ใบความรู้ เรื่องสารละลายอิเล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอิเล็กโทรไลต์

รายวชิ า เคมี 3 ช้ันมธั ยมศึกษาปที ี่ 5 หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 3 เร่อื ง กรด-เบส หน่วยย่อยท่ี 1 เร่ืองสารละลายอิเล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอิเล็กโทรไลต์ ครผู สู้ อน นางสาวเสาวณีย์ อม่ิ จิต ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครชู านาญการ โรงเรียนจอมพระประชาสรรค์ อาเภอจอมพระ จังหวัดสุรนิ ทร์ สานักงานเขตพ้นื ที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 33 สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขั้นพนื้ ฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

แบบทดสอบก่อนเรียน หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 3 กรด-เบส หน่วยย่อยที่ 1 สารละลายอิเล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอเิ ล็กโทรไลต์ คาชแี้ จง เลือกคำตอบท่ีถูกตอ้ งทส่ีี ีดีแล้วทำเครื่องหมายกากบาที(X) ลงในกระดาษคาตอบจานวน 10 ข้อ ีีในเวลาี10 นาที 1. จากทฤษฎีเกย่ี วกับ กรด-เบส ของอาร์เรเนยี ส และเบรินสเตด ลาวรีี สารกลุ่มใดที่จัดวาเป็นเบส ทุกตวั ก CO32- HPO32- Cl - NH4+ ข Na + Ca(OH)2 NO3- NH3 ค OH32- HCO3- SO 2- NH3 ง KOH H2PO4- H3O+ SO 2- 4 3 2. การทดสอบต่อไปนีี้ ข้อใดทท่ี ่านคดิ ว่าจะชว่ ยสนับสนุนทฤษฎีการแตกตัวเปน็ ไอออนของ HCl ท่ีละลายน้า ก การท่ีสารละลายของ HCl สามารถเปลี่ยนสีของกระดาษลิตมสั จากน้าเงินเปน็ แดงี ข การท่ี HCl มีฤทธิ์กดั โลหะให้กรอ่ น ค การที่ HCl ทาปฏกิ ิริยากับ AgNO3 ไดต้ ะกอนสีขาว ง การที่ทาอิเล็กโทร์ลิซสิ HCl (aq) แล้วมีี H2 เกิดที่ขั้วี ลบ และีCl2 เกิดที่ขว้ั บวกี จากข้อมลู เม่อีื นาสารละลายีA B C D และ E ทีม่ ีีความเขม้ ขน้ เท่ากัน ไปทดสอบการเปลี่ยนสีของีการดาษลิตมัส และความสามารถในการนาไฟฟา้ ีได้ข้อมลู ดงั น้ีี(ตอบขอ 3-5) สารละลาย การเปล่ียนสีกระดาษลิตมัส ความสวา่ งของหลอดไฟ A ไม่เปลี่ยนสี สว่างมาก B ีีีแดงี ีีน้าเงีิน สว่างเล็กนอ้ ย C D นา้ เงินีีีี ีีีีีีีีแดง สว่างมาก E ไม่เปล่ียนสี ไม่สว่าง สว่างเล็กนอ้ ย นา้ เงินี แดง 3.จากตารางสารละลายใดจดั เปน็ สารละลายอิเล็กโทรไลตแ์ ก่ ก. สาร A ข. สาร B ค. สาร C ง. สาร D ง. สารีD 4. จากตารางสารละลายใดจดั เป็นนสารละลายอิเล็กโทรไลต์อ่อน ก. สารีA ข. สารีB ค. สารีC 5.สารอเลกโทรไลตม์ ความหมายตรงกับข้อใด ก. สารทเมอื่ ละลายนำี้แลว้ แตกตัวเป็นไอออนได้ ข. สารทเมอื่ ละลายนาแล้วได้สารละลายที่นาไฟฟ้าไดี้ ค. สารทเมอื่ ละลายนาแล้ีวไม่แตกตวั เปน็ ไอออน ง. ถูกทง้ั ีกีและีขี 6.สารนอนอิเล็กโทรไลต์มีความหมายตรงกับขอ้ ใด ก. สารทเี่ มอ่ื ละลายนำ้แี ลว้ แตกตวั เป็นไอออนได ข. สารที่เมอื่ ละลายนา้ แลว้ ไดสารละลายทีไ่ ม่นาไฟฟ้าได้ี ค. สารท่ีเมอ่ื ละลายนาแลว้ ไมแตกตัวเปน็ ไอออน ง. ถกู ทง้ั ีข และีค

