อาณาจักรธนบุรี

หนังสือเรียนอิเลก็ ทรอนกิ ส์ ( E-BOOK) การสถาปนาพระราชอานาจของสมเ ็ดจพระเ ้จากรุงธนบุรี ธนบุรีอาณาจักร “ผู้ท่ีสามารถใช้ธรรมชาติ รอบตัวท้งั ดินน้าลมไฟ ให้ เป็นคุณได้นั้น จึงถือเป็น ยอดแห่งแมท่ พั ” ประวัติศาสตร์ ช้นั มธั ยมศกึ ษาปที ี่ 2

คา้ น้า ห นั ง สื อ อิ เ ล็ ก ท ร อ นิ ก ส ์ เ ล่ ม นี้ เ ป็ น ส่ ว น ห นึ่ ง ข อ ง ก า ร วิ จั ย เ รื่ อ ง การพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน วิชาประวัติศาสตร์ เรื่อง การสถาปนา พระราชอานาจของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี โดยใช้หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-book) ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 โรงเรียนเกาะพะงันศึกษา จัดทาขึ้นเพื่อให้ได้ ศึกษาหาความรู้เก่ียวกับ เรื่อง การสถาปนาพระราชอานาจของสมเด็จพระ เจ้ากรุงธนบุรี ประกอบด้วย การกอบกู้เอกราช, การข้ึนครองราชย์ และการ รวบรวมอาณาจักรของพระเจ้าตกสินมหาราชเป็นต้น ผู้จัดทาหวังว่าหนงั สืออิเล็กทรอนิกสเ์ ล่มนี้จะเป็นประโยชน์กับผู้อ่าน หรือนักเรียน นักศึกษา ที่กาลังหาข้อมูลเรื่องนี้อยู่ หากมีข้อแนะนาหรือ ขอ้ ผิดพลาดประการใด ผู้จัดทาขอน้อมรับไว้และขอภยั ไว้ ณ ทีน่ ีด้ ้วย วราธร ทิพย์มณี

สารบัญ หนา้ ที่ เรอ่ื ง ก ข คานา ค สารบญั 1 มาตรฐาน/ตวั ชี้วดั 2 แบบทดสอบก่อนเรยี น 3 กอบกู้เอกราช 4 5 - ฝ่าวงล้อม - ตีเมืองจนั 7 - ค่ายโพธส์ิ ามต้น 8 10 ขนึ้ ครองราชย์ - ปราบดาภิเษก 13 - สถาปนากรุงธนบุรี 14 15 แบบฝึกหดั 16 รวบรวมอาณาจักร 17 19 - ปราบชมุ นุมเจ้าพระยาพิษณโุ ลก 21 - ปราบชมุ นุมเจ้านครศรีธรรมราช 22 - ปราบชุมนุมเจ้าพิมาย 23 - ปราบชุมนมุ เจ้าพระฝาง แบบฝึกหัด แบบทดสอบหลังเรียน อา้ งองิ

มาตรฐาน/ตวั ชวี้ ัด มาตรฐาน/ตัวชวี้ ัด มาตรฐาน ส ๔.๓ เข้าใจความเป็นมาของชาติไทย วฒั นธรรม ภมู ิปญั ญาไทย มคี วามรัก ความภมู ใิ จและธารงความเปน็ ไทย ตัวช้วี ดั ม.2/1 วิเคราะหพ์ ฒั นาการของอาณาจกั รอยุธยาและ ธนบรุ ีในดา้ นต่าง ๆ

1 [ ก ด ที่ “ แ บ บ ท ด ส อ บ ” ]

