ธ.ค.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.สร้อยฟ้า อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

ทำเนยี บภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถน่ิ ตาบลสรอ้ ยฟ้า อาเภอโพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี

คานา ด้วย กศน.ตาบลสร้อยฟ้า ไดด้ าเนินการจดั ทาทาเนยี บภูมิปญั ญาในท้องถิ่น ให้กับประชาชนในพ้ืนที่ ตาบลสร้อยฟ้า เพื่อเพ่ิมพูนความรู้และทักษะในการดาเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และฝึกฝนได้ ท้งั จากการศึกษาดว้ ยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อื่น การนาภูมิปัญญามาเผยแพร่เพ่ือให้ประชาชน ในพ้ืนที่ได้นาไปใช้และเรียนรู้เพื่อเพ่ิมอาชีพ และประสบการณ์ให้กับตนเองและครอบครัวให้ มีการ เจริญเติบโตอย่างต่อเนื่องและเก้ือกูลในการผลิตซ่ึงกันและกัน โดยการใช้ทรัพยากรท่ีมีอยู่ให้เกิดประโยชน์ และไมม่ สี ารพษิ เช่น ดนิ น้า แสงแดดอยา่ งเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสดุ มีความสมดุล ของสภาพแวดล้อม อย่างตอ่ เนือ่ ง และเกิดผลในการเพิ่มพนู ความอุดมสมบูรณ์ของทรพั ยากรธรรมชาติด้วย กศน.ตาบลสร้อยฟ้า หวังวา่ เอกสารเลม่ นี้คงมปี ระโยชนต์ อ่ ผอู้ า่ นและผู้ปฏบิ ัติงานต่อไป กศน.ตาบลสรอ้ ยฟา้ ธันวาคม 2562

สารบญั คานา สารบัญ - ภูมปิ ัญญา อนรุ ักษ์หนงั ใหญ่วดั ขนอนตาบลสรอ้ ยฟา้ : หนา้ พระครูพิทกั ษศ์ ลิ ปาคม (นชุ ติ วชิ ริ วุฑโฒ) 1 - ภูมิปญั ญา ขนมไทยชาววังตาบลสร้อยฟา้ : นางสุพัตรา ลอ่ งลอย 7 - ภมู ปิ ญั ญา แพทย์แผนโบราณตาบลสรอ้ ยฟา้ :นายด้วง โชคราช c 15e........ ๑๑๑ คณะผู้จัดทา

1 แบบบนั ทึกชุดขอ้ มลู คลงั ปัญญา-ภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น ตาบลสรอ้ ยฟา้ อาเภอโพธาราม จังหวัดราชบรุ ี ชื่อภมู ิปัญญา อนุรกั ษ์หนังใหญ่วดั ขนอน สาขาของภูมิปญั ญาท้องถน่ิ สาขาศาสนาและประเพณี ขอ้ มูลพนื้ ฐาน รายบุคคล เจ้าของภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่ /บุคคลคลงั ปญั ญา ช่ือ พระครพู ิทกั ษศ์ ิลปาคม (นุชิต วชิ ิรวุฑโฒ) วนั เดอื นปีเกดิ 10 กุมภาพนั ธ์ พ.ศ. 2508 ที่อยู่ปจั จุบนั (ท่ีสามารถติดตอ่ ได้) วัดขนอน หมู่ที่ 4ตาบล/แขวง สร้อยฟา้ อาเภอ/เขต โพธาราม จงั หวัด ราชบุรี รหัสไปรณยี ์ 70120 โทรศัพท์ 089-555-4195 โทรสาร 0-3223-3386 Line ID E-mail address: [email protected] ความเป็นมาของภมู ิปัญญา หนังใหญ่วดั ขนอน ถือกําเนิดขน้ึ ดว้ ยความอุปถมั ภข์ องพระครูศรทั ธาสุนทร(หลวงปกุู ล่อม) เจ้า อาวาสวัดขนอนในขณะนั้น มหรสพชน้ั ครูทต่ี ้องอาศัยศลิ ปะหลายแขนงผสมผสานท้งั หัตถศิลป์ นาฏศลิ ป์ คีต ศลิ ป์ และวรรณศลิ ป์ ร่งุ เรืองตลอดยุคสมยั หลวงปูุกล่อม จนหลังสงครามโลกครั้งท่ีสอง หนงั ใหญ่กลับค่อย เส่อื มความนิยมลง ดว้ ยเผชญิ กับส่ือบนั เทิงสมัยใหม่ และครูหนังรุ่นเกา่ ตา่ งชราภาพลงไปทุกวนั วดั และ ชมุ ชนห่วงใยอนาคตหนังใหญ่วัดขนอน อาจถึงกาลส้นิ สุด หากปล่อยตามยถากรรม การพยายามรักษาสมบตั ิ เก่าแก่ของชุมชนจงึ เรม่ิ ต้นเมื่อกวา่ 40 ปีทแ่ี ลว้ หลงั จากหลวงปูุกลอ่ มมรณภาพ หนังใหญ่วดั ขนอน แม้จะ เลน่ น้อยลง แต่ชาวบ้านยังมกี ารฝึกและเล่นสบื ต่อกนั เร่ือยมาไม่ได้ขาดตอน สว่ นตวั หนงั เดมิ เก็บไปตาม สภาพ คอื เก็บไว้ในโรงหงุ ข้าว เรยี กว่าศาลาดิน เวลาหงุ ขา้ ว ในศาลาจะอบ มีควนั ซ่งึ กนั แมลง กันมอดมาทาํ ความเสียหายแกต่ วั หนงั ได้ ราวปี ๒๕๐๐ มีคนตา่ งประเทศมาขอซอื้ หนงั ใหญว่ ัดขนอน พระครูสุวรรณรตั ยา กร(หลวงพ่อฮิ้น)เจา้ อาวาสขณะนั้น และชาวบ้านไมย่ อมขาย และฉกุ คดิ กันวา่ คนต่างประเทศถงึ กบั เขา้ มาดู แสดงว่าหนังใหญท่ เ่ี ก็บไว้จะต้องสาํ คัญ เป็นเหตุใหห้ ลวงพ่อฮน้ิ เก็บรวบรวมตวั หนงั มาไว้บนกุฏิ ทเี่ ป็น พิพธิ ภัณฑห์ นังใหญ่วดั ขนอนในปัจจบุ นั

