ก.พ.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.ดอนทราย อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

1 แบบบนั ทึกข้อมูลคลังปัญญา-ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ิน ตำบลดอนทราย อำเภอโพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี ชอื่ ภมู ปิ ัญญา การทำนำ้ นมข้าวโพด ข้อมูลพืน้ ฐาน รายบุคคล เจา้ ของภมู ิปญั ญาทอ้ งถิน่ /บุคคลคลังปญั ญา ชอ่ื นางสุรรี ตั น์ นามสกลุ คุณธรณ์ วนั /เดือน/เกดิ ๑๗ เดือน มนี าคม ปี เกิด พ.ศ.๒๕๐๐ ทอี่ ย่ปู จั จุบนั (ที่สามารถติดต่อได้) บา้ นเลขท่ี ๓๓ หมู่ที่ ๒ตำบล/แขวง ดอนทราย อำเภอ/เขต โพธาราม จังหวัด ราชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ ๗๐๑๒๐ ความเปน็ มาของภมู ิปัญญา นางสุรรี ตั น์ คณุ ธรณ์ อายุ ๖๓ ปี กล่าววา่ ข้าวโพดมสี ว่ นช่วยในการบำรงุ่ สายตา เพราะมเี บต้าแคโร ทนี ที่ช่วยในเรือ่ งของการบำรุงสายตา อีกทงั้ ยงั ป้องกันโรคหวั ใจและความเสีย่ งในการเกิดโรคมะเร็งลำใสใหญ่ จึงเปน็ ผลิตภณั ฑ์ที่โดนใจผู้บริโภคในกลุ่มลูกค้าทรี่ กั สขุ ภาพ และกลุม่ ลูกคา้ ท่วั ไปเพราะน้ำนมข้าวโพดมีความ หอมอร่อย รสชาตดิ ี จุดเดน่ ของภมู ิปัญญาท้องถิ่น - เปน็ สถานทถ่ี ่ายทอดความรู้ วัตถดุ ิบท่ใี ชป้ ระโยชน์ในผลติ ภณั ฑท์ ีเ่ กิดจากภมู ิปัญญา ซง่ึ พืน้ ทอ่ี ่นื ไมม่ ี การทำนำ้ นมจากข้าวโพดเป็นสินค้าชมุ ชนที่ผลิตโดยภูมิปญั ญาท้องถิ่นโดยใชแ้ รงงานคนใน ท้องถ่นิ และชมุ ชนถา่ ยทอดจากรนุ่ สู่รุ่นอยา่ งต่อเน่ือง รายละเอยี ดของภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่น - รปู แบบในการถา่ ยทอดความรู้ เปน็ การถา่ ยทอดจากร่นุ สู่รุ่นซง่ึ จะเปลี่ยนแปลงไปตามยคุ สมัย - รปู แบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ญั ญาท้องถิ่น - ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน - มีการเผยแพรผ่ า่ นสื่อมวลชนและสื่ออื่นอยา่ งแพร่หลาย - มกี ารดงู านจากบุคคลภายนอก จำนวน .......ครง้ั จำนวน............คน - มีการนำไปใช้ - อ่ืนๆ (ระบ)ุ - ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภมู ใิ จ - ภูมิปญั ญาท้องถ่ิน/นวัตกรรมทีค่ ิดคน้ ข้ึนมาใหม่ - ภูมิปัญญาทอ้ งถิน่ ดั้งเดมิ ได้รับการถา่ ยทอดมาจาก - / ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิน่ ทไ่ี ด้พฒั นาและต่อยอด

2 - แบบเดมิ คือ รุ่นพ่อแม่ทำการปลูกข้าวโพดแบบใชส้ ารเคมีในทกุ ขนั้ ตอน ทำใหป้ ระสบปัญหา ด้านสุขภาพ - การต่อยอดคือ นำองค์ความรู้ด้านการเกษตรแบบผสมผสานปรับใช้ จนทำให้มีความชำนาญ ต่อมาก็ได้เริ่มถ่ายทอดองค์ความรู้ท่ีมีให้กับคนในชุมชนไม่วา่ จะเป็นด้านการทำ การนำวัตถุดบิ จากธรรมชาติมาใช้ และนำวัตถดุ ิบจากในชุมชนมาผสมทำใหต้ ้นทุนการผลติ ทำให้มีรายได้เขา้ สู่ชุมชน ที่เป็นจุดเด่น การทำเกษตรครบวงจร การทำน้ำนมจากน้ำข้าวโพด น้อมนำปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ ความรู้ความเข้าใจโดยแท้จริง การบริหารจัดการตลาดการทำน้ำนม ปลอดสาร และยังเป็นนักส่งเสริมการเกษตรโดยถ่ายทอดวิธีการทำเกษตรแบบธรรมชาติ ปลอดภัยทั้งผผู้ ลติ และผู้บริโภค - ภาพถา่ ยภูมปิ ญั ญา นางสรุ รี ตั น์ คณุ ธรณ์ รปู ภาพเจ้าของภูมิปัญญา ผลติ ภัณฑ์ น้ำนมข้าวโพด

