e-book วิชา PC62506-นวัตกรรมและเทคโนโลยีฯ

(PC62506) เอกสารประกอบการสอน รายวิชานวัตกรรมและเทคโนโลยี เพื่อการสื่อสารการศึกษา และการเรียนรู้ Innovation and Information Technology for Educational Communication and Learning ผศ.ดร.สุจิตตรา จันทร์ลอย ผศ.ดร.สุธิดา ปรีชานนท์ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง

คาํ นาํ รายวิชานวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพ่ือการสื่อสารการศึกษาและการเรียนรู รหสั วิชา PC62506 เปนสวนหนึ่งของรายวิชาชีพครู ตามหลกั สูตรครุศาสตรบัณฑิต มหาวิทยาลัยราชภัฏ หมูบานจอมบึง เปดสอนสําหรับนักศึกษาระดับปริญญาบัณฑิต โดยมีวัตถุประสงคใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจเก่ียวกับหลักการ ทฤษฎีท่ีเกี่ยวของกับนวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศทางการศึกษา ออกแบบและพัฒนานวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศทางการศึกษา ส่ือการเรียนการสอนทาง นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศทางการศึกษา ผูเรียนสามารถวิเคราะหสภาพปญหาและหา ประสิทธิภาพนวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศทางการศึกษาในการจัดการเรียนรูในสถานศึกษา เพื่อออกแบบ สราง พัฒนานวัตกรรมและเทคโนโลยีที่เหมาะสม รวมถึงประเมินผลการใชนวัตกรรม และเทคโนโลยีสารสนเทศทางการศึกษาไดท ง้ั ในปจจบุ นั และอนาคต สําหรับแผนบริหารการสอนประจํารายวิชานี้ ไดเขียนข้ึนจากคําอธิบายรายวิชาในหลักสูตร มหาวิทยาลัยราชภัฏหมูบานจอมบึง โดยไดแบงเนื้อหาวิชาไวจํานวน 8 บท ไดแก หลักการ แนวคิด พ้ืนฐานนวัตกรรมการศึกษา ความรูเบ้ืองตนเกี่ยวกับหลักการและทฤษฎีเทคโนโลยีการศึกษา สื่อการ เรียนการสอนทางนวัตกรรมและเทคโนโลยีการศึกษา นวัตกรรมและเทคโนโลยีการศึกษาเพื่อ พัฒนาการเรียนการสอนยุคดิจิทัล กระบวนทัศนใหมของการสอนยุคดิจิทัลสูนวัตกรรมการศึกษา เครื่องมือเทคโนโลยีการศึกษากับการประยุกตใชเพื่อสรางสรรคนวัตกรรมการศึกษา การวิจัยสื่อและ เทคโนโลยีเพ่ือการศึกษายุคใหม และแนวโนมของส่ือและเทคโนโลยีการศึกษาและความเปลย่ี นแปลง ในอนาคต ในแตล ะบทมี 3 สว น คอื สว นที่ 1 เนอ้ื หา สว นท่ี 2 บทสรปุ และสวนที่ 3 เอกสารอา งองิ ในการเรียบเรยี งเอกสารประกอบการสอนฉบับนี้ ผูเ ขยี นไดศ ึกษา คน ควา จากเอกสารหลายเลม ทส่ี าํ คัญไดแ ก พื้นฐานวตั กรรมและเทคโนโลยกี ารศกึ ษา นวตั กรรมการเรียนการสอนเพ่ือพัฒนาทักษะ ของผูเรียนในศตวรรษที่ 21 กระบวนทัศนเทคโนโลยีการศึกษาในยุคดิจิทัล สื่อและเทคโนโลยี สารสนเทศทางการศึกษา การออกแบบการเรียนแนวดิจิทัลและสมรรถนะการวัดประเมินผลทาง ออนไลน ซึง่ ผเู รยี นหรอื ผูที่สนใจสามารถคน ควาเพมิ่ เติมจากสวนเอกสารอางอิงได ผูเรียบเรียบหวังเปนอยางยิ่งวา เอกสารประกอบการสอนฉบับนี้จะเปนประโยชนตอผูเรียน อาจารยผ ูส อน ผูทสี่ นใจทว่ั ไป และผูจัดทํายนิ ดนี อ มรบั ดวยความขอบคณุ อยางยิง่ หากมขี อ เสนอแนะท่ีชวย ใหเ อกสารประกอบการสอนเลม น้สี มบูรณย่ิงขึน้ เพอื่ นําไปเปน แนวทางในการปรบั ปรงุ จัดทําคร้ังตอไป สุจิตตรา จันทรล อย สธุ ิดา ปรชี านนท พฤษภาคม 2565 (1)

สารบัญ หนา คํานํา (1) สารบัญ (2) บทท่ี 1 หลักการ แนวคดิ พ้ืนฐานนวัตกรรมการศึกษา 1 กรอบแนวคิดนวตั กรรมการศึกษา 1 ความหมายของนวัตกรรมการศึกษา 5 ลกั ษณะของความเปนนวตั กรรมการศกึ ษา 7 คณุ ลกั ษณะเฉพาะของความเปนนวตั กรรม 7 ความจาํ เปน ของการใชน วตั กรรมการศึกษา 8 บทสรปุ 10 เอกสารอา งองิ 11 บทที่ 2 ความรูเบื้องตนเก่ียวกับหลกั การและทฤษฎเี ทคโนโลยกี ารศกึ ษา 13 ความหมายของเทคโนโลยีการศึกษา 13 เทคโนโลยีเพื่อการศึกษา ตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหง ชาติ พ.ศ. 2542 22 ความสมั พนั ธร ะหวางเทคโนโลยกี ับนวัตกรรม 27 เทคโนโลยีกบั บรบิ ทใหมทางการจดั การเรยี นการสอน 29 การจดั ประเภทของเทคโนโลยีการศึกษา 31 ความรูพน้ื ฐานทางการใชเทคโนโลยี 32 เทคโนโลยีกบั การปฏริ ูปการเรยี นการสอน 33 ยทุ ธวิธใี นการนาํ เทคโนโลยีมาปฏริ ปู การเรียนการสอน 34 ขอบขายของเทคโนโลยกี ารศึกษา และเทคโนโลยกี ารสอน 35 บทสรุป 39 เอกสารอา งอิง 39 บทท่ี 3 ส่ือการเรยี นการสอนทางนวัตกรรมและเทคโนโลยีการศึกษา 42 ความหมายของสื่อการเรียนการสอน 42 ประเภทของสือ่ การเรียนการสอน 43 ความแตกตางของส่ือการเรียนการสอน 47 คุณสมบตั ิของสื่อการเรียนการสอน 48 องคประกอบสาํ คัญในการเลือกใชส่ือการเรยี นการสอน 50 ปญหา อปุ สรรคการใชสอื่ การเรียนการสอน 58 แนวทางการสง เสริมการใชส อ่ื การเรียนการสอน 60 นวัตกรรมการศึกษากบั การพัฒนาสื่อสรางสรรค 62 แนวคดิ พ้ืนฐานของการเกดิ การศกึ ษาส่ือสรางสรรค 68 บทสรุป 71 เอกสารอา งอิง 72 (2)

สารบญั (ตอ ) บทที่ 4 นวตั กรรมและเทคโนโลยกี ารศกึ ษาเพอ่ื พัฒนาการเรียนการสอนยคุ ดิจทิ ลั หนา ความสําคัญของการจัดการเรยี นการสอนยุคดจิ ิทัล แนวคิดการออกแบบนวัตกรรมการศึกษาสอนยุคดิจิทัล 74 การออกแบบการเรยี นการสอนยุคดจิ ทิ ัล 74 เครื่องมอื ทางปญ หาในหองเรียนดจิ ิทลั (Cognitive Tools) 76 หอ งเรยี นกลบั ดา น (Flipped Classroom) 81 การเรียนแบบผสมผสาน (Blended Learning) 89 เทคโนโลยพี ืน้ ฐานสําหรบั การเรยี นการสอนยคุ ดิจิทัล 92 บทสรุป 98 เอกสารอา งองิ 99 106 บทที่ 5 กระบวนทศั นใ หมข องการสอนยุคดจิ ทิ ัลสนู วัตกรรมการศึกษา 106 กระบวนทศั นใ หมข องระบบการเรยี นการสอนยุคดิจิทัล 108 สมรรถนะดา นดิจิทัลและเทคโนโลยีสารสนเทศสาํ หรบั การเรียนรยู คุ ใหม 108 ทกั ษะการเรยี นรูในศตวรรษที่ 21 (21st Century Learning Skills) 116 STEM การจัดการเรยี นการสอนยคุ ใหมใ นศตวรรษท่ี 21 119 บทสรุป 130 เอกสารอา งองิ 136 137 บทที่ 6 เครอื่ งมือเทคโนโลยกี ารศกึ ษากบั การประยกุ ตใชเพ่อื สรางสรรคนวัตกรรม 139 การศกึ ษา 139 บทเรียนคอมพิวเตอรม ัลตมิ เี ดยี สูก ารสรางสรรคน วตั กรรมการศึกษา 237 บทเรียนออนไลน LMS (e-Learning) กับการสรา งสรรคนวตั กรรมการศึกษา 151 การเรียนรโู ดยประยกุ ตใ ชโ ทรศพั ทเ คลอื่ นทผี่ า นเว็บแอปพลเิ คชนั 157 การสรางสรรคนวัตกรรมการศึกษาผา น Google for Education 159 การประยุกตใชเคร่ืองมือทางเทคโนโลยีการศึกษากับเครื่องมือออนไลนท ่จี าํ เปน 163 บทสรุป 164 เอกสารอา งอิง 166 166 บทท่ี 7 การวจิ ัยสื่อและเทคโนโลยีเพ่อื การศกึ ษายุคใหม 167 ความหมายของการวิจยั 168 การวิจัย: วิธกี ารทางวิทยาศาสตร 172 การวจิ ัยสอื่ และเทคโนโลยีเพอื่ การศึกษา: คุณลักษณะสําคัญ 174 แนวทางการวิจัยสือ่ เทคโนโลยแี ละนวัตกรรมการศกึ ษา 176 การวจิ ัยและพฒั นาสอื่ นวตั กรรมการศกึ ษา: หลกั การและวิธกี าร การออกแบบวิจยั ส่ือและเทคโนโลยีการศกึ ษา: บทสรปุ จากการวจิ ัย (3)

สารบัญ (ตอ ) หนา กระบวนทัศนใหมของการวิจยั ส่อื และเทคโนโลยีเพอ่ื การศึกษา 178 คณุ ลกั ษณะงานวจิ ยั สื่อและเทคโนโลยีการศึกษา 180 บทสรปุ 182 เอกสารอา งอิง 182 บทที่ 8 แนวโนมของสื่อและเทคโนโลยกี ารศกึ ษาและความเปลย่ี นแปลงในอนาคต 184 รูปแบบการศึกษาทีเ่ ปลย่ี นแปลง 184 แนวโนม ของสอ่ื เทคโนโลยกี ารศึกษาในอนาคต 186 เทคโนโลยีแหงโลกอนาคตทส่ี งผลกระทบตอ การศกึ ษา 189 อนาคตเทคโนโลยีทางการเรียนการสอน 191 ICT และแนวโนมการเรยี นการสอน 191 โรงเรียนในอนาคต 192 หอ งเรียนในอนาคต 193 สงิ่ อาํ นวยความสะดวกทางการศึกษายุคใหม 199 บทสรปุ 202 เอกสารอางอิง 202 (4)

บทที่ 1 หลักการ แนวคดิ พนื้ ฐานนวตั กรรมการศกึ ษา นวตั กรรมเปน คาํ ท่ีไดย ินแลว คงนกึ ถึง หุนยนต คอมพวิ เตอร สง่ิ ประดษิ ฐข องนกั วทิ ยาศาสตร หรือเทคโนโลยี และอื่น ๆ อีกมากมาย ลวนแตมีความเปนนวัตกรรมอันเปนส่ิงใหมที่เกิดจากการใช ความคิด และความสรางสรรคที่มปี ระโยชน โดยอาศัยการเปลย่ี นแปลงมาสรางใหเปน โอกาส ซ่ึงตองมี ความชัดเจน มุงเนนท่ีจะพัฒนา และสิ่งท่ีสําคัญตองมีการลงมือกระทํา นวัตกรรมจึงจะเกิดขึ้น โดยใน บทน้ี ผูเ รียนจะไดเ รียนรูในประเดน็ สําคญั ของหลักการ แนวคดิ พืน้ ฐานนวตั กรรมการศกึ ษาดงั ตอ ไปนี้ 1. กรอบแนวคดิ นวัตกรรมการศกึ ษา 2. ความหมายของนวตั กรรมการศกึ ษา 3. ลักษณะความเปนนวัตกรรมการศกึ ษา 4. คุณลักษณะเฉพาะของความเปนนวัตกรรม 5. ความจําเปน การใชน วัตกรรมการศึกษา 1. กรอบแนวคดิ นวัตกรรมการศกึ ษา 1.1 นวตั กรรมการศึกษา (Educational Innovation) นวัตกรรมการศึกษา หากจะเปรียบกับการทําอาหารเปรียบไดวา การที่พอครัวคิดประดิษฐ รายการอาหารแบบใหมชนิดสรางสรรค ไมเคยมีใครเคยทํามากอน อาจจะสรางสรรครายการอาหาร ข้ึนมาเพ่ือตอบสนองตอความตองการของลูกคาที่มีความใสใจเร่ืองสุขภาพมาก จึงออกแบบรายการ อาหารที่ไมสงผลเสียตอสุขภาพ รายการอาหารท่ีถูกคิดประดิษฐขึ้นใหมนั้น เรียกไดวาเปน “นวัตกรรม” และอาหารที่คิดขึ้นใหมน้ัน จะอรอยถูกปากคนกินและติดตลาดเปนท่ีนิยมหรือไม เปน เรื่องอนาคตที่ตองรอเวลาพิสูจน หากรายการอาหารนั้นอรอยถูกปาก สงผลดีตอสุขภาพ ราคา เหมาะสม รายการอาหารนั้นเกิดเปนท่ีนิยมจนเปนรายการอาหารท่ียอมรับกันท่ัวไป จนเปนรายการ อาหารจานโปรดที่ทํากินทั่วไปในชีวิตประจําวัน จะเรียกสถานภาพของรายการอาหารนั้นวาเปน “เทคโนโลย”ี นนั่ หมายความวา นวัตกรรม (Innovation) หมายถึง ความพยายาม การกระทําท่ีมุงจะเอาชนะปญหา หรือ แกปญหาอยางใดอยางหนึ่ง ดวยการคิดคนวิธีการใหม หรือปรับปรุงประยุกตขยายจากวิธีการเดิมท่ีมี อยแู ลว ก็ได เทคโนโลยี (Technology) จึงมีลกั ษณะของการยอมรับวา วธิ กี าร วสั ดุ หรอื เครอ่ื งมือใด ๆ ท่ี ไดถูกประดิษฐคิดคน ผานขั้นตอนการเปนนวัตกรรมจะเปนชวงเวลาสั้น ๆ หรืออาจจะยาวนานหลาย สิบป จนกระทั่งผูเก่ียวของยอมรบั วธิ ีการนั้นเขาสูวถิ ีชีวติ ปกติ จะถอื วาส่ิงน้นั กลายเปน “เทคโนโลย”ี 1