7.สารละลายสารอิเล็กโทรไลต์หมายถึง ก. สารละลายท่ีนาไฟฟ้าได้ี ข. สารละลายท่ีไม่นาไฟฟ้า ค. สารละลายที่นาไฟฟ้าได้ดีเท่าน้ันี ง. ไม่มีข้อถูก 8. ค่าคงท่ีของสมดลุ ของกรดตา่ งๆ เป็นดังนี้ กรด Ka H2SO3 1.2 × 10-2 HNO2 5.1 × 10-4 HCN 4.8 × 10-10 H2S 1.1 × 10-7 ขอ้ ใดถูกตอ้ งทสี่ ดุ ก.ีเรียงลำดับความเป็นี กรดเป็นดั่งนี้ H2SO3 < HNO2 < H2S < HCN ข.ีเรียงลาดับความเปน็ เบสเป็นดั่งนี้ี CN - < HS- < NO2- < HSO3- ค.ีสารละลายท้ัง 4 ชนิด เป็นสารละลายอิเีล็กี โทรไลต์แก่ ไม่นาไฟฟ้า ง.ีถาสารละลายทั้ง 4 ชนิดีมีความเขม้ ข้นเท่ากัน สารละลายีH2SO3 นำไฟฟ้าได้ดที ีส่ ด 9. จากปฏิกิริยา HNO2 +CN- HCN + NO2- ถา้ คา่ คงท่ีสมดลุ K = 1× 106 สามารถสรปุ ไดว้ า่ ก. NO2- เป็นเบสท่ีแกก่ ว่า CN- ข. HCN เป็นกรดท่ีแกก่ ว่า HNO2 ค. NO2- เป็นสารคู่เบสของ HNO2 ง. HCN เปน็ สารคู่กรดของ CN- คาชแี้ จง ขอ้ มูีลต่อี ไปนี้ใชต้ อบคำถามข้อ 10 H2CN + Cl- 1. HCl + HCN H3O + + CN - H2Cl + + 2. HCN + H2O NH4 + + ClO4 – 3. HClO4 + HCl + OH - 4. H2O + NH3 10. ข้อความใดถูกต้องทส่ี ุด ก. สารละลายชด 1 , 3 จะเปล่ียนกระดาษลิีตมัสจากน้าเงินเปน็ แดงี ข. สารละลายชด 1 , 2 จะเปล่ยี นกระดาษลิตมัีสจากแดงเป็นี น้าเงนิ ี ค. สารละลายชด 3 , 4 จะเปลยี่ นกระดาษลิตมัสจากนา้ เงินเป็นแดงี ง. สารละลายชด 1 , 4 จะเปลี่ยนกระดาษลิตมัีสจากแดงเป็นน้าเงิน

กระดาษคาตอบแบบทดสอบก่อนเรียน หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 กรด-เบส หน่วยย่อยท่ี 1 สารละลายอเิ ล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอเิ ล็กโทรไลต์ ช่อื ........................................................................... ช้ันมัธยมศึกษาปีที่............/...............เลขที่........... ขอ้ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ใบความรู้ท่ี 1 เรื่อง สารละลายอิเล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอิเล็กโทรไลต์ เอกสารประกอบการเรียนวิชาเคมี (เพิ่มเตมิ ) หนว่ ยการเรียนท่ี 3 เร่ือง กรด-เบส หน่วยย่อยที่ 1 สารละลายอเิ ล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอเิ ล็กโทรไลต์ อเิ ล็กโทรไลต (Electrolyte) สารที่เมอื่ ละลายในนา้ จะนาไฟฟ้าได้ เน่ืองจากมีไอออนซ่ึงอาจจะเป็นไอออนบวก หรอื ีไอออนลบเคลอื่ นที่ อยู่ในสารละลายีสารละลายอิเล็กโทรไลต์นี้อาจเป็นสารละลายกรดีเบสีหรือีเกลือก็ได้ีตัวอย่างเช่นีสารละลาย กรดเกลือี(HCl) สารละลายโซเดียมไฮดรอกไซด์ี(NaOH) และีสารละลายของเกลือีKNO3 เป็นต้นีโดยใน สารละลายดังกลา่ วประกอบด้วยไอออน H+ , Cl- ,OH- , K+ และีNO3- ตามลาดบั นอนอเิ ล็กโทรไลต์ (Non-electrolyte) สารท่ีไม่สามารถนาไฟฟ้าได้เมอื่ ละลายน้า ท้งั น้ี เนื่องจาก สารพวกนอนอเลกโทรไลต์ จะไม่สามารถแตก ตัวเป็นไอออนได้ีเช่น นา้ บริสทธิ์ ำน้ีตาลีแอลกอฮอล์ี เปน็ ต้น ความแตกต่างของสารอิเลก็ โทรไลต์และนอนอิเล็กโทรไลต์ พิจารณาจากสาร 2 ชนิดท่ีมสี ตู ร AB กบั ีCD เมอื่ ละลายน้าจะรวมกัีนีน้าเกดิ การเปลี่ยนแปลงดังีน้ี นอนอเิ ล็กโทรไลต์ อเิ ลก็ โทรไลต์ ภาพที่ 1 การเป็นอิเล็กโทรไลต์และนอนอิเล็กโทรไลต์ของสาร