เร่ืองที่ ๑ กอบก้เู อกราช

3 ๑. การกอบกูเ้ อกราช ๑.๑ ฝ่าวงล้อม เมื่อเสียกรุงศรีอยุธยาคร้ังที่ ๒ เป็นความขัดแย้งทางทหารครั้งที่ ๒ ระหว่างราชวงศ์โกนบองแห่งพม่า กับราชวงศ์บ้านพลูหลวงแห่งอยุธยาตรง กับพระเจ้าเอกทัศ ในการทัพคร้ังนี้ กรุงศรีอยุธยาซึ่งเป็นราชธานีคนไทย เกือบ ๔ ศตวรรษได้เสียแก่พม่าและถึงกาลสิ้นสุดลงไปด้วย เหตุการณ์ได้ เกิดขึ้นเมื่อวันอังคาร ขึ้น ๙ คา่ เดือน ๕ ปีกุน ตรงกับวันที่ ๗ เมษายน พ.ศ. ๒๓๑๐ พระยาตากตีฝา่ วงลอ้ มทพั พม่า ราวปี พ.ศ.๒๓๐๙ ก่อนเสียกรุง พระยาตากได้นาทหารในบังคับบัญชาตียก กาลังออกจากค่ายวัดพิชัย และตีฝ่าวงล้อมทหารพม่าไปทางทิศตะวันออก มุ่งตรงไปยัง บ้านโพธิ์สงั หาร สารคดีเส้นทางเดินทัพพระเจา้ ตากสนิ มหาราช

4 ๑.๒ ตีเมืองจัน พระยาตากบกุ เข้าตีเมืองจนั ในเดือนมิถุนายน พ.ศ.๒๓๑๐ พระยาตากได้ทรงใช้ทรงใช้ยุทธวิธี “ทุบหม้อข้าว” ก่อนเข้าตีเมืองจัน \"เราจะตีเมืองจันทบุรีในคา่ วันนี้ เมื่อกองทัพ หุงข้าวเสร็จแล้ว ทั้งนายไพร่ให้เททิ้งอาหารที่เหลือและต่อยหม้อเสียให้หมด หมายไปกินข้าวเช้าด้วยกันที่ในเมืองเอาพรุ่งนี้ ถ้าตีเอาเมืองไม่ได้ในค่าวันนี้ ก็ จะให้ได้ตายเสียด้วยกันให้หมดทีเดียว\" ก่อนส่ังให้ทหารไทยและจีนลอบเข้าไป อยู่ตามสถานที่ที่ได้วางแผนไว้แล้ว ให้คอยฟังสัญญาณเข้าตีเมืองพร้อมกัน จึง ให้โห่ข้ึนให้พวกอ่ืนรู้ พระยาตากก็ข้ึนคอช้างพังคีรีบัญชร ให้ยิงปืนสัญญาณ พร้อมกับบอกพวกทหารเข้าตีเมืองพร้อมกัน ส่วนเจ้าตากก็ไสช้างเข้าพังประตู เมืองจนทาให้บานประตูเมืองพังลง ทหารเจ้าตากจึงกรูกันเข้าเมืองได้ พวก ชาวเมืองต่างพากันละทิ้งหน้าที่หนีไป ส่วนพระยาจันทบุรีก็พาครอบครัวลงเรือ หนีไปยังเมืองบันทายมาศเจ้าตากตีเมืองจันทบุรีได้ เราจะเข้าตีเมืองจนั ทบรู ในคนื นี้ | หน่ึงด้าวฟา้ เดยี ว | Ch3Thailand

5 ๑.๓ ค่ายโพธส์ิ ามต้น เป็นบริเวณที่อยู่บนเส้นทางเดินทัพระหว่างกรุงศรีอยุธยากับหัว เมืองฝ่ายเหนือ ปรากฏหลักฐานในสมัยพระเจ้าตะเบ็งชะ เวตี้ คราวสงคราม ไทยพม่ พ.ศ.2091 พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้นาทัพหลวง เสด็จยกทัพมาตั้งค่าย หลวง ณ ทุ่งพุทเลา แล้วเสด็จทรงช้างพระที่น่ังกระโจมทอง นากาลังกองหลวง ข้ามโพธิ์สามต้น มาตามทุ่งเพนียดเสด็จยืนช้าง ณ วัดสามวิหาร เตรียมเข้าตี กรุงศรีอยุธยา พระเจา้ ตากเข้าตีค่ายโพธิส์ ามต้น ต่อมาในปี พ.ศ.2309 คราวสงครามเสียกรุงศรีอยธุ ยาคร้ังที่ 2 พระ เจ้ามงั ระกษตั ริย์พม่าได้ส่งแม่ทัพพม่า 2 คน คือ เนเมียวสีหบดีและมังมหานรธาเข้าตี กรุงศรีอยธุ ยาทุก ๆ ด้าน กองทัพของเนเมียวสีหบดียกกองทัพเข้ามาทางเมืองเชียงใหม่ ตีหวั เมืองฝ่ายเหนือ แล้วต้ัง “ค่ายใหญ่ทีโ่ พธิส์ ามต้น” โดยรือ้ เอาอฐิ วหิ าร โบสถ์ มาก่อ กาแพงล้อมเป็นค่ายคู่กบั ค่ายสีกุกที่ มังมหาราชนรธาต้ังขนึ้ เปน็ ค่ายบัญชาการทัพอยู่ทางด้านตะวนั ตก

6 ต่อมาเมื่อพระเจ้าตากสินมหาราชทรงรวบรวมกาลังคน ยก กองทัพเรือจากเมืองจันทบุรี เข้าตีเมืองธนบุรีแล้วยกทัพมาตีกรุงศรีอยุธยานั้น แม่ทัพพม่าได้คุมกาลังคนอยู่ที่ค่ายเพนียด เมื่อทราบว่าพระเจ้าตากสินทรงยก ทัพมาตีกรุงศรีอยุธยาน้ัน แม่ทัพพม่าได้หนีไปค่ายโพธิ์สามต้น พระเจ้าตากสิน จึงทรงยกทัพตามทัพพม่าขึ้นไปถึงโพธิ์สามต้น สั่งให้ทหารระดมตีค่ายโพธ์ิสาม ต้น พระเจ้าตากสินจึงให้เข้าต้ังรักษาค่ายทาบันไดปืนค่ายทางด้านตะวันตก คร้ันเสร็จแล้วก็ให้พระยาพิพิธ พระยาพิชัย นายทหารจีนคุมกองทหารจีนเข้า ระดมตีค่ายสุกี้นายกอง ทางด้านตะวันตก กองทัพพระเจ้าตากสินเข้าค่ายโพธ์ิ สามต้นทางด้านตะวันตกได้ แล้วจับสุกี้นายกองแม่ทัพพม่าสังหารในค่าย พวก ไพร่พลที่เหลือแตกพ่ายพากันหนีไปได้

เร่ืองที่ ๒ ข้นึ ครองราชย์

8 ๒. การข้นึ ครองราชย์ ๒.๑ ปราบดาภิเษก สมเดจ็ พระเจา้ ตากสิน สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี หรือสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช มีพระ นามเดิมว่า \"สิน\" พระราชบิดาเป็นชาวจีนแต้จิ๋ว ได้สมรสกับหญิงไทย ชื่อนก เอ้ียง (ภายหลังเป็นกรมพระเทพามาตย์) สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ทรงปราบดาภิเษกข้ึนครองราชย์เป็น พระมหากษัตริย์กรุงธนบุรีในทางพิธีการ เมื่อวันที่ 28 ธันวาคม พ.ศ.2310 ทรงเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์เดียวในสมัยอาณาจักรธนบุรี ขณะพระชนมายุ ได้ 34 พรรษา และพระองค์เสด็จสวรรคต เมื่อ วันที่ 6 เมษายน พ.ศ.2325 เมื่อมีพระชนมายุได้ 48 พรรษา ทรงครองราชย์ นานถึง 15 ปี พระราชโอรสและพระราชธิดา รวมท้ังสิ้น 30 พระองค์

9 พ ร ะ เ จ้ า ต า ก ท ร ง ป ร า บ ด า ภิ เ ษ ก ข้ึ น ท ร ง ร า ช ย์ เ ป็ น พ ร ะ ม ห า ก ษั ต ริ ย์ เ ม่ื อ วนั ท่ี 28 ธันวาคม พ.ศ.2310 ณ พระราชวงั กรุงธนบรุ ี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เฉลิมพระ ปรมาภไิ ธยว่า “สมเดจ็ พระบรมราชาที่ 4” สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบรุ ที รงปราบดาภิเษก ด้วยเหตุผลทางยุทธศาสตร์และการเมืองเป็นสาคัญ ทาให้เจ้าตากมา \"ยับย้ัง\" อยู่ ณ เมืองธนบุรี ซ่ึงมลี กั ษณะเปน็ ราชธานีไมถ่ าวรก่อนหน้าน้ัน เมืองธนบุรีถูกทิ้งร้างมีต้นไม้ข้ึนและ ซากศพทิ้งอย่างเกล่ือนกลาด ทาให้ต้องมีการเกณฑ์แรงงานจัดการพื้นท่ีข้ึนมาใหม่ เจ้าตากยังมี รับสั่งให้คนไปอัญเชิญพระบรมวงศานุวงศ์ในสมัยตอนปลายอยุธยาจากเมืองลพบุรีมายังเมือง ธนบุรี และไดถ้ วายพระเพลงิ พระบรมศพสมเดจ็ พระเจ้าเอกทศั ตามโบราณราชประเพณี

10 ๒.๒ การสถาปนากรงุ ธนบุรี การสถาปนากรุงธนบรุ ี หลงั จาก สมเดจ็ พระเจ้าตากสินมหาราชกอบกู้เอกราช สาเรจ็ ในปี 6 เมษายน พ.ศ.2310 ทรงมีพระราชดาริ ว่ากรงุ ศรีอยุธยามีสภาพทรุดโทรมมาก ไม่สามารถ พระราชวงั กรุงธนบุรี ซ่อมแซมฟื้นฟใู ห้กลับคืนสภาพเดมิ ได้ จึงทรงตัดสิน พระทัยสร้างราชธานีใหม่ขึน้ ที่เมืองธนบุรี เรียกนาม ว่า “กรุงธนบรุ ีศรีมหาสมทุ ร” เนือ่ งจากเมืองธนบรุ ีมีชัยภูมิที่ดี เป็นเมืองหน้าด่านชายทะเล ควบคมุ เส้นทางเดินเรือเข้าออก ประกอบกบั เป็นเมืองที่มีป้อมปราการ และวัดวาอารามอยู่ เป็นจานวนมาก ไม่จาเป็นต้องเสียเวลาก่อสรา้ งขึน้ มาใหม่ เป็นเมืองขนาดย่อมซึง่ พอเหมาะกบั กาลังที่จะรักษาไวไ้ ด้ และอยปู่ ากแม่น้า หากเพลีย่ งพล้าไม่สามารถรักษาเมืองไว้ได้จริง ๆ ก็ สามารถหลบหลีกศตั รอู อกสทู่ ะเล กลบั ไปต้ังมัน่ ทีจ่ ันทบรุ ไี ด้โดยสะดวก อกี ท้ังตั้งอยู่บริเวณที่ มีลาน้าลึกใกล้ทะเล ถ้าข้าศกึ ไม่มีทัพเรอื ทีเ่ ข้มแข็งแล้วกย็ ากที่จะตีเมืองธนบรุ ไี ด้ ศาลสมเด็จพระเจ้าตากสนิ มหาราช

11 แผนทีก่ รุงธนบุรีในสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช การสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานีจาเป็นต้องขยายพื้นที่เพื่อรองรับ ประชาชนที่หนีภัยสงครามมา และปรับปรุงให้เหมาะสมทางยุทธศาสตร์มากข้ึน ดังนั้นสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชจึงโปรดเกล้าฯ ให้ขยายเมืองไปทางทิศ เหนือจนจรดคลองบางกอกน้อย พร้อมกับสร้างกาแพงเมืองตามแนวคลองขุด ใหม่มีชื่อเรียกเป็นตอน ๆ ว่า คลองบ้านขมิ้น คลองบ้านช่างหล่อ คลองบ้านหม้อ คลองวัดท้ายตลาด ส่วนทางทิศตะวันออกขยายไปจรดคลองคูเมืองที่ขุดขึ้นใหม่ (ปัจจุบันเรียกว่า”คลองหลอด”) ทาให้แม่น้าเจ้าพระยาไหลผ่านกลางเมืองแล้ว สร้างกาแพงเมืองขึ้นตามแนวคลองคูเมือง (กาแพงเมืองนี้ต่อมาได้ถูกรื้อลง โดยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงขยายแนวกาแพงเมือง ออกไปตามแนวคลองโอ่งอ่าง และคลองบางลาภู) ส่วนป้อมวิไชยเยนทร์ได้ เปลี่ยนชื่อใหม่เป็น “ป้อมวิไชยประสิทธิ์” พร้อมท้ังให้ขุดที่สวนเดิมเปล่ียนเป็น ท้องนานอกคูเมืองทั้ง 2 ฟากซึ่งเรียกว่า “ทะเลตม” ไว้สาหรับเป็นที่นาใกล้พระ นคร

12 แผนท่กี รุงธนบรุ ี

13 แบบฝึกหัด

เรื่องท่ี 3 รวบรวมอาณาจักร

15 3.การรวบรวมอาณาจกั ร หลังจากเสียกรุงศรีอยุธยาคร้ังที่ 2 ได้เกิดการรวมตัวกันของคนไทย ตั้งกลุ่มรวมตัวเป็นชุมนุมต่างๆ ขึ้นมามากมายเพื่อความอยู่รอด ในขณะที่บาง ชุมนุมก็มีเป้าหมายที่จะกอบกู้เอกราชให้กลับคืนมาสู่คนไทยอีกครั้ง ตามพระ ราชพง ศาวด ารได้มีการบันทึกถึง 5 ชุมนุมให ญ่ที่เกิดขึ้นในช่วงส มัยกรุงศรี อยุธยาตอนปลายซึ่งมีความพร้อมทั้งกาลังพล เสบียงอาหาร รวมถึงอิทธิพลทาง การเมืองอย่างมาก 3.๑ ปราบชุมนมุ เจ้าพระยาพษิ ณโุ ลก เจ้าพระยาพิษณุโลกตั้งตัวเป็นเจ้าเมืองพิษณุโลก มีอาณาเขตตั้งแต่ เมืองพิชัยลงมาจนถึงเมืองนครสวรรค์และปากน้าโพ เจ้าพระยาพิษณุโลกมีนาม เดิม ว่า “เ รือ ง ” เค ยเ ป็นข้า รา ช ก า ร ผู้ใ ห ญ่ใ นก รุง ศ รีอยุธย า แ ล ะเ ป็นผู้ที่มี ความ ส าม ารถ ในก ารสู้รบ จึงมีผู้นับ ถืออยู่ม าก เมื่อตั้ง ตนเป็นเจ้าแล้ว ได้มี ข้าราชการเก่ากรุงศรีอยุธยาขึ้นมาสวามิภักดิ์อยู่ด้วยหลายนาย

16 ในปี พ.ศ.2311 สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีได้ทรงยกทัพไปปราบ ชุมนุมเจ้าพระยาพิษณุโลก เจ้าพระยาพิษณุโลกได้ให้หลวงโกษา (ยัง) ยกกองทัพ มาตั้งรับที่ตาบลเกยชัย เขตเมืองนครสวรรค์ พอกองทัพของสมเด็จพระเจ้ากรุง ธนบุรียกขึ้นไปถึง ก็ได้ปะทะรบพุ่งกันอย่างสามารถ ข้าศึกได้ยิงปืนมาถูกพระชงฆ์ (หน้าแข้ง) ของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีบาดเจ็บ จึงต้องยกทัพกลับ เจ้าพระยา พิษณุโลกเห็นเป็นโอกาสเหมาะ จึงต้ังตนเป็นพระมหากษัตริย์ พอราชาภิเษกได้ 7 วัน ก็ไ ด้ปร ะ ช วร แ ล ะ ถึง แ ก่พิร า ลัย ใ น ที่สุด พ ร ะ อิน ท รอ า ก ร น้อง ช าย ข อ ง เจ้าพระยาพิษณุโลกจึงได้ขึ้นครองเมืองแทน แต่ก็ทาให้เมืองพิษณุโลกอ่อนแอ ตามลาดับ ด้วยเหตุนี้ เจ้าพระฝางเห็นเป็นโอกาสอันเหมาะ จึงยกทัพลงมาตีเมือง พิษณุโลกและผนวกรวมกับชุมนุมพระฝางไปในที่สุด 3.2 ปราบชุมนุมเจ้านครศรีธรรมราช พระเจา้ ตากปราบชมุ นุมเจา้ นครศรธี รรมราช พระปลัด (หนู) ผู้รั้งตาแหน่งเจ้าเมืองนครศรีธรรมราช ได้ต้ังตวั ขึน้ เป็นเจ้าที่ เมืองนครศรีธรรมราช ชาวบ้านเรียกว่า “เจ้านคร” มีอาณาเขตต้ังแต่เมืองชมุ พรจนถึงหวั เมืองมลายู เจ้าเมืองนี้มีช่อื เดิมว่า (หนู) เปน็ เชือ้ สายเจา้ เมืองนครศรีธรรมราช ได้เข้ามา ถวายงานทีก่ รุงศรอยธุ ยา มีความชอบจนได้เปน็ หลวงสิทธิ์นายเวรมหาดเลก็ แล้วไปเป็น ปลดั เมืองนครศรีธรรมราชต่อมา เมื่อพระยาราชสุภาวดีเจ้าเมืองนครศรีธรรมราชมี ความผิด หลวงสิทธิน์ ายเวรจึงไปเปน็ เจ้าเมืองนครศรีธรรมราชแทน

17 เมื่อปี พ.ศ.2312 สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีได้ทรงพระกรุณาโปรด เกล้าฯ ให้ยกทัพไปปราบชุมนุมเจ้านครศรีธรรมราช โดยมีเจ้าพระยาจักรีเป็นแม่ ทัพ กองทัพเจ้านครฯกับกองทัพกรุงธนบุรีได้สู้รบกันอย่างสามารถ แต่แม่ทัพกรุง ธนบุรีที่ยกทัพไปกลับไม่ปรองดองกัน จึงไม่สามารถปราบชุมนุมเจ้านครฯ ได้ สาเร็จ สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีจึงต้องทรงลงไปตีด้วยพระองค์เอง แล้วก็ทรงตี ได้สาเร็จ เจ้านครศรีธรรมราชต้องหนีละทิ้งเมืองไปอยู่ที่เมืองปัตตานี แต่เจ้าเมือง ปัตตานีเกรงกลัวกองทัพสยาม จึงส่งตัวกลับมาให้สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ต้ังแต่ นั้นมาหัวเมืองปักษ์ใต้จึงมาอยู่ภายใต้อานาจกรุงธนบุรี พระองค์ทรงไม่ประหาร เจ้าเมืองนครศรีธรรมราช เพราะเนื่องจาก ในขณะนั้นกรุงศรีอยุธยาแตก ไม่มี เมืองที่ใหญ่กว่ามาปกครอง เมืองนครศรีธรรมราชจึงต้องตั้งตนเป็นอิสระ 3.3 ปราบชมุ นุมเจา้ พมิ าย ชุมนุมเจ้าพิมายนั้น มีกรมหมื่นเทพพิพิธ เป็นเจ้าเมือง กรมหมื่นเทพ พิพิธพระราชโอรสในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ผนวชในรัชสมัยพระเจ้าเอกทัศ แต่ต่อมาได้มีความผิดฐานคิดกบฏ จึงถูกเนรเทศออกไปอยู่ที่ลังกาและเมื่อพระ เจ้ามังระส่งกองทัพมาตีอยุธยา กรมหมื่นเทพพิพิธได้ทราบว่าเสียกรุงศรีอยุธยา ให้แก่พม่า จึงได้เดินทางกลับมาเกลี้ยกล่อมผู้คนในเมืองนครราชสีมาให้สมัครเป็น พรรคพวกของตน และในที่สุดก็ยึดเมืองนครราชสีมาได้ ชุมนมุ เจา้ พิมาย

18 ต่อมาหลวงแพ่ง น้องพระยาราชสีมาได้ไปเกณฑ์พลจากเมืองพิมาย เพื่อไปตีเมืองนครราชสีมาเอาเมืองคืน ปรากฏว่ารบชนะจึงจับกรมหมื่นเทพพิพิธ ได้ หลวงแพ่งต้องการที่จะประหารชีวิตกรมหมื่นเสีย แต่เจ้าพิมายมีความสงสาร จึงขอชีวิตไว้และขอนากรมหมื่นเทพพิพิธไปคุมไว้ที่เมืองพิมาย แต่เจ้าพิมาย จงรักภักดีต่อเจ้ากรุงศรีอยุธยามาก จึงยกกรมหมื่นเทพพิพิธขึ้นเป็นเจ้า เมืองพิ มาย ส่วนตนน้ันได้ถูกแต่งตั้งให้เป็นเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ ผู้สาเร็จราชการ บ้านเมืองทั้งหมด หลังจากนั้นกรมหมื่นฯก็ได้กาจัดหลวงแพ่ง แล้วยึดเมือง น ค รรา ช สี ม า แ ล ะ หั ว เ มื อ ง น้ อ ยให ญ่ ทั้ ง ป ว ง มา รว ม กั บ พิ ม า ยทั้ ง ห ม ด พระเจา้ ตากทรงยกทพั ปราบชมุ ชมุ ตา่ ง ๆ หลังจากการสถาปนากรุงธนบุรีสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีมีพระบัญชา ให้พระราชวริน (ทองด้วง) และพระมหามนตรี (บุญมา) ยกทัพไปตีชุมนุมพิมาย ภายหลังจากทรงหายจากการรบกับพิษณุโลกและเป็นปีเดียวกันกับปีที่ยกทัพไปตี พิษณุโลก กองทัพพิมายมิสามารถต้านทานกองทัพกรุงธนบุรีได้จึงต้องแตกพ่าย ไป คร้ันเมื่อกรมหมื่นเทพพิพิธทราบข่าว จึงรีบอพยพครอบครัวไปอยู่เวียงจันทน์ แต่ขุนชนะกรมการเมืองนครราชสีมาตามตัวไว้ได้ทัน จึงนามาถวายสมเด็จพระ เจ้ากรุงธนบุรี พระองค์จึงจาต้องสาเร็จโทษกรมหมื่นเทพพิพิธ

19 3.4 ปราบชมุ นุมเจา้ พระฝาง \"ตีเมืองสวางคบุรี\" ซึ่งเป็นที่ตั้งของชมุ นุมเจา้ พระฝาง ภาพจากโคลงภาพพระราชพงศาวดาร พระสังฆราชาในเมืองสวางคบุรี (ฝาง) ได้ตั้งตนเป็นเจ้า ทั้งที่ยังเป็น พระภิกษุอยู่ ชาวบ้านทั่วไปเรียก เจ้าพระฝาง หรือ พระเจ้าฝาง มีชื่อเดิมว่า “เรือน” เป็นชาวเมืองเหนือ ได้ศึกษาเล่าเรียนพระศาสนาจากราชสานักกรุงศรี อยุธยา และได้รับการแต่งตั้งเป็นพระพากุลเถระ ราชาคณะฝ่ายอรัญวาสีอยู่ ณ วัดศรีอยุธยา และได้แต่งต้ังเป็นพระสังฆราชาเจ้าคณะเมืองสวางคบุรี กลับขึ้นไป จาวัดอยู่ที่วัดพระฝาง แล้วก็ต้ังตนเป็นเจ้าท้ังที่อยู่ในสมณเพศ แต่ผู้คนก็พานับถือ เนื่องจากชาวบ้านนับถือว่าเป็นผู้วิเศษ