ภาพประกอบท่ี 1.1 การเปลยี่ นแปลงจาก “นวตั กรรม” เปน “เทคโนโลย”ี ทม่ี า : วลิ าวลั ย โพธ์ทิ อง (2561, หนา 14) นวัตกรรมการศึกษา (Educational Technology) หมายถึง ความพยายาม แนวคิด การ กระทําทมี่ งุ จะแกป ญ หาการเรยี นรูของผเู รยี น แกปญหาการศึกษาดวยการออกแบบวสั ดุ อุปกรณ และ วิธีการท่ีเปนส่ิงใหม หรือปรับปรุงประยุกตจากส่ิงที่มีอยูเดิมแลว ท้ังท่ีอยูในท่ีน้ัน หรือขอยืมมาจากที่ อน่ื ก็ถอื ไดว าเปนนวตั กรรมทางการศึกษา (มนตรี แยมกสิกร, 2547) นวัตกรรมการศึกษา จึงมีทั้งนวัตกรรมที่อยูในรูปของวัสดุ (Software) อุปกรณ (Hardware) และวิธีการ หรือแนวคิด (Process or Conceptual Framework) ตัวอยางนวัตกรรมการศึกษาที่ยัง ถือวายังรอการพิสูจนย ืนยนั วา จะถกู นาํ ไปใชปฏิบัตจิ นเปนวถิ ชี วี ติ ปกติ ไดแก 1. การเรยี นผา นมอื ถอื (Mobile Learning) 2. การจดั การเรียนการสอนแบบหองเรียนกลับดา น (Flipped Classroom) 3. การจัดการศึกษาตามแนวคิดโรงเรียนหมูบานเด็กเพื่อแกปญหาเด็กถูกทําทารุณกรรม ถูกใช ความรนุ แรงภายในครอบครวั 4. การจดั การศึกษาตามแนวของโรงเรียนไมไผ เพือ่ เนนการสรางอาชพี 5. การจัดการศึกษาตามแนวโรงเรยี นสตั ยาไส ทีเ่ นนการสรา งคนดตี ามแนวพทุ ธสรา งคนเกง 6. การจัดการเรียนการสอนแบบบูรณาการภาษากับสาระและเทคโนโลยี (Content and Language Integrated Pedagogy via Electronic Communication: e – CLIP) 7. การจดั การเรยี นการสอนแบบ MOOC (Massive Open Online Course) 1.2 กรอบแนวคิดเทคโนโลยกี ารศกึ ษา (Educational Technology) เทคโนโลยีการศกึ ษา หรอื คําวา “Educational Technology”หรือ “Instructional Technology” เทคโนโลยีทางการสอน เปนคําศัพททางการศึกษาท่ีมีการเรียกช่ือลักษณะนี้ ในระยะเริ่มตนจาก แนวคิด การศึกษาผานการมองเห็น หรือ Visual Education เปนสิ่งแรกที่นักการศึกษาเร่ิมใหความ สนใจ ดังจะพบไดจากประวัติศาสตรของการจัดการเรียนรูของมนุษย นับตั้งแตการเรียนรูผานภาพ ดัง ตัวอยางหนังสือ “The world in Picture” ของ John Amos Comenius (พ.ศ. 2153 – 2213) ซ่ึง แสดงภาพประกอบการเรียนเกี่ยวกับภาษาลาติน และวิทยาศาสตร นอกจากน้ี ยังมีนักการศึกษาท่ี 2

สําคัญอีกหลายคน นับตั้งแต JH Pestalozzi (พ.ศ. 2289 – 2370), Froebel, Herbart และ Montessori ไดมีสวนชว ยสง เสริมดว ยกรอบแนวคิดของความเชย่ี วชาญของแตล ะทานไดทาํ ใหเทคโนโลยีการศึกษา ไดพัฒนามาเปนการศึกษาแนวกาวหนามากย่ิงขึ้น Edward L. Thorndike และ John Dewey ไดชวยสรางความเปนวิทยาศาสตรมากขึ้น ในการสรางทฤษฎีการเรียนรู และใชกระบวนการทาง วิทยาศาสตร ซ่ึง Thorndike ไดสรางการยอมรับมากเกี่ยวกับกระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู (Kumar, 2004) 1.3 ความหมายของเทคโนโลยีการศกึ ษา เทคโนโลยี หมายถึง วัสดุ อุปกรณ ที่เปนผลพวงของความกาวหนาทางวิทยาศาสตร วิศวกรรมศาสตร ที่นํามาชวยสรางความสะดวกสบาย ประหยัดเวลา ทํางานไดอยางมีประสิทธิภาพ มากขึ้นภายใตเวลาทีจ่ ํากดั การศึกษา หมายถึง กิจกรรมที่เปนกระบวนการที่ชวยทําใหเกิดการพัฒนาในสิ่งที่จําเปน มี คุณคา ตอผูเรยี นเพ่อื ทําใหผ เู รยี นไดเกดิ การเปลีย่ นแปลงตนเองอยางถาวร โดยท่ัวไปการเรยี น และการ เขา ใจจะเปน พื้นฐานสําคัญของการศกึ ษา เทคโนโลยีการศึกษา มีความหมายมากไปกวาการนําคําสองคํามารวมกัน มีกรอบความคิดท่ี กวางไปกวาเพียงการนําเอาเคร่ืองมือ หรือทัพสัมภาระมาใชในการศึกษา มีกรอบความคิดที่สําคัญ อยา งนอ ย 2 ประการ (Kumar, 2004: 3) ประกอบดวย 1. เทคโนโลยีในการศกึ ษา (Technology in Education) 2. เทคโนโลยีของการศกึ ษา (Technology of Education) ภาพประกอบที่ 1.2 กรอบแนวคดิ เทคโนโลยีการศึกษา (ปรับปรงุ จาก K. L. Kumar, 2004: 3) ท่มี า : วิลาวัลย โพธทิ์ อง (2561, หนา 17) ความคิดเก่ยี วกบั การจัดการศึกษาในระยะเร่ิมตนจะเปนแนวคิดท่ีเกย่ี วกับการนาํ เอาเคร่ืองมือ อุปกรณท่ีประดิษฐคิดคนข้ึนมาใหมเขามาใชในการชวยทําใหการจัดการเรียนการสอนดีขึ้น นับตั้งแต การใชกระดานชนวน กระดานดํา การพิมพที่เริ่มตนจากการริเริ่มของ Johannes Gutenberg ในป 3

พ.ศ. 1995 และไดตีพิมพคําภีรไบเบิ้ลฉบับแรกเมื่อป พ.ศ. 1999 (de la mare, 1997, อางจาก Michael, Haran, 2016) การคนพบเครอื่ งฉายสไลดช ว งปลายสงครามโลกครั้งที่ 1 เม่ือป พ.ศ. 2413 การคนพบฟลมภาพยนตรและเร่ิมฉายเปนภาพเคลื่อนไหวไดในป พ.ศ. 2445 การคนพบเครื่องสงวิทยุกระจายเสียงในป พ.ศ. 2463 และไดเร่ิมนําวิทยุกระจายเสียงมาใชใน โรงเรียน Harren ท่ีนิวยอรค เปนครั้งแรกในป พ.ศ. 2460 ตอมาชวงสงครามโลกคร้ังท่ี 2 รัฐบาล สหรฐั อเมริกาไดใชเ ครื่องฉายภาพขา มศรี ษะ (Overhead Projector) เพ่ืออบรมทหารในกองทัพอยาง แพรหลาย ในชว งป พ.ศ. 2473 และมีการนําโทรทัศนมาใชเ พื่อการศึกษากันอยางแพรห ลาย นับตั้งแต ป พ.ศ. 2493 เปนตนมา (Han Liu, 2016) ความพยายามนําเอาเครื่องมือท่ีเกิดจากความกาวหนาทางวิทยาศาสตร นําเขามาเพื่อ ประยุกตใชกับงานการศึกษาเพื่อการจัดการเรียนรู การจัดการกับปญหาการศึกษาในมิติตาง ๆ จะมี ลักษณะของการพยายามหาหนทาง หรือคนหาจุดเดน ขอดี ขอไดเปรียบของวัสดุ อุปกรณท่ีถูก ประดษิ ฐคิดคนนน้ั นาํ มาจบั คูใหไดพอดีกบั ปญหา และความตอ งการจําเปนของปญหาการศึกษา หรือ หากจะเปรยี บเทียบกบั การสรางบาน เปรยี บไดก ับการสรา งบา นที่ตองสรา งบานตามวัสดุอปุ กรณเทาที่ มีอยู ตองพยายามนําวัสดุ อุปกรณอาจมีอยูแลวอยางจํากัด แลวสรางบานออกมาใหไดตามความ ตองการ ใหใกลเคียงที่สุด ทั้ง ๆ ท่ีอาจจะมีแบบบานหรือความตองการที่จําเปนอีกหลายอยาง แตก็ สรางบานนั้นไมได เพราะขาดวัสดุ อุปกรณ ท่ีจําเปนก็เปรียบไดกับแนวคิดที่เรียกวา เทคโนโลยี การศึกษา (Technology in Education) หรืออาจกลาวอีกลักษณะหนึ่งวา เทคโนโลยีในการศึกษา จะมีลักษณะของการเปน Tools Technology มากกวา เพราะเปนการนําเขามาของวัสดุ อุปกรณ ทจี่ ะนํามาเพอื่ ประยุกตใชก บั งานการศึกษา แนวคิดเทคโนโลยีของการศึกษา (Technology of Education) เปนแนวคิดท่ีมุงเนนการ กําหนดเปาหมายของการแกปญหาทางการศึกษาใหมีคําถามท่ีชัดเจน มีเปาหมายที่ชัดเจน เมื่อมี ปญหา มเี ปาหมายท่ีชัดเจนแลว จากน้ันจะมาพจิ ารณาออกแบบกระบวนการของการไปสเู ปาหมายนั้น วามีเงื่อนไขของการจะเดินไปสูความสําเร็จสุดทายน้ันเปนอยางไร มีภารกิจยอยอะไรบางที่จะตองทํา ใหเกิดขึ้น จึงจะสงผลทําใหพันธกิจท่ีเปนเปาหมายใหญนั้นสําเร็จได เม่ือสามารถกําหนดระบบคิดท่ี เปนลําดับข้ันตอนแลว จากนั้น จึงมาพิจารณาวา การจะเดินไปสูเปาหมายท่ีกําหนดนั้น จะมีวัสดุ อุปกรณใดที่จะมาชวยทําใหระบบคิด หรือแผนท่ีกําหนดไวแลวน้ัน กระทําไดอยางสะดวกสบาย มีประสิทธิภาพ ซ่งึ ในประเด็นนี้หากจะเปรยี บเทยี บวา เมอื่ นักการศึกษาตองการจะแกป ญหาการศึกษาใด ปญหาหนึ่ง สิ่งแรกท่ีตองทํา การต้ังคําถามของปญหานั้นใหชัดเจน กําหนดเปาหมายที่จะไปใหถึงคือ อะไร จากน้ันจึงมาออกแบบวางแผนกิจกรรมทั้งหมด จากนั้นจึงจะไปแสวงหาเครื่องมือ วัสดุหรือ วิธีการท่ีจะนํามาชวยทําใหแผนกิจกรรมน้ันสําเร็จไดโดยงาย ดังน้ัน เครื่องมือและวัสดุที่เปนผลของ ความหนาทางวิทยาศาสตร จะมิไดเขามาแบบโดยบังเอิญ แตจะเขามาชวยเพราะวัสดุอุปกรณน้ัน สามารถชวยแกปญหาตามระบบท่ีไดวางแผนไวแลวลวงหนาใหแผนนั้นสําเร็จผล แนวคิดการ ดําเนินการลักษณะเชนนี้ เปนแนวคิดท่ีเรียกวา เทคโนโลยีของการศึกษา (Technology of Education) หรอื กลาวอกี นยั หนง่ึ วาเปน Systems Technology 4

2. ความหมายของนวัตกรรมการศึกษา 2.1 ความเปนมาของนวัตกรรม นวตั กรรมทางการศึกษาเปนปจจัยสําคญั ย่ิงตอการเปลี่ยนแปลงและการพัฒนาทางการศึกษา ที่กาวไกลไปสูสิ่งท่ีดีกวา เพราะถาหากการศึกษาหยุดนิ่ง ไมมีการเปลี่ยนแปลงหรือพัฒนา ก็เทากับวา การศึกษากาํ ลังถอยหลังลงคลองหรอื ลาสมยั นนั่ เอง คําวา “นวัตกรรม” เปนศัพทบัญญัติของคณะกรรมการพิจารณาศัพททางวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ เดิมใชคําวา “นวกรรม” เปนคําที่มีจากคําในภาษาอังกฤษคือ Innovation ซ่ึง เปนคํานาม (Noun) ที่มาจากคํากริยา (Verb) วา Innovate มีรากศัพทมาจากคําวา Inovare (in + novare = to renew , to modify) และ novare มาจากคําวา novus = new ในพจนานุกรมฉบับ Webster กลาววา Innovate ซึ่งแปลตามรูปศัพทไดวา “ทําใหม, เปลี่ยนแปลงใหมโดยนําส่ิงใหม ๆ เขามา” Innovation อาจแปลไดวา “การทาํ สิง่ ใหม ๆ, สิ่งใหมท ี่ทําขน้ึ มา” เมื่อพิจารณาความหมายตามศัพทบัญญัติวิชาการทางการศึกษาของคําวา “นวัตกรรม” ซ่ึง หมายถึง “การนําสิ่งใหม ๆ เขามาเปลี่ยนแปลง และเพิ่มเติมวิธีการท่ีทําอยูเดิมเพื่อใหใชไดผลดี ยงิ่ ขึน้ ” ฉะนน้ั การนําเอาแนวความคิดและวิธีการใหม ๆ ที่ทําใหเกิดการเปลีย่ นแปลงในสังคม ไมว าจะ เปนการเปล่ียนแปลงในดานใดก็ตาม เมื่อนําเขามาใชเพ่ือปรับปรุงการทํางานใหดีกวาเดิม หรือมุง จะ ใหง านน้ันมีประสิทธิภาพสูงข้ึนกเ็ รียกไดวาเปนนวัตกรรมของวงการนนั้ ๆ เชน - การแสวงหาความคิดและการกระทําใหมเขามาปรับปรุงและแกไขปญหาทางการ แพทย เราเรียกวา “นวัตกรรมทางการแพทย” - การแสวงหาความคิดและการกระทําใหมเขามาปรับปรุงและแกไขปญหาทางการ เกษตร เราเรยี กวา “นวัตกรรมทางการเกษตร” - การแสวงหาความคิดและการกระทําใหมเขามาปรับปรุงและแกไขปญหาทางการ ทหาร เราเรียกวา “นวัตกรรมทางการทหาร” - การแสวงหาความคิดและการกระทําใหมเขามาปรับปรุงและแกไขปญหาทางการ ศึกษา เราเรยี กวา “นวตั กรรมทางการศกึ ษา” สาํ หรบั ผูกระทํา หรอื ผูนาํ การเปลี่ยนแปลงเขา มาใช เรยี กวาเปน “นักนวตั กร ( Innovator)” หรอื เปน ผนู ําการเปลย่ี นแปลง (Change Agent) ในวงการนน้ั ๆ (สุรศักด์ิ ปาเฮ, 2549) 2.2 คาํ จาํ กดั ความของนวัตกรรมการศึกษา คําวา “นวัตกรรมการศึกษา (Educational Innovation)” เปนคําที่มาจากคํา 2 คําคือคําวา “นวัตกรรม” และคําวา “การศึกษา” ซึ่งตามความหมายของนวัตกรรม ไดมีผูใหนิยามความหมายไว นาสนใจ ประมวลสรปุ ไดดงั นี้ (บุญเกอื้ ควรหาเวช, 2543) 5

