ม.ค.63 ภูมิปัญญาท้องถิ่น ต.บ้านฆ้อง อ.โพธาราม จ.ราชบุรี

1 คานา ด้วย กศน.ตาบลบ้านฆ้อง ได้ดาเนินการจัดทาภูมิปัญญาในท้องถ่ิน ให้กับประชาชนในพ้ืนท่ี ตาบลบ้านฆ้อง เพื่อเพ่ิมพูนความรู้และทกั ษะในการดาเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และฝึกฝน ได้ทั้งจากการศึกษาด้วยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อ่ืน การนาภูมิปัญญามาเผยแพร่เพ่ือให้ ประชาชนในพ้ืนท่ีได้นาไปใช้และเรียนรู้เพื่อเพิ่มอาชีพ และประสบการณ์ให้กับตนเองและครอบครัว ให้มีการเจริญเติบโตอย่างต่อเน่ืองและเกื้อกูลในการผลิตซ่ึงกันและกัน โดยการใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้ เกิดประโยชน์และไม่มีสารพิษ เช่น ดิน น้า แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีความสมดุล ของสภาพแวดล้อมอย่างต่อเน่ือง และเกิดผลในการเพ่ิมพูนความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ ดว้ ย กศน.ตาบลบา้ นฆอ้ ง หวงั วา่ เอกสารเล่มน้ีคงมีประโยชนต์ อ่ ผ้อู ่านและผู้ปฏบิ ตั ิงานตอ่ ไป กศน.ตาบลบ้านฆอ้ ง มกราคม 2563

สารบญั 2 คานา หน้า สารบญั 1 กศน.ตาบลบ้านฆอ้ ง 5 - ไม้กวาดทางมะพรา้ ว:นางทุเรียน รุ่งโรจนท์ วรี ตั น์ 8 - ท่ีนอนฟกู พบั :นางสาอาง แสงใจดี - ไมก้ วาดดอกหญา้ :นายสมภพ เกรอต คณะผ้จู ัดทา

3 แบบบนั ทึกชดุ ขอ้ มลู คลงั ปญั ญา-ภมู ิปัญญาท้องถิน่ ตาบลบา้ นฆ้อง อาเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบุรี ชื่อภมู ปิ ัญญา ไม้กวาดทางมะพรา้ ว ข้อมูลพนื้ ฐาน รายบุคคล เจ้าของภูมปิ ัญญาท้องถิน่ ชือ่ นางทุเรยี น นามสกุล รงุ่ โรจนท์ วรี ัตน์ อายุ 70 วันเดอื นปีเกดิ วันศกุ ร์ พ.ศ. 2493 ท่อี ยู่ 42/1 หมทู่ ี่ 6 ตาบลบา้ นฆอ้ ง อาเภอโพธาราม จงั หวัดราชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70120 เบอรโ์ ทรศพั ท์ 094-2937214 ความเปน็ มาของภมู ิปญั ญา เน่ืองจากคุณทุเรียนได้ศึกษาวิธีการทาไม้กวาดทางมะพร้าวขึ้นมาเองโดยในอดีตใช้ไม้กวาด ทางมะพร้าวที่ซื้อมาจากร้านค้าแล้วพบปั ญหาที่ก้านมะพร้าวหลุดร่วงง่ายทาให้ส้ินเปลืองรายจ่ายใ น ครัวเรือน และจากการที่ได้ไปศึกษาดูงานจากบ้านสารภี อาเภอบางคนที จังหวัดสมุทรสงคราม จึงนามา ประยุกตใ์ ช้กับวสั ดุใกล้ตัวและความถนัดของตนเอง ประกอบกับบริเวณบ้านมีสวนมะพร้าวจึงนาทรัพยากร มาใชใ้ หเ้ กดิ ประโยชนแ์ ละมาเป็นอาชพี ของทางครอบครวั จดุ เดน่ ของภมู ปิ ญั ญา - เปน็ สถานท่ีถ่ายทอดความรู้ - เป็นแหล่งศึกษาดงู าน - เปน็ การสร้างรายไดใ้ หก้ บั ครอบครัวไดเ้ ป็นอยา่ งดี วัตถุดิบที่ใชป้ ระโยชน์ในผลติ ภัณฑท์ ่เี กิดจากภูมิปญั ญา ซงึ่ พืน้ ทีอ่ ื่นไม่มี - ไม้กวาดทางมะพร้าวท่ีใชง้ านไดย้ าวนาน ไมห่ ลดุ รว่ งงา่ ย รายละเอยี ดของภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ ด้านการศึกษาดูงาน ด้านการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพน้ื ท่จี รงิ ประโยชนท์ ีไ่ ด้จากภมู ปิ ญั ญาคือสามารถนาไปปฏิบัตจิ รงิ ได้ รูปแบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพรภ่ มู ิปัญญาท้องถ่ิน ยังไมเ่ คยมกี ารเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบคุ คล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มีการเผยแพรผ่ ่านส่ือมวลชนและสอื่ อ่ืนอย่างแพรห่ ลาย มีการดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน .......ครั้ง จานวน............คน มีการนาไปใช้ อนื่ ๆ (ระบุ)