2 จดุ เด่นของภูมิปัญญา - เป็นแหลง่ ศึกษาดงู าน - เปน็ สถานท่ีถา่ ยทอดความรู้ วัตถดุ บิ ท่ีใช้ประโยชนใ์ นการผลติ ภณั ฑท์ ่ีเกดิ จากภมู ปิ ัญญา ซ่งึ พ้ืนท่อี ืน่ ไม่มี ไดแ้ ก่ การสรา้ งตัวหนงั อนื่ ๆ โดยทว่ั ไปจะใชห้ นงั โค เมอ่ื ฟอกแล้วจะอ่อนมว้ นไปมาได้สะดวก งา่ ยต่อ การฉลลุ วดลายตา่ งๆ และเม่ือแห้งแล้วจะไม่ยน่ มีวธิ กี ารฟอกแตกตา่ งกันไปบา้ ง ข้นั ตอนต่อไปคือการ เขยี นลาย (ในปจั จบุ ันมีการนําเทคโนโลยีใหมๆ่ มาใช้ประกอบ แลว้ นําไปแกะสลกั ลาย การลงสี การ เคลอื บ เพ่ือใหค้ งทน สุดท้าย คอื นาํ ไปผูกกับไมต้ ับหนงั หรอื ไม้คบี หนัง ไมว่ า่ จะเป็นหนังววั ซง่ึ ตอ้ งใช้ ท้งั ตัวแกะเปน็ ตัวหนงั รวมถึงรูปแบบการแสดงหนังใหญ่ท่ตี ้องใชค้ นกวา่ ๒๐ ชีวติ หรอื แมแ้ ต่การแสดงแบบ โบราณใช้ส่วนประกอบเล็กๆ อยา่ งกะลามะพร้าวท่ใี ช้เปน็ เชอื้ เพลิงให้แสงในการแสดง ในแตล่ ะครัง้ แสดงกนั ประมาณ ๑ชวั่ โมง ต่อคืนตอ้ งใชก้ ะลาประมาณ ๑๐ กระสอบ สิ่งเหล่าน้สี ะท้อนถงึ ความร่วมมือรว่ มใจกนั ของชาวบ้านผ่านส่งิ ของจํานวนมาก เมื่อวัวตายชาวบ้านก็นําหนงั มาถวายวดั เด็กๆ หรือคนในชุมชนทเ่ี ข้า ร่วมแสดงอยใู่ นคณะหนงั ใหญ่ กะลามะพรา้ วท่ีไดร้ ับมาจากการใหเ้ ดก็ นักเรยี นโรงเรียนศรทั ธาสนุ ทรกล่อม วิรยิ ะศึกษาหรือโรงเรยี นวัดขนอนในปจั จบุ ันท่รี วบรวมบ้านละหน่งึ กระสอบมามอบไว้กบั ทางวัด หนังใหญ่ วัดขนอนจงึ ต้องอาศยั คนทงั้ ชุมชนรว่ มมือกนั หนังใหญว่ ดั ขนอน ได้มีการสร้างในสมัยพระบาทสมเดจ็ พระ จลุ จอมเกล้าเจา้ อยู่หวั (ร.5) ผรู้ ิเร่มิ ในการแกะสลัก ตวั หนงั คอื ทา่ นพระครศู รัทธาสนุ ทร (หลวงปูุกล่อม) เกิดปีวอก พ.ศ.2391 มรณภาพเม่ือวันท่ี 5 ธันวาคม พ.ศ.2485รวมอายไุ ด้ 95 ปี ทา่ นมี ความคิดที่จะสรา้ ง หนงั ใหญ่ให้มขี นาดใหญ่กว่าเดิม จงึ ได้ชักชวนครูอง๋ั ช่างจาด ช่างจะ๊ และชา่ งพว่ ง มาร่วมกันสร้างชุดแรก ที่ สรา้ งคอื ชุดหนมุ านถวายแหวน ตอ่ มาไดส้ ร้างเพิ่มอีกรวม 9 ชดุ ปัจจุบนั มีตวั หนัง 313 ตวั นับเป็นสมบตั ิวัด ที่ได้ร่วมรักษา สบื ทอดกนั มาเปน็ เพียงวดั เดียวทม่ี ีมหรสพเป็นของวัด มตี ัวหนัง และคณะหนงั ตอ่ มา คณะกรรมการผ้เู ชี่ยวชาญทางวฒั นธรรมของยูเนสโกประกาศให้ \"การสืบทอดและฟื้นฟูหนังใหญว่ ดั ขนอน\" ไดร้ บั รางวัลจาก องค์กรการศึกษาวิทยาศาสตรแ์ ละวฒั นธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือยเู นสโก (UNESCO) และได้ รบั การ ยกย่องให้เปน็ 1 ใน 6 ชุมชนดเี ด่นของโลกทมี่ ีผลงานในการอนรุ กั ษฟ์ น้ื ฟูมรดกวฒั นธรรมเชงิ นามธรรม โดยเมอื วันท่ี 8-11 มิถุนายน 2550 องค์กร ACCU (Asia - Pacific Cultural Centre for UNESCO) ไดจ้ ดั มอบเหรียญรางวลั เกยี รตบิ ตั รและการสมั นาแลกเปลี่ยนความรู้ ประสบการณ์ระหวา่ ง