ฮิวส (Thomas Hughes, 1987) ไดใหความหมายวา นวัตกรรมเปนการนําเอาวิธีการใหม ๆ เขามา ปฏิบัติหลังจากท่ีไดผานการทดลองหรอื ไดรับการพัฒนาเปนขั้น ๆ แลว โดยเร่ิมจากการคิดคน การพัฒนา ซึ่งอาจเปนไปในรูปของโครงการทดลองปฏบิ ัติ แลวจึงนําไปปฏิบัติจริง ซ่ึงมีความแตกตาง ไปจากการปฏิบตั ิเดิมท่เี คยปฏบิ ัติมา มอรตัน (Morton,1971) กลาววา นวัตกรรม หมายถึงการทําใหใหมอีกครั้งหน่ึง (Renewal) ซงึ่ หมายถงึ การปรบั ปรงุ ของเกา และพฒั นาศกั ยภาพของบคุ ลากรตลอดจนหนว ยงานหรอื องคกรนัน้ ๆ นวัตกรรมไมใชการจัดหรือลมลางส่ิงเกาใหหมดไป แตเปนการปรับปรุง เสริมแตง และพัฒนาเพื่อ ความอยูร อดของระบบ ไชยยศ เรืองสวุ รรณ (2533) กลาววา นวตั กรรม หมายถึง วธิ ีการปฏบิ ตั ใิ หมๆ ทแี่ ปลกไปจาก เดิม โดยอาจไดมาจากคิดคนหาวิธีการใหม ๆ ข้ึนมา หรือมีการปรับปรุงของเกาใหเหมาะสม และส่ิง ท้ังหลายเหลานั้นไดรับการทดลอง พัฒนาจนเปนท่ีนาเช่ือถือได วาไดผลดีในทางปฏิบัติ ทําใหระบบ กา วไปสจู ดุ หมายปลายทางไดอยา งมปี ระสิทธภิ าพ . ริชารด (Richland อางใน Huberman, 1973) กลาววา นวัตกรรมคือการเลือกอยาง สรางสรรค การรวบรวมและการใชทรัพยากรบุคคลและวัสดุในแนวทางใหมท่ีเปนเอกลักษณ ซึ่งจะมี ผลในการทจี่ ะบรรลุถงึ ความสําเร็จในระดบั สงู กวา เปา หมายและวตั ถุประสงคท่ีกําหนดไว โรเจอรส (Rogers, 1983) กลาววา นวัตกรรม หมายถึงแนวความคิด การปฏิบัติ หรือการทํา สงิ่ ใดก็ตามทีบ่ คุ คลแตละคนเห็นวาเปนของใหมห รือการกระทาํ ใหม จึงสรุปไดวา “นวัตกรรม (Innovation) เปนความคิด การปฏิบัติใหม ๆ หรือเปนสิ่งที่เพิ่มขึ้น จากผลรวมของส่ิงประดิษฐต า ง ๆ ท่ีรูจ ักกนั ดอี ยแู ลว เมอ่ื นาํ มาใชแ ลว จะชวยใหก ารทาํ งานน้ันไดผลดีมี ความสําเร็จสูงกวาวัตถุประสงคท่ีต้ังไว และสามารถใชไดผลดีกวาการใชอุปกรณ เคร่ืองมือ วัสดุหรือ การปฏบิ ตั ิดง้ั เดมิ ท่ีเคยใชอยใู นขณะน้ัน” การใชนวัตกรรมเปนส่ิงแปลกใหมในระยะเร่ิมตนนั้น ตอมาเม่ือมีการปรับปรุง ดัดแปลง และพัฒนาจนเปนที่ยอมรับกันในวงกวาง และนําไปสูการปฏิบัติกันอยางแพรหลายเปนปกติวิสัยแลว จากนวัตกรรมก็จะกลับกลายเปน “เทคโนโลยี (Technology)” แทน ดังน้ันคําวานวัตกรรมกับ เทคโนโลยีมักจะเปนคําที่ถูกนํามาใชเรียกช่ือรวมกันเปน “นวัตกรรมเทคโนโลยี (Innovation and Technology)” โดยเรียกชื่อคํายอวา “อินโนเทค (INNOTECH)” หากกลาวโดยสรุปแลว นวัตกรรมในวงการศึกษาที่เรียกวา “นวัตกรรมและเทคโนโลยี ทาง การศึกษา (Educational and Innovation Technology)” จึงหมายถึง การระดมสรรพความรูท่ีมี เหตุผล มาประยุกตใชใหเปนระบบใหม และสามารถนําไปใชปฏิบัติในสถานการณท่ีเปนจริง ในการ แกปญหาใหบรรลุจุดมุงหมาย (เปาประสงค) ของการจัดการศึกษาไดอยางมีประสิทธิภาพมากข้ึน กวา เดิม” 6

3. ลกั ษณะของความเปน นวตั กรรม เปรื่อง กุมุท (2525) ไดใหขอสังเกตซ่ึงเปนลักษณะของความเปนนวัตกรรมวาจะมี ลักษณะ สาํ คญั ในประเด็นตอไปน้ี 1. ความคิดหรือการกระทําใหมนั้นอาจเกามาจากที่อ่ืน แตในสถานการณปจจุบันนี้ อาจเปน การเหมาะสม จงึ นํามาใชกับการเรียนการสอนของเรา 2. ความคิดหรือการกระทําใหมนั้น เคยใชมาแลวแตไมบังเกิดผล เพราะปจจัย แวดลอมไมเอ้ืออํานวย เชน ระบบการส่ือสาร ระบบโครงสรางพ้ืนฐาน ดังนั้นเม่ือเกิดความพรอมใน ปจ จบุ นั จงึ นาํ มาใชใ หม 3. ความคิดหรือการกระทําใหมน้ัน ถูกนําเขามาใชพรอมกับการเกิดความคิดท่ีจะ กระทําในสิง่ เหลา นั้นในชวงเวลาท่ีกําลังคดิ อยูพอดี จึงนาํ เขามาใช 4. ความคิดหรือการกระทําใหมนั้น ผูบริหารไมสนับสนุนท้ังในเชิงทัศนคติและในเชิง ปฏิบัติ ดังน้ันจึงนํามาใชใ หม เมือ่ ปรับเปลย่ี นผูบ รหิ ารหรือนโยบายผบู ริหารเปลีย่ นไป 5. ความคิดหรอื การกระทําใหมนั้น ยงั ไมเคยมีใครคิดหรอื ทาํ มากอ นเลยในโลกนี้ บุญเกื้อ ควรหาเวช (2543) ยังไดกลาวถึงประเด็นสําคัญบางประเด็นที่สนับสนุนเหตุผล ประกอบการพจิ ารณาถึงลกั ษณะความเปนนวตั กรรม กลาวคอื 1. จะตองเปนสงิ่ ใหมท ง้ั หมด หรือบางสวน 2. มีการนําเอาวิธีการจัดระบบ (System Approach) มาใชพิจารณาองคประกอบ ทั้งสว นขอมลู ที่ปอ นเขาไปในกระบวนการ และผลลัพธท ่เี หมาะสมกอ นทีจ่ ะทาํ การเปลี่ยนแปลง 3. มีการพิสูจนดวยการวิจัย หรืออยูระหวางการทําวิจัยวาจะชวยใหการดําเนินงาน บางอยางมปี ระสทิ ธิภาพสูงขึน้ 4. ยังไมเปนสวนหนึ่งของระบบงานปจจุบัน หากกลายเปนสวนหนึ่งของระบบงานท่ี ดําเนินการอยูในขณะน้แี ลวไมถ อื วา เปนนวตั กรรม ดังนั้นการพิจารณาลักษณะทางความคิดและการปฏิบัติวาจะเปนลักษณะของความเปน นวตั กรรมทเี่ กดิ ข้นึ หรอื ไมนัน้ กค็ วรพิจารณาในประเดน็ ดงั ทก่ี ลาวมาเบ้ืองตน ซ่ึงอาจจะตรงในลักษณะ ใดลกั ษณะหนึง่ หรอื อาจตรงในหลายลักษณะท่เี ปน ไปไดเ ชน กัน 4. คณุ ลกั ษณะเฉพาะของความเปนนวัตกรรม คุณลักษณะเฉพาะของความเปนนวัตกรรม จะประกอบไปดวยปจจัยสําคัญ 5 ประการ กลาวคือ (Rogers, 1983) 1. เปนลักษณะท่ีเอื้อประโยชนตอกัน (Relative Advantage) นวัตกรรมที่คิดคน หรือนํามาใชน้ันจะมีลักษณะท่ีเอื้อประโยชนตอผูใชท้ังปจเจกบุคคล กลุมบุคคลท้ังกลุมใหญ กลุมเล็ก ท้ังน้ี โดยมีเปา หมายและจดุ ประสงคการใชร วมกัน 7

2. เปนลักษณะเชิงบูรณาการที่ประสานสอดคลองตรงกัน (Compatibility) นวัตกรรม จะเปนตวั เช่ือมประสานและสรางความสอดคลองตรงกันท้ังในแนวความคิด คา นยิ ม ประสบการณเดิม รวมทั้งความตอ งการรวมกนั ทีม่ ีตอ การยอมรบั ในนวตั กรรมนัน้ ๆ 3. เปนลักษณะการหลอมรวมและซับซอนในตัวเอง (Complexity) นวัตกรรมบาง ประเภท จะมีลักษณะที่ซับซอนยากตอความเขาใจของบุคคลบางกลุมบางคน แตในขณะเดียวกัน นวัตกรรมน้ันอาจงายตอการสรางความเขาใจใหกับบุคคลบางกลุมบางคนเชนเดียวกันได ทั้งนี้จะ ขนึ้ อยกู บั ปจ จยั พนื้ ฐานดานทักษะและความเขา ใจทจี่ ะมตี อนวตั กรรมนนั้ ๆ 4. ผานการทดลองหรือทดสอบมาแลว (Trial Ability) นวัตกรรมท่ีจะทําใหเกิดการ ยอมรับน้ัน จะตองผานกระบวนการทดลองหรือทดสอบมาแลวจนเปนท่ีมั่นใจไดในระดับหนึ่ง ไมวา การทดสอบนนั้ จะกระทําในรูปแบบรายบคุ คลหรอื เปนกลมุ ก็ตาม 5. มคี วามเปน รปู ธรรมทีช่ ดั เจน สมั ผสั ได (Observe Ability) นวัตกรรมตอ งเปน ส่ิงท่ี สามารถสะทอนผลไดชดั เจน เปน รูปธรรม สามารถสงั เกต สมั ผัส หรือทดสอบผลการปฏิบตั ไิ ด นวัตกรรมใด ๆ ก็ตามหากมีการประดษิ ฐคิดคน หรือสรา งเปน ระบบภายใตคุณลักษณะเฉพาะ ท้งั 5 ปจจยั ดังกลา วขางตนแลว ยอมทาํ ใหเ กิดประสิทธิภาพในการยอมรับไดคอนขางสงู และยอมรับได รวดเร็วในท่ีสุด 5. ความจาํ เปน ของการใชน วตั กรรมการศึกษา 5.1 แนวคดิ พ้ืนฐานที่ทําใหเกิดนวตั กรรมการศกึ ษา ปจจัยท่ีมีอิทธิพลตอการจัดการศึกษา ไดแก แนวคิดพื้นฐานที่เปล่ียนแปลงไป อันมี ผลทาํ ใหเ กดิ นวัตกรรมการศึกษาหลายรูปแบบ แนวคดิ พ้ืนฐานท่มี คี วามสําคัญและมีความจําเปนท่ีตอง นําเอานวัตกรรมการศึกษามาใชสรปุ ไดด ังนี้ (บุญเกอ้ื ควรหาเวช, 2543) 5.1.1. แนวคิดพ้ืนฐานเร่ืองความแตกตางระหวางบุคคล ไดมีการคิดคนวิธีการใหมเพื่อสงเสริม การเรียนการสอนที่มุงใหนักเรียนไดใชความรูความสามารถ ความสนใจ ความถนัดที่แตละคนแตกตา ง กัน ใหเกิดประโยชนตอการเรียนการสอนมากที่สุด และไมจํากัดเพียงผูเรียนเทาน้ัน แตยังครอบคลุม ไปถึงความแตกตางระหวางครูผูสอนอีกดวย นวัตกรรมการศึกษาที่เกิดข้ึนเพ่ือสนอง แนวคิดพ้ืนฐาน ดา นนี้ ไดแ ก - การเรยี นแบบไมแ บง ชน้ั (Non-graded School) - แบบเรียนสาํ เร็จรูป (Programmed Text Book) - การสอนเปน คณะ (Team Teaching) - การจดั โรงเรียนในโรงเรยี น (School Within School) - คอมพิวเตอรช ว ยสอน (Computer Assistant Instruction : CAL) 5.1.2 แนวคิดพ้ืนฐานเร่ืองความพรอม เดิมทีเดียวเช่ือกันวาเด็กจะเร่ิมเรียนไดเมื่อมี ความพรอม เปนพัฒนาการทางธรรมชาติ แตปจจุบันผลการวิจัยทางจิตวิทยาการเรียนรูช้ีใหเห็นวา 8

ความพรอมในการเรียนสามารถสรางข้ึนไดโดยการจัดบทเรียนใหเหมาะสมกับผูเรียน ถาไดรับการ พิจารณาปรับปรุงเน้ือหาใหม หรือนวัตกรรมการศึกษาที่เหมาะสมกับการสรางความพรอมที่จะทําให เกดิ ผลการเรียนรไู ดผ ลดีขน้ึ นวตั กรรมทีส่ นองแนวคดิ นไ้ี ดแก - ศนู ยก ารเรยี น (Learning Center) - การจดั โรงเรยี นในโรงเรยี น (School Within School) - การปรับปรงุ การสอนสามขัน้ (Instructional Development in 3 Phases) 5.1.3 แนวคิดพื้นฐานในเร่ืองการใชเวลาเพ่ือการศึกษา แตเดิมการจัดเวลาเพ่ือการสอน หรือตารางสอนมักจะอาศัยความสะดวกเปนเกณฑ เชน หนวยเวลานับเปนช่ัวโมง ๆ เทากันทุกวิชา นอกจากนั้นยังจัดเวลาเรียนไวแนนอนเปนรายภาคเรียน รายป ในปจจุบันมีแนวคิดการจัดหนวยเวลา สอนใหสัมพันธกับลักษณะของแตละรายวิชา ซึ่งจะใชเวลาไมเทากัน บางวิชาอาจใชชวงสั้นๆ แตสอน บอยคร้ัง การเรียนก็ไมจํากัดอยูเฉพาะในโรงเรียนเทานั้น นวัตกรรมการศึกษาท่ีสนองแนวความคิดนี้ ไดแก - การจัดตารางสอนแบบยืดหยนุ (Flexible Scheduling) - มหาวทิ ยาลัยเปด (Open University) - บทเรยี นสาํ เรจ็ รปู (Programmed Text Book) - การเรยี นทางไกล (Distance Learning) 5.1.4 แนวคดิ พื้นฐานเร่ืองการขยายตัวทางวิชาการและอัตราการเพิม่ ของประชากร ทําให ความตองการดานการศึกษาเพ่ิมมากขึ้น และความจําเปนในการจัดการศึกษาเฉพาะเรื่องสูงขึ้น ตาม สภาพแวดลอมและการดํารงชีวิต แตการจัดการศึกษาในปจจุบันยังไมสามารถสนองตอบไดเพียงพอ จึงทําใหเ กดิ นวัตกรรมดา นน้ี ไดแก - มหาวทิ ยาลยั เปด (Open University) - การศกึ ษาทางไกล ( Distance Education) - การสอนแบบโปรแกรม (Programmed Instruction) - ชุดการเรยี น (Learning Package / Module) 5.2 เกณฑการใชนวตั กรรมทางการศกึ ษา อยางไรก็ตาม แมว านวัตกรรมการศึกษาจะเกิดประโยชนและมีความจําเปนตอการนําไปใชใน ระบบการจัดการศึกษาก็ตาม แตนวัตกรรมการศึกษาในบางครั้งก็ไมสามารถที่จะนําไปใชไดทั่วทุกหน ทุกแหงเสมอไป ท้ังนี้เพราะในแตละสถานท่ีน้ันยอมมีความแตกตางกันในเร่ืองของทรัพยากรตาง ๆ เชน ดานบคุ ลากร ทุนทรัพย และอาคารสถานท่ี ดงั น้นั การทจี่ ะรับเอานวัตกรรมการศึกษาเขามาใชใน องคการ หรือหนวยงานใดนั้น จําเปนตองมีการพิจารณาอยางรอบคอบถึงประโยชนที่จะไดรับ ความเหมาะสม ความเปนไปได ตลอดจนความคุมคาของการนําเอา นวัตกรรมน้ันไปใชเสียกอน เกณฑพ จิ ารณาการใชน วัตกรรมทางการศึกษาใหคํานึงถึงส่งิ ตาง ๆ ดงั ตอไปนี้ (กดิ านันท มลทิ อง, 2531) 9

