเผาขายท่ัวไปเชน่ กนั ชว่ งเวลาเผาแต่ละคร้ังใช้เวลาประมาณ 3 วัน โดยวัน แรกเผาเพ่ือต้องการไล่ความช้ืนออกจากไม้ พอวันที่ 2-3 ความรอ้ นจะเขา้ ไปในเน้ือไม้ ขณะเดียวกัน คนทดี่ ูแล เผาจะต้องควบคุมอุณหภมู ิความร้อนให้มคี วามพอดี เพราะถา้ น้อยไปเชอ้ื ไฟทีเ่ ผาจะดับหรือถา้ มากไปไม้ท่ีเผา

6 อาจจะกลายเปน็ ข้เี ถา้ ทนั ทีฉะน้ัน ผู้ทอี่ ยหู่ นา้ เตาเผาจะต้องมที กั ษะในการควบคมุ ความร้อนจากเชอ้ื เพลิงของ หนา้ เตากับควนั ทีป่ ล่อยออกมาจากทา้ ยเตาใหม้ คี วามพอดีกัน เพราะถา้ ไม่เช่นน้ั นไม้ทเี่ ผาจะไหม้ไม่สม่ำเสมอ และหลังจากท่ีเผาได้ครบเวลาก็จะปดิ ชอ่ งอากาศด้านหนา้ และดา้ นหลังเพ่ือรอใหไ้ ฟในเตาดับสนทิ เองกอ่ น จากนั้นจงึ ค่อยลำเลียงไมถ้ า่ นออกมาใส่กระสอบหรอื ใส่ถุงขาย จุดเด่นของภูมปิ ัญญา - เปน็ แหล่งศกึ ษาดูงาน - เป็นสถานท่ีถ่ายทอดความรู้ วตั ถุดิบทีใ่ ชป้ ระโยชน์ในการผลิตภัณฑ์ท่เี กดิ จากภูมิปัญญา ซ่ึงพนื้ ทอี่ ืน่ ไมม่ ี ได้แก่ - ดินเหนยี วท่นี ำมาพอกเปน็ เตา - ไม้ท่อน หรือฟืน รายละเอียดของภูมิปญั ญาท้องถิ่น - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ มที ้ังการศึกษาดูงาน การเข้ารับการอบรมและฝึกปฏบิ ตั ิจรงิ เพือ่ นำประโยชน์ทีไ่ ดร้ ับไปปฏิบตั ิใช้ได้จริงในชวี ิตประจำวนั รปู แบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพรภ่ มู ปิ ัญญาท้องถ่นิ ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพรผ่ ่านส่ือมวลชนและสอ่ื อยา่ งแพร่หลาย มกี ารดงู านจากบคุ คลภายนอก จำนวน........-........ครงั้ จำนวน.......-......คน มีการนำไปใช้ ในพ้ืนท่.ี .......-.......คน นอกพ้นื ที.่ ...-.....คน อนื่ ๆ (ระบ)ุ ลกั ษณะของภูมิปญั ญาท้องถิ่น การพัฒนาตอ่ ยอดภูมิปัญญาให้เปน็ นวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และความภาคภูมใิ จ ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมทค่ี ดิ คน้ ข้นึ มาใหม่ ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่นดัง้ เดิมได้รบั การถา่ ยทอดมาจาก ภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ ที่ได้พัฒนาและต่อยอด แบบเดมิ คอื เป็นการเผาแบบฝงั โดยการขุดเปน็ บอ่ ลึกประมาณ 1 เมตร ถงึ 1.50 เมตร เวลา เผาก็นำแกลบมากลบฝังให้มิด ซึง่ การเผาแบบนจ้ี ะสน้ิ เปลืองแกลบอย่างมาก และไม่สามารถกนั ฝนไดเ้ ลย ทำ ให้เกดิ ความเสยี หายขึ้นได้ การพัฒนาต่อยอดคือ การเผาถา่ นปัจจุบนั หันมาทำเปน็ โครง อโุ มงค์ เพ่ือความสะดวกในการ เผาและเก็บรวมถงึ สามารถป้องกนั ฝนได้

7 ถ่ายภาพขา้ วของภูมิปญั ญา นายจำเรญิ เผือกนิ่ม (เจ้าของภูมปิ ัญญาการเผาถา่ นเตาดิน)

8 รูปภาพภูมิปญั ญา ไม้ทน่ี ำมาใชเ้ ผาสว่ นใหญ่จะได้ทุกประเภท ลักษณะเตาที่ใชด้ นิ เปน็ ส่วนประกอบ แตท่ ่หี างา่ ยกม็ ักจะเป็นไมส้ ะเดา ถ่านทไี่ ด้จากการเผา นำมาใส่ถุงช่ังกโิ ลเพื่อส่งร้านค้า