20 ต่อมาหลงั จากการสถาปนากรุงธนบรุ เี ป็นราชธานีแล้ว สมเด็จพระเจ้ากรงุ ธนบรุ ี ทรงทราบข่าวเรือ่ งที่เจ้าพระฝางยกทพั ยดึ ชมุ นมุ พิษณโุ ลกได้ และถึงกบั ส่งกองทพั ไป ปล้นแย่งชิงข้าวปลาราษฎรลงมาถึงเมืองอทุ ัยธานี และชยั นาท พระองค์จงึ ทรงกรุณาโปรด เกล้าฯให้ยกทพั ไปปราบในปี พ.ศ.2313 โดยมีพระยายมราช (บุญมา) เปน็ แม่ทัพหน้า กองทัพหน้าของพระยายมราชได้เข้าโจมตีเมืองพิษณโุ ลกดา่ นหน้าของเจ้าพระฝาง ซึ่งมี หลวงโกษา (ยงั ) คมุ กาลังมาตั้งรับอยู่ภายในคืนเดียว แล้วจากน้ันกองทพั หลวงกย็ กไปตี เมืองสวางคบุรี เจ้าพระฝางสู้รบได้ 3 วัน เหน็ ศึกหน้าเหลอื กาลงั จึงพาพรรคพวกหลบหนีไป อยู่เมืองเชียงใหม่ ซึง่ ในขณะนั้นพม่าปกครองอยู่ กองทพั หลวงจึงยึดเมืองสวางคบุรไี ด้ และ ยงั ได้ลูกช้างเผือกซึง่ ตกลกู ระหว่างศึกมาอกี ดว้ ย ปราบชมุ นุมเจา้ พระฝาง โดยชมุ นุมเจ้าพระฝาง เปน็ ชุมนุมอสิ ระสุดท้ายหลังเสียกรงุ ศรีอยธุ ยาครั้งที่ 2 โดยเฉพาะอย่างยิ่งการศึกปราบชุมนมุ ก๊กเจ้าพระฝางได้นน้ั นับเปน็ การพระราชสงคราม สดุ ท้ายที่ ทาให้สมเดจ็ พระเจ้ากรงุ ธนบรุ ที รงบรรลพุ ระราชภารกิจสาคัญ ในการรวบรวม พระราชอาณาเขตให้เป็นปึกแผ่นหนึ่งเดียวดังเดิมหลงั ภาวะจลาจลเสียกรงุ ศรีอยธุ ยาแก่พม่า ในปี พ.ศ. 2310 และทาให้สนิ้ สดุ สภาพจลาจลการแยกชุมนุมอสิ ระภายหลงั การเสียกรงุ ศรีอยธุ ยาครั้งที่สอง และนับเป็นการสถาปนากรุงธนบรุ ไี ด้อย่างเบด็ เสร็จสมบรู ณ์ เมือ่ สาเรจ็ ศึกปราบชมุ นมุ ก๊กเจ้าพระฝาง ในปี พ.ศ. 2313 วีดที ัศน์: ศกึ ปราบชุมนุมเจา้ พระฝาง เมอื งสวางคบุรี 250 ปี วัดคงุ้ ตะเภา

21 แบบฝึกหัด

22 [กดที่ “แบบทดสอบ”]

อา้ งองิ ดนยั ไชยโยธา. ประวัติศาสตร์ไทย :ยคุ อาณาจักรอยธุ ยา.กรงุ เทพมหานคร : โอเดียนสโตร์ ,2547. นวลจันทร์ ตุลารัก ษ์ . ป ระวัติศาสตร์ :การ ตั้งถ่ินฐาน แ ละพั ฒน าชาติ ไ ทย . กรุงเทพมหานคร:โอเดียนสโตร์,2547. พัชร มาศมสุ กิ . ค่มู อื สงั คมศึกษาศาสนาและวัฒนธรรมป.5กรุงเทพมหานคร : เดอะบุคส์ ,2551. สดุ ารา สขุ ฉายา. ประวตั ิศาสตร์สมยั กรงุ ธนบุรี.กรุงเทพมหานคร:สารคดี, 2550. สานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน กระทรวงศึกษาธิการ.หนังสือเรียน สาระการ เรียนรู้พื้นฐานประวัติศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี 2. กรุงเทพมหานคร :คุรุสภา ,2547. เอกรินทร์ สี่มหาศาล และคณะ. สื่อการเรียนรู้ สาระพื้นฐานกลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคม ศกึ ษาศาสนาและวัฒนธรรมแม่บทมาตรฐานประวัติศาสตร์ ม.2. กรงุ เทพมหานคร: อักษรเจริญทัศน์,2555. บรรณานกุ รม