1. นวัตกรรมการศึกษาท่ีจะนํามาใชน้ัน มีจุดเดนท่ีเห็นไดชดั เจนวา วสั ดุ อุปกรณ หรือ วิธีการ ตา ง ๆ ท่ีใชอยูในปจจบุ นั นนั้ มมี ากนอยเพยี งใด 2. นวตั กรรมการศกึ ษานั้นมีความเหมาะสมหรอื ไม สงผลกระทบกับระบบหรือสภาพทเี่ ปนอยู อยางไร 3. มีการวิจัยยืนยันหรือมีกรณีศึกษาคนควาแลววาสามารถนําไปใชไดดีในสภาวการณที่ คลายคลงึ กนั นี้ 4. นวัตกรรมการศกึ ษานนั้ มคี วามเก่ยี วขอ งกับความตองการของผใู ชอยา งจริงจงั 5.3 ความลมเหลวของการใชนวัตกรรมการศึกษา จากผลของการศึกษาวิจัยพบวา มีปจจัยบางอยางท่ีสงผลตอความลมเหลวในการนํา นวตั กรรมการศึกษาเขามาใชในองคการเพ่ือการศึกษาและจัดการเรยี นการสอน ปจ จยั จะเกีย่ วของกับ ประเด็นดังตอ ไปน้ี (Cohen and Ball, 2006) 1. นวัตกรรมมีการออกแบบท่ีดอยประสิทธิภาพ สงผลตอทั้งประสิทธิผลและประสิทธิภาพ การใชงานไมกอใหเกิดประโยชนตอการนําไปจัดประสบการณการเรียนรู เชน รูปแบบ รูปทรงของ นวัตกรรมท่ีไมนาสนใจ นอกจากตัวแบบของนวัตกรรมเองแลว ยังมีความดอยในเรื่องการออกแบบ ระบบการใชง านท่ีไมเ อือ้ ตอสภาพแวดลอ มในสถานศึกษาอีกดว ย 2. ปญหาในเชิงนโยบายและการยอมรับในองคการ หนวยงานไมเห็นความสําคัญตอการ นําไปใช เกิดการตอตานนวัตกรรมของผูใช ประเด็นเหลาน้ีเกิดจากผลการจัดระบบองคการหรือ โครงสรางการบริหารองคการท่ไี มเอ้ือตอการใชน วัตกรรมการศึกษาบางประเภท 3. ปญหาการกําหนดกรอบงาน/ ภารกิจงานที่ตายตัวไมยืดหยุน นวัตกรรมบางอยางไดถูก ภารกิจของงานตีกรอบความคาดหวัง หรือหวังผลการใชไวคอนขางสูงจนเกินไป คาดหวังประโยชนท่ี จะไดรับมากเกินไป จนเกิดปญหาตอการใชของผูใช เกิดความวิตกกังวลของผูใช นวัตกรรมท่ีนํามาใช ในองคการนน้ั ๆ 4. ปจจัยดานสภาพแวดลอมไมเอื้ออํานวย สภาพแวดลอมในบริบทที่เก่ียวของกับการจัด การศึกษาท่ีจะสงผลตอการสราง การพัฒนาและขยายผลใหเกิดการเปลี่ยนแปลงในการจัดการศึกษา ระดับตาง ๆ ซ่ึงสภาพแวดลอมท่ีไมเอื้ออํานวย ยอมสงผลตอความลมเหลวในการใชนวัตกรรม การศึกษาได บทสรุป นวัตกรรมการศึกษา เปนการนําเอาสิ่งใหม ๆ ซ่ึงอาจจะเปน ความคิด เทคนิค วิธีการหรือ สิ่งประดิษฐใหม ๆ หรือนําสิ่งเกามาปรับปรุงใหมใหเหมาะสม เพื่อใชแกปญหาและพัฒนาการศึกษา แตไ ดถ ูกนํามาทดลองใชเพ่ือดูผลวาไดผลดีเพียงใด ถา ไดผ ลดีก็จะไดรับการยอมรับและเผยแพรใ หรูจัก และนํามาใชกันอยางกวางขวางตอไป และใหมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น จึงทําใหลักษณะของความเปน 10

นวัตกรรมจะมีลักษณะในการนําความคิดหรือการกระทําใหมนั้นอาจเกามาจากท่ีอื่นข้ึนอยูกับความ เหมาะสมทจ่ี ะนํามาใชกบั การเรียนการสอน แตท ั้งนีใ้ นบางคร้ังความคิดหรือการกระทําใหมน้ัน เคยใช มาแลวแตไมบังเกิดผล เพราะปจจัยแวดลอมไมเอื้ออํานวย เชน ระบบการสื่อสาร ระบบโครงสราง พ้ืนฐาน ดังน้ันเมื่อเกิดความพรอมจึงสามารถนํามาใชใหมได ซ่ึงปจจัยท่ีมีอิทธิพลตอแนวคิดพื้นฐานที่ ทําใหเกิดนวัตกรรมการศึกษา มีความสําคัญและมีความจําเปนที่ตองนําเอานวัตกรรมการศึกษามาใช คือ เรื่องของความแตกตางระหวางบุคคลที่มุงใหผูเรียนไดใชความรูความสามารถ ความสนใจ ความถนดั ท่ีแตละคนแตกตางกัน ใหเกิดประโยชนตอการเรยี นการสอนมากที่สุด เรอ่ื งของความพรอม สรางขึ้นไดโดยการจัดบทเรียนใหเหมาะสมกับผูเรียน ถาไดรับการพิจารณาปรับปรุงเนื้อหาใหม หรือนวัตกรรมการศึกษาที่เหมาะสมกับการสรางความพรอมท่ีจะทําใหเกิดผลการเรียนรูไดผลดีข้ึน เรือ่ งของการใชเวลาเพ่ือการศึกษา เปนการจดั หนว ยเวลาสอนใหสมั พนั ธกับลกั ษณะของแตล ะรายวิชา เรือ่ งของการขยายตัวทางวิชาการ และอตั ราการเพิม่ ของประชากร เอกสารอางอิง กดิ านันท มลทิ อง. (2531). เทคโนโลยกี ารศึกษารว มสมัย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพจุฬาลงกรณมหาวิทยาลยั . ไชยยศ เรืองสุวรรณ. (2533). เทคโนโลยีการศกึ ษา:ทฤษฎแี ละการวจิ ัย. กรงุ เทพฯ : โอเดียนสโตร. บุญเกอื้ ควรหาเวช. (2543) นวัตกรรมการศึกษา (พมิ พครงั้ ที่ 5). กรงุ เทพฯ : SR Printing. เปร่ือง กุมท. (2525). การวิจัยส่ือและนวัตกรรมการสอน (พิมพคร้ังท่ี 2). ภาควิชาเทคโนโลยีทาง การศกึ ษา คณะศกึ ษาศาสตรมหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ. (อดั สําเนา). มนตรี แยมกสิกร (2547). การวิจัยและทฤษฎีเทคโนโลยีการศึกษา (Research and theory in educational technology). คณะศกึ ษาศาสตร มหาวิทยาลยั บรู พา. วลิ าวัลย โพธทิ์ อง. (2561). พน้ื ฐานนวตั กรรมและเทคโนโลยีการศกึ ษา. พะเยา. วิทยาลยั การศึกษา มหาวทิ ยาลยั พะเยา. สรุ ศกั ด์ิ ปาเฮ. (2549). มโนทัศนน วตั กรรมการศกึ ษา. แพร : โรงพมิ พเมอื งแพรการพิมพ. Cohen, D. K. and Ball, D. L. (2006). Educational Innovation and the Problem of Scale. [online] Available http: // www. Personal.umic. edul-dku hen / Scale Paper 2006. pdf. June 13, 2006). Han Liu. (2016). A Brief History of Educational Technology. เขาถึงเม่ือ 15 มกราคม 2561. จาก Http://www.coe.unco.edu. Huberman, A.W. (1973). Understanding Change in Education: An Introduction. Paris. UNESCO, IBE. Kumar, K. L. ( 2004) . Educational Technology. New Delhi: New Age International Publishes. Michael, Haran. (2016). Institute of Progressive Education and Learning. Access to http://institute-of-progressive-education-and-learning.org. 11

Morton, J. A. (1971). Organizing for innovation; A systems approach to technical management. New York : McGraw-Hill. Rogers. E.M. (1983). Diffusion of Innovation. (ed.) New York: The Free Press. Thomas, Hughes. (1987). The Social Construction of Technological Systems : New Directions in the sociology and History of Technology. Cambridge : M.I.T.Press. 12

บทที่ 2 ความรูเบอื้ งตน เกย่ี วกบั หลกั การและทฤษฎเี ทคโนโลยกี ารศึกษา ความเจริญกาวหนาทางดานตาง ๆ เปนผลมาจากการศึกษาคนควา ทดลอง หรือการประดิษฐ คดิ คนส่ิงตาง ๆ โดยอาศัยความรูทางวิทยาศาสตรและประยุกตใชในการพัฒนาทางดา นตาง ๆ ที่เรียนวา “เทคโนโลยี” (Technology) โดยในบทน้ีนักศึกษาจะไดศึกษาเก่ียวกับหลักการของทฤษฎีเทคโนโลยี การศกึ ษาในหวั ขอ สําคัญดังตอไปน้ี 1. ความหมายของเทคโนโลยกี ารศกึ ษา 2. เทคโนโลยเี พ่อื การศกึ ษา ตามพระราชบญั ญัตกิ ารศกึ ษาแหง ชาติ พ.ศ. 2542 3. ความสมั พนั ธร ะหวา งเทคโนโลยกี ับนวัตกรรม 4. เทคโนโลยกี บั บรบิ ทใหมทางการจัดการเรยี นการสอน 5. การจัดประเภทของเทคโนโลยีการศึกษา 6. ความรูพนื้ ฐานทางการใชเทคโนโลยี 7. เทคโนโลยีกับการปฏิรปู การเรียนการสอน 8. ยทุ ธวธิ ีในการนาํ เทคโนโลยมี าปฏิรปู การเรียนการสอน 9. ขอบขา ยของเทคโนโลยกี ารศกึ ษา และเทคโนโลยกี ารสอน 1. ความหมายของเทคโนโลยกี ารศึกษา เม่ือเอยถึงเทคโนโลยีคนสวนใหญมักจะนึกถึงสิ่งท่ีเก่ียวกับเครื่องมือหรืออุปกรณใหม ๆ ที่ทันสมัย มีราคาแพง มีระบบการทํางานที่ยุงยากซับซอน ซึ่งเม่ือนํามาใชแลวแลวสามารถชวยใน การทํางานมีประสิทธิภาพดีขึน้ และประสทิ ธิผลสูงขึ้น รวมท้งั ประหยดั เวลาและแรงงานอีกดวย รวมถึง เปนเคร่ืองมือในการพัฒนามนุษยและสังคมใหมีความเจริญงอกงามในทุก ๆ ดาน ทั้งที่เปนรูปธรรม และนามธรรม (วิวรรธน จนั ทรเ ทพย, 2540) อยางไรก็ตามกระบวนการใหการศึกษาไดรับปรับปรุงใหเหมาะสมกับมนุษยและสังคมแตละยุค สมยั มาโดยตลอด จึงไดใหค วามหมาย “เทคโนโลย”ี เปนคาํ ท่ีมาจากภาษาลาติน และภาษากรกี คอื ภาษาลาตนิ Texere : การสาน (to weave) : การสราง (to construct) ภาษากรีก Technologia : การกระทําอยา งมีระบบ (Systematic Treatment) เทคโนโลยมี ิไดมคี วามหมายเฉพาะการใชเคร่อื งจักรกล อยางเดียวเทานัน้ แตย ังรวมไปถงึ การ ปฏิบัติหรือดําเนินการใด ๆ ที่ใช ความรู วิธีการ หรือเทคนิคทางวิทยาศาสตรเพ่ือชวยใหการ ดําเนินการตาง ๆ บรรลุผล พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 ไดใหความหมายของ เทคโนโลยีวาซึง่ ไดมผี ูใหน ยิ ามความหมายของเทคโนโลยี ไวดังน้ี คารเตอร วี กูด (Good, 1973) ใหความหมายไววา เทคโนโลยี หมายถึงการนําวิทยาศาสตร มาประยกุ ตใชในงานดานตา ง ๆ เพอื่ ปรับปรงุ ระบบนนั้ ๆ 13

