ทัศนธาตุ

วชิ าศิลปะพื้นฐาน รหัสวชิ า ศ31101 ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ่ี 4

เรือ่ ง องค์ประกอบทศั นธาตุ หนา้ 1 ใบความรูท้ ่ี 1 เรอื่ ง องค์ประกอบทัศนธาตุ ชมีวดิ ีโอ https://www.youtube.com/watch?v=lcNEr-UhsKI ทัศนธาตุ (Visual Elements) ในทางทัศนศิลป์ หมายถงึ สว่ นประกอบของศลิ ปะที่รวมกนั เปน็ รูปรา่ งของส่งิ หลายอย่างที่มองเหน็ ได้ ประกอบไปดว้ ย 1 จดุ (Dot) 2 เสน้ (Line) 3 สี (Color) 4 รปุ ร่างและรปู ทรง (Shape And Form) 5 น้าหนัก (Value) 6 บริเวณว่าง (space) 7 ลกั ษณะผวิ (Texture) 1. จุด (Dot) หมายถึง รอยหรอื แตม้ ที่มลี กั ษณะกลม ๆ ปรากฎทพ่ี ื้นผิว ซงึ่ เกิดจากการจมิ้ กด กระแทก ดว้ ยวสั ดุ อปุ กรณ์ต่าง ๆ เชน่ ดนิ สอ ปากกา พกู่ ัน และวสั ดปุ ลายแหลมทกุ ชนดิ จดุ เป็นตน้ กาเนิดของเสน้ รปู ร่าง รูปทรง แสงเงา พ้ืนผวิ ฯลฯ เช่น นาจดุ มาวางเรยี งต่อกนั จะเกิดเปน็ เสน้ และ การนาจุดมาวาง ใหเ้ หมาะสม ก็จะเกดิ เปน็ รูปร่าง รปู ทรง และลกั ษณะผวิ ได้ 2. เส้น (Line) เปน็ สงิ่ ทม่ี ีผลตอ่ การรบั รู้ เพราะทาให้เกดิ ความรสู้ กึ ตอ่ อารมณ์และจติ ใจของมนุษย์ เสน้ เปน็ พืน้ ฐาน สาคัญของศิลปะทุกแขนง ใช้รา่ งภาพเพ่อื ถ่ายทอดสง่ิ ทเ่ี หน็ และส่งิ ทคี่ ิดจนิ ตนาการให้ปรากฎเป็นรปู ภาพ เส้น (Line) หมายถงึ การนาจุดหลาย ๆ จดุ มาเรียงต่อกันไปในทิศทางใดทิศทางหน่ึงเปน็ ทางยาว หรือส่ิงทเ่ี กิด จากการขดู ขีด เขียน ลาก ใหเ้ กิดเป็นริ้วรอย - เสน้ นอน ใหค้ วามรู้สกึ กว้างขวาง เงียบสงบ น่งิ ราบเรียบ ผ่อนคลายสายตา - เส้นตง้ั ให้ความรสู้ ึกสงู สงา่ มน่ั คง แขง็ แรง รุ่งเรือง - เสน้ เฉยี ง ให้ความรสู้ กึ ไมม่ ่ันคง เคลอ่ื นไหว รวดเร็ว แปรปรวน - เส้นโค้ง ให้ความรสู้ กึ ออ่ นไหว สุภาพออ่ นโยน สบาย น่มุ นวล เย้ายวน - เสน้ โค้งกน้ หอย ใหค้ วามรสู้ กึ เคลอ่ื นไหว การคล่คี ลาย ขยายตวั มนึ งง - เส้นซิกแซกหรือเสน้ ฟนั ปลา ใหค้ วามรสู้ กึ รนุ แรง กระแทกเป็นหว้ ง ๆ ตน่ื เตน้ สบั สนวนุ่ วาย และการขดั แย้ง วชิ าศลิ ปะพ้ืนฐาน รหสั วชิ า ศ31101 ช้ันมัธยมศกึ ษาปีที่ 4