3 แบบบนั ทึกข้อมูลคลังปัญญา-ภูมปิ ัญญาท้องถ่นิ ตำบล ดอนทราย อำเภอ โพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ชื่อภมู ปิ ัญญา การนวดกดจดุ เลกิ บหุ ร่ี ข้อมูลพ้ืนฐาน รายบุคคล เจ้าของภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น/บุคคลคลงั ปญั ญา ชอื่ นางสุภา นามสกุล กระนีจิตต์ วันเดือนปเี กดิ - ทอ่ี ยู่ปัจจบุ ัน (ท่ีสามารถติดต่อได้) บา้ นเลขที่. หมู่ที่ ๑ ตำบล/แขวง ดอนทราย อำเภอ/เขตโพธาราม จังหวดั ราชบุรี รหสั ไปรษณยี ์๗๐๑๒๐ ความเปน็ มาของภมู ิปญั ญา จากการสังเกตอาการไอของคนไข้ ท่ีเมื่อซักประวตั ิแลว้ สว่ นใหญ่สาเหตมุ าจากการสูบบหุ รี่ ทำให้ \"ผอ.สมศรี โพธ์ปิ ระสทิ ธ์ิ\" แหง่ โรงพยาบาลส่งเสริมสขุ ภาพตำบลดอนทราย อำเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ม่งุ มน่ั ท่จี ะชว่ ยใหค้ นให้เลกิ บุหรี่ จึงไดเ้ ข้ารว่ มเปน็ พืน้ ทีน่ ำร่องนวตั กรรมการ “นวดกดจดุ สะท้อนเทา้ เลกิ บหุ ร่ี” โดยมหาวทิ ยาลัยมหดิ ลรว่ มกบั สสส. มผี ู้สบู บุหรีเ่ ข้าร่วมโครงการ 120 คน จากน้ันจึงเปดิ ใหบ้ รกิ าร เรอื่ ยมาจนถึงวันนีเ้ ปน็ เวลาร่วม 4 ปี โดยมี \"อสม.สุภา กระนจี ิตต์\" หรอื “แสงจันทร”์ ท่ีใช้การนวดกดจดุ แบบนกี้ บั สามีและลกู จนสามารถเลิกบุหรี่ได้ จงึ ขอปาวรนาตัวเปน็ ผใู้ ห้บรกิ ารหลกั รว่ มกบั เจา้ หนา้ ทแ่ี พทย์ แผนไทยอีก 1 คน จดุ เด่นของภูมิปัญญา - เป็นสถานที่ถ่ายทอดความรู้ - เปน็ แหล่งศกึ ษาดูงาน - เป็นการสรา้ งรายไดใ้ ห้กบั ครอบครัวได้เป็นอยา่ งดี วตั ถุดิบท่ใี ชป้ ระโยชน์ในผลติ ภณั ฑ์ทเ่ี กิดจากภมู ปิ ัญญา ซึ่งพืน้ ท่อี ่นื ไมม่ ี \"อสม.สุภา กระนีจติ ต์\" หรอื “แสงจนั ทร”์ ท่ีใช้การนวดกดจุดแบบน้กี ับสามีและลกู จนสามารถเลิกบหุ รี่ได้ รายละเอยี ดของภูมปิ ญั ญาท้องถิ่น - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ ด้านการศึกษาดูงาน ด้านการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพน้ื ทจ่ี ริงประโยชนท์ ี่ไดจ้ ากภมู ปิ ัญญาคอื สามารถนำไปปฏบิ ัติจรงิ ได้ รปู แบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่ิน ยังไม่เคยมกี ารเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบคุ คล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มีการเผยแพรผ่ ่านสื่อมวลชนและส่ืออื่นอยา่ งแพรห่ ลาย มีการดงู านจากบคุ คลภายนอก จำนวน .......ครงั้ จำนวน............คน มกี ารนำไปใช้ อ่นื ๆ (ระบ)ุ