เจมส ดี ฟนส (James D. finn, 1972) กลาววา เทคโนโลยีมีความหมายลึกซ้ึงไปกวา ประดิษฐก รรม เคร่ืองมอื เครื่องยนตก ลไกตาง ๆ แตหมายถึง กระบวนการ แนวความคิด แนวทางหรือ วิธกี ารในการคดิ ในการทําส่ิงใดสง่ิ หนง่ึ เอดการ เดล (Dale, 1969) ไดใหความหมายไววา เทคโนโลยี มิใชเครื่องมือเคร่ืองยนตกลไก ตาง ๆ แตเ ปน แผนงาน วธิ กี ารทํางานอยางเปนระบบ ท่ที าํ ใหงานนั้นบรรลตุ ามแผนงานทีว่ างไว พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตสถาน พ. ศ. 2525 (ราชบัณฑิตยสถาน, 2545) ไดใหความหมาย “เทคโนโลยี” ไววาเปนวิทยาการท่ีเก่ียวกับศิลปะในการนําเอาวิทยาศาสตรมาประยุกตใชใหเกิด ประโยชนในทางปฏิบัติและอุตสาหกรรม และพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตสถาน พ. ศ. 2542 ไดให ความหมาย “เทคโนโลยี” ไววาเปนวิทยาการที่นําเอาความรูทางวิทยาศาสตรมาใชใหเกิดประโยชน ในทางปฏิบัติและอุตสาหกรรม ลักษณะของเทคโนโลยีสามารถจําแนกออกไดเปน 3 ลักษณะ คือ (Heinich, Molende and Russell, 1993) 1) เทคโนโลยีในลักษณะของกระบวนการ (Process) เปนการใชอยางเปนระบบของวิธีการ ทางวิทยาศาสตรหรือความรูตาง ๆท่ีไดรวบรวมไว เพื่อนําไปสูผลในการปฏิบัติโดยเช่ือวาเปน กระบวนการการท่เี ชอ่ื ถอื ไดและนําไปสูการแกป ญหาตา ง ๆ 2) เทคโนโลยีเปนลกั ษณะของผลผลิต (Product) หมายถึง วัสดุหรืออุปกรณท ่ีเปนผลมาจาก การใชก ระบวนการทางเทคโนโลยี 3) เทคโนโลยีในลักษณะผสมของกระบวนการและผลผลิต (Process and Product ) เชน ระบบคอมพิวเตอรซ ง่ึ มีการทํางานเปนปฏิสัมพนั ธระหวา งตัวเคร่ืองกับโปรแกรม ดังนั้นจึงพอสรุปไดวา เทคโนโลยีเปนการนําเอาแนวคามคิด หลักการ เทคนิค ความรู ระเบียบวิธี กระบวนการ ตลอดจนผลผลิตทางวิทยาศาสตรท้ังในดานส่ิงประดิษฐและวิธีปฏิบัติมา ประยุกตใชในระบบงานเพื่อชวยใหเกิดการเปลี่ยนแปลงในการทํางานใหดียิ่งขึ้นและเพื่อเพ่ิม ประสิทธิภาพและประสทิ ธิผลของงานใหมมี ากยิ่งข้ึน จากแนวคิดตาง ๆ อาจกลาวไดวา “เทคโนโลยี” หมายถึง การนําแนวคิด หลักการ เทคนิค วิธีการ กระบวนการ ตลอดจนผลติ ผลทางวทิ ยาศาสตรม าประยกุ ตใชในระบบงานตาง ๆ เพื่อปรับปรุง ระบบงานนั้น ๆ ใหดีขึ้น และมีประสิทธิภาพยิ่งข้ึน จะเห็นไดวาในปจจุบันวงการตาง ๆ เชนเกษตร แพทย อุตสาหกรรม ธุรกิจ ทหาร ตางก็นําเทคโนโลยีมาใช เพื่อกอใหเกิดประโยชนตอสาขาวิชาชีพ ของตนอยางเต็มที่ เทคโนโลยีมีสวนชวยสําคัญ 4ประการ และถือเปนเกณฑในการพิจารณานํา เทคโนโลยมี าใชด วย อนั จะเออ้ื อาํ นวยในดา นตา ง ๆ (กอ สวสั ดิพาณิชย, 2517, หนา 84) ดงั น้ี 1) ดานประสิทธิภาพ (Efficiency) เทคโนโลยีจะชวยใหการทํางานนั้นสามารถบรรลุผลตาม เปาหมายไดอยางถกู ตอ งและรวดเร็ว 2) ดานประสิทธผิ ล (Effectiveness) เทคโนโลยีจะชว ยใหก ารปฏิบตั งิ านนั้นไดผ ลผลติ ออกมา อยา งเตม็ ท่ี 3) ประหยัด (Economy) เทคโนโลยีจะชวยใหประหยัดท้ัง เวลา ทรัพยากร และกอใหเกิด ประโยชนสงู สุด อนั จะเปนผลทาํ ใหราคาของผลผลิตนน้ั ราคาถกู ลง 4) ปลอดภยั (Safety) เปน ระบบการทาํ งานทอี่ าํ นวยใหเ กดิ ความปลอดภัยเพิม่ ขนึ้ 14

ในปจจุบันการดําเนินกิจการงานดานตาง ๆ เพื่อใหบรรลุเปาหมายอยางมีประสิทธิภาพจะใช เทคโนโลยีเขาไปชวยเปนสวนใหญ เทคโนโลยีจะมีความเก่ียวของกับระบบงานดานตาง ๆ ทุกแขนง ถานําไปใชแกปญหาในแขนงใด จะเรียกเทคโนโลยีในดานน้ัน เชน เทคโนโลยีทางการแพทย เทคโนโลยที างการเกษตร เทคโนโลยีทางการอตุ สาหกรรม เปนตน ความหมายของเทคโนโลยกี ารศกึ ษา เทคโนโลยีการศึกษา หรือคําวา “Educational Technology” หรือ “Instructional Technology” เทคโนโลยีทางการสอน เปนคําศัพททางการศึกษาที่มีการเรียกช่ือลักษณะน้ี ในระยะ เร่ิมตนจากแนวคิด การศึกษาผา นการมองเหน็ หรือ Visual Education เปนส่ิงแรกทนี่ กั การศึกษาเร่ิม ใหค วามสนใจ ดังจะพบไดจากประวัติศาสตรของการจัดการเรยี นรขู องมนุษย นับตั้งแตก ารเรยี นรูผาน ภาพ ดังตัวอยางหนังสือ “The world in Picture” ของ John Amos Comenius (พ.ศ. 2153 – 2213) ซึ่งแสดงภาพประกอบการเรียนเก่ียวกับภาษาลาติน และวิทยาศาสตร นอกจากนี้ ยังมีนักการ ศึกษาที่สําคัญอีกหลายคน นับต้ังแต JH Pestalozzi (พ.ศ. 2289 – 2370), Froebel, Herbart และ Montessori ไดมีสวนชวยสงเสริมดวยกรอบแนวคิดของความเช่ียวชาญของแตละทานไดทําให เทคโนโลยีการศึกษาไดพัฒนามาเปนการศึกษาแนวกาวหนามากยิ่งข้ึน Edward L. Thorndike และ John Dewey ไดชวยสรางความเปนวิทยาศาสตรมากขึ้น ในการสรางทฤษฎีการเรียนรู และใช กระบวนการทางวิทยาศาสตร ซ่ึง Thorndike ไดสรางการยอมรับมากเกี่ยวกับกระบวนการจัด กจิ กรรมการเรยี นรู (K. L. Kumar, 2004 อางถึงใน วิลาวลั ย โพธท์ิ อง, 2561) คารเตอร วี กดู (Good, 1973) ไดกลาววา “เทคโนโลยีการศกึ ษา” หมายถึง การนําหลักการ ทางวิทยาศาสตรมาประยุกตใชเพื่อการออกแบบและสงเสริมระบบการเรียนการสอน โดยเนนที่ วัตถุประสงคทางการศึกษาที่สามารถวัดไดอยางถูกตองแนนอนมีการยึดผูเรียนเปนสิ่งสําคัญการเรียน มากกวาท่ีจะยึดเน้ือหาวิชา มีการใชการศึกษาเชิงปฏิบัติ โดยผานการวิเคราะหและการใชเคร่ืองมือ โสตทัศนูปกรณ รวมถึงเทคนิคการสอนทใ่ี ชอ ุปกรณตาง ๆ เชน เครอื่ งคอมพิวเตอร ส่ือการสอนตาง ๆ ในลกั ษณะของสอ่ื ประสม และการศึกษาดว ยตนเอง วิจิตร ศรีสอาน (2517) กลาววา “เทคโนโลยีการศึกษา” เปนการประยุกตเทคนิค วิธีการ แนวความคดิ อุปกรณแ ละเครอ่ื งมือใหม ๆ มาใชเพื่อชวยแกป ญหาทางการศกึ ษา ทงั้ ใน ดานการขยาย งานและดานการปรับปรุงคุณภาพของการเรียนการสอน กอ สวัสดิพานิชย (2517) กลาววา “เทคโนโลยีการศึกษา” หมายถึง การนําวิธีการหรือ เครอื่ งมอื ใหม ๆ มาใชท างการศกึ ษาเพอ่ื ชวยใหร ะบบการศึกษามีประสิทธิภาพสงู ขน้ึ สนั ทัด และ พิมพใจ ภิบาลสุข (2525) กลาววา “เทคโนโลยีการศึกษา” หมายถึง การนําเอา ความรู แนวความคิด กระบวนการ ตลอดจนวัสดุและอุปกรณตาง ๆ มาใชรวมกันอยางมีระบบเพ่ือ แกปญ หา และพัฒนาการศึกษาใหกา วหนา ตอ ไปอยางมีประสทิ ธภิ าพ ชัยยงค พรหมวงศ (2526) ไดใหนิยามไววา “เทคโนโลยีการศึกษา” เปนระบบการประยุกต ผลิตกรรมทางวิทยาศาสตร ไดแก วัสดุ และผลิตกรรมทางวิศวกรรมศาสตร ไดแก อุปกรณโดยยึด หลักการทางพฤติกรรมศาสตร ไดแก วิธีการ มาชวยในการเพ่ิมประสิทธิภาพทางการศึกษา ท้ังดาน การบริหาร หรืออีกนัยหนึ่ง เทคโนโลยีการศึกษาเปนระบบการนําวัสดุอปุ กรณและวิธีการมาใชในการ ปรบั ปรุงประสทิ ธภิ าพการศกึ ษาใหส งู ขน้ึ 15

วิวรรธน จันทรเทพย (2540) กลาววา “เทคโนโลยีการศึกษา” หมายถึง การนําขบวนการ วิธีการ และแนวคิดใหม ๆ มาใชหรือประยุกตอยางมีระบบเพื่อใหการดําเนินงานเปนไปอยางมี ประสทิ ธิภาพ กิดานันท มลิทอง (2543) ไดใหความหมายของเทคโนโลยีการศึกษาวาเปนการประยุกตเอา เทคนิค วิธีการ แนวความคิด วัสดุอุปกรณ และส่ิงตาง ๆ อันสืบเนื่องมาจากเทคโนโลยีมาใชในวง การศกึ ษา คณะกรรมการกําหนดศัพท และความหมายของสมาคมเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาของ สหรัฐอเมริกา (AECT, 1979) อธิบายวา “เทคโนโลยีการศึกษา” (Educational Technology) เปนกระบวนการที่มีการบรู ณาการอยางซบั ซอ นเกี่ยวกับบคุ คล กรรมวิธี แนวคิดเคร่อื งมือ และองคกร เพ่อื นําไปใชในการวเิ คราะหป ญหา สราง ประยกุ ตใ ช ประเมนิ ผล และจัดการแกปญ หาตา ง ๆ ดังกลา ว ที่เกี่ยวของกับการเรียนรูของมนุษยในทุกลักษณะ หรืออาจกลาวไดวา “เทคโนโลยีการศึกษา” และ ขั้นตอนการแกปญหาตาง ๆ รวมถึงแหลงการเรียนรูท่ีไดมีการออกแบบเลือก และนํามาใชเพื่อมุงสู จุดมุงหมาย คอื การเรียนรู นัน่ เอง เทคโนโลยีการศึกษา เปนการขยายความคิดท่ีเก่ียวกับโสตทัศนศึกษาใหกวางขวางขึ้น การนําเอาความรูทางเทคโนโลยีการศึกษามาใชทางการศึกษา ดังน้ันการใหความหมายของคําวา เทคโนโลยีการศึกษา จึงอาจแตกตางตามทัศนะของแตละคน ซึ่งในท่ีน้ีจําแนกเปน 2 ทัศนะ ดังนี้ (ววิ รรธน จนั ทรเ ทพย ,2540) 1. ทัศนะทางสื่อหรือวิทยาศาสตรกายภาพ (Media of Physical Science Concept) เทคโนโลยีการศึกษาตามทัศนะน้ีมุงไปท่ีวสั ดุ อุปกรณ หรือผลิตผลทางวิศวกรรมเปนสําคัญ แตไมรวม วิธีการหรือปฏิสัมพันธอ่ืน ๆ เพราะเห็นวา การนําเอาเคร่ืองมือ อุปกรณ และวัสดุมาชวยใน กระบวนการเรียนการสอนทําใหผูเรียนเกิดการเรียนรูตามจุดมุงหมายไดงายข้ึน จึงมีการประดิษฐ คิดคนสื่อตาง ๆ มากมาย ความสําเร็จในการประดิษฐและพัฒนาเคร่ืองมือตาง ๆ เหลานี้ เรียกวา เทคโนโลยที างเครอื่ งมือ (Tools Technology) 2. ทัศนะทางพฤติกรรมศาสตร (Behavioral Science Concept) เทคโนโลยีการศึกษาตาม ทัศนะนี้ มุงไปท่ีพฤติกรรมของมนุษยเปนสําคัญ โดยมองวา มนุษยมีการเรียนรูอยางไร มีความ แตกตางระหวางบุคคลอยางไร จะจัดการเรียนการสอน หรือการศึกษาใหสอดคลองกับพฤติกรรมตาง ๆ อยางไร จึงจะทําใหผเู รยี นมปี ระสิทธิภาพ ดังนั้น ความหมายของเทคโนโลยที างการศึกษาจึงเปนจํา ความรูทั้งหลาย เชน ภาษาหรือสื่อความหมายมานุษยวิทยา จิตวิทยา การบริหารมาใชควบคูกับ ผลิตผลทางวิทยาศาสตรและวัสดุอุปกรณเพ่ือใหผูเรียนเปล่ียนแปลงพฤติกรรมการเรียนรูไดอยางมี ประสทิ ธิภาพ นอกจากน้ี เทคโนโลยีการศึกษา มีความหมายมากไปกวาการนําคําสองคํามารวมกัน มีกรอบ ความคิดท่ีกวางไปกวาเพียงการนําเอาเคร่ืองมือ หรอื ทัพสัมภาระมาใชในการศึกษา มีกรอบความคิดท่ี สําคญั อยา งนอย 2 ประการ (K. L. Kumar, 2004 อางถงึ ใน วิลาวัลย โพธิ์ทอง, 2561) ประกอบดว ย 1. เทคโนโลยใี นการศึกษา (Technology in Education) 2. เทคโนโลยขี องการศกึ ษา (Technology of Education) 16

ภาพท่ี 2.1 กรอบแนวคิดเทคโนโลยกี ารศกึ ษา ทมี่ า (วลิ าวลั ย โพธิ์ทอง, 2561) แนวคิด เทคโนโลยีของการศึกษา (Technology of Education) เปนแนวคิดที่มุงเนน การกําหนดเปาหมายของการแกปญหาทางการศึกษาใหมีคําถามท่ีชัดเจน มีเปาหมายท่ีชัดเจน เม่ือมี ปญ หา มเี ปาหมายท่ีชัดเจนแลว จากน้นั จะมาพจิ ารณาออกแบบกระบวนการของการไปสเู ปาหมายนั้น วามีเงื่อนไขของการจะเดินไปสูความสําเร็จสุดทายน้ันเปนอยางไร มีภารกิจยอยอะไรบางที่จะตองทํา ใหเกิดขึ้น จึงจะสงผลทําใหพันธกิจท่ีเปนเปาหมายใหญนั้นสําเร็จได เม่ือสามารถกําหนดระบบคิดท่ี เปนลําดับข้ันตอนแลว จากน้ัน จึงมาพิจารณาวา การจะเดินไปสูเปาหมายท่ีกําหนดน้ัน จะมีวัสดุ อุปกรณใดที่จะมาชวยทําใหระบบคิด หรือแผนท่ีกําหนดไวแลวนั้น กระทําไดอยางสะดวกสบาย มี ประสิทธิภาพ ซึ่งในประเด็นนี้หากจะเปรียบเทียบวา เม่ือนักการศึกษาตองการจะแกปญหาการศึกษา ใดปญ หาหน่ึง ส่ิงแรกท่ีตองทําการต้ังคําถามของปญหาน้ันใหชัดเจน กําหนดเปาหมายที่จะไปใหถึงคือ อะไร แลวจึงมาออกแบบ วางแผนกิจกรรมทั้งหมด จากนั้นไปแสวงหาเครื่องมือ วัสดุหรือวิธีการที่จะ นํามาชวยทําใหแผนกิจกรรมน้ันสําเร็จไดโดยงาย ดังน้ัน เครื่องมือ และวัสดุที่เปนผลของความหนา ทางวิทยาศาสตร จะมิไดเขามาแบบโดยบังเอิญ แตจะเขามาชวยเพราะวัสดุอุปกรณนั้นสามารถชวย แกปญหาตามระบบท่ีไดวางแผนไวแลวลวงหนาใหแผนนั้นสําเร็จผล แนวคิดการดําเนินการลักษณะ เชนน้ีเปนแนวคิดท่ีเรียกวา เทคโนโลยีของการศึกษา (Technology of Education) หรือกลาวอีกนัย หนึง่ วา เปน Systems Technology (วลิ าวลั ย โพธท์ิ อง, 2561) สรุปไดวาเทคโนโลยีทางการศึกษา หมายถึง การนําความรู แนวคิด วัสดุ อุปกรณและ กระบวนการและผลผลติ ทางวทิ ยาศาสตรม าประยุกตใชรวมกันอยา งมีระบบ เพ่ือแกปญหาและพัฒนา การศกึ ษาใหกาวหนา งานการศึกษาไปอยางมปี ระสิทธภิ าพ จากความหมายเทคโนโลยีการศกึ ษา เกิดการปรบั เปลย่ี นรายละเอียดของกิจกรรมท่ีเก่ยี วของ มาอยางตอเน่ือง อยางไรก็ตาม แมวาสาระของรายละเอียดที่เกี่ยวกับส่ือที่เก่ียวของจะแปรเปล่ียนไป แตส่ิงที่ยังเปนกรอบความคิดสําคัญของสาขาเทคโนโลยีการศึกษา ยังคงมีกรอบแหงการอางอิงที่เปน หลักสําคัญ หนวยงานระดับสากลอยางนอย 2 หนวยงานที่เปนท่ียอมรับในวงวิชาการ ประกอบดวย สมาคมเทคโนโลยีการศึกษาและสื่อสารการศึกษา และสมาคมนานาชาติเพื่อเทคโนโลยีในการศึกษา จึงนํามาเปนขอ มูลเพ่อื การศกึ ษาและอางอิง ดังน้ี (วิลาวัลย โพธทิ์ อง, 2561) 17

