พ.ย.62 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.เตาปูน อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

ก ทำเนียบภมู ปิ ัญญำทอ้ งถิ่น เดือนพฤศจิกำยน 2562 กศน.ตำบลเตำปนู ศูนยก์ ำรศกึ ษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศยั อำเภอโพธำรำม สำนักงำนส่งเสรมิ กำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศยั จงั หวัดรำชบุรี สำนกั งำนส่งเสริมกำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศัย สำนกั งำนปลดั กระทรวงศึกษำธิกำร กระทรวงศึกษำธิกำร

1 คำนำ ด้วย กศน.ตำบลเตำปูน ไดด้ ำเนนิ กำรจดั ทำภมู ปิ ัญญำในท้องถนิ่ ให้กบั ประชำชนในพ้นื ที่ ตำบล เตำปูน เพ่ือเพิ่มพูนควำมรู้และทักษะในกำรดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สำมำรถเรียนรู้และฝึกฝน ได้ทั้งจำก กำรศึกษำด้วยตนเอง และได้รับกำรถ่ำยทอดจำกผู้อ่นื กำรนำภูมิปัญญำมำเผยแพร่เพอื่ ให้ประชำชนในพ้ืนท่ี ได้นำไปใช้และเรยี นรู้เพ่อื เพิ่มอำชีพ และประสบกำรณใ์ ห้กับตนเองและครอบครัว ให้มีกำรเจริญเติบโตอย่ำง ต่อเนื่องและเก้ือกูลในกำรผลิตซ่ึงกันและกัน โดยกำรใช้ทรัพยำกรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์และไม่มีสำรพิษ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่ำงเหมำะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีควำมสมดุล ของสภำพแวดล้อมอย่ำงต่อเน่ือง และเกิดผลในกำรเพ่ิมพูนควำมอุดมสมบูรณ์ของทรัพยำกรธรรมชำติด้วย กศน.ตำบลเตำปูน หวังว่ำเอกสำร เลม่ นีค้ งมปี ระโยชนต์ อ่ ผู้อ่ำนและผปู้ ฏิบตั งิ ำนตอ่ ไป กศน.ตำบลเตำปนู พฤศจกิ ำยน 2562

สำรบญั 2 คำนำ หนำ้ สำรบญั กศน.ตำบลเตำปนู 3 7 - ภูมปิ ญั ญำ กำรปลกู พืชผสมผสำน : คณุ กริช ขำเจริญ 11 - ภูมปิ ัญญำ กำรปลกู ขำ้ วปลอดสำรพษิ : คุณสำมำรถ พูลเกษม - ภมู ปิ ัญญำ กำรปลกู ขำ้ วปลอดสำรพิษ : คณุ อทุ ยั พูลเกษม .. คณะผู้จัดทำ