จากภาพ AB เป็นสารนอนอิเล็ีกโทรไลต์ีเพราะ AB ไม่ละลายนา้ และไม่แตกตัวเปน็ ีไอออน CD เปน็ สารอิเล็ีกโทรไลต์ีเพราะ CD จะแตกตัวได้ี C+ และ D- ไอออนซึ่งีถกู ลอมรอบีดว้ ยโมเลกล ของนา้ ภาพที่ี2 การแตกตัวของกรดแอซิีติกในนา้ เป็นสารละลายอิเล็กโทรไลต์ อิเล็กโทรไลตแ์ ก่และอิเล็กโทรไลตอ์ ่อน สารละลายอิเล็กโทรไลต์ต่ีางๆ นาไฟฟ้าได้ไม่เท่ากัน เนื่องจากการแตกตัวเป็นไอออนของอิเล็กโทรไลต์ีีีี ไม่เท่ากัน อิเล็กโทรไลต์ท่ีแตกตัวเป็นไอออนได้มากกว่า ก็จะนาไฟฟ้าได้ดีกวา่ อิเล็กโทรไลต์ที่แตกตัวเป็นไอออนี ได้นอ้ ยกวา่ ีอิเลก็ โทรไลต์แบง่ ออกไดเ้ ป็นี2 ประเภทีดงั น้ี 1. อิิเล็ิกโทรไลต์แก่ (strong electrolyte) หมายถึง สารท่ีละลายน้าแล้วแตกตัวเป็นไอออนีได้มาก อาจจะแตกตวั ได้ 100% และนาไฟฟา้ ได้ดีมาก เช่น กรดแก่ และเบสแก่ และเกลือสว่ นใหญ่ีจะแตกตวั ได้ี100% เป็นต้น 2. อิเิลก็ โทรไลตอ์ ่อน (weak electrolyte) หมายถงึ สารท่ีละลายนำีแ้ ล้วี แตกตัวได้บางส่วนีีีีีีีีีีนา ไฟฟ้าได้น้ีอย

ตารางท่ี 1 ตัวอย่างของอิเล็กโทรไลต์แก่ีและอิเล็กโทรไลตอ์ อ่ นบางชนิด อเิ ลก็ โทรไลต์แกี่ อิเลก็ โทรไลต์อ่อนี (นาไฟฟ้าได้ดี) (นาไฟฟ้าไดไ้ ม่ด)ี เกลือที่ละลายน้าทั้งหมดี CH3COOH H2SO4 H2CO3 HNO3 HNO2 HCl H2SO3 HBr H2S HClO4 H2C2O4 NaOH H3BO3 KOH HClO Ca(OH)2 NH4OH Ba(OH)2 HF การทดสอบว่าสารละลายเป็นี สารละลายอิเลก็ โทรไลต์ หรือไม่กต็ ้องดูการนาไฟฟ้ีาของีสารละลายีเราอาจ ทดสอบโดยใช้เีคร่ืองมืองา่ ยๆีดังน้ี 1. การทดสอบการนาไฟฟา้ ของสารละลาย สารละลายท่ีนาไฟฟ้า ได้แก่ สารละลายของกรด เบส และเกลือ อปกรณท์ ใี่ ชใ้ นการทดลองีประกอบดว้ ย ขวั้ ไฟฟ้า 2 ขว้ั ต่อเขา้ กับแหล่งใหพ้ ลังงานไฟฟ้า (ใหศ้ กั ย์ไฟฟ้า) หลอดไฟ และสวิตซี์ ใหค้ รบวงจรดัีงภาพ ภาพท่ีี3 อปกรณ์การวัดการนาไฟฟ้าของสารละลายอิเล็กโทรไลต์