1. สมาคมเทคโนโลยแี ละสื่อสารการศกึ ษา สมาคมเทคโนโลยีและส่ือสารการศึกษา (Association of Educational Communication and Technology) หรือมีช่ือยอวา “AECT” เปนสมาคมที่กอตั้งขึ้นเมื่อป พ.ศ. 2465 เริ่มตนดวยการ ริเร่ิมการใชวิทยุกระจายเสียง การใชฟลมสตริป (Film strip) และโทรทัศนเพ่ือการศึกษา รวมถึง การส่อื สารสองทางดว ยภาพและเสยี ง สมาคมเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา ถือเปนองคกรหลักท่ีมีกิจกรรมเกี่ยวของกับการ ออกแบบการสอน และการจัดกิจกรรมการเรียนรูด วยวธิ ีระบบ ซ่ึงสมาคมไดกาํ หนดนิยามความหมาย “เทคโนโลยีการศึกษา” ไววา หมายถึง การศึกษาและการประยุกตใชทฤษฎีสูการปฏิบัติอยางมี จริยธรรม เพื่อการออกแบบกลยุทธ (Strategic) การจัดการ (Management) และปฏิบัติการการใช ทรพั ยากรและกระบวนการจดั การเรยี นการสอน (AECT,1979) สมาคมเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา ไดกําหนดขอบขายงานดานเทคโนโลยีการศึกษา ไว 5 ดาน ประกอบดว ย (Seels, Barbaba B., And Rita C. Richey, 1994 : p. 10) (1) การออกแบบ (Design) ครอบคลุมเก่ียวกับการสรางแนวปฏิบัติที่เกิดจากการบูรณา การระหวางทฤษฎี เพ่ือทําใหเกิดการออกแบบระบบการสอน (Instructional Strategies) การ ออกแบบท่ีคาํ นึงถึงคุณลักษณะธรรมชาติของผเู รยี น (Learner Characteristics) (2) การพัฒนา (Development) ครอบคลุมเก่ียวกับการพัฒนาเทคโนโลยีการพิมพ การ พัฒนาเทคโนโลยีภาพและเสียง การนํานวัตกรรมและเทคโนโลยีลงสูภาพปฏิบัติในหนวยงาน การ กําหนดนโยบาย และกติกา (3) การใช (Utilization) ครอบคลุมเก่ียวกับการใชสื่อ กระบวนการแพรกระจาย และ การยอมรับนวัตกรรมการศึกษา การนํานวัตกรรมและเทคโนโลยีลงสูภาคปฏิบัติในหนวยงาน การกําหนดนโยบาย และกตกิ า (4) การจัดการ (Management) ครอบคลุมเก่ียวกับการจัดการโครงการ การจัดการ ทรพั ยากร การจดั การระบบสูก ารปฏิบัติ และการจัดการขอ มลู ขาวสาร (5) การประเมิน (Evaluation) ครอบคลุมเกี่ยวกับ การวิเคราะหปญหา การวัดประเมินท่ี อิงเกณฑและองิ กลุม การประเมนิ ระหวา งทางการเรยี น และการประเมนิ รวบยอด นอกจากนั้น สมาคมเทคโนโลยีและส่ือสารการศึกษา ยังไดกําหนดมาตรฐานการ ปฏิบตั ิการดานเทคโนโลยกี ารศกึ ษา เพอ่ื ใชเปน กรอบแหง การอางอิงรวมทัง้ หมด 5 ดาน ประกอบดวย มาตรฐานความรูเกี่ยวกับสาระ มาตรฐานความรูเก่ียวกับศาสตรการสอน มาตรฐานสภาพแวดลอม ทางการเรยี น มาตรฐานความรแู ละทักษะ และมาตรฐานการวจิ ยั ดงั มีรายละเอยี ด ดงั น้ี (AECT,1979) มาตรฐาน AECT ฉบับป พ.ศ. 2555 ประกอบดวย มาตรฐาน AECT 1 ความรเู ก่ียวกับสาระ (Content) ครูหรือนักการศึกษาตองแสดงใหเห็นวาตนเองมีองคความรู (knowledge) พรอมท่ีจะ สรางสรรค (Create) ใช (Uses) ประเมิน (Assess) และนําไปสูการบูรณาการระหวางทฤษฎีและการ ปฏบิ ัตขิ องกระบวนการเทคโนโลยกี ารศกึ ษาท่ีหลากหลายได ตวั ชวี้ ัด 18

(1) การสรางสรรค ครูหรือนักการศึกษาตองสามารถสรางสรรควัสดุการสอน และ สภาพแวดลอ มทางการเรียนดว ยการใชว ธิ รี ะบบได (2) การใช ครูหรือนักการศึกษาตองสามารถเลือกและใชแหลงทรัพยากรการเรียนรูและมี กระบวนการท่ีเหมาะสมเพือ่ สนับสนุนการเรยี นของผเู รียน และเปน การพัฒนาศาสตรการสอนไดอยาง มหี ลกั การ (3) การประเมิน ครูหรือนักการศึกษาตองสามารถประเมินวัสดุการสอน และเทคโนโลยีได อยา งเหมาะสมและมีประสิทธภิ าพ (4) การจดั การ ครูหรือนักการศกึ ษา ตองสามารถสะทอนถึงการจดั การบคุ คล หรือกลมุ บุคคล กระบวนการ การจัดสภาพโครงสรา งพื้นฐานที่จําเปนทางกายภาพ ไดอยางมีประสิทธภิ าพ คุมคา เกิด ประโยชน และเปนคา ใชจายทสี่ มเหตุสมผล (5) จริยธรรม ครูหรือนักการศึกษา ตองสะทอนใหเห็นถึงการมีจรรยาบรรณตอตนเอง ตอ สังคม และตอ วชิ าชีพ มาตรฐาน AECT 2 ความรเู ก่ียวกับศาสตรก ารสอน (Content Pedagogy) ครู หรือนักการศึกษาตองแสดงใหเห็นวาตนเองสามารถพัฒนาผลการปฏิบัติดีในดาน เทคโนโลยีการศึกษา และกระบวนการน้นั อยูบ นฐานของสาระและศาสตรการสอนทจี่ าํ เปน ในปจจุบัน ตัวชว้ี ัด (1) การสรางสรรค ครูหรือนักการศึกษาสามารถใชศาสตรการสอนออกแบบกระบวนการ ปฏบิ ตั ิ และใชเ ทคโนโลยที ี่เหมาะสมจนสามารถสรา งและพัฒนาผลการเรยี นรทู ่คี าดหวงั ของผเู รยี นได (2) การใช ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถปฏิบัติการใชกระบวนการใชและเทคโนโลยีที่ เหมาะสมทีอ่ ยบู นฐานของการใชศ าสตรการสอนที่เหมาะสมได (3) การประเมิน ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถใชกระบวนการสบื เสาะที่สามารถประเมิน สิ่งท่ีจําเปนตอการเรียนรู และประเมินการสอน รวมถึงการปฏิบัติการใชเทคโนโลยีการศึกษาและ กระบวนการท่ีเกิดจากการปฏิบัติการจริงตามสภาพบริบทน้ัน ๆ วาอยางไรจึงจะเปนวิธีการท่ี เหมาะสมที่สดุ ตามบริบทนน้ั (4) การจัดการ ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถจัดการดวยกระบวนการทางเทคโนโลยีที่ เหมาะสม โดยใชทรัพยากรที่มีอยูเพ่ือสนับสนุนชุมชนการเรียนรูอยางสรางสรรค ยืดหยุนและมี สภาพแวดลอมทางการเรียนรูท่ีหลากหลาย รวมถึงพัฒนาการประยุกตใชศาสตรการสอนไดอยาง สรางสรรค และเหมาะสมกับบริบทนน้ั (5) จริยธรรม ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถออกแบบและเลือกสื่อ เทคโนโลยี และ กระบวนการท่ีสามารถสะทอนถึงการตอบสนองตอความหลากหลายทางวัฒนธรรม และวัฒนธรรมท่ี แตกตางกันได มาตรฐาน AECT 3 สภาพแวดลอ มทางการเรยี น (Learning Environment) ครูหรือนักการศึกษา ตองสงเสริมการเรียนรูดวยการสรางสรรค ใช ประเมิน และจัดการ สภาพแวดลอ มทางการเรียนไดอ ยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ 19

ตัวช้วี ัด (1) การสรางสรรค ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถออกแบบการสอนท่ีอยูบนพ้ืนฐาน หลักการเรยี นรู และการวิจัยทคี่ นหาการปฏิบตั ดิ ี (2) การใช ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถสรางกระบวนการตัดสินใจที่จะเลือกใช กระบวนการ ทรัพยากรที่จําเปน เพื่อสงเสริมใหเกิดเงื่อนไขการเรียนรูท่ีดี ท่ีตั้งอยูบนฐานคิดของ หลักการ ทฤษฎีและการปฏิบัติท่ีมปี ระสิทธภิ าพ (3) การประเมิน ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถใชกลยุทธการประเมินที่หลากหลาย เพอ่ื ใหไดม าซ่ึงขอมูลที่เพียงพอตอการตัดสินใจท่ีจะทําใหเกิดการจัดการเรียนการสอนที่เปนการปฏิบัติ ท่ีดี เกิดผลการเรียนรทู ค่ี าดหวัง และสภาพแวดลอมทางการเรียนท่ีดี (4) การจัดการ ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถจัดการใหมีกลไกการรักษาโครงสราง พนื้ ฐานทเี่ พยี งพอทจี่ ะทาํ ใหเกดิ การพฒั นาการเรยี นรทู ีด่ ี และใหเ กิดผลท่ดี ีอยางตอ เนอ่ื ง (5) จริยธรรม ครูหรือนักการศึกษา ตองจัดใหเกิดสภาพแวดลอมทางการเรียนท่ีจะกอใหเกิด แนวปฏบิ ัติการที่สง เสริมความมสี ุขภาวะความปลอดภัย การปฏิบัตดิ ี และการยอมรับเคารพในลขิ สิทธ์ิ ของผลงานการใชที่เหมาะสม ใหเกยี รตเิ คารพในผลงานของผอู ื่น โดยเฉพาะในการใชแหลงทรัพยากรเปด (6) ความหลากหลายของผูเรียน (Diversity of Learners) ครูหรือนักการศึกษา ตองจัดใหเกิดชุมชนแหงการเรียนรูท่ีจะชวยเสริมพลังใหกับผูเรียน ภายใตภูมิหลงั ที่มีความแตกตา ง หลากหลายคณุ ลักษณะและความสามารถ มาตรฐาน AECT 4 ความรูและทกั ษะ (Professional Knowledge and Skills) ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถออกแบบ พัฒนา ปฏิบัติการ และประเมินสภาพแวดลอม เพือ่ การเรยี นดวยเทคโนโลยี เพือ่ สนบั สนนุ กระบวนการชมุ ชนนกั ปฏิบัติ ตวั ช้ีวดั (1) รวมมือปฏิบัติ ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถรวมมือกับเพ่ือนรวมวิชาชีพ และ ผูเช่ียวชาญในสาขาน้ัน เพื่อรวมกันวิเคราะหผูเรียน พัฒนา และออกแบบการสอน การประเมินผล กระทบที่เกดิ ข้ึนกับผเู รียนได (2) ผูนํา ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถนําเพื่อนรวมวิชาชีพ ออกแบบ และปฏิบัติการใช เทคโนโลยสี นับสนุนการเรยี นรไู ด (3) การสะทอนคิดตอการปฏิบัติ ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถวิเคราะหและแปลผล ขอ มูลท่จี ะนําไปสูการออกแบบ การพัฒนา และการปฏิบตั ิการการใชเทคโนโลยีเพ่ือสนบั สนุนการสอน และการเรยี นรูถงึ การปฏบิ ัตดิ อี ยางมอื อาชีพ ในการปฏบิ ัตกิ ารสอนดวยเทคโนโลยี (4) การประเมิน ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถออกแบบประเมินการปฏิบัติการและ ประเมนิ แผนทที่ าํ ใหเ ปาหมายการเรียนรู และกจิ กรรมการสอนสําเรจ็ ตามเปา หมาย (5) จริยธรรม ครูหรือนักการศึกษา ตองแสดงใหเห็นวา พฤติกรรมทั้งหลายท่ีเกิดขึ้นใน ระหวางปฏิบัติการสอน เกิดขึ้นเพื่อการคํานึงถึงบริบทที่เหมาะสม วัฒนธรรมท่ีแตกตางหลากหลาย การยอมรบั และเคารพตอความแตกตา งของผเู รียน 20

มาตรฐาน AECT 5 การวจิ ยั (Research) ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถสํารวจ ประเมิน สังเคราะห และประยุกตวิธีการสืบเสาะ เพื่อคนหาวิธีการท่ีเหมาะสมท่ีจะนํามาชวยยกระดับคุณภาพกระบวนการเรียน และพัฒนา ความสามารถการแสดงออกของผูเรียน ตวั ชีว้ ัด (1) พ้ืนฐานทางทฤษฎี ครูหรอื นักการศึกษา ตองแสดงใหเห็นวามีความรูพื้นฐานเพียงพอท่ีจะ ดาํ เนินการวิจัยในดานเทคโนโลยี และการสือ่ สารการศึกษา ทงั้ ในอดตี และปจ จุบนั ได (2) วิธีการ ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถประยุกตใชการวิจัยเพ่ือการแกปญหาและ สงเสริมการปฏิบัติได (3) การประเมิน ครูหรือนักการศึกษา ตองสามารถใชกลยุทธวิธีการดําเนินการประเมิน กระบวนการและแหลง ทรัพยากรท้ังหลายเพื่อการเรยี นรู และการยกระดบั การปฏบิ ตั ิทด่ี ีกวา (4) จริยธรรม ครูหรือนักการศึกษา ตองดําเนินการวิจัยและปฏิบัติการวิจัยตามจรรยาบรรณ ของนกั วจิ ัยในวชิ าชพี และแนวปฏิบัติของสถาบัน ตารางท่ี 2.1 รายการมาตรฐานสมาคมเทคโนโลยแี ละสอ่ื สารการศึกษา (AECT) ประเดน็ มาตรฐาน มาตรฐาน มาตรฐาน มาตรฐาน มาตรฐาน 1 23 4 5 วจิ ยั ความรู ความรู สภาพแวดลอม ความรูแ ละ สาระ ศาสตรการ ทางการเรยี น ทักษะเพ่ือ  วิชาชพี  สรางสรรค  สอน    การใช     การประเมนิ    การจดั การ   จริยธรรม  ความหลากหลาย  ของผเู รียน รวมมอื ปฏบิ ตั ิ  ผนู ํา  สะทอ นการปฏิบัติ  พื้นฐานทฤษฎี วิธีการ ที่มา : วลิ าวลั ย โพธิท์ อง, 2561) 21