3 แบบบนั ทึกชดุ ข้อมลู คลงั ปัญญำ-ภูมิปญั ญำทอ้ งถน่ิ ตำบลเตำปนู อำเภอโพธำรำม จังหวดั รำชบุรี ช่ือภมู ปิ ญั ญำ : กำรปลูกข้ำวปลอดสำรพิษ (นำแปลงใหญ)่ ช่อื นำยกรชิ นำมสกลุ ขำเจรญิ วนั เดอื นปเี กดิ : 17 กรกฎำคม พ.ศ. 2506 ทอี่ ยู่ปัจจุบัน (ที่สำมำรถติดตอ่ ได้) : บ้ำนเลขท่ี 9/2 หมูท่ ี่ 7 ตำบลเตำปูน อำเภอ โพธำรำม จังหวดั รำชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70120 โทรศัพท์ 081-858-9149 Line ID 081-858-9149 Facebook กรชิ ขำเจริญ ควำมเปน็ มำของบคุ คลคลังปญั ญำ คุณกริช ขำเจริญ จบมำทำงด้ำนกำรเกษตร คือจบ ปริญญำตรี กำรเกษตร ดังน้ันเมื่อจบกำรศึกษำ จึงได้เริ่มท่ีจะทำนำ กำรปลูกข้ำวในที่ดินของตนเพื่อเป็นกำรต่อยอดในกำรเรียนของตนเอง จำกนั้นได้รับ เลือกตั้งเป็นผู้ใหญ่บ้ำน หม่ทู ่ี 7 ตำบลเตำปูน บ้ำนเนินหนองบัว จึงไดพ้ ัฒนำต่อโดยเอำควำมรุ้ในด้ำนเกษตร ที่เรียนมำ นำมำพัฒนำให้ควำมรู้กับคนในชุมชน โดยจุดเร่ิมต้น เล็งเห็นว่ำ ในชุมชนตำบลเตำปูนน้ัน มี เกษตรกร ที่ปลกู ข้ำวเป็นจำนวนมำก จงึ ไดค้ ิดทจี่ ะรวมกลุ่มเกษตรกรผู้ปลูกขำ้ ว เขำ้ มำร่วมโดยใช้ช่ือว่ำ (กลุ่ม ผู้ปลูกข้ำวนำแปลงใหญ่) และเร่ิมถ่ำยทอดควำมรู้ที่ได้เรียนมำและควำมรู้ที่ ได้รับมำจำกบรรพบุรุษ คือภูมิ ปัญำในกำรใช้เกษตรอินทรีย์ ในกำรปลูกข้ำว กำรทำปุ๋ยใช้เอง พร้อมท้ังได้นำผลิตภัณฑ์ในพื้นท่ีมำแปรรูป เป็นวิสำหกจิ ชมุ ชน กล่มุ วิสำหกิจชมุ ชนกลมุ่ ผผู้ ลิตและแปรรูปขำ้ ว ได้ทำกำรลงทะเบียน OTOP ระดบั หำ้ ดำว เป็นผลติ ภณั ฑ์ขำ้ วปลอดสำรพษิ จดุ เด่นของภูมิปญั ญำทอ้ งถิ่น - เป็นสถำนทถ่ี ่ำยทอดควำมรู้ - เป็นแหลง่ ศึกษำดูงำน - เปน็ แหลง่ ฝกึ ทดลองทำงำนดำ้ นเศรษฐกจิ พอเพียง วตั ถดุ ิบทีใ่ ช้ประโยชน์ในผลติ ภัณฑ์ท่ีเกดิ จำกภมู ปิ ญั ญำ ซึง่ พนื้ ทีอ่ ืน่ ไมม่ ี - กำรใชป้ ุ๋ยน้ำชวี ภำพ แทนกำรใชส้ ำรเคมีทีม่ ีอนั ตรำย รำยละเอยี ดของภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถ่ิน - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ด้ำนกำรศึกษำดูงำน ด้ำนกำรอบรมให้ควำมรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพ้ืนทีจ่ ริงประโยชน์ท่ไี ด้จำกภมู ิปัญญำคือสำมำรถนำไปปฏบิ ตั จิ รงิ ได้ รปู แบบและลักษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสมั พันธ์ เผยแพร่ภูมปิ ัญญำท้องถน่ิ ยงั ไม่เคยมีกำรเผยแพร/่ ใช้เฉพำะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพำะในชุมชน มีกำรเผยแพรผ่ ำ่ นสอื่ มวลชนและสื่ออนื่ อยำ่ งแพร่หลำย มกี ำรดงู ำนจำกบคุ คลภำยนอก จำนวน 4 คร้งั จำนวน 30 คน มกี ำรนำไปใช้ อืน่ ๆ (ระบ)ุ

4 ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำมภำคภูมใิ จ ภูมปิ ญั ญำท้องถนิ่ /นวตั กรรมที่คดิ คน้ ขึน้ มำใหม่ ภมู ิปัญญำท้องถ่นิ ด้ังเดมิ ไดร้ ับกำรถ่ำยทอดมำจำก ภูมปิ ญั ญำท้องถ่ินท่ไี ดพ้ ฒั นำและต่อยอด แบบเดิมคอื กำรปลกู ข้ำวแบบใช้ปยุ๋ ท่ที ำมำจำกสำรเคมี กำรใชย้ ำฆ่ำแมลง กำรพัฒนำต่อยอดคือ กำรเตรียมดินในนำข้ำวเพ่อื ปรับสภำพ กำรนำเอำวธิ ีกำรใช้ปุย๋ อนิ ทรีย์ใน ไร่นำหรือจำกแหล่งอ่ืน มำควบคุมโรค แมลงและสัตว์ศัตรูข้ำวโดยวิธีผสมผสำนที่ไม่ใช้สำรเคมี กำรเลือกใช้ พันธุ์ข้ำวที่เหมำะสมมีควำมตำ้ นทำนโดยธรรมชำติ รักษำสมดุลของศตั รูธรรมชำติ กำรจดั กำรพืช ดนิ และน้ำ ให้ถูกต้องเหมำะสมกับควำมต้องกำรของต้นข้ำว เพื่อทำให้ต้นข้ำวเจริญเติบโตได้ดี มีควำมสมบูรณ์แข็งแรง ตำมธรรมชำติ กำรจดั กำรสภำพแวดลอ้ มไม่ใหเ้ หมำะสมต่อกำรระบำดของโรค แมลงและสตั ว์ศตั รูขำ้ ว