วิธีทดสอบ เมื่อกดสวิตซ์ลงเพ่ือให้ครบวงจร ถ้าสารละลายในภาชนะเป็ีนสารละลายอิเล็กโทรไลต์ีหลอดไฟจะ สวา่ งขนึ้ ีแสดงว่าสารละลายน้ันนาไฟฟ้าได้ีตวั อย่างผลการทดลองการทดสอบการนำไฟฟ้า สารท่ใี ช้ทดสอบ ผลการทดสอบ นา้ บรสิ ทธ์ิี ไม่นาไฟฟ้า (หลอดไฟไมส่ ว่าง) นา้ ที่มนี ้าตาลละลายอยีู่ ไม่นาไฟฟ้า (หลอดไฟไมส่ วา่ ง) ไม่นาไฟฟ้า (หลอดไฟไมส่ ว่าง) ยูเรยี ี(CO(NH2)2 นาไฟฟ้า (หลอดไฟสว่าง) นาไฟฟ้า (หลอดไฟสวา่ ง) สารละลายเกลอื ีNaCl นาไฟฟ้า (หลอดไฟสว่าง) นาไฟฟ้าน้อย (หลอดไฟสว่างน้อย) สารละลายเกลอื ีK2SO4 นาไฟฟ้า (หลอดไฟสวา่ ง) นาไฟฟ้า (หลอดไฟสว่าง)ีีีีีี สารละลายกรดีHCl สารละลายกรดแอซิตกิ (CH3COOH) สารละลายเบสีNaOH สารละลายเบสีNH4OH ผลทีไ่ ด้อธิบายได้วา่ สารละลายที่ไม่มีไอออนอยู่ เชน่ นา้ หรือน้าตาลทราบท่ีละลายอยู่ในีน้ามัน จะมี พนั ธะแบบโคเวเลนต์ี ไม่สามารถแตกตวั เปน็ ไอออนได้ จึงไม่นาไฟฟ้า แต่ NaCl HCl เมอื่ อยู่ในนา้ จะแตกตวั เป็นี Na+ , Cl- หรือ H+ , Cl- ซึ่งเป็นไอออนที่เคลื่อนที่ในสารละลายทำใหเ้ กิดีการนาไฟฟ้าขน้ึ ได้ 2. การทดสอบสมบัตอิ ื่นๆ ของสารละลาย 1. การทดสอบความเปน็ กรด-เบส จากการเปลี่ยนสีของกระดาษลิตมัส - ถ้าสารละลายเปน็ กรด จะเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสจากนา้ เงินเป็นสีแดงี -ีีถา้ สารละลายเปน็ เบส จะเปลี่ยนสกี ระดาษลิตมัสจากสีแดงเป็นสีน้าเงิน - ถ้าสารละลายเป็นเกลือีจะเปลี่ยนหรือ ไม่เปล่ียนสีกระดาษลิตมัสี ก็ได้ีนอกจากการใช้กระดาษ ลิตมสั อาจจะใช้อินี ดิเคเตอร์อืน่ี ๆ เชน่ ีเมทิลเรดีฟีนอล์ฟีทาลนี ีก็ได้ 2. การทดสอบปฏิกริ ยิ าของกรดและปฏิกิรยิ าของเบส ปฏิกริ ิยาของกรด ก. ทาปฏิกริ ิยากับโลหะีจะได้ก๊าซไฮโดรเจน เช่น HCl(aq) + Ca (s) CaCl2 (aq) + H2 (g) H2SO4 (aq) + Mg (g) MgSO4 (aq) + H2 (g) ข. ทาปฏิกี ริ ยิ ากับโลหะออกไซด์ีได้เกลอื กับน้า 2HCl (aq) + Na2O (s) 2NaCl (aq) + H2O (l) H2SO4 (aq) + MgO (g) MgSO4 (aq) + H2O (l) ค. ทาปฏิกริ ิยากับคาร์บอเนตไดก้ า๊ ซ CO2 นา้ ีและเกลอื 2NaCl + H2O + CO2 2HCl (aq) + NaCO3 (aq) NaCl + H2O + CO2 HCl (aq) + NaHCO3 (aq) ง. ทาปฏิกริ ิยากับเบสได้เกลือกับน้า 2HCl (aq) + NaOH (aq) NaCl (aq) + H2O (l) CH3COOH (aq) + NaOH (aq) CH3COONa (aq) + H2O (l)

ปฏิกิริยาของเบส ก. ทาปฏิกิรยิ ากับโลหะบางชนิดีใหก้ า๊ ซไฮโดรเจน 2NaOH (aq) + Zn (s) Na2ZnO2 (aq) + H2 (g) 6KOH (aq) + 2Al (s) 2K3AlO3 (aq) + 3H2 (g) ข. ทาปฏกิ ริ ยิ ากับเกลือีได้เปน็ เกลือไฮดรอกไซด์ของโลหะทีไ่ ม่ละลายนา้ ี 2NaOH (aq) + MnCl2 (aq) Mn(OH)2 (s) + 2NaCl (aq) 2KOH (aq) + CuSO4 (aq) Cu(OH)2 (s) + K2SO4 (aq) ค. ทาปฏกิ ิริยากับเกลอื แอมโมเนียม เช่น NH4Cl ได้ก๊าซ NH3 (g) NaOH (aq) + NH4Cl (aq) NaCl (aq) + H2O (l) + NH3 (g) KOH (aq) + NH4Cl (aq) KCl (aq) + H2O (l) + NH3 (g) ง. ทาปฏิกริ ิยากับกรดได้เกลอื กับน้า HCl (aq) + KOH (aq) KCl (aq)+ H2O (l) HCN (aq) + NH4OH (aq) NH4CN (aq) + H2O (l)