3 ผูแ้ ทนชุมชนต่าง ๆ ที่ได้ รบั รางวัล และบรรดาผูเ้ ชี่ยว ชาญทางวัฒนธรรมและคณะกรรมการของยเู นสโก ณ โรงแรมโตเกียวไดอิชิ เมอื งซรึ ุโอกะ จงั หวดั ยามากาตะ ประเทศญี่ปุน มหรสพท่เี ก่าแก่ของไทยนี้ กล่าวกันว่ามมี า ตั้งแต่สมัยสโุ ขทัย แตห่ ลกั ฐานการแสดงหนงั ใหญ่เรมิ่ มี สมยั กรงุ ศรีอยุธยา ในสมยั ของ สมเด็จพระรามาธิบดที ่ี 1 (พระเจา้ อทู่ อง) นับเปน็ มหารสพท่ีสรา้ งช่อื เสยี ง ใหก้ ับประเทศไทยใน สมัยรัตนโกสินทร์ปรากฏหลักฐาน ในการแสดงหนังใหญ่ ตง้ั แต่สมยั สมเด็จพระพทุ ธ ยอดฟูาจุฬาโลกมหาราช (ร.1) วา่ ทรงพระราชนิพนธบ์ ทละครเรือ่ งอเิ หนา เพ่ือใช้ แสดงเพ่ิมข้นึ จากเร่ือง รามเกียรต์สิ มยั สมเด็จพระพุทธเลศิ หลา้ นภาลัย (ร.2) มีหลักฐานการสร้างตัวหนงั ใหญ่และ บทวรรณคดีทีใ่ ช้ ใน เรอื่ งรามเกยี รต์ิ ใช้แสดงหนงั ใหญ่ชุด พระนครไหว ซึง่ ต่อมาไดม้ ีการนํามาเกบ็ ไว้ ณ โรงละครแหง่ ชาติ หลงั เกา่ แตถ่ ูกไฟไหม้ เกือบหมด สมยั สมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอยหู่ วั (ร.5) พบการทําหนงั ใหญ่ 2 แหง่ ได้แก่ หนงั ใหญว่ ัดสวา่ งอารมณ์ จ.สิงห์บุรีและ หนังใหญว่ ัดขนอนจ.ราชบรุ ีหนงั ใหญ่จึงถือได้ว่าเปน็ สมบตั ิ ทางวฒั นธรรมไทย ซงึ่ ได้รบั การยกย่องวา่ เปน็ การ แสดงชน้ั สูงเป็น การแสดงที่รวมศลิ ปะทที่ รงคุณค่าหลาย แขนง ได้แก่ ด้านศลิ ปะการออกแบบลวดลายไทยเชงิ จิตรกรรมทีม่ ีความวิจติ รบรรจง ผสมกับฝีมอื ช่าง แกะสลักทป่ี ระณตี เม่ือแสดงก็จะมีการนําศลิ ปะ ทางนาฏศิลป์ การละคร ที่เคลอื่ นไหวได้อารมณ์ตามเนื้อ เร่อื ง ประกอบกับบทพากย์ บทเจรจา บทขับร้อง ดนตรปี พี่ าทยท์ ําให้ เกิดความเข้าใจในเเรอื่ งราวและ ใหอ้ ถรรถรสทาง ศิลปะแกผ่ ชู้ มได้ อย่างสมบรู ณ์การแสดงหนังใหญ่จึงมคี ุณคา่ ทางศลิ ปะสูงและแสดงถึง อัจฉรยิ ภาพของบรรพบรุ ุษไทยไดเ้ ปน็ อย่างดี พระครพู ทิ ักษ์ศิลปาคม (นุชติ วชริ วุฑฺโฒ)เจ้าอาวาสวัดขนอน เปดิ เผยวา่ ในชว่ งวันหยดุ สดุ สปั ดาห์ ถ้าไมร่ ้จู ะไปไหน ก็ขอเชญิ มาเทยี่ วทต่ี ลาดดา่ นขนอน ซง่ึ ตง้ั อยภู่ ายในวดั ขนอน ต.สรอ้ ยฟาู อ.โพ ธาราม จ.ราชบุรี โดยมกี ารจําลองตลาดในสมัยโบราณนาํ มาต้ังไว้ที่ริมแม่น้าํ แม่กลอง ปลกู สร้างรา้ นค้า รูปทรงแบบอนุรักษส์ มยั เก่า มชี าวบา้ นมานาํ พชื ผัก ผลไม้ในท้องถนิ่ มาวางขายราคาถูก รวมท้งั อาหารแปร รปู ทมี่ าจากฝีมือของคนในชุมชน ส่วนภาชนะท่ใี ส่กจ็ ะใช้วัสดธุ รรมชาติมาบรรจุทําเปน็ ภาชนะช่วยรกั ษา ส่ิงแวดล้อม เพื่อร่วมกันสบื สานและรว่ มกนั อนุรักษ์ของดี ของเกา่ ที่มีคณุ ค่าเอาไว้ให้ลกู หลานไดส้ ัมผสั และ ศึกษา สว่ นช่วงสายๆ เวลาประมาณ 11.00 น. ทางวดั ขนอนได้จดั ใหม้ กี ารแสดงหนงั ใหญ่ ซึ่งเป็นศลิ ปะ วฒั นะทมี่ ชี ่อื เสียงของวดั ขนอน ให้นกั ทอ่ งเท่ียวไดช้ มเพือ่ เปน็ การเผยแพร่งานศิลปะเหล่านแ้ี ก่นกั ท่องเท่ยี ว ได้ร้จู กั พร้อมทั้งสบั เปลีย่ นการแสดงของเด็กนักเรยี นจากโรงเรียนต่าง ๆ จะมาสร้างความเพลิดเพลนิ เปน็ กิจกรรมเสรมิ ทว่ี ัดได้ตัง้ ใจจดั ข้นึ โดยจะเปิดขายในเสาร์ – อาทิตยต์ ้ังแตเ่ วลา 09.00-15.00 น.งานเทศกาล หนงั ใหญว่ ดั ขนอน ทกุ วันท่ี 13 – 14 เมษายน ทุกปี เปน็ ต้น และหลงั จากทรี่ ฐั บาลให้มีการสนับสนุนเรอื่ งของตลาดประชารฐั โดยให้ชุมชนเอาของมาขายกนั เปน็ การส่งเสรมิ รายไดใ้ หแ้ ก่ชมุ ชน ทางตลาดด่านขนอนจงึ ไดส้ านตอ่ นโยบายของรฐั และพยายามที่จะ ชว่ ยกันรณรงคไ์ มใ่ ชโ้ ฟมและถุงพลาสติกในการบรรจอุ าหาร แต่จะพยายามใหใ้ ชถ้ งุ ผา้ หรอื วสั ดจุ าก ธรรมชาตแิ ทน จงึ มกี ารนาํ กระดาษที่ใชแ้ ล้วมาพับเป็นถุง ส่วนอาหารจะใชใ้ บบวั ใบตอง หัวปลีกล้วย จะ