9 แบบบันทึกชดุ ข้อมลู คลงั ปัญญา-ภูมิปญั ญาท้องถน่ิ ตำบลชำแระ อำเภอโพธาราม จงั หวัดราชบุรี ช่ือภูมปิ ัญญา : การแสดงนาฏดนตรี (ลิเก) ช่ือ นางสาวนฤมล นามสกลุ คงประดิษฐ วนั เดอื นปีเกดิ : 19 ตุลาคม พ.ศ.2528 ที่อยู่ปัจจุบัน (ทสี่ ามารถตดิ ตอ่ ได้) : บ้านเลขท่ี 95/10 หมู่ที่ 6 ตำบลชำแระ อำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบุรี รหัสไปรณีย์ 70120 โทรศพั ท์ : 081-1906945 ความเปน็ มาของบุคคลคลังปญั ญา นางสาวนฤมล คงประดิษฐ ปจั จบุ ันอาศยั อยู่บ้านเลขท่ี 95/10 หมทู่ ี่ 6 ตำบลชำแระ เร่มิ ฝกึ เล่น ลเิ กเม่อื ตอนอายไุ ด้ 12 ปี ท่วี ัดขนอน ตำบลสร้อยฟา้ อำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี พอเร่มิ มีความสามารถ มคี วามร้จู ากการได้ศกึ ษาเล่าเรยี นมาจากครู ก็มาเร่ิมรบั งานเองเป็นครั้งแรกเม่ือปี พ.ศ. 2546 ใชช้ ่อื คณะวา่ “ราเชน นฤมล” มตี ัวแสดงประมาณ 15 คน เปน็ ลเิ กทม่ี ีขนาดเลก็ รบั งานทุกท่ีท่มี ีผู้มาติดต่อ ถ้าระยะทางใกล้ เช่น ภายในจงั หวดั ราชบุรี ราคาจะอยปู่ ระมาณ 18,000 บาท ตอ่ คร้ัง แตถ่ า้ ระยะทางไกล หรอื อย่ตู า่ งจังหวัด ราคากป็ ระมาณ 35,000 บาท ตง้ั แต่เปดิ โรงมามีการทำการแสดงมาแล้วไม่ต่ำกว่า 100 ครั้ง ก่อนการทำการ แสดงจะต้องมีการไหว้ครู หรือทเ่ี รียกว่า พ่อแกล่ ิเก การรำเป็นสิง่ ทสี่ ำคัญในการแสดง ประกอบด้วยการรำออกตวั ของผ้แู สดงโดยรำประกอบเพลง เชน่ เพลงแขกซึ่งเปน็ การรำของเด็กหรือไม่ก็ผู้ใหญ่ทม่ี ีท่าทางสวยงามอ่อนชอ้ ย นอกจากการรำแลว้ ผแู้ สดง ตอ้ งมีกระแสเสียงการร้อง การเจรจาทชี่ ดั ถ้อยชัดคำ แม่นยำในบท และรอบรใู้ นเร่ืองท่ีแสดง ดงั น้นั ผ้แู สดง ลเิ กจงึ ตอ้ งมีทักษะทางการแสดงรอบดา้ นอย่างคล่องแคลว่ แสดงได้ถึงรสถงึ อารมณ์ จนไดร้ บั ความช่ืนชอบ และเปน็ ขวญั ใจของผ้ชู มทเ่ี รียกตดิ ปากกันวา่ ขวญั ใจแมย่ ก สว่ นประกอบท่สี ำคัญของการแสดงลเิ กการด้น ลิเกเปน็ การแสดงละครท่ีอาศยั การด้นเป็นปจั จัยหลกั การด้น หมายถงึ การผกู เร่อื งทีจ่ ะแสดงบท เจรจา และบทรอ้ ง ทา่ รำ อุปกรณก์ ารแสดง ในทนั ทีทนั ใดโดยมิได้เตรียมตัวมาก่อน แตท่ ั้งน้ีโตโ้ ผ และผแู้ สดง มีประสบการณท์ ่สี ่ังสมมาก่อนแล้ว ดังนัน้ การดน้ จงึ มกั เป็นการนำเร่ือง คำกลอน กระบวนรำ ที่อยู่ในความ ทรงจำกลบั มาใชใ้ นโอกาสที่เหมาะสม น้อยครั้งท่โี ต้โผต้องดน้ เรอื่ งใหม่ทั้งหมดหรือผแู้ สดงตอ้ งดน้ กลอนร้อง ใหม่ท้ังเพลง