5 ภำพถำ่ ยเจำ้ ของภมู ิปัญญำ นำยกริช ขำเจริญ (เจ้ำของภูมปิ ัญญำกำรปลกู ข้ำวปลอดสำรพษิ นำแปลงใหญ่)

6 รูปภำพภมู ิปัญญำ (กำรไถเตรยี มดนิ ในแปลงนำข้ำว) (กำรวำงกลำ้ ต้นขำ้ วทแี่ ข็งแรงลงแปลงนำ) (กำรลงดูแลกำจัดวัชพืชในแปลงนำ)

7 แบบบนั ทึกชดุ ขอ้ มูลคลังปญั ญำ-ภมู ิปญั ญำทอ้ งถิ่น ตำบลเตำปูน อำเภอโพธำรำม จงั หวดั รำชบรุ ี ชื่อภูมิปญั ญำ : กำรเลยี้ งโค ชื่อ นำยสำมำรถ นำมสกุล พลู เกษม วันเดอื นปีเกิด : 13 มนี ำคม พ.ศ. 2508 ที่อยู่ปัจจุบนั (ที่สำมำรถติดตอ่ ได้) : บ้ำนเลขที่ 11/2 หมูท่ ่ี 7 ตำบลเตำปนู อำเภอโพธำรำม จงั หวดั รำชบุรี รหสั ไปรษณีย์ 70120 โทรศัพท์ 089-918-7316 Line ID 089-918-7316 E-mail address [email protected] Facebook สำสมำรถ พลู เกษม ควำมเป็นมำของบุคคลคลงั ปัญญำ คุณสำมำรถ พูลเกษม เป็นผู้มีองค์ควำมรู้ด้ำนปศุสัตว์ โดยแต่เดิมได้ประกอบอำชีพเกษตรกร กำร เลี่ยงสัตว์ เช่น วัว แพะ ไก่ เป็ด จนมีควำมรทู้ ่ีถูกถ่ำยทอด จำกบรรพบุรุษ จนทำให้มีควำมชำนำญต่อมำก็ได้ เร่มิ ถ่ำยทอดองค์ควำมรู้ที่มีให้กับคนในชุมชน ไม่ว่ำจะเป็นด้ำนกำรเพำะพันธ์ กำรผสมเทียม กำรผสมแบบ ธรรมชำติ กระบวนกำรเล้ียงแบบปลอดภัย กำรทำอำหำรสัตวไ์ ว้ใช้เอง โดยนำวัตถุดิบจำกในชุชนมำผสมทำ ให้ต้นทุนกำรผลิต ปัจจุบันเป็นปรำชญ์บรรยำยให้ควำมรู้ด้ำนปศุสัตว์ ท้ังคนในชุมชนและผู้ที่สนใจ โดยได้ ข้ึนทะเบยี น กับเกษตรอำเภอโพธำรำม จดุ เด่นของภมู ิปญั ญำท้องถ่นิ - เป็นสถำนทีถ่ ่ำยทอดควำมรู้ - เป็นแหล่งศกึ ษำดงู ำน - เป็นแหล่งฝกึ ทดลองทำงำนดำ้ นกำรเล้ยี งโค วตั ถุดิบทีใ่ ช้ประโยชนใ์ นผลิตภัณฑ์ท่เี กดิ จำกภูมปิ ัญญำ ซึง่ พ้ืนทอ่ี ืน่ ไม่มี - กำรนำเอำพชื วัตถดุ ิบจำกชุมชนมำทำเป็นอำหำร รำยละเอียดของภมู ิปัญญำท้องถ่ิน - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ด้ำนกำรศึกษำดูงำน ด้ำนกำรอบรมให้ควำมรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพื้นทจ่ี รงิ ประโยชน์ทีไ่ ด้จำกภมู ิปัญญำคอื สำมำรถนำไปปฏบิ ัติจริงได้ รปู แบบและลกั ษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภมู ิปัญญำท้องถน่ิ ยงั ไมเ่ คยมกี ำรเผยแพร่/ใชเ้ ฉพำะบคุ คล เคยเผยแพร่เฉพำะในชมุ ชน มกี ำรเผยแพรผ่ ่ำนส่อื มวลชนและส่ืออน่ื อยำ่ งแพรห่ ลำย มกี ำรดงู ำนจำกบคุ คลภำยนอก จำนวน ครง้ั จำนวน คน มีกำรนำไปใช้ อื่นๆ (ระบุ)