ใบกิจกรรมท่ี 1 การทดลอง เร่ือง สมบิติบางประการของสารละลาย หน่วยการเรียนที่ 3 เรื่อง กรด-เบส หน่วยย่อยที่ 1 สารละลายอเิ ล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอเิ ล็กโทรไลต์ วัน/เดอื น/ปี...............................ชือ่ ..........................................................ชนั้ ..............เลขท.่ี ......... จดุ ประสงค์การทดลอง 1. ทาการทดลองเพื่อศึกษาสมบัติบางประการของสารละลายอิเลก็ โทรไลตแ์ ละนอนอิเล็ีกีโทรไลต์ได้ 2. อธิบายผลท่ีสารละลายอิเล็กโทรไลต์นำไฟฟ้าได้แี ตกตา่ งกนั 3. จาแนกประเภทของสารละลายโดยใช้การเปลี่ยนสีของกระดาษลิตมสั และการนาไฟฟ้าของสารละลายเป็น เกณฑ์ได้ 4. อธิบายและสรปได้ว่าสารใดเป็นอิเล็กโทรไลต์แก่ อเิ ล็กโทรไลต์อ่อน ส่ือการเรียนรู้ รายการ ตอ่ 1 กลุ่ม สารเคมี ชนิดละี4 cm3 1. สารละลายีHCl CH3COOH NaCl KNO3 NaOH KOH NH3 ชนิดละี12 ชนี CH3COONa NH4Cl C2H5OH (NH2)2CO และีC12H22O11 เขม้ ข้นี1 20 cm3 mol/dm3 2. กระดาษลิตมัสสีแดงและสนี า้ เงินี 12 หลอดี 3. นา้ กลน่ั 1 ชด 1 ใบ อปุ กรณ์ 1 อัน 1. หลอดทดลองขนาดเล็กี 2. เคร่ืองตรวจการนาไฟฟ้า 1 อันีหรือี1 แผ่นี 3. กระบอกตวงขนาด 10 cm3 1 อัน 4. ท่ีตง้ั หลอดทดลอง 5. กระจกนาฬิกาหรือแผน่ กระจกี 3. แทง่ แก้ว วิธกี ารทดลอง 1. ใส่สายละลาย HCl CH3COOH NaCl KNO3 NaOH KOH NH3 CH3COONa NH4Cl C2H5OH (NH2)2CO และ C12H22O11 ท่ีมีความเขม้ ข้นี1 mol/ dm3 ปริมาตรี4 cm3 ลงในหลอดทดลองขนาดเล็กี หลอดละ ชนดิ 2. ทดสอบการเปล่ียนสีของกระดาษลติ มัีสทั้งสีแดงและสนี ้าเงิน 3. ทดสอบการนาไฟฟ้าของสารละลายแตล่ ะชนิดีโดยจีมลวดตัวนาของเครื่องตรวจการนาไฟฟ้า ให้ีลกึ เท่าีๆีกนั สัีงเกตความสวา่ งของหลอดไฟ

คาถามก่อนการทดลอง 1.อเิ ลก็ โทรไลต์ (Electrolyte) หมายถงึ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................ 2.นอนอิเลก็ โทรไลต์ (Non-electrolyte) หมายถงึ ....................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................ 3.อิิเลก็ โทรไลต์แก่ (strong electrolyte) หมายถึง.................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................ 4.อิิเลก็ โทรไลต์ออ่ น (weak electrolyte) หมายถึง..................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................ ตารางบันทกึ ผลการทดลอง สารละลาย การเปลี่ยนแปลงที่สังเกตได้ การเปล่ียนสีของกระดาษลิตมัส การนาไฟฟ้า ความสว่างของหลอดไฟ HCl น้าเงินีีีีีีีีีีีีีีีีีีีี แดง ีี CH3COOH นา้ เงินีีีีีีีีีีีีีีีีีีีี แดง NaCl ีีีีีีีีีีีีีีไม่เปล่ียนสี KNO3 ีีีีีีีีีีีีีีไม่เปล่ียนสี NaOH KOH แดงีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีน้าเงิน NH3 แดงีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีนา้ เงิน ีีีีีแดงีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีน้าเงิน CH3COON ีีีีีแดงีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีนา้ เงินี a NH4Cl ีีีีีนา้ เงนิ ีีีีีีีีีีีีีีีีีีแดงีีีีีีีีีีีีีีี ีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีี C2H5OH ไม่เปลยี่ นสีี C12H22O11 ไม่เปลย่ี นสีี (NH2)2CO ไม่เปลี่ยนสี

คาถามหลังการทดลอง 1.สารใดที่นาไฟฟ้าได้บา้ ง............................................................................................................................................ .................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 2.สารใดที่ไม่นาไฟฟ้า................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... สรปุ ผลการทดลอง 1. เม่อื ใช้สมบตั ิการเปล่ียนสขี องกระดาษลิตมัสเป็นเกณฑ์ีจาแนกสารละลายได้เป็นี ี3 ประเภที คอื ................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................ 2. เมอ่ื ใช้สมบตั ิการนาไฟฟ้าเปน็ เกณฑ์จาแนกสารละลายได้เปน็ ี2 ประเภท คอื .................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................ 3. สารละลายท่ีนาไฟฟ้าไดแ้ ต่ละชนดิ จะนาไฟฟ้าไดแ้ ตกตา่ งกัน ซึ่งสงั เกตได้จากหลอดไฟสว่างไม่ีเท่ากัน แสดงวา่ ตัวละลายแตกตวั เปน็ ไอออนไดต้ ่างกัน คอื ................................................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................................................... 4. สารละลายท่ีมสี มบตั ิเป็นทั้งกรดและเบสทกชนิดเป็นสารละลาย............................................................................. ........................................................................................................................................................................................ 5. สารละลายท่ีมสี มบตั ิเป็นกลางคือ............................................................................................................................ ....................................................................................................................................................................................... 6. สารละลายท่ีมสี มบตั ิเป็นกลางและนาไฟฟ้าไดจ้ ดั เป็นสาร........................................................................................ ........................................................................................................................................................................................