4 ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถ่ิน การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมใิ จ ภูมิปญั ญาทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมที่คดิ คน้ ขน้ึ มาใหม่ ภมู ิปัญญาท้องถิน่ ดงั้ เดมิ ไดร้ บั การถา่ ยทอดมาจาก / ภมู ิปัญญาทอ้ งถนิ่ ทไ่ี ด้พัฒนาและต่อยอด แ บ บ เ ดิ ม คื อ ค ว า ม รู้ แ บ บ ค รู พั ก ลั ก จ า ม า จ า ก ก า ร ศึ ก ษ า ดู ง า น บ้ า น ส า ร ภี อ า เ ภ อ บ า ง ค น ที จังหวดั สมุทรสงคราม ท่สี อนทาแบบงา่ ยๆ การตอ่ ยอดคือ การนากาวเหนยี วมาทาเพื่อใหท้ างมะพร้าวแต่ละอนั ตดิ แน่นยิง่ ขึน้ ถงึ แมม้ ีราคาต่อ อนั ค่อนขา้ งแพง แต่คุ้มคา่ เพราะอายุการใช้งานสูง ใชง้ านได้นานด้ามไม่เปน็ มอดเพราะผู้ผลิตใสใ่ จในการ ผลติ

5 รปู ภาพภมู ปิ ญั ญา ไม้กวาดทางมะพรา้ วพร้อมขาย

6 รปู ภาพเจ้าของภูมิปญั ญา ภาพนางทเุ รยี น รงุ่ โรจน์ทวรี ตั น์ และขน้ั ตอนการทาไมก้ วาดทางมะพร้าว การคัด ทางมะพร้าว การเหลาด้ามไม้ไผ่ และการเขา้ ด้าม

7 แบบบนั ทกึ ชุดข้อมูลคลังปญั ญา-ภมู ิปัญญาทอ้ งถิน่ ตาบลบ้านฆ้อง อาเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี ช่ือภมู ิปัญญา ที่นอนฟกู พบั ข้อมลู พืน้ ฐาน รายบคุ คล เจา้ ของภมู ปิ ัญญาทอ้ งถน่ิ /บคุ คลคลังปัญญา ช่ือ สาอาง นามสกลุ แสงใจดี ทอ่ี ยปู่ จั จบุ นั (ทสี่ ามารถติดต่อได้) บา้ นเลขท่ี 39 หมู่ที่ 10 ตาบลบา้ นฆอ้ ง อาเภอโพธาราม จงั หวดั ราชบรุ ี รหสั ไปรษณีย7์ 0120 โทรศพั ท์ 065-5570413 ความเปน็ มาของภูมปิ ญั ญา เป็นความรู้ของชาวบ้าน ซึ่งเรียนรู้มาจากปูุย่าตายาย และความเฉลียวฉลาดของแต่ละคนภูมิปัญญาเหล่านี้ เป็นความรู้ความสามารถท่ีบรรพบุ รุษได้สร้างสรรค์และถ่ายทอดให้เรามาท่ีมีวิธีการหลายอย่าง ท่ีทาให้ ความรู้เหล่าน้ีเกิดในสังคม โดยในสมัยอดตี บ้านฆ้องเป็นทุ่งกว้างมีตน้ นุ่นข้ึนเป็นจานวนมาก ชาวบ้านใน สมยั นน้ั จงึ นานุ่นมาทาเครอื่ งนอนตา่ งๆใช้ในครัวเรือน ในปัจจุบนั ต้นนุ่นมีจานวนลดลงมากแตช่ าวบ้านส่วน ใหญ่ได้รับการสืบทอดความรู้เร่ืองการเย็บนุ่นมาจากพ่อแม่ จึงยังคงดารงอาชีพน้ีอยู่แต่เป็นการซ้ือวัสดุมา จากแหลง่ อน่ื หรือเปลยี่ นจากนุน่ เป็นใยสงั เคราะหแ์ ทน จุดเดน่ ของภมู ิปัญญา - เป็นสถานท่ถี ่ายทอดความรู้ - เปน็ แหล่งศึกษาดงู าน - เปน็ การสร้างรายได้ใหก้ ับครอบครวั ได้เปน็ อย่างดี วัตถุดบิ ท่ใี ชป้ ระโยชน์ในผลิตภณั ฑ์ท่เี กดิ จากภมู ปิ ญั ญา ซง่ึ พ้นื ทอ่ี นื่ ไมม่ ี - ความชานาญในการเย็บฟกู ทาให้ฟูกมคี วามแนน่ และใช้งานได้นาน รายละเอียดของภูมิปัญญาทอ้ งถนิ่ - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ ด้านการศึกษาดูงาน ด้านการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพื้นท่จี ริงประโยชน์ที่ไดจ้ ากภูมิปญั ญาคอื สามารถนาไปปฏบิ ัตจิ รงิ ได้ รูปแบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใช้เฉพาะบุคคล เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน / มีการเผยแพร่ผ่านสือ่ มวลชนและสอื่ อ่นื อย่างแพรห่ ลาย มกี ารดงู านจากบุคคลภายนอก จานวน .......คร้ัง จานวน............คน มีการนาไปใช้ อน่ื ๆ (ระบ)ุ

8 ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถ่ิน การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมใิ จ ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิน่ /นวตั กรรมท่คี ิดคน้ ข้นึ มาใหม่ / ภูมิปญั ญาทอ้ งถ่นิ ด้ังเดมิ ได้รบั การถ่ายทอดมาจากร่นุ สู่รนุ่ ภูมิปญั ญาท้องถิ่นที่ได้พฒั นาและตอ่ ยอด เปน็ การอนรุ ักษก์ ารฟ้ืนฟู การประยกุ ต์ การสรา้ งใหม่ ประกอบไปดว้ ยคุณธรรม ซ่งึ สอดคลอ้ งกับ วถิ ีชีวติ ของชาวบา้ นไมไ่ ด้แบง่ แยกเปน็ สว่ นใชค้ วามร้นู ้ันเพ่ือสรา้ งความสัมพันธท์ ด่ี ใี นชมุ ชน อปุ กรณ์เบื้องต้นทตี่ อ้ งใช้ 1.นนุ่ 2.ปลอกผ้า 3.ด้ายสาหรบั เย็บท่นี อน 4.กรรไกร วิธีการผลิตเบ้ืองต้น 1. การตนี ่นุ นานุน่ ท่ไี ดม้ าจากต้นนนุ่ ฝักนนุ่ ท่ีนามานัน้ จะตอ้ งแกจ่ ัด มีสีนา้ ตาล ฝกั แตกออกเห็นใยนนุ่ นามา ตากแดดให้แห้งและแกะออกจากฝัก พอนุน่ แห้งสนิทดแี ล้วนาเข้าเพื่อตปี ่นั แยกเมด็ นนุ่ แกนนุน่ และใหเ้ หลือ แตใ่ ยนุน่ เท่านนั้ หลงั จากน้นั จะนาใยนุน่ ทไี่ ด้ใสก่ ระสอบ พอเสรจ็ ขน้ั ตอนการปัน้ แยกใยนุ่นเรียบร้อยแลว้ จะ นาใยนนุ่ มาตากแดดอกี ครัง้ หนงึ่ เพ่อื ใหไ้ ดน้ ุ่นทมี่ ีคุณภาพมากทีส่ ุดในการผลติ 2. การเยบ็ ทีน่ อนนนุ่ วัตถดุ บิ ทีน่ ามาเย็บนน้ั ควรเลอื กผา้ ทรี่ ะบายอากาศไดด้ แี ละใช้ทนทาน ความหนาของ เน้ือผ้าจะชว่ ยในการปูองกันฝุนคลุ้งไดอ้ ยา่ งดี ช่วยใหฝ้ ุนไมเ่ กาะติดกับทน่ี อนง่ายระบายอากาศไดด้ ีเพราะ คณุ สมบตั ิของผ้าชว่ ยใหเ้ ยน็ นอนสบายและใชท้ นทาน 3.การทาหมอนและที่นอน นาผา้ ทตี่ อ้ งการ มาเย็บขน้ึ รูป แตล่ ะสว่ น ตัดความกวา้ ง ความยาวให้ไม่เทา่ กนั ข้ึนอยกู่ ับขนาดที่ตอ้ งการใช้ และเผอ่ื สาหรบั เย็บหรอื คัดรมิ ขอบด้วยเช่นถ้าต้องการขนาดกว้าง90 เซนติเมตร กต็ อ้ งตดั ไปเผอ่ื ประมาณ 105 เซนติเมตร เมอ่ื ทาเสรจ็ ขนาดก็จะเปน็ 90 เซนตเิ มตรพอดเี ปน็ ต้น จากน้นั นา ผา้ ทเ่ี ยบ็ ติดกันแล้วมายดั น่นุ ขอ้ พึงระวงั การยัดที่นอนเปน็ ขั้นตอนทีย่ ากและตอ้ งใช้ข้อมือทีแ่ ข็งแรง เปน็ งานฝีมือของผู้ชานาญงานมากกว่า ๕๐ ปี ตอ้ งใช้แรงในการยดั นุน่ ใส่ช่องล้นิ ผา้ ให้แน่น และเสมอกนั ทัง้ พับของท่ีนอนวิธีการคอื นาใยนนุ่ ทีไ่ ด้จากการ ผา่ นขั้นตอนปัน่ แยกนามายัดใส่ในทนี่ อน ที่ทาการเยบ็ เสร็จเรียบรอ้ ยแลว้ และมลี ้นิ ผา้ คอยกนั้ ใหเ้ กดิ ความ ลวดลายในการยดั นนุ่ จะต้องยัดใหแ้ น่นๆด้วยฝมี อื ของผู้มคี วามชานาญงาน เพือ่ ให้เกดิ ลวดลายนนู บนท่ีนอน และท่ีนอนจะไม่ยุบตวั ง่าย

9 รปู ภาพภูมปิ ญั ญา ภาพฟกู ทน่ี อนที่ทาเสร็จเรยี บร้อยแลว้ ภาพขณะยดั นุน่ ใสฟ่ กู รปู ภาพเจ้าของภมู ิปัญญา นางสาอาง แสงใจดีเวช เจา้ ของภูมิปัญญาถ่ายทอดใหแ้ ก่นกั ศึกษากศน.ตาบลบ้านฆ้อง เปน็ ผู้รวบรวมขอ้ มูล

10 แบบบันทกึ ชุดข้อมูลคลงั ปัญญา-ภูมิปญั ญาท้องถน่ิ ตาบลบ้านฆ้อง อาเภอโพธาราม จังหวดั ราชบรุ ี ช่ือภูมปิ ัญญา ไมก้ วาดดอกหญา้ ขอ้ มลู พ้นื ฐาน รายบุคคล เจา้ ของภมู ิปัญญาท้องถิ่น/บุคคลคลังปัญญา ชือ่ สมภพ นามสกุล เกรอต ทีอ่ ยู่ปจั จบุ ัน (ทสี่ ามารถตดิ ตอ่ ได้) บา้ นเลขท่ี 57/3 หมทู่ ่ี 6 ตาบลบ้านฆอ้ ง อาเภอโพธาราม จงั หวัดราชบุรี รหสั ไปรษณยี ์70120 โทรศพั ท์ 0817222398 ความเปน็ มาของบุคคลคลงั ปัญญา คุณสมภพ คือผู้เรียนรู้การทาไม้กวาดดอกหญ้าเมื่อหลายปีก่อน เหตุผลในการทาคือมีอาจารย์ กศน.ตาบลบ้านฆ้อง (อ.ศรีเมือง บวั วฒั นา) ได้นาวิทยากรมาให้ความรู้และฝึกอาชีพให้คนในชุมชน พอทาก็ เริ่มมีช้ินงานมากข้ึน จึงเร่ิมจาหน่าย โดยการชายให้เพื่อนบ้าน คนรู้จัก ร้านค้า และมีผู้มาติดต่อขอซ้ือไป จาหนา่ ย จนกลายมาเปน็ อาชพี รายไดข้ ้ึนอยู่กบั ยอดการส่งั ซ้ือในแตล่ ะเดอื นท่ลี กู ค้าสัง่ จดุ เด่นของภมู ิปัญญา - เปน็ สถานทถี่ า่ ยทอดความรู้ - เปน็ แหล่งศึกษาดงู าน - เปน็ การสร้างรายไดใ้ ห้กับครอบครวั ได้เป็นอยา่ งดี วัตถดุ บิ ทใี่ ชป้ ระโยชน์ในผลิตภัณฑ์ท่ีเกดิ จากภมู ปิ ญั ญา ซึง่ พ้นื ท่อี นื่ ไม่มี - ไมก้ วาดดอกหญ้าทหี่ นาแนน่ กว่าท้องตลาด ดอกหญ้าไม่รว่ งและมีอายกุ ารใช้งานที่ยาวนาน รายละเอยี ดของภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ - รูปแบบในการถ่ายทอดความรู้ ด้านการศึกษาดูงาน ด้านการอบรมให้ความรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพน้ื ท่ีจริงประโยชนท์ ไี่ ด้จากภูมปิ ญั ญาคอื สามารถนาไปปฏบิ ตั จิ ริงได้ รปู แบบและลักษณะการถา่ ยทอด การประชาสัมพันธ์ เผยแพรภ่ มู ปิ ัญญาท้องถ่นิ ยงั ไมเ่ คยมีการเผยแพร่/ใชเ้ ฉพาะบุคคล / เคยเผยแพร่เฉพาะในชุมชน มกี ารเผยแพร่ผ่านสื่อมวลชนและส่อื อนื่ อย่างแพรห่ ลาย มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน .......ครงั้ จานวน............คน มีการนาไปใช้ อน่ื ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภูมิปัญญาท้องถิ่น การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาให้เป็นนวัตกรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภูมิใจ ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมท่คี ิดคน้ ข้นึ มาใหม่ ภมู ิปญั ญาท้องถน่ิ ดง้ั เดมิ ไดร้ บั การถา่ ยทอดมาจาก / ภมู ิปญั ญาท้องถิน่ ที่ไดพ้ ัฒนาและตอ่ ยอด

11 แบบเดมิ คือการมคี วามชานาญในการเยบ็ สงิ่ ต่างๆ การต่อยอดคือ การอบรมหลักสูตรอาชีพวิชาการทาไม้กวาดดอกหญ้า โดยนาวิทยากรจากตาบล ใกล้เคียงมาสอน จากน้ันคุณสมภพและภรรยาได้ติดต่อซ้ือวัสดจุ ากโรงงานมาฝึกทาจนชานาญ และเริ่มหา ตลาดเอง โดยการทาไม้กวาดดอกหญ้าน้ันเป็นงานฝีมือย่างหนึ่งเร่ิมต้ังแต่การคัดแยกดอกไม้กวาด การนา ดอกไม้กวาดมาเข้าช่อ การเย็บให้แน่นใส่ดามตอกตะปูต้องใช้ความละเอียดเพราะเป็นงานฝีมือสร้างรายได้ สามารถขายและใช้เองในครัวเรอื น โดยไม้กวาดของคุณสมภพทาโดยการเน้นคุณภาพ ตรวจเช็คและช่ัง คัด ช่อดอกไมก้ วาดทุกดา้ ม อีกทงั้ ยงั มกี ารขยายตลาดไปยงั สหกรณ์โรงไฟฟาู โรงเรียน และโรงงานต่างๆในเขต ราชบุรี ยิ่งทาให้การผลติ ตอ้ งประณตี มากขนึ้ เพราะการตลาดเป็นการตลาดแบบบอกตอ่ เน้นทคี่ ุณภาพ

12 รูปภาพภูมปิ ัญญา ไม้กวาดดอกหญ้าพร้อมจาหน่าย รูปภาพเจา้ ของภูมิปัญญา นายสมภพ เกรอต แสดงวธิ กี ารเข้าดา้ มไม้กวาดดอกหญ้า ตรวจสอบกอ่ นจดั จาหนา่ ยทุกดา้ ม

13 คณะผู้จดั ทา ผอู้ านวยการ กศน.อาเภอโพธาราม ครู อาสาสมคั ร ฯ ท่ีปรกึ ษา นางสนุ ันทา โนรีสุวรรณ ครู กศน.ตาบลบ้านฆอ้ ง นางโสภญิ า ศรที อง ร่าง/เรียบเรียงและจดั ทา นางสาวศรเี มอื ง บวั วัฒนา