4 ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภมู ใิ จ ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ /นวัตกรรมที่คดิ คน้ ขนึ้ มาใหม่ ภูมิปญั ญาท้องถิ่นดัง้ เดิมได้รับการถา่ ยทอดมาจาก / ภมู ิปัญญาท้องถน่ิ ทไ่ี ด้พฒั นาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คือ \"อสม.สภุ า กระนจี ติ ต์\" หรอื “แสงจันทร”์ ที่ใชก้ ารนวดกดจดุ เพอ่ื ผ่อนคลายไม่ได้เป็น การนอดเพื่อกดจุดในการเลกิ บุหรี่ การต่อยอดคือ นำองค์ความรู้ดา้ นการนวดกดจุดแบบผสมผสานมาปรับใช้ จนทำให้มคี วามชำนาญ ตอ่ มาก็ได้เริ่มถา่ ยทอดองค์ความรู้ทมี่ ีให้กับคนในชมุ ชนหลกั การนวด นอกจากเทคนิคการนวด คือ \"หวั ใจ\" ของ ผ้ปู ่วยและผใู้ ห้บริการ ประสานกนั ใช้เวลา 10 วนั ท่ี ผอ.สมศรีบอกวา่ เป็น \"10 วันทอง\" นวดต่อเนื่อง จน สามารถเลกิ บหุ รี่ได้สำเร็จ มีการโทฯ ตดิ ตาม สอบถามหลงั จากเลิกแลว้ อย่างต่อเนื่อง ทำให้การเลกิ บุหรดี่ ว้ ยวิธีน้ี ไดผ้ ลอย่างยัง่ ยืน เป็นท่ีรูจ้ ักอยา่ งแพร่หลาย ขยายไปถึงตา่ งประเทศ จนมชี าวตา่ งชาติมาใชบ้ ริการจนเลิกบุหรไ่ี ด้ สำเร็จแลว้ หลายราย ติดตามเรอ่ื งราว 4 ปี กับความสำเร็จการนวดกดจดุ สะทอ้ นเท้าเลิกบุหร่ขี อง รพสต.ดอน ทรายได้ ใน จลุ สารเพื่อน อสม.ในเรว็ วนั นี้. รูปภาพภูมปิ ัญญา นางสาวจรสั ศรี พรประดิษฐ์พงศ์ ผู้กดจุดการเลิกบหุ รี่ นางสาวจรัสศรี พรประดษิ ฐ์พงศ์

5 ผู้กดจดุ การเลกิ บหุ ร่ี นางสาวจรสั ศรี พรประดิษฐ์พงศ์ ผู้กดจดุ การเลิกบุหรี่ ภาพการกดจุดผู้มาบรกิ ารเลิกบหุ ร่ี