4 14 แกะออกมาเปน็ กลีบนํามาเย็บเป็นกระทงใช้เป็นวสั ดหุ ่ออาหาร และยงั มีกว๋ ยเต๋ียวใชป้ น่ิ โตท่ีใชใ้ ส่ถวายพระก็ นํามาดัดแปลงใส่อาหารให้ลูกค้ารบั ประทานทรี่ ้าน บางรา้ นใชว้ สั ดุอืน่ ๆทท่ี าํ จากไม้ไผ่ เชน่ ขา้ วผดั กระเพรา และส้มตาํ จะใสก่ ระดง้ หรอื กระจาดใสแ่ ทนกล่องโฟมหรือจานแทน ทําให้มรี ูปลกั ษณ์แปลกอีกแบบหน่ึง ที่ ชาวบา้ นคดิ ประดิษฐ์ทําขนึ้ มา เพอ่ื เพม่ิ มลู ค่าของสนิ คา้ ดึงดูดความสนใจอีกทางหน่ึง วัดขนอนใหค้ วามสาํ คัญตอ่ ความสบื เนื่องในการดาํ เนินงานดา้ นการอนุรักษ์และสืบสานวฒั นธรรม จงึ วางแผนและพยายามสร้างทายาทหรอื สร้างระบบการบรหิ ารจดั การเพ่ือให้หนงั ใหญว่ ดั ขนอนก้าวเดนิ อยา่ ง ม่ันคงและตอ่ เน่ือง ท้ังชกั ชวนเยาวชนในทอ้ งถ่นิ ให้มาฝึกเชิดหนังใหญ่ การสนับสนนุ ทนุ การศกึ ษาใหแ้ ก่ เยาวชนทมี่ ีแววไดร้ ่ําเรยี นวิชาศิลปะเพื่อนํามาใชก้ บั งานอนุรักษ์ตวั หนังใหญ่ ปจั จุบันพพิ ธิ ภัณฑห์ นังใหญว่ ดั ขนอนไดส้ นับสนนุ เยาวชนคนรนุ่ ใหม่ คือ “จฬรรณ์ ถาวรนกุ ูลพงศ์” เพื่อสานต่องานอนรุ ักษ์ และบริหาร จดั การคณะหนังใหญ่ในปัจจุบัน วัดขนอน มสี ว่ นสาํ คัญยง่ิ ต่อการอนรุ กั ษ์หนังใหญ่ ท้งั ในอดตี และปัจจบุ ัน ทางวดั ไดร้ ่วมกบั ภาครฐั และเอกชน ในการนําหนังใหญว่ ดั ขนอนนีไ้ ปแสดงเผยแพร่ยงั ทต่ี า่ งๆ ทงั้ ในประเทศและตา่ งประเทศ มาแล้วหลายครงั้ ในปี พ.ศ. ๒๕๓๒ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี องค์อปุ ถัมภก มรดกไทย ทรงเห็นคณุ ค่าในการแสดงและศลิ ปะในตัวหนังใหญ่ ทรงมีพระราชดําริให้ทางวัดชว่ ยอนุรกั ษ์ หนังใหญ่ทัง้ ๓๑๓ ตวั และจัดทาํ หนงั ใหญ่ชุดใหมข่ ึ้นแสดงแทน โดยมมี หาวิทยาลัยศลิ ปากรรับผดิ ชอบงาน ช่างจดั ทําหนังใหญ่ท้ังหมด ได้นําหนังใหญ่ชุดใหม่ที่สรา้ งนี้ทลู เกลา้ ถวาย เม่ือวันท่ี ๒๑ มถิ นุ ายน ๒๕๓๘ ณ โรงละครแหง่ ชาติ และทรงพระราชทานให้ทางวดั ขนอนนํามาใช้ในการแสดงตอ่ ไป ปจั จบุ ันน้ี ทางวัดได้ จดั พิพธิ ภณั ฑส์ ถานแสดงนิทรรศการหนังใหญ่ เปิดให้ประชาชนและผู้สนใจเข้าร่วมชมศึกษาพร้อมท้ังการ สาธิตการแสดงหนงั ใหญ่ตลอดจนการฝึกเยาวชนใหเ้ รยี นรู้และสืบทอดศลิ ปวัฒนธรรมอันทรงคณุ คา่ น้คี รบ ทุกกระบวนการ เพ่ือสนองโครงการตามพระราชดําริในสมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี สืบต่อไป

5 รายละเอยี ดของภูมปิ ัญญาท้องถนิ่ - รปู แบบในการถ่ายทอดความรู้ มีทงั้ การศึกษาดูงาน การเข้ารับการอบรมและฝกึ ปฏบิ ัตจิ รงิ เพ่ือนาประโยชน์ทีไ่ ดร้ บั ไปปฏิบัติใชไ้ ดจ้ ริงในชวี ติ ประจาวัน รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ ูมปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบคุ คล / เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพร่ผา่ นสอื่ มวลชนและสื่ออย่างแพร่หลาย มีการดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน.........100.......ครั้ง จานวน......4000......คน มกี ารนาไปใช้ ในพ้ืนที่...............คน นอกพื้นท.ี่ .........คน อื่นๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภูมิปัญญาท้องถ่ิน การพัฒนาต่อยอดภมู ปิ ัญญาให้เปน็ นวตั กรรม คุณค่า (มูลค่า) และความภาคภูมิใจ ภูมิปญั ญาท้องถ่นิ /นวตั กรรมทีค่ ิดค้นขึน้ มาใหม่ ภมู ิปญั ญาท้องถ่ินดงั้ เดิมได้รบั การถ่ายทอดมาจาก ภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่นทีไ่ ด้พัฒนาและต่อยอด แบบเดิมคอื เปน็ แกนนาในการฟื้นฟูการแสดงหนงั ใหญ่ หนงั ใหญ่วดั ขนอนกส็ ามารถฟ้ืน คนื กลับได้ในระยะเวลาไมน่ าน ทาให้เห็นถึงจิตวญิ ญาณของกลุ่มครูหนังใหญเ่ หลา่ นท้ี ีไ่ มเ่ คยละทิ้งหนัง ใหญ่ไปไหน ตลอดจนการตอบรับจากคนในชุมชนทีพ่ ร้อมเขา้ มาเป็นสว่ นหน่ึงในการปลกุ หนงั ใหญ่ขน้ึ ใหมอ่ ีกครงั้ การพัฒนาตอ่ ยอดคือ สืบสานและร่วมกนั อนรุ ักษข์ องดี ของเกา่ ที่มีคณุ คา่ เอาไว้ให้ลูกหลาน ได้สัมผสั และศึกษา ทางวัดขนอนไดจ้ ัดให้มีการแสดงหนังใหญ่ ซึ่งเปน็ ศิลปะวัฒนะทม่ี ีชอื่ เสียงของวัด ขนอน ให้นกั ท่องเท่ียวได้ชมเพ่อื เปน็ การเผยแพร่งานศิลปะเหล่าน้ี เปิดให้ประชาชนและผู้สนใจเข้า รว่ มชมศกึ ษาพร้อมทง้ั การสาธิตการแสดงหนงั ใหญต่ ลอดจนการฝึกเยาวชนให้เรียนรู้และสืบทอด ศลิ ปวฒั นธรรมอนั ทรงคุณค่าน้คี รบทกุ กระบวนการ เพอ่ื สนองโครงการตามพระราชดารใิ นสมเด็จ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี สืบตอ่ ไป

6 ถา่ ยภาพบคุ คล และอุปกรณ์/เคร่อื งมือ/สิ่งทีป่ ระดิษฐ์ (ชิ้นงานหรือผลงาน) รปู ภาพเจ้าของภมู ิปัญญา พระครูพทิ ักษศ์ ิลปาคม (นุชิต วิชริ วุฑโฒ) ปราชญ์อนุรักษห์ นงั ใหญ่วดั ขนอนตาบลสร้อยฟ้า รูปภาพภูมปิ ัญญา พระครพู ิทกั ษศ์ ลิ ปาคม (นุชิต วชิ ิรวุฑโฒ) ใหค้ วามสาํ คัญตอ่ ความสืบเน่ืองในการดําเนินงานดา้ นการ อนรุ กั ษ์และสืบสานวฒั นธรรม จงึ วางแผนและพยายามสร้างทายาทหรอื สรา้ งระบบการบริหารจดั การ เพอ่ื ใหห้ นังใหญ่วดั ขนอนกา้ วเดินอย่างมน่ั คงและตอ่ เนือ่ ง