2. สมาคมนานาชาติเพือ่ เทคโนโลยใี นการศกึ ษา สมาคมนานาชาติเพ่ือเทคโนโลยีในการศึกษา (The International Society for Technology in Education: ISTE) เปนองคกรทางการศึกษาท่ีไมแสวงหากําไร กอต้ังเม่ือป พ.ศ. 2522 เปนศูนย รวมนักการศึกษาจากทั่วโลก ที่สนใจการใชเทคโนโลยีในการศึกษา มีนักการศกึ ษาจากท่ัวโลกมากกวา 1 แสนคน เขารวมเปนสมาชิกองคกรมุงเนนการใชส่ือสมัยใหมเพื่อสนับสนุนการเรียนรู นับต้ังแตการ สมั มนาผา นเวบ็ (Webinars) การจัดการหลกั สตู รออนไลน องคกรไดออกแบบการทํางานท่ีเปนรูปแบบที่มีการกลาวถึงกันมาก ไดแก Technological Pedagogical Content Knowledge (TPACK) (Koehler & Mishra, 2009) หรือการบูรณ าการ ศาสตรก ารสอนและเทคโนโลยีเขากับสาระวชิ า ดังที่สถาบันคุรุพัฒนา สํานักงานเลขาธิการคุรุสภา ได นํากรอบแนวคิดดงั กลา วมาใชเปน กรอบการพัฒนาครทู ั่วประเทศ ตามโครงการการพฒั นาครแู บบครบ วงจรเมื่อป พ.ศ. 2561 นอกจากนั้นองคกร ISTE ยังไดเนนการบูรณาการการจัดกิจกรรมออกแบบ โครงงาน (Project – Based Learning) การจัดการเรียนแบบผสมผสาน (Blended Learning) และ การจัดหองเรยี นกลับดาน (Flipped Classroom) ดวย (วลิ าวัลย โพธ์ิทอง, 2561) 2. เทคโนโลยีเพื่อการศกึ ษาตามพระราชบญั ญตั กิ ารศกึ ษาแหง ชาติ พ.ศ. 2542 สถาบันเทคโนโลยีเพ่ือการศึกษาแหงชาติไดใหความหมายของการศึกษา และเทคโนโลยีเพื่อ การศึกษา ตามแนวทางของพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 หมวด 9 เทคโนโลยีเพื่อ การศกึ ษา ดังน้ี (สาํ นกั งานคณะกรรมการการศึกษาแหงชาติ, 2543, หนา 3 - 6) มาตรา 63 รัฐตองจัดสรรคลื่นความถี่ ส่ือตัวนําและโครงสรางพื้นฐานอื่นท่ีจําเปนตอการสง วิทยุกระจายเสียง วิทยโุ ทรทัศน วิทยุโทรคมนาคม และการส่ือสารในรูปอืน่ เพ่ือใชประโยชนสาํ หรับ การศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบ การศึกษาตามอัธยาศัย การทะนุบํารุงศาสนา ศิลปะและ วัฒนธรรมตามความจําเปน มาตรา 64 รัฐตองสงเสริมและสนับสนุนใหมีการผลิต และพัฒนาแบบเรียน ตําราหนังสือ ทางวิชาการ ส่ือสิ่งพิมพ วัสดุอุปกรณและเทคโนโลยีเพ่ือการศึกษาอ่ืน โดยเรงรัดพัฒนาขีด ความสามารถในการผลิต จัดใหมีเงินสนับสนุนการผลิตและมีการใหแรงจูงใจแกผูผลิตและพัฒนา เทคโนโลยีเพ่อื นกรศึกษา ทง้ั นี้ โดยเปด ใหม กี ารแขงขนั โดยเสรีอยา งเปน ธรรม มาตรา 65 ใหมีการพัฒนาบุคลากรทางดานผูผลิตและผูใชเทคโนโลยีเพ่ือการศึกษา เพื่อใหมี ความรู ความสามารถ และทักษะในการผลิต รวมท้ังการใชเทคโนโลยีที่เหมาะสม มีคุณภาพ และ ประสิทธภิ าพ มาตรา 66 ผูเรียนมีสิทธิไดรับการพัฒนาขีดความสามารถ ในการใชเทคโนโลยีเพ่ือการศึกษาใน โอกาสแรกท่ีทําได เพ่ือใหมีความรแู ละทักษะเพียงพอที่จะใชเทคโนโลยเี พ่ือการศึกษาในการแสวงหาความรู ดว ยตนเองไดอยา งตอเนื่องตลอดชวี ติ มาตรา 67 รัฐตองสงเสริมใหมีการวิจัยและพัฒนาการผลิต และพัฒนาเทคโนโลยีเพ่ือ การศึกษา รวมท้ังการติดตาม ตรวจสอบและประเมินผล การใชเทคโนโลยีเพื่อการศึกษา เพื่อใหเกิด การใชท ี่คมุ คา และเหมาะสมกบั กระบวนการเรียนรูของคนไทย 22

มาตรา 68 ใหมีการระดมทุน เพื่อจัดต้ังกองทุนพัฒนาเทคโนโลยีเพ่ือการศึกษาจากเงิน อุดหนุนของรัฐ คาสัมปทาน และผลกําไรท่ีไดจากการดําเนินกิจการดานส่ือมวลชน เทคโนโลยีสารน เทศ และโทรคมนาคมจากทุกฝายที่เกี่ยวของท้ังภาครัฐ ภาคเอกชน และองคกรประชาชนรวมท้ังใหมี การลดอัตราคาบริการเปนพิเศษ ในการใชเทคโนโลยีดังกลาวเพ่ือการพัฒนาคนและสังคม หลักเกณฑ และวธิ กี ารจัดสรรเงินกองทุนเพือ่ การผลิต การวจิ ัย และการพัฒนาเทคโนโลยเี พือ่ การศกึ ษา ใหเปนไป ตามท่ีกาํ หนดในกฎกระทรวง มาตรา 69 จัดใหมีหนวยงานกลางทําหนาท่ีพิจารณาเสนอนโยบาย แผน สงเสริม และ ประสานการวิจัย การพัฒนาและ การใช รวมทั้งการประเมินคุณภาพ และประสิทธิภาพของการผลิต และการใชเ ทคโนโลยีเพื่อการศกึ ษา เทคโนโลยีการศึกษาท่ีกลาวมาทั้งหมดคงเปนการสะทอนภาพรวมของศาสตรดานเทคโนโลยี การศึกษากับการพัฒนาและการเปล่ียนแปลงกระบวนทัศนของการศึกษาไดอยางชัดเจน รวมท้ัง ชใ้ี หเห็นยา งกาวแหงการเปลี่ยนแปลงและพัฒนาตามกระแสโลกจากอดีตสูปจจบุ ัน ในสวนของเทคโนโลยีการศึกษาภายใตบริบทของไทยเราคงเปนกระบวนทัศนท่เี ปนไปตามนัย แหงพระราชบัญญัตกิ ารศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 ตามยุทธศาสตรข องการปฏริ ูปการศึกษา ท่ีบัญญัติ ไวในหมวด 9 เทคโนโลยเี พ่ือการศกึ ษา จึงคาดหวังไดวาเทคโนโลยีการศึกษาตามกฎหมายที่บัญญัติไว จะกอใหเกิดผลกในการปฏิรูปการศึกษาใหเกิดการเปล่ียนแปลงและกาวสูจุดหมายไดอยางมี ประสิทธิภาพสูงสุดในสังคมโลกภิวัฒน ดังที่ สิปปนนท เกตุทัต (2537) อดีตนักวิชาการและนักการ ศึกษาของไทยไดกลา วไวอ ยา งนา สนใจวา “โลกในทศวรรษหนากาวสูยุคโลกานุวัตรที่ความเคล่ือนไหวถายทอดความรูขาวสารขอมูลจะ เคล่ือนไหลไปสูกันและกันไดทุกหนทุกแหงท่ัวโลกในพริบตา โดยไรพรมแดนขีดกั้นความเปนสากล ทําใหมีการตอสูแขงขันกันบนเวทีโลกเพ่ิมความรุนแรงเขมขนมากข้ึน เร่ืองของคุณภาพของคน และ คุณภาพของผลผลิตของแตละประเทศจะเปนประเด็นที่ตองเรงรัดพัฒนา โดยเฉพาะดานเศรษฐกิจ การคา สิ่งท่ีจะทําใหประเทศยืนหยัดอยูบนเวทีโลกไดอยางสงาผาเผยตอสูกับประเทศอ่ืนไดก็ดวย เทคโนโลยีทางการศกึ ษาท่จี ะชวยใหท กุ คนเปน ผูชนะ...” จากนัยสําคัญของเทคโนโลยีการศึกษาดังกลาว จําเปนอยางย่ิงท่ีตองมีการเตรียมรับมือกับ การเปล่ียนแปลงโดยใชศ าสตรทางเทคโนโลยีการศึกษาขับเคล่ือนใหก ระบวนการเรยี นรูเกิดพลงั ในการ สรางสรรคผลผลติ ทางการศึกษาใหทรงประสทิ ธภิ าพมากท่ีสุด เทคโนโลยีการศกึ ษาขึน้ อยูกับทุกคน เทคโนโลยีเพื่อการศกึ ษาสาํ หรับการเรียนรู การศึกษา ความหมายวา กระบวนการเรยี นรเู พอื่ ความเจริญงอกงามของบคุ คลและสังคมโดย การถายทอดความรูสึก การฝก การอบรม การสื่อสารทางวัฒนธรรม การสรางจรรโลงความกาวหนา ทางวิชาการ การสรางองคความรูอันเกิดจากสภาพแวดลอม สังคมการเรียนรูและปจจัยเกื้อหนุน ให บุคคลเรยี นรูอยา งตอเน่อื งตลอดชวี ติ เทคโนโลยีเพ่ือการศึกษา เปนกระบวนการประยุกตผลิตผลการวิทยาศาสตร และวิศวกรรม ผสมผสานกับหลักทางสังคมวิทยา และมานุษยวิทยา มาใชในการศึกษาเพื่อการเรียนรูอยางตอเน่ือง ตลอดชีวิต โดยครอบคลุมการจัดและออกแบบระบบพฤติกรรม เทคนิควิธีการ การส่ือสาร การจัด สภาพแวดลอ ม การจดั การเรยี นการสอน และการประเมิน 23

เทคโนโลยีเพื่อการศึกษา ในท่ีน้ีจะมีความหมายครอบคุลมการผลิต การใชการพัฒนา ส่ือสารมวลชน (ไดแก สื่อส่ิงพิมพ วิทยุกระจายเสียง วิทยุโทรทัศน) เทคโนโลยีสารสนเทศ (คอมพวิ เตอร อินเตอรเ นต็ มัลติมเี ดีย) และโทรคมนาคม (โทรศัพท เครือขายโทรคมนาคม การสื่อสาร อื่น ๆ) เพ่ือใหเ กิดกระบวนการเรียนรไู ดต ามความตองการของผูเรยี นไดท ุกเวลาและสถานที่ เทคโนโลยีการสอน เทคโนโลยีการสอน เปนการนําเอาสื่อประเภทตาง ๆ เทคนิค วิธีการ วิธีระบบ เพ่ือการ ออกแบบการสอน และหลักการดานจิตวิทยา สังคมศาสตรและวิทยาศาสตรกายภาพ รวมถึงการส่ือ สสารของมนษุ ยมาใชเพอ่ื เพิ่มประสิทธิภาพการเรยี นการสอน เทคโนโลยีการสอน (Instructional technology) คือ ระบบและวิธีการในการประยุกต เก่ียวกับยุทธศาสตรและเทคนิควิธีการที่มีพื้นฐานมาจากทฤษฎีการเรียนรู เชน พฤติกรรมนิยม (Behaviorism) พุทธปญญานิยม (Cognitivism) และคอนสตรัคติวิสต (Constructivism) นํามาใชใน การแกปญหาเกี่ยวกับการเรียนการสอนนนั้ เทคโนโลยีการศึกษา หรือเทคโนโลยีการสอน หมายถึง ทฤษฎีและการปฏิบัติเก่ียวกับการ ออกแบบ การพัฒนา การใช การจัดการ และการประเมินของกระบวนการและแหลงการเรียนรู เพ่ือ การเรียนรู (Seels, 1994) จากท่ีกลาวมาขางตน นิยามของเทคโนโลยีการศึกษาหรือเทคโนโลยีการสอนที่นําทฤษฎีลงสู การปฏิบัตเิ กี่ยวกบั การออกแบบ การพฒั นา การใช การจดั การ และการประเมนิ ของกระบวนการและ แหลงการเรียน กลาววา เปน กระบวนการของการออกแบบการสอน นัน่ เองทเี่ ปนรากฐานหน่งึ ทส่ี ําคัญ ของเทคโนโลยีการศึกษาหรือเทคโนโลยีการสอนท่ีประกอบดวย การออกแบบการสอน ส่ือการสอน และคอมพิวเตอรเพ่ือการศึกษา และตอมาการออกแบบการสอนและคอมพิวเตอรเพ่ือการศึกษามี ความเขม แข็งขึน้ ไดม กี ารพฒั นาเปนสาขาวชิ า ดงั ที่ปรากฏในปจ จบุ นั นวัตกรรมการศึกษา นวัตกรรมเปนศัพทบัญญัติของคณะกรรมการพิจารณาศัพทวิชาการศึกษากระทรวงศึกษาธิการ ซึง่ แตเดิมใชคําวา นวกรรม มาจากคาํ ภาษาอังกฤษ Innovate มาจากคําวา Innovare ซง่ึ หมายถึง to renew หรือ to modify แปลวา การทําส่ิงใหม ๆ หรือสิ่งใหมท่ีทําข้ึนแลว คําวา นวกรรม มาจากคํา บาลีสันสฤต คอื นว หมายถึง ใหม และ กรรม หมายถงึ ความคิด การปฏิบตั ิ นวตั กรรม (Innovation) หมายถงึ การทําส่ิงใหมๆ หรือทําสิ่งใหมข ึ้นมา อาจแปลความหมาย ไดวา ทําใหม หรือเปลี่ยนแปลงสิ่งใหม ๆ เขามา (บุญเก้ือ ควรหาเวช, 2542) นอกจากน้ียังมีนักการ ศกึ ษาใหคํานยิ ามวา ตา ง ๆ ไวด ังน้ี Thomas Hughes ไดใหความหมาย “นวัตกรรม” วาเปนการนําวิธีการใหม ๆ มาปฏิบัติ หลังจากไดผานการทดลองหรือไดรับการพัฒนามาเปนขั้น ๆ โดยเรมิ่ มาตั้งแต การคิดคน (Invention) การพัฒนา (Development) ซ่งึ อาจมีการทดลองปฏิบตั ิกอ น (Pilot Project) แลวจึงนาํ ไปปฏบิ ัตจิ ริง ท่ีแตกตา งไปจากการปฏิบัติเดิมทเ่ี คยปฏบิ ตั ิมา 24