แบบทดสอบหลังเรียน หน่วยการเรยี นรู้ที่ 3 กรด-เบส หน่วยย่อยท่ี 1 สารละลายอเิ ล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอิเล็กโทรไลต์ คาชี้แจง เลือกคำตอบท่ีถูกตอ้ งทีส่ี ีดีแล้วทำเครื่องหมายกากบาที(X) ลงในกระดาษคาตอบจานวน 10 ข้อ ีีในเวลาี10 นาที 1. จากทฤษฎีเกยี่ วกับ กรด-เบส ของอาร์เรเนยี ส และเบรนิ สเตด ลาวรีี สารกลุ่มใดท่ีจัดวาเป็นเบส ทกุ ตวั ก CO32- HPO32- Cl - NH4+ ข Na + Ca(OH)2 NO3- NH3 ค OH32- HCO3- SO 2- NH3 ง KOH H2PO4- H3O+ SO 2- 4 3 2. การทดสอบต่อไปนีี้ ข้อใดทท่ี ่านคดิ ว่าจะชว่ ยสนับสนนุ ทฤษฎีการแตกตัวเป็นไอออนของ HCl ท่ลี ะลายน้า ก การที่สารละลายของ HCl สามารถเปล่ียนสีของกระดาษลิตมสั จากน้าเงินเป็นแดงี ข การที่ HCl มีฤทธิ์กัดโลหะให้กร่อน ค การที่ HCl ทาปฏกิ ิริยากับ AgNO3 ได้ตะกอนสีขาว ง การที่ทาอเิ ล็กโทร์ลิซสิ HCl (aq) แลว้ มีี H2 เกิดที่ข้ีัวลบ และีCl2 เกิดที่ขว้ั บวกี จากข้อมลู เม่อืี นาสารละลายีA B C D และ E ที่มีีความเขม้ ขน้ เท่ากัน ไปทดสอบการเปลยี่ นสีของีการดาษลิตมัส และความสามารถในการนาไฟฟ้าีไดข้ ้อมลู ดังนี้ี(ตอบขอ 3-5) สารละลาย การเปล่ียนสีกระดาษลิตมัส ความสวา่ งของหลอดไฟ A ไม่เปลีย่ นสี สว่างมาก B ีีีแดงี ีีนา้ เงนิี สว่างเล็กน้อย C D นา้ เงนิ ีีีี ีีีีีีีีแดง สว่างมาก E ไม่เปล่ียนสี ไม่สว่าง สว่างเล็กน้อย นา้ เงินี แดง 3.จากตารางสารละลายใดจดั เปน็ สารละลายอิเลก็ โทรไลต์แก่ ก. สาร A ข. สาร B ค. สาร C ง. สาร D ง. สารีD 4. จากตารางสารละลายใดจดั เป็นนสารละลายอิเลก็ โทรไลต์อ่อน ก. สารีA ข. สารีB ค. สารีC 5.สารอเลกโทรไลตม์ ความหมายตรงกับข้อใด ก. สารทเมอ่ื ละลายนำีแ้ ลว้ แตกตวั เป็นไอออนได้ ข. สารทเมอ่ื ละลายนาแลว้ ได้สารละลายที่นาไฟฟ้าไดี้ ค. สารทเมอื่ ละลายนาแล้ีวไม่แตกตวั เปน็ ไอออน ง. ถูกทง้ั ีกีและีขี 6.สารนอนอิเลก็ โทรไลต์มีความหมายตรงกับขอ้ ใด ก. สารท่ีเมอื่ ละลายนำีแ้ ลว้ แตกตวั เปน็ ไอออนได ข. สารที่เมอ่ื ละลายน้าแล้วไดสารละลายท่ไี ม่นาไฟฟ้าได้ี ค. สารท่ีเมอ่ื ละลายนาแลว้ ไมแตกตวั เปน็ ไอออน ง. ถูกทง้ั ีข และีค

7.สารละลายสารอิเล็กโทรไลต์หมายถึง ก. สารละลายท่นี าไฟฟ้าได้ี ข. สารละลายที่ไม่นาไฟฟ้า ค. สารละลายท่ีนาไฟฟ้าได้ดีเท่าน้ันี ง. ไม่มีขอ้ ถูก 8. ค่าคงท่ีของสมดลุ ของกรดตา่ งๆ เป็นดังน้ี กรด Ka H2SO3 1.2 × 10-2 HNO2 5.1 × 10-4 HCN 4.8 × 10-10 H2S 1.1 × 10-7 ขอ้ ใดถูกตอ้ งทส่ี ดุ ก.ีเรียงลำดับความเป็นี กรดเป็นด่ังนี้ H2SO3 < HNO2 < H2S < HCN ข.ีเรียงลาดับความเปน็ เบสเป็นด่ังนี้ี CN - < HS- < NO2- < HSO3- ค.ีสารละลายทั้ง 4 ชนิด เป็นสารละลายอิีเล็ีกโทรไลต์แก่ ไม่นาไฟฟา้ ง.ีถาสารละลายทั้ง 4 ชนิดีมีความเขม้ ขน้ เท่ากัน สารละลายีH2SO3 นำไฟฟ้าได้ดที ี่สด 9. จากปฏิกิรยิ า HNO2 +CN- HCN + NO2- ถา้ คา่ คงท่ีสมดลุ K = 1× 106 สามารถสรปุ ได้วา่ ก. NO2- เปน็ เบสท่ีแกก่ ว่า CN- ข. HCN เป็นกรดที่แกก่ ว่า HNO2 ค. NO2- เป็นสารคู่เบสของ HNO2 ง. HCN เปน็ สารคู่กรดของ CN- คาชแี้ จง ขอ้ มูีลต่อี ไปนี้ใชต้ อบคำถามขอ้ 10 H2CN + Cl- 1. HCl + HCN H3O + + CN - H2Cl + + 2. HCN + H2O NH4 + + ClO4 – 3. HClO4 + HCl + OH - 4. H2O + NH3 10. ข้อความใดถูกต้องทสี่ ุด ก. สารละลายชด 1 , 3 จะเปล่ียนกระดาษลิตี มัสจากน้าเงินเปน็ แดงี ข. สารละลายชด 1 , 2 จะเปลี่ยนกระดาษลิตมัสี จากแดงเป็นี นา้ เงนิ ี ค. สารละลายชด 3 , 4 จะเปลยี่ นกระดาษลิตมัสจากนา้ เงินเป็นแดงี ง. สารละลายชด 1 , 4 จะเปล่ียนกระดาษลิตมัีสจากแดงเป็นน้าเงนิ