7 แบบบันทกึ ชุดข้อมูลคลงั ปญั ญา-ภมู ิปญั ญาท้องถ่ิน ตาบลสรอ้ ยฟา้ อาเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ชื่อภมู ิปัญญา ขนมไทยชาววงั สาขาของภูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ สาขากองทุนและธรุ กจิ ชุมชน ข้อมูลพื้นฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ /บุคคลคลังปญั ญา ช่อื นางสุพตั รา ล่องลอย วันเดอื นปีเกดิ 6 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2513 ทอ่ี ยปู่ จั จบุ ัน (ทส่ี ามารถตดิ ต่อได้) บ้านเลขที่ 70/5 หมูท่ ี่ 3 ตําบล/แขวง สรอ้ ยฟูา อาํ เภอ/เขต โพธาราม จังหวัด ราชบรุ ี รหสั ไปรณยี ์ 70120 โทรศัพท์ 092-8085163 โทรสาร 092-8085163 Line ID 092-8085163 ...... ความเป็นมาของภมู ิปัญญา ขนมไทยชาววังมอี ยคู่ ู่กับคนไทยมาชา้ นาน เพราะเป็นวฒั นธรรมอย่างหน่งึ ทบี่ ่งบอกว่า คนไทยเปน็ คนมีลักษณนสิ ยั อยา่ งไร เนอ่ื งด้วยขนมไทยแตล่ ะชนดิ ล้วนมเี สนห่ ม์ ี รสชาติ ทีแ่ ตกต่างกันออกไป แตแ่ ฝง ไปด้วยความละเมียดละไม ความวจิ ิตรบรรจง อยูใ่ นรูปลกั ษณ์ กลิ่น รสของขนมทสี่ าํ คญั ขนมไทยแสดงให้ เหน็ ว่าเป็นคนใจเย็น รกั สงบ มีฝีมือเชงิ ศลิ ปะ ขนมธรรมดาๆ ทําดว้ ยแปงู นํ้าตาล มะพรา้ ว เป็น สว่ นประกอบ สาํ คัญ สามารถดดั แปลงเป็นขนมหลายชนิด หน้าตา แตกต่างกันในสมัยโบราณคนไทยจะทํา ขนมเฉพาะวาระสาํ คญั เทา่ น้นั เปน็ ตน้ วา่ งานทาํ บุญ เทศกาลสาํ คญั หรือต้อนรับแขกสาํ คัญ เพราะขนมบาง ชนิดจําเปน็ ต้องใช้กําลงั คนอาศัยเวลาในการทําพอสมควร ขนมจดั เปน็ อาหารท่ีคสู่ าํ รับกับขา้ วไทยมาต้งั แต่ครัง้ โบราณ โดยใชค้ าํ ว่าสาํ รบั กบั ขา้ วคาว-หวาน โดยทวั่ ไปประชาชนจะทาํ ขนมเฉพาะในงานเลยี้ ง นบั ต้ังแต่การทําบญุ เลี้ยงพระ งานมงคลและงานพธิ ีการ อาหารหวานท่จี ดั เปน็ สํารับจะต้องประกอบดว้ ย ของหวานอยา่ งน้อย 5 ส่ิง ซ่งึ ต้องเลือกใหม้ รี สชาติ สีสนั ชนดิ ตลอดจนลักษณะที่กลมกลนื กนั แตล่ ะสํารับจะต้องมีผลไม้ 10 ท่ี และขนมเป็นน้าํ 1 ทเ่ี สมอ นาง สพุ ตั รา ลอ่ งลอย ซ่ึงชื่นชอบในการทาํ ขนมไทยจากรนุ่ สู่รุ่นและยังคงอนรุ กั ษ์ขนมไทยชาววงั แบบโบราณ อกี ด้วย จุดเด่นของภูมิปัญญา - เป็นแหล่งศกึ ษาดงู าน - เปน็ สถานท่ีถา่ ยทอดความรู้