8 ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถิ่น กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำมภำคภูมใิ จ ภูมปิ ญั ญำทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมท่คี ิดค้นขน้ึ มำใหม่ ภูมิปญั ญำทอ้ งถน่ิ ดง้ั เดิมไดร้ บั กำรถำ่ ยทอดมำจำก ภมู ปิ ญั ญำท้องถ่นิ ทไี่ ดพ้ ฒั นำและต่อยอด แบบเดิมคอื กำรเล้ียงโคโดยใช้อำหำรสำเร็จรปู ทซ่ี อื้ จำกท้องตลำด กำรพัฒนำต่อยอดคือ กำรเล้ียงโค โดยกำรทำอำหำรโดยใช้วัตถุดิบจำกธรรมชำติ ท่ีหำได้จำก ชุมชนมำทำเป็นอำหำรให้โคกินเพอ่ื ให้สขุ ภำพของโคแข็งแรงและยังลดต้นทนุ กำรผลิตไดอ้ ีก

9 ภำพถำ่ ยเจำ้ ของภมู ิปญั ญำ นำยสมำรถ พลู เกษฒ (เจ้ำของภูมปิ ัญญำกำรเลยี้ งโค)

10 รปู ภำพภูมปิ ญั ญำ (กำรเลีย้ งโคแบบปลอ่ ยกง่ึ ธรรมชำติ) อำหำรโค ประกอบด้วย 1.หัวอำหำรเม็ด 7 กก. 2.ปลำยข้ำว 8 กก. 3.แกลบบด 8 กก. 4.รำละเอียด 10 กก. 5.ยูเรีย 2 กก. 6.วตั ถดุ ิบหำง่ำยในท้องถิน่ ฟำงข้ำว ใบมันสำปะหลัง ใบอ้อย ซังข้ำวโพด ใบกระถิน จำนวน 65 กก.