กระดาษคาตอบแบบทดสอบหลังเรียน หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 กรด-เบส หน่วยย่อยท่ี 1 สารละลายอเิ ล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอเิ ล็กโทรไลต์ ช่อื ........................................................................... ช้ันมัธยมศึกษาปีท.่ี .........../...............เลขที่........... ขอ้ ก ข ค ง 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 3 กรด-เบส หน่วยย่อยที่ 1 สารละลายอิเล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอเิ ล็กโทรไลต์ 1. คี 2. ง 3. คี 4. ขี 5. ขี 6. ขี 7. กี 8. ง 9. งี 10. ก

เฉลย ใบกิจกรรมท่ี 1 การทดลอง เรื่อง สมบิติบางประการของสารละลาย หน่วยการเรียนที่ 3 เร่ือง กรด-เบส หน่วยย่อยที่ 1 สารละลายอิเล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอเิ ล็กโทรไลต์ คาถามก่อนการทดลอง 1.อเิ ลก็ โทรไลต์ (Electrolyte) หมายถึง สารที่เม่ือละลายในน้าจะนาไฟฟ้าได้ีเนื่องจากมีไอออนซง้ึ ีอาจจะเป็น ไอออนบวกีหรือไอออนลบเคลื่อนท่ีอยู่ในสารละลายีสารละลายอิเล็กโทรไลต์นี้อาจีเป็นสารละลายกรดีเบสีหรือ เกลอื ก็ได้ีตวั อย่างเช่นีสารละลายกรดเกลือี(HCl) สารละลายีโซเดียมไฮดรอกไซด์ี(NaOH) และสารละลายของ เกลอื ีKNO3 เป็นต้นีโดยในสารละลายดังกล่าวีประกอบด้วยไอออนีH+ , Cl- ,OH- , K+ และีNO3- ตามลาดบั 2.นอนอิเลก็ โทรไลต์ (Non-electrolyte) หมายถงึ สารท่ีไม่สามารถนาไฟฟ้าได้เมอ่ื ละลายนาีท้ังนี้ีเน่ืองจากี สารพวกนอนอิเลก็ โทรไลต์ีจะไม่สามารถแตกตัวเปน็ ไอออนได้ีเช่นีน้าบริสทธ์ีนา้ ตาลีแอลกอฮอล์ีเปน็ ต้น 3.อิเิลก็ โทรไลต์แก่ (strong electrolyte) หมายถึง สารทละลายนา้ แล้วแตกตวั เปน็ ไอออนได้มากีอาจจะแตก ตวั ได้ี100% และนาไฟฟ้าได้ดีมากีเช่นีกรดแก่ีและเบสแก่ีและเกลอื ส่วนใหญ่จะแตกตวั ได้ี100% เปน็ ต้น 4.อิเิล็กโทรไลต์ออ่ น (weak electrolyte) หมายถึง สารทละลายน้าแล้วแตกตวั ได้บางส่วนีนาไฟฟ้าได้น้อย ตารางบันทึกผลการทดลอง สารละลาย การเปล่ียนแปลงทส่ี ังเกตได้ การเปล่ียนสีของกระดาษลิตมัส การนาไฟฟา้ ความสว่างของหลอดไฟ HCl น้าเงินีีีีีีีีีีีีีีีีีีีี แดง นาไฟฟา้ สว่างมากี CH3COOH นา้ เงินีีีีีีีีีีีีีีีีีีีี แดง นาไฟฟา้ สว่างน้อยี NaCl ีีีีีีีีีีีีีีไม่เปลี่ยนสี นาไฟฟ้า สว่างปานกลางี KNO3 ีีีีีีีีีีีีีีไม่เปลี่ยนสี นาไฟฟ้า สว่างปานกลาง NaOH ีีีีีีีีีีีีีีีนแแแแดดดดา้ เงงงงงีีีีนิีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีีนนนนแ้า้า้าา้ ดเเเเงงงงงีิิิินนนนีีีีีีีีีีีีีีีนนนนนีีาาาาาีไไไไไีฟฟฟฟฟีีฟฟฟฟฟีีีาา้้้า้้าาีีีีีีีีีีีีีีีสสีีววีีสี่่าาสสีงงววีวปปี่า่า่ีางีงาางีนมนนมีี้อากกาีกยีกลลีีาาีงงีี KOH ไม่นาไฟฟา้ ไม่สว่างี NH3 CH3COONa NH4Cl C2H5OH ไม่เปล่ียนสีี ไม่นาไฟฟา้ ไม่สว่างี C12H22O11 ไม่เปลี่ยนสีี ไม่นาไฟฟ้า ไม่สว่าง (NH2)2CO ไม่เปลี่ยนสี