8 วตั ถดุ ิบทใี่ ช้ประโยชน์ในการผลติ ภัณฑท์ ี่เกิดจากภูมิปัญญา ซึง่ พืน้ ทอ่ี นื่ ไม่มี ไดแ้ ก่ ขนมไทยแตล่ ะชนดิ ล้วนมีเสน่หม์ ี รสชาติ ที่แตกต่างกันออกไป แต่แฝงไปด้วยความละเมียดละไม ความวจิ ติ รบรรจง อยใู่ นรูปลักษณ์ กล่ิน รสของขนมทส่ี าํ คัญ ขนมไทยแสดงใหเ้ หน็ วา่ เป็นคนใจเย็น รกั สงบ มฝี มี อื เชิงศลิ ปะ ขนมธรรมดาๆ ทําดว้ ยแปงู นาํ้ ตาล มะพร้าว เปน็ ส่วนประกอบ สาํ คญั สามารถ ดัดแปลงเปน็ ขนมหลายชนดิ หน้าตา แตกตา่ งกันในสมัยโบราณคนไทยจะทําขนมเฉพาะวาระสาํ คญั เทา่ น้นั เป็นต้นวา่ งานทําบุญ เทศกาลสําคญั หรือต้อนรับแขกสาํ คัญ เพราะขนมบางชนดิ จําเป็นต้องใชก้ าํ ลงั คน อาศยั เวลาในการทําพอสมควร ขนมไทย เป็นของหวานท่ีทําและรับประทานกนั ในอาณาจกั รไทย มีเอกลกั ษณ์ดา้ นวัฒนธรรม ประจําชาติไทยคือ มีความละเอียดอ่อนประณีตในการเลอื กสรรวตั ถุดบิ วธิ กี ารทํา ท่ีพิถีพิถัน รสชาตอิ รอ่ ย หอมหวาน สีสันสวยงาม รปู ลกั ษณ์ชวนรับประทาน ตลอดจนกรรมวิธีการรับประทานทปี่ ราณตี บรรจงของ ขนมแต่ละชนดิ ซึ่งยงั แตกตา่ งกนั ไปตามลกั ษณะของขนมชนิดน้ันๆ ขนมไทยท่ีนิยมทาํ กนั ทุกๆ ภาคของประเทศไทย ในพิธกี ารต่างๆ เนอ่ื งในการทําบุญเล้ยี งพระ ก็คือ ขนมจากไข่ และมักถือเคลด็ จากช่ือและลักษณะของขนมน้ันๆ งานศิรมิ งคลตา่ งๆ เช่น งานมงคลสมรส ทาํ บญุ วันเกดิ หรือทําบญุ ขน้ึ บา้ นใหม่ ส่วนใหญก่ จ็ ะมีการเล้ยี งพระกบั แขกท่ีมาในงาน เพ่ือเปน็ ศิรมิ งคลของ งานขนมกจ็ ะมฝี อยทอง เพ่ือหวังให้อย่ดู ้วยกนั ยืดยาว มีอายุยืน ขนมชั้นกใ็ ห้ไดเ้ ลอื่ นข้ันเงินเดอื น ขนมถ้วยฟู กข็ อใหเ้ ฟ่ืองฟู ขนมทองเอกก็ขอให้ได้เป็นเอก เปน็ ต้น ของหวานไทยหรือขนมไทย กล่าวไดว้ า่ มีอยู่คู่กบั คน ไทยมาช้านาน เพราะเปน็ วฒั นธรรมอยา่ งหน่งึ ที่บ่งบอกว่า คนไทยเปน็ คนมีลกั ษณนิสยั อย่างไร เน่ืองด้วย ขนมไทยแตล่ ะชนดิ ลว้ นมีเสนห่ ์มี รสชาติ ที่แตกตา่ งกนั ออกไป แต่แฝงไปด้วยความละเมียดละไม ความ วจิ ิตรบรรจง อยู่ในรูปลักษณ์ กล่นิ รสของขนมที่สาํ คัญ ขนมไทยแสดงใหเ้ หน็ วา่ เปน็ คนใจเย็น รกั สงบ มี ฝีมือเชิงศิลปะ ขนมธรรมดาๆ ทําดว้ ยแปงู นาํ้ ตาล มะพร้าว เปน็ สว่ นประกอบ สําคัญ สามารถดดั แปลงเป็น ขนมหลายชนิด หนา้ ตา แตกตา่ งกัน ในสมยั โบราณคนไทยจะทาํ ขนมเฉพาะวาระสาํ คญั เท่านนั้ เป็นตน้ วา่ งานทาํ บุญ เทศกาลสาํ คญั หรอื ตอ้ นรบั แขกสําคญั เพราะขนมบางชนิดจาํ เปน็ ต้องใช้กําลงั คนอาศยั เวลาในการทาํ พอสมควร ส่วนใหญ่ เป็น ขนมประเพณี เป็นต้นว่า ขนมงาน เนอื่ งในงานแต่งงาน ขนมพ้ืนบา้ น เชน่ ขนมครก ขนมถ้วย ฯลฯ พวกน้มี เี ห็นทวั่ ไป ส่วนขนมในรัว้ ในวังจะมีหน้าตาจุ๋มจิ๋ม ประณตี วิจิตรบรรจงในการจัดวางรูปทรงขนม สวยงาม ขนมไทย อาจแบ่งได้เปน็ 4 หมวดดังนข้ี นมชาววัง เช่น ขนมเบื้อง วุ้นกระทิ วุ้นสังขยา วุ้นใบเตย ขนมไขเ่ หยี้ ขนมลูกชบุ ขนมหม้อตาลขนมตามฤดูกาล หรอื ขนมชาวบา้ น เชน่ ลกู ตาลเชอื่ ม ฟกั ทองเช่ือม มันเชื่อม มะขามแช่อ่ิม ถั่วเขียวต้มนํ้าตาล ข้าวตงั ขนมลืมกลืน ขา้ วเม่าบด ขนมกรวย ขนมข้ีหนู ขนม นาํ้ ดอกไม้ เปน็ ต้นขนมในศาสนา และ ประเพณี เชน่ ขนมใส่ไส้ ขนมเทยี น ขนมสามงาน ขนมโพรงแสม

ขนมเสน่หจ์ ันทร์ ขนมรงั นก ลอดชอ่ ง ข้าวเม่า ขนมถ้วยฟู ขนมปลากรมิ ไข่เต่า ขนมบวั ลอย ขนมหชู ้าง ขนม 9 คนั หลาว นางเลด็ เปน็ ต้นขนมจากตา่ งประเทศ เชน่ ขนมฝร่งั ทองม้วน ขนมสมั ปนั นี ขนมทองเอก ขนม 14 ทองโปรง่ ทองหยอด ฝอยทอง เม็ดขนนุ ทองหยบิ สงั ขยาเผอื กด้านวฒั นธรรมประจําชาติไทยคือ มีความ ละเอยี ดอ่อนประณีตในการเลือกสรรวัตถุดิบ วิธีการทาํ ท่ีพิถีพถิ นั รสชาตอิ ร่อยหอมหวาน สีสนั สวยงาม รูปลกั ษณช์ วนรับประทาน ตลอดจนกรรมวธิ ีการรบั ประทานทป่ี ราณตี บรรจงของขนมแตล่ ะชนิด ซง่ึ ยงั แตกตา่ งกนั ไปตามลักษณะของขนมชนดิ นั้นๆ ขนมไทยทน่ี ยิ มทาํ กันทกุ ๆ ภาคของประเทศไทย ในพิธกี ารต่างๆ เน่อื งในการทําบุญเล้ียงพระ ก็คือ ขนมจากไข่ และมักถือเคล็ดจากชอื่ และลกั ษณะของขนมนั้นๆ งานศริ ิมงคลตา่ งๆ เชน่ งานมงคลสมรส ทาํ บุญวันเกดิ หรอื ทําบุญขึ้นบ้านใหม่ สว่ นใหญก่ จ็ ะมีการเลี้ยงพระกับแขกที่มาในงาน เพอื่ เป็นศิริมงคล ของงานขนมกจ็ ะมฝี อยทอง เพอ่ื หวังให้อยดู่ ้วยกนั ยืดยาว มอี ายยุ นื ขนมชัน้ ก็ให้ได้เลื่อนข้นั เงินเดอื น ขนม ถว้ ยฟกู ็ขอใหเ้ ฟื่องฟู ขนมทองเอกกข็ อให้ได้เปน็ เอก เป็นต้นของหวานไทยหรอื ขนมไทย นางสุพัตรา ล่องลอย กล่าวไดว้ า่ ขนมไทยชาววังมอี ย่คู กู่ บั คนไทยมาช้านาน เพราะเปน็ วฒั นธรรมอย่างหนงึ่ ทบ่ี ง่ บอกว่า คนไทยเปน็ คนมีลกั ษณนสิ ยั อยา่ งไร เนอ่ื งดว้ ยขนมไทยแตล่ ะชนดิ ลว้ นมเี สน่ห์มี รสชาติ ทแ่ี ตกต่างกนั ออกไป แตแ่ ฝงไปดว้ ยความละเมยี ดละไม ความวจิ ิตรบรรจง อยู่ในรปู ลกั ษณ์ กลน่ิ รสของขนมท่สี าํ คัญ ขนมไทยแสดงให้เหน็ ว่าเปน็ คนใจเยน็ รักสงบ มีฝีมอื เชงิ ศิลปะ ขนมธรรมดาๆ ทําดว้ ยแปูง นาํ้ ตาล มะพรา้ ว เปน็ สว่ นประกอบ สําคัญ สามารถดัดแปลงเปน็ ขนมหลายชนิด หนา้ ตา แตกต่างกนั ในสมัยโบราณคนไทยจะ ทาํ ขนมเฉพาะวาระสาํ คัญเท่าน้ัน เป็นต้นวา่ งานทาํ บุญ เทศกาลสาํ คญั หรอื ต้อนรบั แขกสําคญั เพราะขนม บางชนดิ จาํ เป็นตอ้ งใชก้ าํ ลงั คนอาศัยเวลาในการทาํ พอสมควร รายละเอียดของภูมปิ ัญญาท้องถิ่น - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ มีทง้ั การศกึ ษาดงู าน การเข้ารบั การอบรมและฝกึ ปฏบิ ัติจริง เพอ่ื นาประโยชน์ที่ได้รับไปปฏิบตั ใิ ช้ได้จรงิ ในชวี ติ ประจาวัน รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพรภ่ ูมปิ ญั ญาท้องถิ่น ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล / เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน มีการเผยแพรผ่ ่านสอื่ มวลชนและส่ืออย่างแพร่หลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จานวน................คร้ัง จานวน............คน มกี ารนาไปใช้ ในพ้ืนท่.ี ..............คน นอกพ้ืนท.่ี .........คน อืน่ ๆ (ระบุ)