เร่ือง องค์ประกอบทศั นธาตุ หนา้ 2 - เสน้ ประ ใหค้ วามรสู้ ึกไมต่ ่อเนอ่ื ง ไมม่ น่ั คง ไม่แน่นอน เสน้ กับความรสู้ ึกทกี่ ลา่ วมานเ้ี ปน็ เพยี งแนวทางหนง่ึ ไม่ใช่ความร้สู กึ ตายตวั ทั้งนข้ี ึน้ อยกู่ ับการนาไปใชร้ ่วมกบั ส่วนประกอบอ่นื ๆ เช่น เส้นโค้งคว่าลง ถ้านาไปเขยี นเป็นภาพปากในใบหน้าการ์ตนู รูปคน ก็จะใหค้ วามรสู้ กึ เศรา้ ผดิ หวงั เสียใจ แตถ่ า้ เปน็ เส้นโค้งหงายขึ้น ก็จะให้ความรสู้ กึ อารมณ์ดี เป็นตน้ 3. รปู ร่างและรปู ทรง รูปร่าง (Shape) หมายถึง เสน้ รอบนอกทางกายภาพของวตั ถุ สงิ่ ของเครื่องใช้ คน สตั ว์ และ พชื มีลกั ษณะเป็น 2 มติ ิ มคี วามกวา้ ง และความยาว รูปร่าง แบ่งออกเป็น 3 ประเภท คอื - รปู ร่างธรรมชาติ (Natural Shape) หมายถึง รูปรา่ งที่เกิดขน้ึ เองตามธรรมชาติ เชน่ คน สตั ว์ และพืช เป็น ต้น - รปู รา่ งเรขาคณติ (Geometrical Shape) หมายถงึ รูปรา่ งทีม่ นษุ ย์สรา้ งขึ้นมโี ครงสรา้ งแนน่ อน เชน่ รปู สามเหล่ียม รูปสเ่ี หลย่ี ม และรูปวงกลม เป็นต้น - รูปรา่ งอสิ ระ (Free Shape) หมายถงึ รูปร่างทเี่ กดิ ขน้ึ ตามความต้องการของผ้สู รา้ งสรรค์ ใหค้ วามรู้สึกทเ่ี ป็นเสรี ไม่มโี ครงสรา้ งทแ่ี นน่ อนของตวั เอง เป็นไปตามอิทธิพลของสง่ิ แวดลอ้ ม เชน่ รปู รา่ งของหยดน้า เมฆ และควัน เปน็ ต้น รูปทรง (Form) หมายถึง โครงสร้างท้งั หมดของวัตถทุ ป่ี รากฎแกส่ ายตาในลกั ษณะ 3 มติ ิ คอื มีทงั้ ส่วนกวา้ ง ส่วน ยาว สว่ นหนาหรือลกึ คอื จะใหค้ วามรสู้ ึกเป็นแทง่ มเี นื้อท่ภี ายใน มปี รมิ าตร และมนี า้ หนกั 4. น้าหนักอ่อน-แก่ (Value) หมายถงึ จานวนความเขม้ ความออ่ นของสีต่าง ๆ และแสงเงาตามที่ประสาทตา รบั รู้ เมอื่ เทยี บกบั นา้ หนกั ของสขี าว-ดา ความออ่ นแกข่ องแสงเงาทาให้เกิดมติ ิ เกดิ ระยะใกลไ้ กลและสัมพนั ธก์ ับเรอื่ งสี โดยตรง วชิ าศิลปะพืน้ ฐาน รหัสวิชา ศ31101 ช้นั มัธยมศึกษาปีที่ 4

เรอื่ ง องคป์ ระกอบทศั นธาตุ หน้า 3 5. สี (Colour) หมายถงึ สิ่งที่ปรากฎอยู่้ทวั่ ไปรอบ ๆ ตวั เรา ไมว่ ่าจะเป็นสที ่เี กิดขึ้นเองในธรรมชาติ หรอื สิง่ ที่ มนษุ ย์สรา้ งขน้ึ สีทาให้เกดิ ความรสู้ ึกแตกตา่ งมากมาย เชน่ ทาให้รสู้ ึกสดใส รา่ เริง ต่นื เตน้ หม่นหมอง หรือเศร้าซึมได้ เปน็ ตน้ 7. สี ( Color ) หมายถึง สีเปน็ ปรากฏการณ์ของแสงท่สี อ่ งกระทบวตั ถุ สะทอ้ นเข้าส่ตู ามนุษย์ สแี ละการน้าไปใช้ 5.1 วรรณะของสี (Tone) จากวงจรสธี รรมชาติ ในทางศลิ ปะไดม้ ีการแบ่งวรรณะของสีออกเปน็ 2 วรรณะ คอื - สีวรรณะรอ้ น ( Warm Tone ) ได้แก่สที ใ่ี หค้ วามรูส้ ึกอบอนุ่ หรอื รอ้ น เช่น สเี หลอื ง ส้มเหลือง ส้ม ส้ม แดง แดง มว่ งแดง เป็นต้น สีแดง กล้าหาญ อนั ตราย เร้าใจ สะดดุ ตา สเี หลอื ง สวา่ งทส่ี ุด บรสิ ุทธิ์ แจม่ ใส เลอื่ มใส สสี ้ม รอ้ นแรง สนกุ สนาน รนื่ เริง เปรย้ี ว - สวี รรณะเย็น ( Cold Tone )ได้แก่ สีทีใ่ หค้ วามรูส้ ึกเยน็ สงบ สบาย เชน่ สเี ขยี ว เขียวเหลอื ง เขยี วนา้ เงิน นา้ เงิน มว่ งน้าเงิน มว่ ง เป็นตน้ สีนา้ เงิน สงบ สุขุม สันตภิ าพ ภมู ฐิ าน สเี ขียว ความหวงั สดช่ืน ชมุ่ ช่ืน ร่มเย็น สมี ่วง รา่ รวย โอ่อา่ งอกงาม สีขาว สะอาด บรสิ ทุ ธิ์ กระจ่างแจ้ง มน่ั คง เบา สดี า เศร้า ความตาย หนัก 5.2 คา่ ของสี (Value of colour) หมายถึง สีใดสีหนึ่งทาให้คอ่ ย ๆ จางลงจนขาวหรือสว่างและทาใหค้ อ่ ย ๆ เขม้ ขึ้นจนมืด 5.3 สเี อกรงค์ (Monochrome) หมายถึง สที แ่ี สดงอทิ ธพิ ลเดน่ ชัดออกมาเพยี งสเี ดยี ว หรือใช้เพียงสเี ดียวในการ เขยี นภาพ โดยให้คา่ ของสีออ่ น กลาง แก่ คล้ายกับภาพถา่ ย ขาว ดา 5.4 สีสว่ นรวม (Tonality) หมายถงึ สีใดสหี น่ึงทีใ่ หอ้ ทิ ธิพลเหนอื สอี ่นื ทั้งหมด เชน่ การเขยี นภาพทวิ ทัศน์ ปรากฎสสี ่วนรวมเปน็ สเี ขียว สีน้าเงิน เป็นต้น 5.5 สที ีป่ รากฎเด่น (Intensity) 5.6 สตี รงขา้ มกันหรอื สตี ดั กนั (Contrast) หมายถงึ สที ีอ่ ยูต่ รงกันขา้ มในวงจรสีธรรมชาติ เช่น สแี ดงกับสีเขียว สี นา้ เงนิ กบั สีสม้ สมี ่วงกบั สเี หลือง วิชาศิลปะพ้นื ฐาน รหสั วชิ า ศ31101 ชัน้ มัธยมศึกษาปที ่ี 4

เร่ือง องค์ประกอบทศั นธาตุ หนา้ 4 น้าหนกั สี ( Tone ) หรอื วรรณะของสี หมายถึง ระดับความเข้มท่แี ตกต่างกันของสหี รือคา่ ความอ่อนแกข่ องสี ไลร่ ะดับกนั ไป เช่น ดา – เทาเขม้ – เทากลาง – เทาออ่ น – ขาว โทนกม็ ีผลตอ่ ความรู้สกึ คล้ายกับสนี นั่ เอง เพยี งแต่จะละเอียดออ่ นมากขึน้ มี ค่าความแตกต่างกนั เลก็ นอ้ ย แตม่ ผี ลตอ่ ความรสู้ กึ นกึ คิด ของมนษุ ย์ เช่น น้าหนักของสี วชิ าศิลปะพน้ื ฐาน รหสั วิชา ศ31101 ชั้นมธั ยมศึกษาปีท่ี 4

เรือ่ ง องค์ประกอบทศั นธาตุ หนา้ 5 วงจรสีและสวี รรณะร้อน วงจรสแี ละสวี รรณะเยน็ 6. บริเวณว่าง (Space) หมายถึง บรเิ วณทเ่ี ป็นความวา่ งไมใ่ ชส่ ว่ นทเ่ี ปน็ รปู ทรงหรอื เนือ้ หาาในกาารจัด องคป์ ระกอบใดก็ตาม ถ้าปลอ่ ยใหม้ พี ้ืนท่ีวา่ งมากและใหม้ ีรปู ทรงนอ้ ย การจดั น้ันจะใหค้ วามรสู้ กึ อ้างอา้ ง โดดเดยี่ ว 7. พ้นื ผวิ (Texture) หมายถึง พืน้ ผวิ ของวัตถุตา่ ง ๆ ทเี่ กดิ จากธรรมชาติและมนุษย์สร้างสรรค์ข้นึ พ้นื ผวิ ของวัตถุ ทีแ่ ตกต่างกัน ยอ่ มให้ความรสู้ ึกทแี่ ตกตา่ งกนั ดว้ ย อ้างอิง http://patdramaa111.srp.ac.th/thasn-thatu วิชาศลิ ปะพื้นฐาน รหสั วชิ า ศ31101 ช้ันมัธยมศกึ ษาปที ่ี 4