11 แบบบนั ทกึ ชดุ ข้อมลู คลงั ปญั ญำ-ภมู ิปัญญำท้องถนิ่ ตำบลเตำปนู อำเภอโพธำรำม จงั หวดั รำชบรุ ี ช่ือภูมปิ ญั ญำ : กำรทำลูกประคบ ชื่อ นำงอุทยั นำมสกุล พลู เกษม วนั เดอื นปเี กดิ : 13 มนี ำคม พ.ศ. 2508 ที่อยู่ปจั จุบัน (ท่สี ำมำรถติดตอ่ ได้) : บำ้ นเลขท่ี 51/1 หมทู่ ่ี 4 ตำบลเตำปูน. อำเภอโพธำรำม จังหวัดรำชบรุ ี รหสั ไปรษณีย์ 70120 โทรศพั ท์ 092-452-2534 Line ID 092-452-2534 Facebook แตงไทยเตำปูน ควำมเป็นมำของบคุ คลคลงั ปัญญำ คุณอุทัย พูลเกษม เป็นผู้มีองค์ควำมรู้ด้ำนสมุนไพรเป็นพ้ืนฐำนอยู่แล้ว โดยแต่เดิมได้ประกอบ อำชีพเกษตรกร กำรปลูกพืช ผักสวนครัว สมุนไพร จนมีควำมรู้ท่ีเก่ียวกับสมุนไพรพ้ืนบ้ำน และวิธีกำรทำสิ่ง ตำ่ งๆเช่น กำรทำลูกประคบไพร กำรทำสมุนไพรขัดผวิ จำกบรรพบุรุษ โดยนำวัตถุดิบสมุนไพรจำกพื้นบ้ำนมี่ มีอยู่ในชุมชน ซึ่งเป็นภูมิปัญญำของคนบำรณและได้ถ่ำยทอดมำยังรนุ่ สู่รุ่น จนทำให้มีควำมชำนำญต่อมำก็ ได้เริ่มถ่ำยทอดองค์ควำมรู้ ท่ีมีให้กับคนในชุมชน และเร่ิมทำลูกประคบเพ่ือจำหน่ำย เป็นเวลำหลำยปี ออก ขำยตำมงำนของชุมชน จนปัจจุบันมียอดจำหน่ำยจนไม่สำมำรถทำได้ทันเพรำะเน่ืองจำกกระบวนกำรผลิต นั้นยังเน้นกระบวนกำรจำกธรรมชำติ จนทำให้ท้ังคนในชุมชนและผู้ที่สนใจ เข้ำมำเรียนรู้และส่ังซ้ือ ผลติ ภณั ฑอ์ ยำ่ งตอ่ เนอื่ ง จดุ เด่นของภูมปิ ญั ญำท้องถิน่ - เป็นสถำนทถ่ี ่ำยทอดควำมรู้ - เป็นแหล่งศึกษำดูงำน - เป็นแหลง่ ฝกึ ทดลองทำผลติ ภณั ฑส์ มนุ ไพรพ้นื บ้ำน วตั ถดุ ิบที่ใชป้ ระโยชน์ในผลิตภัณฑ์ท่ีเกดิ จำกภมู ิปญั ญำ ซึ่งพ้นื ท่อี ื่นไมม่ ี - กำรนำเอำสมุนไพรพน้ื บ้ำนมำทำใหเ้ กิดผลิตภัณฑ์ เชน่ ใบมะขำม ตระไคร้ ขม้ินชัน ไพรสด รำยละเอียดของภมู ปิ ัญญำท้องถิน่ - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ด้ำนกำรศึกษำดูงำน ด้ำนกำรอบรมให้ควำมรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพืน้ ทจี่ รงิ ประโยชน์ทไ่ี ด้จำกภมู ปิ ญั ญำคอื สำมำรถนำไปปฏิบตั ิจรงิ ได้ รปู แบบและลักษณะกำรถ่ำยทอด กำรประชำสัมพันธ์ เผยแพรภ่ มู ิปญั ญำท้องถิ่น ยังไมเ่ คยมีกำรเผยแพร่/ใช้เฉพำะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพำะในชุมชน มีกำรเผยแพร่ผำ่ นสอื่ มวลชนและสอ่ื อื่นอยำ่ งแพรห่ ลำย มกี ำรดงู ำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน ครั้ง จำนวน คน มกี ำรนำไปใช้ อนื่ ๆ (ระบ)ุ

12 ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำมภำคภมู ใิ จ ภูมปิ ัญญำทอ้ งถิน่ /นวัตกรรมท่ีคดิ คน้ ขึน้ มำใหม่ ภมู ิปญั ญำท้องถ่นิ ด้งั เดมิ ได้รบั กำรถำ่ ยทอดมำจำก ภมู ิปัญญำทอ้ งถ่นิ ท่ไี ดพ้ ฒั นำและต่อยอด แบบเดิมคือ กำรนำเอำสมุนไพรพ้ืนบ้ำนที่มีในชุมชนมำตำหรือบดห่อผำ้ โดยใชก้ ระบวนกำรผลิต แบบใช้มอื กำรพัฒนำตอ่ ยอดคอื มกี ำรนำเอำสมนุ ไพรชนิดอ่นื มำผสมและสำรสกดั อ่นื ๆมำผสมด้วย เช่น ใบเตย ทะนำคำบบด ดอกอันชัน และสำร กำรบูร พิมเสน อโรม่ำ มำใช้ และมีกำรนำเทคโนโลยีมำใช้โดย กำรนำเครอื่ งบดและเคร่อื งผสมมำผลิตลกู ประคบเหลำ่ น้ีออกมำขำยสชู่ มุ ชน

13 ภำพถ่ำยเจ้ำของภูมิปญั ญำ นำงอทุ ยั พลู เกษฒ (เจำ้ ของภมู ิปญั ญำกำรทำลูกประคบ)

14 รปู ภำพภมู ปิ ญั ญำ (กำรนำเทคโนโลยมี ำใช้โดยกำรนำเคร่ืองบดและเครื่องผสมมำผลิตลกู ประคบ) (ผลิตภัณฑล์ ูกประคบ)

ทป่ี รึกษำ คณะผูจ้ ัดทำ นำงสุนันทำ โนรสี ุวรรณ ผอู้ ำนวยกำร กศน.อำเภอโพธำรำม ครอู ำสำสมัคร นำงโสภญิ ำ ศรีทอง ครู กศน.ตำบลเตำปูน ร่ำง/เรยี บเรียงและจัดทำ นำยรณฤทธิ์ ภู่หสั ดร