10 ลกั ษณะของภูมปิ ญั ญาท้องถ่นิ การพัฒนาตอ่ ยอดภมู ิปัญญาใหเ้ ปน็ นวตั กรรม คณุ ค่า (มลู ค่า) และความภาคภูมิใจ ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิน่ /นวตั กรรมทค่ี ิดคน้ ขนึ้ มาใหม่ ภูมิปญั ญาท้องถ่ินดัง้ เดิมไดร้ บั การถ่ายทอดมาจาก ภมู ิปญั ญาท้องถิน่ ทไี่ ดพ้ ัฒนาและต่อยอด แบบเดิมคอื ขนมไทย ขนมธรรมดาๆ ทาด้วยแปง้ นา้ ตาล มะพร้าว เปน็ ส่วนประกอบ สาคญั สามารถดดั แปลงเป็นขนมหลายชนิด หนา้ ตา แตกตา่ งกันในสมัยโบราณคนไทยจะทาขนมเฉพาะ วาระสาคญั เท่านน้ั เปน็ ตน้ ว่างานทาบญุ เทศกาลสาคญั หรือต้อนรับแขกสาคัญ เพราะขนมบางชนิด จาเป็นตอ้ งใชก้ าลังคนอาศยั เวลาในการทาพอสมควร การพัฒนาต่อยอดคือ ขนมไทยแต่ละชนดิ ล้วนมเี สนห่ ์มี รสชาติ ที่แตกต่างกันออกไป แต่ แฝงไปด้วยความละเมยี ดละไม ความวิจิตรบรรจง อยู่ในรูปลกั ษณ์ กล่ิน รสของขนมท่ีสาคัญ ขนมไทย แสดงใหเ้ ห็นว่าเปน็ คนใจเย็น รักสงบ มีฝีมือเชิงศิลปะ

11 ถา่ ยภาพบคุ คล และอุปกรณ/์ เคร่ืองมือ/สง่ิ ท่ปี ระดิษฐ์ (ชิ้นงานหรือผลงาน) นางสพุ ตั รา ล่องลอย ปราช์ญชาวบ้านขนมไทยชาววังตาบลสรอ้ ยฟา้ รปู ภาพภมู ิปญั ญา นางสุพัตรา ล่องลอย ผู้เช่ียวชาญเรอ่ื งการทําขนมไทยชาววัง

12 แบบบันทึกชุดข้อมลู คลงั ปัญญา-ภูมปิ ญั ญาท้องถ่นิ ตาบลสร้อยฟ้า อาเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ชือ่ ภมู ิปัญญา แพทย์แผนโบราณ สาขาของภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น สาขาการแพทยแ์ ผนไทย ขอ้ มูลพ้ืนฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภมู ิปญั ญาท้องถ่นิ /บุคคลคลังปัญญา ชื่อนายดว้ ง โชคราช วนั เดือนปเี กดิ 11 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2493 ที่อยู่ปัจจุบนั (ทส่ี ามารถติดต่อได)้ บ้านเลขท่ี 85 หมูท่ ่ี 2 ตาบล/แขวง สร้อยฟา้ อาเภอ/เขต โพธาราม จังหวัด ราชบุรี รหสั ไปรณยี ์ 70120 โทรศพั ท์ 087-0766118 โทรสาร 087-0766118 Line ID 087-0766118 .... ความเป็นมาของภมู ิปัญญา การแพทย์แผนโบราณ เปน็ ความรู้ท่ีสืบทอดตอ่ ๆ กนั มาจากภมู ปิ ญั ญาของบรรพบุรษุ จากในอดีต ทไ่ี ม่มีเทคโนโลยีทันสมัยเข้ามาใหก้ ารชว่ ยเหลือ ชาวบา้ นทเี่ จบ็ ปวุ ยจึงต้องหันไปพึ่งพาหมอท่ีอยตู่ ามชุมชน หม่บู า้ นในละแวกใกล้เคยี ง ซงึ่ หมอเหล่านก้ี ็มีการนาํ เอาความรูม้ าจากตําราบนั ทึกประสบการณ์ และการ บอกเลา่ จากหมอรุน่ เก่า กลายเปน็ ทพ่ี ่งึ พงิ สาํ หรบั ชาวบ้านมาช้านาน นายดว้ ง โชคราช กลา่ วอีกว่า ในยุคนี้จะเห็นได้ว่า การแพทย์ทางเลือกกลายเปน็ หน่งึ ในสว่ นสาํ คญั ของสังคมที่กําลงั ได้รบั ความนิยมไม่แพ้ไปกวา่ การแพทยต์ ะวันตก เน่อื งจากผลขา้ งเคียงของยาที่มีผลต่อ รา่ งกายของยาเคมี ทําให้คนไทยเร่ิมหันมาสนใจการรักษาตามแบบฉบบั พนื้ บา้ นเดิม แตย่ ังคงเอาไวซ้ ง่ึ ความ ทนั สมยั ทมี่ ีการประยุกต์เอาเทคโนโลยีบางส่วนเข้ามาใช้รว่ มด้วย เป็นการผสมผสานระหวา่ งแพทย์ทางเลือก และแพทยป์ จั จบุ นั ท่ีลงตวั กันมากขนึ้ อีกทงั้ ยังแสดงให้เห็นถึงความเชอ่ื มน่ั ในการแพทย์แผนโบราณท่ียังคง เป็นสว่ นหนึง่ ของวิถีชีวติ ท่ตี กทอดจากบรรพบรุ ุษอนั ยาวนานมาจนถงึ ปจั จบุ ัน จดุ เด่นของภมู ิปัญญา - เป็นแหล่งศกึ ษาดงู าน - เปน็ สถานทถี่ า่ ยทอดความรู้