คาถามหลังการทดลอง 1.สารใดที่นาไฟฟ้าได้บา้ ง NH3 , CH3COONa , NH4Cl 2.สารใดที่ไม่นาไฟฟ้า C2H5OH , C12H22O11 , (NH2)2CO สรปุ ผลการทดลอง 1. เม่ือใช้สมบตั ิการเปล่ียนสขี องกระดาษลิตมัสเป็นเกณฑ์ีจาแนกสารละลายได้เป็นี ี3 ประเภทีคือ -ีสารละลายทเ่ีีปล่ียนสีกระดาษลติ มัสี นา้ เงินี เป็นแดง แสดงว่ามีสมบตั เิ ป็ีนกรด ได้แก่ สารละลาย HCl CH3COOH และ NH4Cl - สารละลายที่เปล่ียนสีกระดาษลิตมัสี แดงเป็นนา้ เงินีแสดงว่ามีสมบตั ิเีป็นเบสีได้แก่ สารละลายี NaOH KOH NH3 และ CH3COONa - สารละลายท่ีไม่เปล่ียนสีกระดาษลิตมัีสนำ้ีเงินและแดง แสดงว่ามีสมบัตเิ ป็นกลางีได้แก่ี สารละลายีNaCl KNO3 C2H5OH C12H22O11 และี(NH2)2CO 2. เมอ่ื ใช้สมบตั กิ ารนาไฟฟ้าเปน็ เกณฑ์จาแนกสารละลายได้เปน็ ี2 ประเภท คอื - สารละลายทนี่ี าไฟฟ้าีได้แก่ สารละลายที่มสี มบัติเปน็ กรดและเบสทกี ชนิดีและีสารละลายที่มี สมบัติเป็นกลางบางชนิดีคอื ีNaCl และ KNO3 - สารละลายท่ีไม่นาไฟฟ้าีไดแ้ ก่ สารละลายท่ีมีสมบัตี เิ ป็นกลางบางชนิดี ไดแ้ กี่ C2H5OH C12H22O11 และ (NH2)2CO 3. สารละลายท่ีนาไฟฟ้าได้แตล่ ะชนดิ จะนาไฟฟ้าได้แตกตา่ งกัน ซึ่งสังเกตไดจ้ ากหลอดไฟสว่างไมี่ เท่ากัน แสดงวา่ ตัวละลายแตกตัวเป็นไอออนได้ตา่ งกนั คือ - สารละลายทีน่ี าไฟฟ้าได้ด้ จัดเป็นสารละลายอิีเล็ีกโทรไลต์ ได้แี ก่ HCl NaOH KOH NH3 NaCl KNO3 CH3COONa และ NH4Cl - สารละลายท่ีนาไฟฟ้าได้น้ีอยหรือไม่นาไฟฟ้าได้ไม่ดี จัดเปน็ สารละลายอิเล็กโทรไลต์อ่อน ได้แก่ CH3COOH และ NH3 - สารละลายท่ีไมนาไฟฟ้าีจัดเป็นสารละลายนอนอิเล็กโทรไลต์ ได้แก่ C2H5OH C12H22O11 และี (NH2)2CO 4. สารละลายท่ีมสี มบตั ิเป็นท้ังกรดและเบสทกชนิดเป็นสารละลาย สารละลายอิเล็กโทรไลต์ 5. สารละลายที่มสี มบตั ิเป็นกลางคือ มีทงั้ นาไฟฟ้าและไม่นำไฟฟ้า 6. สารละลายท่ีมสี มบตั ิเป็นกลางและนาไฟฟ้าไดจ้ ัดเป็นสาร สารอเิ ล็กโทรไลต์

เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน หน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 กรด-เบส หน่วยย่อยท่ี 1 สารละลายอเิ ล็กโทรไลต์และสารนอนอเิ ล็กโทรไลต์ 1. ค 2. ง 3. ค 4. ข 5. ข 6. ข 7. ก 8. ง 9. ข 10. ง

จบหน่วยการเรียนรู้ท่ี 3 เรื่อง กรด-เบส หน่วยย่อยท่ี 1 เรอ่ื งสารละลายอิเล็กโทรไลต์และสารละลายนอนอิเล็กโทรไลต์ ครผู ้สู อน นางสาวเสาวณยี ์ อม่ิ จติ ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครูชานาญการ โรงเรยี นจอมพระประชาสรรค์ อาเภอจอมพระ จังหวดั สรุ นิ ทร์ สานักงานเขตพ้ืนท่ีการศกึ ษามัธยมศกึ ษา เขต 33 สานกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พืน้ ฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร