เทคโนโลยี (วิทยาการคำนวณ) ม.3 หน่วย2_ความน่าเชื่อถือของข้อมูล

เทคโนโลยี (วิทยาการคานวณ) ชั้นมัธยมศกึ ษาปที ่ี 3 กลุ่มสาระการเรียนรวู้ ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี หนว่ ยการเรยี นร้ทู ่ี 1 หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 2 หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี 3 หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 4 Slide PowerPoint_ส่ือประกอบการสอน บรษิ ทั อักษรเจริญทศั น์ อจท. จำกดั : 142 ถนนตะนำว เขตพระนคร กรุงเทพฯ 10200 Aksorn CharoenTat ACT.Co.,Ltd : 142 Tanao Rd. Pranakorn Bangkok 10200 Thailand โทร./แฟกซ.์ : 0 2622 2999 (อตั โนมตั ิ 20 คู่สำย) [email protected] / www.aksorn.com

2หน่วยการเรียนรทู้ ่ี ความนา่ เช่ือถือของขอ้ มลู ตวั ชว้ี ัด • ประเมินควำมนำ่ เชอ่ื ถอื ของขอ้ มูล วเิ ครำะหส์ อ่ื และผลกระทบจำกกำรใชข้ ำ่ วสำรที่ผดิ เพื่อกำรใชง้ ำนอยำ่ งร้เู ท่ำทนั

การประเมินความน่าเชื่อถอื ของข้อมูล สามารถทาไดอ้ ย่างไร

การสืบคน้ เพื่อหาแหล่งขอ้ มูล การสบื ค้นข้อมลู ดว้ ยคอมพิวเตอร์ เปน็ กำรสบื คน้ ผำ่ นเทคโนโลยีสำรสนเทศ หรอื คอมพิวเตอร์ตำ่ ง ๆ การสบื คน้ ขอ้ มูลดว้ ยมือ เป็นกำรสบื คน้ ตำมเอกสำร หนงั สือ ตำรำ

การสบื ค้นเพอื่ หาแหล่งขอ้ มูล การสืบคน้ เพอ่ื หาข้อมลู บนอินเทอรเ์ น็ตมีวธิ ีการดาเนนิ การ ดังนี้ 1 กำหนดวัตถปุ ระสงคก์ ำรสบื ค้น 2 ดูประเภทของขอ้ มลู ที่สำมำรถสืบคน้ ได้ 3 เตรียมอุปกรณ์และควำมร้ทู ่ีจำเป็นในกำรสืบค้น 4 เลือกบรกิ ำรอินเทอร์เนต็ ทีต่ อ้ งกำร เช่น อเี มล เว็บไซต์ 5 เลือกเคร่ืองมือหรอื โปรแกรมสำหรับคน้ หำ

การสบื คน้ เพอื่ หาแหลง่ ขอ้ มูล ประโยชน์ของอินเทอรเ์ น็ต

การสบื คน้ เพือ่ หาแหล่งขอ้ มูล โทษของอนิ เทอรเ์ นต็

การสืบค้นเพอ่ื หาแหลง่ ขอ้ มลู การใช้งานอินเทอร์เนต็ บนระบบเครือขา่ ยควรใชง้ านอย่างมคี ณุ ธรรมและจรยิ ธรรมโดยการปฏิบตั ิ ดังนี้ ใช้ถอ้ ยคาสภุ าพ ไมใ่ ชอ้ นิ เทอรเ์ นต็ ทาลาย หรอื หลอกลวงผูอ้ ื่น แจง้ ผู้ปกครองเมือ่ พบ ไมเ่ ผยแพร่ขอ้ มูล การใชง้ านที่ไม่เหมาะสม ทเ่ี ปน็ เทจ็ ไม่ละเมดิ สทิ ธิของผูอ้ ่นื เคารพกฏและข้อตกลง ไมเ่ ปดิ เผยข้อมูลส่วนตัว ใชง้ านในทางทีถ่ ูกต้อง

การสืบคน้ เพ่อื หาแหล่งขอ้ มลู เคร่ืองมือสำหรับสืบค้นข้อมูลผ่ำนอินเทอร์เน็ต เป็นโปรแกรมท่ีใช้ในกำรสืบค้นข้อมูลจำกคำค้นหำต่ำง ๆ ที่ผู้ใช้ ป้อนเข้ำสรู่ ะบบ โดยโปรแกรมท่ีใช้ในกำรสบื คน้ ข้อมูล สำมำรถแบง่ ตำมลกั ษณะกำรทำงำนได้ 3 ประเภท ดงั น้ี Crawler Based Search Engines Web Directory Meta Search Engines จะอำศัยกำรบันทึกข้อมูลและจัดเก็บ เ ป็ น ส ำ ร บั ญ เ ว็ บ ไ ซ ต์ ท่ี มี ก ำ ร เ ป็ น โ ป ร แ ก ร ม ที่ ใ ช้ ห ลั ก ก ำ ร ขอ้ มลู เป็นหลัก โดยกำรใชซ้ อฟต์แวร์ขนำดเล็ก จัดเก็บข้อมูลออกเป็นหมวดหมู่อย่ำง สืบค้นด้วย Meta Tag โดยผลลัพธ์ ในกำรเก็บขอ้ มลู จำกเวบ็ ไซต์ตำ่ ง ๆ เช่น ชัดเจน ทำให้กำรสืบค้นทำได้อย่ำง ของโปรแกรมสืบค้นประเภทนี้ จะมี www.google.com รวดเร็ว เช่น www.dmoz-odp.org ควำมแม่นยำน้อยกว่ำประเภทอ่ืน เช่น www.ixquick.com

การสืบค้นเพ่อื หาแหลง่ ข้อมลู การสบื ค้นข้อมูลบนอินเทอรเ์ น็ต เพ่อื ใหไ้ ด้แหลง่ ข้อมูลท่มี คี ณุ ภาพ มีความนา่ เช่อื ถือ และตรงตามความต้องการของผสู้ ืบค้นมีขั้นตอน ดงั นี้ กำหนดวัตถุประสงค์ กำหนดประเภท กำหนดคำสำคญั ประเมนิ ควำมน่ำเชือ่ ถอื และหัวขอ้ ให้ชดั เจน ของข้อมลู ท่จี ะสบื คน้ สำหรบั สืบค้นขอ้ มูล ของข้อมลู ท่ีได้ จำกกำรสบื คน้

การประเมนิ ความนา่ เช่อื ถือของข้อมูล การประเมนิ ความน่าเช่ือถือของข้อมลู มีหลักสาคญั 3 ประการ คอื 1. ประเมินว่าข้อมลู ตรงตามต้องการหรอื ไม่ โดยสำมำรถประเมนิ ไดจ้ ำกกำรอำ่ นชือ่ เวบ็ ไซต์ ชอ่ื เวบ็ เพจ ชื่อหัวเร่ือง คำนำ สำรบัญ หรือเน้ือหำ ซ่ึงโดยส่วนใหญ่จะสำมำรถประเมินได้ตั้งแต่กำรอ่ำนช่ือเว็บไซต์ ชอ่ื เว็บเพจ หรอื ช่ือหวั เร่อื งแล้ว

การประเมนิ ความน่าเชือ่ ถอื ของขอ้ มลู 2. ประเมนิ ความน่าเช่อื ถอื และความทันสมัยของข้อมูล ประเมินความนา่ เชอ่ื ถือของแหล่งข้อมลู พิจำรณำว่ำขอ้ มลู ไดม้ ำจำกแหล่งข้อมูลที่นำ่ เช่อื ถอื หรอื ไม่ ประเมนิ ความน่าเชอื่ ถือของทรพั ยากรข้อมูล พิจำรณำว่ำข้อมูลอยใู่ นรปู แบบใด เชน่ หนงั สือทวั่ ไป วำรสำร นิตยสำร ขอ้ มลู บนอินเทอร์เน็ต ประเมนิ ความน่าเชอื่ ถือของผเู้ ขียน พจิ ำรณำวำ่ ผูเ้ ขยี นเปน็ ใคร เปน็ ของสำนักพมิ พ์หรือเวบ็ ไซต์ใด ประเมนิ ความทนั สมยั ของขอ้ มลู พจิ ำรณำวันเดอื นปีท่ขี อ้ มูลถกู เผยแพร่ หรอื ผลิต

การประเมนิ ความนา่ เชื่อถือของขอ้ มูล 3. ประเมนิ ระดบั เน้อื หาของขอ้ มูล โดยข้อมูลสำมำรถแบง่ ได้ 3 ระดับ ไดแ้ ก่ ขอ้ มูลปฐมภูมิ ขอ้ มลู ทตุ ยิ ภมู ิ ข้อมูลตติยภูมิ เป็นข้อมลู ทีไ่ ด้จำกกำร เปน็ กำรนำข้อมูลปฐมภูมิ เป็นกำรชแี้ นะแหล่งข้อมูล คน้ ควำ้ โดยตรงของผู้เขียน มำเขยี นเรียบเรยี งใหม่ ปฐมภมู ิและทุตยิ ภมู ิ เชน่ เช่น รำยงำน วิจยั วทิ ยำนิพนธ์ โดยระบแุ หลง่ ท่มี ำอยำ่ งชดั เจน บรรณำนุกรม เอกสำรอำ้ งองิ

การประเมนิ ความนา่ เช่ือถือของขอ้ มลู แหล่งข้อมูลที่มีความน่าเชื่อถือ ข้อมูลที่เรำจะนำมำใช้งำนจะต้องมำจำกแหล่งข้อมูลที่เช่ือถือได้ ซง่ึ มลี กั ษณะเป็นแหลง่ ทีม่ กี ำรรวบรวมขอ้ มูลอยำ่ งมีหลักเกณฑ์ มีแหล่งอำ้ งองิ เชอื่ ถือได้ โดยแหลง่ ข้อมลู ทีเ่ ช่อื ถอื ได้ เชน่ ข้อมูลจำกเจ้ำของ ข้อมูลจำกองคก์ ร ข้อมลู จำก ขอ้ มลู โดยตรง หรอื ผเู้ ชี่ยวชำญ หน่วยงำนของรฐั

การประเมินความน่าเชือ่ ถอื ของข้อมูล การประเมนิ ความน่าเชื่อถือของข้อมูลโดยใช้ PROMPT เป็นวิธีกำรประเมินควำมน่ำเช่อื ถือของ ขอ้ มลู โดยกำรตงั้ คำถำม มี 6 ขัน้ ตอน ดังน้ี การนาเสนอ (Presentation) ความสมั พนั ธ์ (Relevance) คำถำมเช่น ข้อมลู ท่ีได้ คำถำมเชน่ ขอ้ มลู นั้นมีรำยละเอียด มคี วำมชดั เจนหรือไม่ มำกเกินไปหรือไม่ ข้อมูลน้ันมีจุดเน้นอะไร ภำษำทีใ่ ช้ถูกตอ้ งหรือไม่ ข้อมูลน้นั มคี ำสำคญั ทต่ี อ้ งกำรหรือไม่

การประเมินความน่าเชือ่ ถอื ของข้อมูล วตั ถุประสงค์ (Objectivity) วิธกี าร (Method) คำถำมเชน่ คำถำมเกยี่ วกบั ขอ้ มลู ท่ตี ้องกำร คำถำมเช่น ข้อมลู นี้มวี ธิ กี ำร ในกำรรวบรวมขอ้ มูลอยำ่ งไร

การประเมินความนา่ เชื่อถอื ของขอ้ มลู พสิ จู น์หรอื ยืนยัน (Provenance) เปน็ ปจั จุบัน (Timeliness) คำถำมเช่น ข้อมูลนน้ั ไดม้ ำจำกแหลง่ ข้อมูลใด คำถำมเชน่ ข้อมลู น้นั เผยแพรเ่ ม่อื ใด และแหล่งข้อมลู นน้ั เช่ือถอื ไดห้ รือไม่ ตีพมิ พเ์ มือ่ ใด

การประเมนิ ความนา่ เชื่อถือของขอ้ มลู เหตุผลวิบตั ิ เป็นกำรใชเ้ หตผุ ลที่ผดิ พลำด ขำดควำมน่ำเชอ่ื ถอื ในกำรนำเสนอข้อมูล ซง่ึ หำกนำข้อมลู เหลำ่ นี้ไปเผยแพร่ อำจทำให้ผรู้ บั ข้อมูลเกิดควำมเขำ้ ใจผิดได้ โดยเหตผุ ลวบิ ตั ิมหี ลำยประเดน็ เช่น

การรเู้ ทา่ ทันสอ่ื การร้เู ทา่ ทันส่ือ ท้ังส่ือท่เี ผยแพรบ่ นอนิ เทอร์เน็ตและสอ่ื สง่ิ พมิ พต์ ่าง ๆ มอี งคป์ ระกอบ ดังนี้ 01 02 03 04 ความสามารถ ความเขา้ ใจการประเมินคา่ การสร้าง การใชป้ ระโยชน์ การสะท้อนคดิ ในการเขา้ ถึงสอื่ สารสนเทศและเน้อื หาในสือ่ และการเฝ้าระวังสารสนเทศ เป็นกำรพิจำรณำกำรกระทำ เป็นกำรได้รับสอ่ื ประเภทตำ่ ง ๆ เป็นกำรประเมนิ คุณค่ำของสื่อ และเนือ้ หาในสือ่ ของตนเองวำ่ จะมี ได้อย่ำงเตม็ ที่ รวดเร็ว ว่ำ สอ่ื น้นั มคี ณุ ค่ำตอ่ ผรู้ ับสำร และเขำ้ ใจเน้ือหำ เป็นกำรสรำ้ งสรรค์สือ่ ใหม่ ผลกระทบหรือผลลัพธ์ มำกน้อยเพียงใด ในแบบของตนเอง ต่อผอู้ ื่นอยำ่ งไร

การรู้เทา่ ทันสอื่ ส่ือดิจิทัล เปน็ ส่ือที่นักเรียนสำมำรถเข้ำถึงได้รวดเร็วที่สุด ทั้งสื่อจำกทำงวิทยุ โทรทัศน์ หรือเว็บไซต์ ต่ำง ๆ โดยกำรรู้เทำ่ ทันสื่อดิจิทลั สำมำรถแบง่ ออกได้ 8 ดำ้ น ดงั นี้

การรเู้ ท่าทนั ส่ือ กำรแบ่งระดบั ของกำรรเู้ ทำ่ ทนั สื่อ สำมำรถแบง่ ไดเ้ ป็น 4 ระดบั ดงั น้ี ความรตะดรบัะหนกั ควารมะดเขับา้ ใจ วเิ รคะรดาบั ะห์ การปรระะดเมบั นิ และ และตีความ การตดั สินใจ  ระดับความตระหนกั คือ ระดบั ท่ผี รู้ ับสือ่ ตระหนกั วำ่ ส่ือและเนือ้ หำส่อื มเี พื่อตอบสนองต่อ ควำมชอบ ควำมพอใจ  ระดบั ความเขา้ ใจ คอื ระดบั ทผ่ี ้รู บั สือ่ มคี วำมรู้ควำมเข้ำใจในสอื่ รลู้ ักษณะของสอ่ื ตำมบทบำท หน้ำที่ในระบบสังคม รู้ควำมหมำยตรง  ระดับวิเคราะหแ์ ละตคี วาม คอื ระดบั ที่ผู้รบั สื่อสำมำรถวิเครำะหก์ ำรดำเนนิ กำรของสถำบัน หรอื องค์กรส่ือ วิเครำะห์และตีควำมหมำยแฝงได้  ระดับการประเมนิ และการตดั สนิ ใจ คอื ระดบั ทีผ่ ู้รบั สื่อประเมนิ ไดว้ ่ำ สถำบนั หรือองค์กรส่อื เก่ียวขอ้ งกับระบบอำนำจ ทนุ นิยม บรโิ ภคนิยม สำมำรถตีควำมเนือ้ หำสื่ออยำ่ งเช่ือมโยงกับ บรบิ ททำงสังคมและวฒั นธรรม

การรเู้ ท่าทนั สอ่ื ควำมก้ำวหนำ้ ทำงเทคโนโลยแี ละนวัตกรรมในปัจจุบนั ทมี่ ีกำรพฒั นำไปอย่ำงมำก โดยเฉพำะส่ือ เทคโนโลยีสำรสนเทศตำ่ ง ๆ ซ่งึ อำจสง่ ผลใหเ้ กดิ ปัญหำจำกกำรใช้สื่อของคนในสงั คมมำกขึน้ และรวดเรว็ เช่น ปญั หำควำมรุนแรง กำรเลน่ เกมออนไลน์ พฤติกรรมกำร ปญั หำพฤตกิ รรมก้ำวร้ำว ลอกเลียนแบบ ปญั หำทำงอำรมณ์

การรูเ้ ทา่ ทนั ส่ือ กำรรบั ข้อมลู ข่ำวสำรต่ำง ๆ จะต้องมีกำรวิเครำะห์ว่ำ สงิ่ ทเ่ี ผยแพร่น้ันเปน็ จรงิ หรอื ไม่ ซึง่ ถ้ำหำก ข้อมูลน้นั เป็นเทจ็ อำจทำให้ผรู้ บั ข้อมูลได้รบั ผลกระทบได้ ดงั ตวั อยำ่ งต่อไปนี้ นายบอยได้รบั อีเมลจากธนาคารแจง้ วา่ บัญชีธนาคารมีความเคล่ือนไหวผิดปกติ ให้นายบอยส่งเลขบัตร ประจาตัวประชาชนพร้อมเบอรโ์ ทรศพั ท์กลับมาทอี่ ีเมลน้ี มิเชน่ นั้นบัญชธี นาคารจะไม่สามารถใชง้ านได้ ผลกระทบจากการไดร้ บั ข้อมูลผิดพลาดน้ี คือ 1. กำรถูกโจรกรรมข้อมลู สว่ นตวั ได้แก่ เลขบตั รประจำตัวประชำชน เบอร์โทรศัพท์ 2. กำรถูกโจมตดี ้วยมลั แวร์ตำ่ ง ๆ 3. กำรถกู ล่อลวงดว้ ยข้อมลู อนั เปน็ เท็จ

การประเมินความนา่ เช่ือถือของข้อมลู จะตอ้ ง พจิ ารณาขอ้ มูลทมี่ าจากแหล่งขอ้ มลู ทเี่ ช่ือถอื ได้ และตรงตามความต้องการของผู้ใชง้ าน หรืออาจใช้เครอื่ งมอื ในการประเมินความน่าเชอ่ื ถือ เชน่ PROMPT