6 แบบบันทึกข้อมูลคลังปัญญา-ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ ตำบล ดอนทราย อำเภอ โพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ชอ่ื ภูมิปัญญา การเลื้ยงปลาสวยงาม ข้อมูลพ้นื ฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภมู ิปัญญาท้องถนิ่ /บุคคลคลงั ปัญญา ช่ือ นายธเนศ นามสกลุ ศิลานลิ วนั เดือนปเี กิด - ท่ีอยู่ปจั จุบัน (ท่สี ามารถติดต่อได้) บ้านเลขท.ี่ หมทู่ ี่ ๔ ตำบล/แขวง ดอนทราย อำเภอ/เขตโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี รหัสไปรษณยี ์ ๗๐๑๒๐ ความเป็นมาของภมู ิปัญญา ในปีพ.ศ. 2549 รัฐบาลในยุคน้นั ไดม้ ีนโยบายสง่ เสริมใหแ้ ต่ละตำบลมผี ลิตภัณฑ์เดน่ ประจำตำบล ซ่งึ มีชอื่ ย่อวา่ OTOP โดยภายใตก้ ารประสานงานของพัฒนาชมุ ชนประจำแตล่ ะตำบล และเกษตรตำบลได้เข้า มาสง่ เสริมใหเ้ กดิ การรวมกลุ่มของคนในชมุ ชน เพอื่ ทีจ่ ะพัฒนาสินคา้ เดน่ ในชุมชนของตนเอง นายธเนศ นามสกลุ ศลิ านลิ ไดเ้ ลง็ เห็นช่องทางในการประกอบอาชีพ การเล้ืยงปลาสวยงาม จึงได้รวมกลมุ่ กันในหมู่ เครอื ญาติและเพ่ือนบ้านใกล้เคยี ง โดยตนเองเป็นหวั หนา้ กลมุ่ ไปอบรมการเล้ืยงปลาสวยงามเกษตรตำบล และกศน.ตำบล เร่ิมแรกกรมการพฒั นาชุมชนให้งบประมาณมาส่งเสรมิ การ จากการได้ไปดูงานนำมาเลีย้ ง บ้าง ในช่วงแรกขายดปี ระมาณ 2 ปหี ลังจากน้นั มากลบั ขายไมด่ ี เลยยกเลกิ ไป แตเ่ หน็ วา่ ยงั มีบ่อเก่าท่ีใชเ้ ล้ียง กบอยจู่ งึ ไดไ้ ปปรึกษาทางประมงอำเภอไดร้ บั คำแนะนำวา่ ใหเ้ ลี้ยงปลาสวยงามทางกลุ่มจึงไดไ้ ปซอ้ื จากสวน จตจุ ักรมาลองเลย้ี งดผู ลเป็นที่นยิ มของตลาด จงึ มีการขยายเพิ่มอีกหลายสายจากเดมิ 8 ราย เพิ่มเปน็ 48 ราย จนปัจจบุ นั ปลาท่ีเล้ยี งมีพนั ธุ์ ฮอลนั ดา ปักกิง่ ลวิ กนิ้ รักเร้ สิงห์ ปลากัดไทยจีน ฯลฯ จดุ เดน่ ของภูมปิ ัญญา - เป็นสถานท่ถี า่ ยทอดความรู้ - เป็นแหล่งศกึ ษาดงู าน - เปน็ การสร้างรายได้ให้กับครอบครัวได้เปน็ อย่างดี วตั ถุดิบท่ีใช้ประโยชน์ในผลติ ภัณฑท์ เี่ กิดจากภมู ิปัญญา ซ่ึงพื้นทอ่ี นื่ ไม่มี การเล้ืยงปลาสวยงาม มกี ารขยายเพม่ิ อกี หลายสายจากเดิม 8 ราย เพมิ่ เปน็ 48 ราย จนปัจจบุ ัน ปลาทีเ่ ลี้ยงมีพันธ์ุ ฮอลันดา ปักกงิ่ ลวิ ก้ิน รักเร้ สงิ ห์ ปลากัดไทยจนี ฯลฯ รายละเอียดของภมู ิปัญญาท้องถิน่ - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ ด้านการศึกษาดูงาน ด้านการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพ้ืนท่จี รงิ ประโยชน์ทไี่ ด้จากภมู ิปญั ญาคอื สามารถนำไปปฏบิ ัตจิ รงิ ได้

7 รูปแบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ มู ปิ ัญญาทอ้ งถนิ่ ยังไม่เคยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบคุ คล / เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชมุ ชน มกี ารเผยแพรผ่ ่านสอ่ื มวลชนและสื่ออื่นอย่างแพร่หลาย มีการดงู านจากบุคคลภายนอก จำนวน .......ครั้ง จำนวน............คน มกี ารนำไปใช้ อ่ืนๆ (ระบุ) ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมใิ จ ภูมิปัญญาท้องถิน่ /นวัตกรรมทค่ี ดิ ค้นขึน้ มาใหม่ ภมู ปิ ญั ญาท้องถ่ินดั้งเดมิ ได้รับการถา่ ยทอดมาจาก / ภมู ิปัญญาท้องถิ่นทไี่ ด้พัฒนาและตอ่ ยอด แบบเดมิ คอื ความชำนาญในการเลยื้ งปลาสวยงามสายพันธแ์ บบธรรมดา แต่รายได้ในการขายไม่ เพียงพอ เพราะไมเ่ ป็นท่ตี ้องการของทางตลาด การตอ่ ยอดคือ รวมกลุ่มจากผ้มู ีความสนใจในระยะเร่มิ แรกโดยทางราชการให้งบสนบั สนนุ ในการ ดำเนินงานจนไดร้ ับผลสำเรจ็ จึงไดข้ ยายไปยังสมาชิกในหมู่บ้านและหมูบ่ ้านใกลเ้ คียงเพิ่มขึ้น สว่ นใหญ่เปน็ คน ในหมบู่ ้านใกล้ๆ กนั ในตำบลเดยี วกัน โดยสมาชิกแตล่ ะลายจะเลย้ี งในบ้านของตนเอง แตจ่ ะมีการติดต่อส่อื การกันเป็นประจำเมื่อมลี กู ค้ามาซ้ือกจ็ ะพาไปบ้านสมาชิกที่มีปลาทล่ี ูกค้าตอ้ งการ

8 รปู ภาพภูมปิ ญั ญา ภาพถา่ ยบุคคล และอุปกรณ/์ เครอื่ งมอื /สิ่งที่ประดิษฐ์ (ช้ินงานหรอื ผลงาน) นายธเนศ ศิลานลิ เปน็ วทิ ยากรสอนSmart farmerI” ทีท่ ำการผู้ใหญบ่ า้ น หมทู่ ี่๔ ต.ดอนทราย อ.โพธาราม จ.ราชบุรี นายธเนศ ศิลานลิ เป็นวิทยากรสอนSmart farmerI” ที่ทำการผู้ใหญ่บา้ น หมูท่ ี่๔ ต.ดอนทราย อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

9 ทำเนยี บภมู ปิ ญั ญาท้องถิน่ ประจำเดือนกมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๖๓ กศน.ตำบลดอนทราย ศูนยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัยอำเภอโพธาราม สำนักงานส่งเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จงั หวัดราชบรุ ี สำนกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย สำนักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

10 คำนำ ปราชญ์ชาวบ้าน หรือนักคิดท้องถิ่น หรือครูภูมิปัญญาไทยแล้วแต่จะเรียกกัน จะมีมากมายใน หลายด้านแล้วแต่งานที่ท่านปฏิบัติจนบังเกิดผล ไม่ว่าจะเรียกอะไรก็ตามคุณสมบัติของผู้ที่เป็นปราชญ์ ชาวบา้ น คอื ๑. คนเหลา่ นีม้ ธี รรมะอยู่ในใจทุกทา่ น เปน็ ธรรมะของความรกั ความเมตตา ความอยากชว่ ยคน เป็นธรรมะโดยการปฏบิ ัติ ๒. คนเหล่านค้ี ดิ ทำสรุปบทเรียน แล้วนำมาเป็นความรใู้ หค้ นเหน็ ได้อย่างชดั เจน มที งั้ วิชาการ และภาคปฏิบัติให้เห็น ๓. คนเหลา่ นี้มีความรัก ความเปน็ ปราชญ์ไม่ได้อยทู่ ่ีความฉลาดของปญั ญาที่เกิดจากการกระทำ แต่เกดิ จากความรักที่มธี รรมะเปน็ แรงบันดาลใจให้แบ่งปนั แกผ่ ู้อน่ื ลูกหลาน มปี ่า มชี มุ ชน มเี มอื ง ดังนั้น สรุปได้ว่าปราชญ์ชาวบ้านนั้นเป็นผู้ที่มีวิถีชีวิตที่ผูกพันกับธรรมชาติ มีความคิดเข้าระบบ ชอบคน้ หาความจริง ชา่ งสงั เกตและนำส่ิงที่พบเหน็ มาเรียนรโู้ ดยการปฏิบตั ิจริง สามารถสรุปเป็นบทเรียนได้ ดังเชน่ ปราชญช์ าวบา้ น ดา้ นการเกษตร ซ่งึ มอี ยทู่ ่ัวไปในทุกภาคของประเทศ ทั้งนี้ กศน.ตำบลดอนทราย ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอ โพธาราม ไดเ้ ลง็ เหน็ ถึงความสำคัญของผทู้ ่ีทำคุณประโยชน์ เสยี สละ และปฏบิ ตั ิตนเปน็ แบบอย่างที่ดีต่อคน ในชมุ ชนตำบลดอนทราย จงึ ได้จัดทำทำเนียบภูมิปัญญาท้องถ่ิน ขึน้ เพ่อื ยกย่อง และเผยแพรใ่ ห้ชนรุ่นหลังได้ ถือเป็นแบบอย่างทด่ี ใี นการดำรงชีวติ ต่อไป กศน.ตำบลดอนทราย มกราคม ๒๕๖๓

สารบญั 11 คำนำ 1 สารบัญ 3 หน้า 6 กศน.ตำบลดอนทราย - วิสาหกจิ ชมุ ชนการทำน้ำนมขา้ วโพด นางสรุ ีรตั ร์ คณุ ธรณ์ - การนวดกดจุดเลิกบหุ ร่ี: นางกมลวรรณ จันทรแ์ ดง - การเล้ยื งปลาสวยงาม : นายธเนศ ศิลานิล

12 คณะผจู้ ัดทำ ผู้อำนวยการ กศน.อำเภอโพธาราม ครู อาสาสมคั ร ฯ ทป่ี รกึ ษา นางสุนันทา โนรีสุวรรณ ครู กศน.ตำบลดอนทราย นางโสภิญา ศรที อง ร่าง/เรยี บเรียงและจัดทำ นางพฒั นา ศุภสกุลอาภาพบิ ูล