10 การดน้ เร่อื ง โตโ้ ผหรอื หัวหนา้ คณะจะแต่งโครงเรื่องสำหรบั การแสดงครงั้ น้ันๆ โดยพิจารณาจากจำนวนผแู้ สดง ทม่ี ารว่ มกันแสดง ตลอดจนความชำนาญเฉพาะบทของผู้แสดงแต่ละคน เรอ่ื งทแ่ี ตง่ กน็ ำมาจากเค้าโครงเรื่อง เดมิ ๆ ทเี่ คยใชแ้ สดง แต่ได้ดดั แปลงใหเ้ หมาะกับการแสดงในครัง้ น้ันๆ ผ้แู สดงมีจำนวนประมาณ ๗ - ๑๕ คน ทง้ั น้ีขึน้ กับว่า ผวู้ ่าจา้ งต้องการลิเกโรงเล็ก หรอื โรงใหญ่ สำหรบั ลิเกโรงเล็กมีผแู้ สดงน้อย เน้ือเรื่องจึงมักเน้น พระเอกนางเอกเพยี งคู่เดียว ส่วนลิเกโรงใหญม่ ผี ูแ้ สดงมาก จงึ มักสรา้ งตวั ละคร ต้ังแต่รุ่นพ่อ ต่อมาถงึ รุน่ ลูก หรือเป็นเร่ืองทมี่ ีพระเอกนางเอก ๒ คู่ การรำ การแสดงลเิ กใช้กระบวนรำและทา่ รำตามแบบแผนนาฏศลิ ปไ์ ทย โดยแบ่งเป็น ๓ ประเภทคือ รำเพลง รำใชบ้ ทหรือรำตีบทและรำชุดรำเพลง คือ การรำในเพลงที่มีกำหนดท่ารำไว้ชดั เจน เชน่ เพลงช้า - เพลงเรว็ เพลงเสมอ ผู้แสดงพยายามรำเพลงเหลา่ น้ี ใหม้ ที ่ารำ และกระบวนรำ ใกล้เคียงกบั แบบฉบับมาตรฐานใหม้ าก ทส่ี ดุ สำหรับการบรหิ ารจัดการ คา่ ตัวของลูกคณะคนละ 400 บาท ต่อครั้ง แต่ถา้ เปน็ คนตา่ งคณะทีเ่ ชญิ มา เล่นจะอยู่ทีร่ าคาค่าตวั 700 บาทต่อคน ต่อครัง้ และบวกค่าน้ำมนั เพมิ่ แลว้ แตร่ ะยะทางของการเดินทาง จดุ เดน่ ของภูมปิ ัญญา - เป็นแหลง่ ศึกษาดูงาน - เป็นสถานท่ถี ่ายทอดความรู้ - เปน็ การสร้างรายไดใ้ หก้ ับครอบครวั ได้เป็นอย่างดี วัตถดุ ิบท่ีใช้ประโยชนใ์ นการผลติ ภณั ฑท์ เี่ กิดจากภมู ปิ ัญญา ซ่ึงพ้นื ท่อี ่ืนไม่มี ไดแ้ ก่ - ตัวแสดง ตวั ละคร - บทการแสดง รายละเอียดของภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ มีท้ังการศึกษาดงู าน การเข้ารับการอบรมและฝึกปฏิบัติจรงิ เพื่อนำประโยชน์ทไี่ ดร้ ับไปปฏิบัตใิ ชไ้ ดจ้ ริงในชวี ติ ประจำวัน รูปแบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ภูมิปัญญาท้องถน่ิ ยังไม่เคยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพรผ่ ่านส่อื มวลชนและส่อื อย่างแพร่หลาย มีการดงู านจากบคุ คลภายนอก จำนวน........-........คร้งั จำนวน.......-......คน มกี ารนำไปใช้ ในพ้ืนที่........-.......คน นอกพนื้ ท่ี....-.....คน อ่นื ๆ (ระบุ)

11 ลักษณะของภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน การพัฒนาต่อยอดภมู ปิ ัญญาใหเ้ ป็นนวัตกรรม คณุ ค่า (มูลค่า) และความภาคภูมใิ จ ภูมปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ /นวัตกรรมท่ีคิดคน้ ขน้ึ มาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถิน่ ดงั้ เดมิ ไดร้ ับการถา่ ยทอดมาจาก ภูมปิ ัญญาทอ้ งถิน่ ที่ได้พัฒนาและต่อยอด แบบเดมิ คือ เป็นการแสดงเฉพาะคนในครอบครัวเน่ืองจากหาตัวแสดงจากบคุ คลภายนอกไม่ได้ การพัฒนาตอ่ ยอดคือ ปัจจบุ ันมีการเชญิ นักแสดง หรอื ตวั แสดงจากคณะอื่นมาช่วยในการแสดง แตล่ ะคร้งั เพราะตัวแสดงไม่เพียงพอแล้วแต่บทในแต่ละท้องเรือ่ งท่ีใช้แสดง

12 ถ่ายภาพเจ้าของภูมิปญั ญา นางสาวนฤมล คงประดิษฐ (เจ้าของภูมิปญั ญาการแสดงนาฏดนตรี ลเิ ก)

13 รูปภาพภูมปิ ัญญา การแต่งกายกบั ชุดการแสดงของตวั ผแู้ สดง เวทที ี่ใชใ้ นการแสดงลิเก

ท่ีปรึกษา คณะผ้จู ัดทำ นางสนุ นั ทา โนรสี ุวรรณ นางโสภญิ า ศรที อง ผอู้ ำนวยการ กศน.อำเภอโพธาราม ครู อาสาสมัคร ฯ ร่าง/เรยี บเรียงและจดั ทำ ครู กศน.ตำบลชำแระ นายเจษฎา โพธ์ิประสทิ ธ์ิ