13 12 วัตถุดิบท่ีใช้ประโยชนใ์ นการผลิตภณั ฑท์ เ่ี กิดจากภมู ิปัญญา ซ่งึ พน้ื ท่ีอน่ื ไม่มี ไดแ้ ก่ แพทย์แผนโบราณ เปน็ เสมือนกับบคุ คลคนหน่ึงทีม่ ีองค์ความรู้ ปรชั ญาและวธิ ีการปฏิบตั ิ เพ่ือ การดูแลสขุ ภาพและการบาํ บัดรกั ษาโรคความเจ็บปุวยของประชาชนไทยแบบดง้ั เดมิ สอดคล้องกับ ขนบธรรมเนยี มวฒั นธรรมไทยและวิถีชวี ิตแบบไทยทม่ี ปี ระยกุ ต์ความรจู้ ากการร่าเรยี นมีวธิ ีการปฏบิ ตั ขิ อง แพทยแ์ ผนไทยมาประกอบกับการรักษาและถ่ายทอดประสบการณ์อย่างเป็นระบบโดยการบอกเลา่ การ สังเกต การบันทึก แพทย์แผนโบราณ เป็นบุคคลทด่ี ูแลสุขภาพโดยเน้นหลกั องค์รวม กค็ ือ กาย จติ สังคมและจติ วิญญาณ มอี งคค์ วามรู้และคลอบคลมุ การบําบดั รกั ษาโรคอย่างครบถ้วน โดยรูส้ าเหตุ การเกดิ อาการโรค ยารกั ษาโรค สรรพคุณ วิธปี รงุ ยาและการรักษาใหเ้ หมาะสมกับโรคและผู้ปวุ ย นายดว้ ง โชคราช กล่าวอีกว่าการดูแลสภุ าพตามหลักของแพทยแ์ ผนโบราณเป็นวถิ กี ารรักษาแบบ ธรรมชาตบิ าบัด บนพ้ืนฐานความเชอื่ วัฒนธรรมไทยรวมทัง้ พัฒนาการพ่ึงพาตนเองด้วยการใชส้ มนุ ไพรใน ท้องถนิ่ มาปรงุ เป็นยา ทั้งน้ีแพทย์แผนโบราณมักจะบําบดั โรคทใ่ี ชศ้ าสตรห์ ลายๆศาสตรม์ าประยกุ ต์ดัดแปลง กับการรกั ษา เชน่ การใช้ธรรมชาตบิ าํ บดั จิตบําบดั เพอื่ ใหเ้ กิดผลการรักษาทัง้ ทางกาย ทางจิตใจเกดิ ประโยชน์สูงสดุ ตอ่ ผ้ปู ุวย ดงั นน้ั การดูแลสขุ ภาพและการบําบดั รักษาโรคทัง้ ทางกายและทางใจต้องควบคู่ไป พร้อมกนั ถือเปน็ หัวใจหลักของ แพทยแ์ ผนโบราณ รายละเอยี ดของภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน - รปู แบบในการถา่ ยทอดความรู้ มีท้งั การศกึ ษาดงู าน การเข้ารับการอบรมและฝกึ ปฏิบัติจริง เพื่อนาประโยชนท์ ่ีได้รบั ไปปฏบิ ัตใิ ช้ไดจ้ ริงในชีวติ ประจาวัน รูปแบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภูมปิ ัญญาทอ้ งถิน่ ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ ใชเ้ ฉพาะบคุ คล / เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มีการเผยแพร่ผา่ นสอ่ื มวลชนและส่ืออยา่ งแพร่หลาย มกี ารดูงานจากบุคคลภายนอก จานวน........-........ครั้ง จานวน......-......คน มกี ารนาไปใช้ ในพน้ื ที.่ ......-........คน นอกพื้นท่.ี ...-......คน อน่ื ๆ (ระบุ)

14 ลกั ษณะของภูมิปัญญาท้องถ่นิ การพัฒนาตอ่ ยอดภูมปิ ัญญาให้เปน็ นวัตกรรม คณุ ค่า (มูลค่า) และความภาคภูมิใจ ภมู ิปญั ญาท้องถ่นิ /นวตั กรรมที่คดิ คน้ ข้นึ มาใหม่ ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิน่ ดั้งเดิมไดร้ ับการถ่ายทอดมาจาก ภมู ิปัญญาท้องถน่ิ ทไี่ ดพ้ ฒั นาและต่อยอด แบบเดมิ คอื หากลองมองย้อนกลบั ไปอดีตเมือ่ หลายสบิ หลายร้อยปีก่อน คนในอดีตตา่ งมี ชวี ติ ที่พึ่งพากันเองตามธรรมชาติท้งั การดารงชีวติ การดูแลสุขภาพตนเองให้แขง็ แรง มักไม่เป็นโรคภัย กนั มาก แตห่ ากมีใครเจบ็ ไข้ข้นึ มีผ้เู ฒา่ หรือหมอพื้นบา้ นชว่ ยรักษาใหห้ ายจากโรค โดยการใช้ธรรมชาติ น่ันกห็ มายถงึ สมนุ ไพรบวกผสมกับความเชื่อ วัฒนธรรมของแต่ละสังคมเปน็ ตวั ช่วยในการรกั ษาโรคดว้ ย การพัฒนาต่อยอดคือ การดูแลสุขภาพและการบาบัดรักษาโรคทัง้ ทางกายและทางใจต้อง ควบคู่ไปพร้อมกนั ถอื เปน็ หัวใจหลกั ของ แพทย์แผนโบราณ

15 ถ่ายภาพบคุ คล และอุปกรณ์/เครอ่ื งมือ/ส่งิ ที่ประดิษฐ์ (ช้นิ งานหรอื ผลงาน) นายดว้ ง โชคราช ปราชญ์ ชาวบา้ นแพทยแ์ ผนโบราณตาบลสร้อยฟ้า รูปภาพภมู ปิ ัญญา นายด้วง โชคราช ปราชญ์ ชาวบ้านแพทย์แผนโบราณตาบลสรอ้ ยฟา้ … แพทย์แผนโบราณมกั จะบาํ บัดโรคทใี่ ชศ้ าสตรห์ ลายๆศาสตรม์ าประยุกตด์ ัดแปลงกบั การรักษา การทําการเกษตรตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พ

คณะผูจ้ ดั ทา ทป่ี รกึ ษา ผูอ้ ํานวยการ กศน.อําเภอโพธาราม นางสนุ ันทา โนรีสวุ รรณ ครู อาสาสมคั ร ฯ นางโสภญิ า ศรที อง รา่ ง/เรียบเรียงและจัดทา ครู กศน.ตาํ บลสร้อยฟูา นายชัยฤกษ์ สมจิต