ฮิวส (Thomas Hughes, 1987) ไดใหความหมายวา นวัตกรรมเปนการนําเอาวิธีการใหม ๆ เขามาปฏิบัติหลังจากท่ีไดผานการทดลองหรือไดรับการพัฒนาเปนข้ัน ๆ แลว โดยเริ่มจากการคิดคน การพัฒนา ซ่ึงอาจเปนไปในรูปของโครงการทดลองปฏิบัติแลวจึงนําไปปฏิบัติจริง ซึ่งมีความแตกตาง ไปจากการปฏิบัติเดมิ ทเี่ คยปฏิบัตมิ า มอรตัน (Morton, 1973) กลาววา “นวัตกรรม” หมายถึง การปรับปรุงของเกา ใหใหมข้ึน และพัฒนาศกั ยภาพของบุคลากร ตลอดจนหนวยงาน หรือองคกรน้ัน นวัตกรรมไมใชการขจดั หรือลม ลางส่งิ เกาใหห มดไป แตเ ปนการปรับปรงุ เสริมแตง และพฒั นาเพ่ือความอยูรอดของระบบ ริชารด (Richland อางใน Huberman, 1973) กลาววา นวัตกรรมคือการเลือกอยาง สรางสรรค การรวบรวมและการใชทรัพยากรบุคคลและวัสดุในแนวทางใหมที่เปนเอกลักษณ ซึ่งจะมี ผลในการที่จะบรรลุถงึ ความสาํ เร็จในระดบั สงู กวา เปา หมายและวัตถุประสงคท่ีกาํ หนดไว โรเจอรส (Rogers, 1983) กลาววา นวัตกรรม หมายถึงแนวความคิด การปฏิบัติ หรือการทํา สงิ่ ใดกต็ ามท่บี ุคคลแตละคนเห็นวาเปนของใหมห รือการกระทําใหม ไชยยศ เรืองสุวรรณ (2526) ไดใหความหมาย “นวัตกรรม” ไววา หมายถึง วิธีการปฏิบัติใหม ๆ ทแ่ี ปลกไปจากเดมิ โดยอาจจะไดมาจากการคิดคนพบวิธีการใหม ๆ ขึ้นมา หรือมกี ารปรับปรุงของเกา ใหเหมาะสม และส่ิงท้ังหลายเหลาน้ี ไดรับการทดลองพัฒนาจนเปนท่ีเช่ือถือไดแลววาไดผลดีทาง ปฏบิ ตั ิ ทาํ ใหร ะบบกา วไปสูจดุ หมายปลายทางไดอยา งมีประสิทธิภาพ บุญเกื้อ ควรหาเวช (2542) กลาววา นวัตกรรมการศึกษา หมายถึง การนําเอาสิ่งใหม ๆ ซ่ึง อาจอยูในรูปของความคิดหรือการกระทํา รวมท้ังส่ิงประดิษฐก็ตามเขามาในระบบการศึกษา เพื่อ มุงหวงั ท่ีจะเปลีย่ นแปลงสงิ่ ทมี่ ีอยเู ดมิ ใหระบบการจดั การศึกษามีประสิทธภิ าพยง่ิ ขน้ึ จากความหมายจึงสรุปไดวา “นวัตกรรม” (Innovation) เปนความคิด การปฏิบัติใหม ๆ หรือเปนส่ิงที่เพิ่มขึ้นจากผลรวมของส่ิงประดิษฐตาง ๆ ที่รูจักกันดีอยูแลว เมื่อนํามาใชแลวจะชวยให การทํางานน้ันไดผลดี มีความสําเร็จสูงกวาวัตถุประสงคท่ีตั้งไว และสามารถใชไดผลดีกวาการใช อปุ กรณ เครือ่ งมือ วัสดหุ รือการปฏบิ ตั ิด้งั เดิมที่เคยใชอ ยใู นขณะนน้ั การใชนวัตกรรมเปนสิ่งแปลกใหมในระยะเริ่มตนน้ัน ตอมาเม่ือมีการปรับปรุง ดัดแปลง และ พัฒนาจนเปนที่ยอมรับกันในวงกวาง และนําไปสูการปฏิบัติกันอยางแพรหลายเปนปกติวิสัยแลว จาก นวัตกรรมก็จะกลับกลายเปน “เทคโนโลยี (Technology)” แทน ดังน้ันคําวานวัตกรรมกับเทคโนโลยี มักจะเปนคําท่ีถูกนํามาใชเรียกชื่อรวมกันเปน “นวัตกรรมเทคโนโลยี” (Innovation and Technology) โดยเรยี กชอื่ คํายอ วา “อินโนเทค” (INNOTECH) หากกลาวโดยสรุปแลว นวัตกรรม” ที่กลาวมา ดังนั้น “นวัตกรรมการศึกษา” คือการนําสิ่ง ใหม ๆ ซึง่ อาจจะเปนความคิดหรือการกระทํา หรือสิ่งประดิษฐข้ึน โดยอาศัยหลักการ ทฤษฎีที่ไดผาน การทดลองวิจัยจนเชื่อถือได เขามาใชในการศึกษาเพ่ือเพิ่มพูนประสิทธิภาพของการเรียนการสอน เปนความคิดและการกระทําใหม ๆ ที่นํามาใชในการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงการดําเนินงานใหมี ประสิทธิภาพสูงข้ึน ในวงการศึกษาท่ีเรียกวา “นวัตกรรมและเทคโนโลยีทางการศึกษา” (Educational and Innovation Technology) จึงหมายถึงการระดมสรรพความรูท่ีมีเหตุผล มาประยุกตใชใหเปนระบบใหม และสามารถนําไปใชปฏิบัติในสถานการณท่ีเปนจริง ในการแกปญหา ใหบ รรลจุ ดุ มุง หมาย (เปา ประสงค) ของการจดั การศึกษาไดอยางมปี ระสิทธภิ าพมากข้นึ กวาเดิม” 25

ขอสงั เกตเก่ียวกับสงิ่ ทถี่ ือวา เปน นวตั กรรม 1. เปนความคิดและกระบวนการทําใหมทัง้ หมดหรอื ปรบั ปรงุ ดัดแปลงท่เี คยมีมากอนแลว 2. ความคิดหรือการกระทําน้ันมีการพิสูจนดวยการวิจัยและชวยใหการดําเนินงานมี ประสิทธภิ าพสูงขึ้น 3. มีการนําวิธีระบบมาใชอยางชัดเจนโดยพิจารณาองคประกอบท้ัง 3 สวน คือ ขอมูล กระบวนการ และผลลัพธ 4. ยงั ไมเ ปนสว นหนง่ึ ของระบบงานในปจจบุ ัน แนวคิดพืน้ ฐานที่กอใหเกิดนวัตกรรมการศึกษา แนวความคิดพื้นฐานทางการศึกษาที่เปล่ียนแปลงไปมีผลทําใหเกิดนวัตกรรมการศึกษาขึ้น หลายรูปแบบดว ยกัน แนวความคิดพ้ืนฐานทางการศึกษาทส่ี ําคัญพอสรปุ ได 4 ประการคือ 1. ความแตกตางระหวา งบคุ คล (Individual Different) ไดก อใหเกดิ นวตั กรรมไดแก 1.1 โรงเรยี นไมแ บง ช้นั 1.2 บทเรียนสาํ เร็จรปู 1.3 การสอนเปนคณะ 1.4 คอมพิวเตอรชวยสอน 2. ความพรอม (Readiness) ไดก อใหเ กิดนวัตกรรม ไดแ ก 2.1 ชดุ การเรยี นการสอน 2.2 ศนู ยการเรยี น 3. เวลาที่ใชใ นการศกึ ษา นวตั กรรมท่ีสนองความคิดน้ี ไดแก 3.1 ตารางเรยี นแบยดื หยนุ 3.2 มหาวทิ ยาลัยเปด 3.3 การเรยี นทางไปรษณีย 4. การขยายตัวดานวิชาการและอัตราการเพิ่มของประชากร ทําใหเกดิ นวตั กรรมในดา นนข้ี ้นึ ไดแ ก 4.1 ดาวเทียวเพื่อการศกึ ษา 4.2 มหาวิทยาลัยเปด 4.3 การศึกษาทางไกล 4.4 การเรยี นผานอนิ เตอรเ น็ต ลักษณะเดนที่จดั วาเปน นวตั กรรมการศึกษา 1. จะตองเปนส่ิงใหมทั้งหมด หรือบางสวนอาจเปนของเกาท่ีใชในอดีตแลวนํามาปรับปรุงใหม ใหดยี ง่ิ ขน้ึ 2. มีการศึกษาทดลอง โดยอาศยั หลกั การ ทฤษฎี มาใชอ ยา งเปนระบบ 3. มกี ารพิสจู นดวยการทดลองหรอื วจิ ัย 4. ยังไมเปนสวนหน่ึงของระบบงานในปจจบุ ัน หากวา สง่ิ ใหมน้ันมกี ารเผยแพรจ นกลายเปน สิ่ง ทีย่ อมรบั กันโดยท่ัวไปแลว ไมถ อื วา เปนนวัตกรรม แตกลายเปนเทคโนโลยี 26

3. ความสมั พันธระหวางเทคโนโลยแี ละนวัตกรรม คําวา นวัตกรรม เปนคําท่ีใชควบคูกับเทคโนโลยีเสมอ ๆ ในภาษาอังกฤษใชคําวา Innotech ความจริงแลว นวตั กรรมและเทคโนโลยีน้นั มีความสมั พันธกันอยางใกลช ดิ เน่อื งจากนวตั กรรมเปนเรือ่ ง ของการคิดคนหรือการกระทําใหมๆ เพื่อใหเกิดการเปลี่ยนแปลงในทางท่ีดีข้ึนซึ่งอาจจะอยูในขั้นของ การเสนอความคดิ หรอื ในขั้นการทดลองอยกู ็ได ยังไมเปนท่ีคนุ เคยของสงั คม สวนเทคโนโลยีนั้นมุง ไปที่ การนําสิ่งตาง ๆ รวมท้ังวิธีการเขามาประยุกตใชกับการทํางาน หรือแกปญหาใหมีประสิทธิภาพมาก ทส่ี ุด หากพิจารณาวานวตั กรรมหรือสิ่งท่ีเกิดข้ึนใหมนีน้ าจะนํามาใช การนาํ เอานวตั กรรมเขามาใชนี้ ก็ จัดไดวาเปนเทคโนโลยีดวย และในการใชเทคโนโลยีน้ีเราทําใหเกิดวิธีการหรือสิ่งใหม ๆ ขึ้น สิ่งน้ันก็ เรยี กวา เปน นวัตกรรม เราจึงมักเห็นคาํ นวตั กรรมและเทคโนโลยี อยูควบคกู นั เสมอ นวัตกรรม (Innovation) หมายถึง ความพยายาม การกระทําท่ีมุงจะเอาชนะปญหา หรือ แกปญหาอยางใดอยางหน่ึง ดวยการคิดคนวิธีการใหม หรือปรับปรุงประยุกตขยายจากวิธีการเดิมที่มี อยูแลว ก็ได เทคโนโลยี (Technology) จงึ มีลกั ษณะของการยอมรบั วา วิธีการ วัสดุ หรือเครื่องมือใด ๆ ที่ ไดถูกประดิษฐคิดคน ผานขั้นตอนการเปนนวัตกรรมจะเปนชวงเวลาส้ัน ๆ หรืออาจจะยาวนานหลาย สบิ ปจนกระท่ังผเู กยี่ วของยอมรบั วิธกี ารนั้นเขา สวู ถิ ีชีวติ ปกติ จะถือวาสงิ่ น้ันกลายเปน “เทคโนโลย”ี ภาพที่ 2.2 การเปล่ยี นแปลงจาก “นวัตกรรม” เปน “เทคโนโลยี” ทีม่ า (วลิ าวลั ย โพธิ์ทอง, 2561) นวัตกรรมการศึ กษา (Educational Technology) หมายถึ ง ความพยายาม แนวคิ ด การกระทําที่มุงจะแกปญหาการเรียนรูของผูเรยี น แกปญหาการศึกษาดวยการออกแบบวัสดุ อุปกรณ และ วิธีการท่ีเปนสิ่งใหม หรือปรับปรุงประยุกตจากสงิ่ ที่มีอยูเ ดิมแลว ท้ังที่อยใู นที่นั้น หรือขอยืมมาจากที่อ่ืน ก็ ถอื ไดว า เปนนวตั กรรมทางการศึกษา (มนตรี แยม กสิกร, 2544) 27

นวัตกรรมการศึกษา จึงมีทั้งนวัตกรรมที่อยูในรูปของวัสดุ (Software) อุปกรณ (Hardware) และวิธีการ หรือแนวคิด (Process or Conceptual Framework) ตัวอยางนวัตกรรมการศึกษาท่ียัง ถือวา ยังรอการพิสูจนย ืนยนั วาจะถกู นาํ ไปใชป ฏิบัติจนเปนวถิ ชี ีวติ ปกติ ไดแ ก 1. การเรียนผา นมอื ถอื (Mobile Learning) 2. การจัดการเรียนการสอนแบบหอ งเรยี นกลับดาน (Flipped Classroom) 3. การจัดการศึกษาตามแนวคิดโรงเรียนหมูบานเด็กเพื่อแกปญหาเด็กถูกทําทารุณกรรม ถูก ใชความรนุ แรงภายในครอบครัว 4. การจดั การศกึ ษาตามแนวของโรงเรยี นไมไผ เพอื่ เนน การสรางอาชีพ 5. การจัดการศึกษาตามแนวโรงเรียนสัตยาไส ท่เี นนการสรางคนดตี ามแนวพทุ ธสรา งคนเกง 6. การจัดการเรียนการสอนแบบบูรณาการภาษากับสาระและเทคโนโลยี (Content and Language Integrated Pedagogy via Electronic Communication: e – CLIP) 7. การจัดการเรียนการสอนแบบ MOOC (Massive Open Online Course) ผลของนวตั กรรมและเทคโนโลยี การศึกษานวัตกรรมเทคโนโลยีการศึกษาท่ีถูกคิดคนสรางขึ้น หรอื ปรบั ปรุง และพัฒนาข้ึนมา ในรูปแบบตาง ๆ นั้นเปาประสงค (Goats) สําคัญของการใชนวัตกรรมเหลาน้ัน คือกอใหเกิดการ เปล่ยี นแปลง (Charge) ท่มี ุงหวงั และเกดิ การพัฒนา (Development) ที่เปน ไปในทศิ ทางเดียวกันตาม เปาประสงคท่ีกําหนดไว มีพัฒนาการที่ดีข้ึน ทั้งน้ีการเปล่ียนแปลงและพัฒนาท่ีเกิดจากการใช นวัตกรรม ยอมเกิดจากกระบวนการยอมรับ (Adoption) ในนวัตกรรมของผูใชและจะนําไปสูการ เผยแพรน วัตกรรม (Diffusion) ในกลุมเปาหมายวงกวา งตอไป การเปลี่ยนแปลงและพัฒนาจากผลของนวัตกรรมที่ใชนั้นเม่ือเกิดข้ึนจนอยูในสภาวะเปนปกติ วิสัยของการใชแลว ตัวนวัตกรรมที่ใชก็จะกลับกลายเปนเทคโนโลยีของภารกิจงานในสังคมนั้น ๆ ตอ ไป เชน ดานการสื่อสารโทรศัพทมือถอื เมื่อกอนอาจเปนนวัตกรรมการสื่อสาร เพราะมีไมมาก และ ราคาคอนขางแพง ใชในวงจํากัด แตปจจุบันนวัตกรรมนั้นไดกลายเปนเทคโนโลยีโทรศัพทมือถือไป แลว เหลาน้ีเปนตนกระบวนการเปล่ียนแปลงจากผลการใชนวัตกรรมเทคโนโลยีดังที่กลาวมาใน เบือ้ งตน นั้น แสดงใหเหน็ จากภาพ (สรุ ศักดิ์ ปาเฮ, 2560) ภาพท่ี 2.3 ผลของนวตั กรรมและเทคโนโลยีการศึกษา ทมี่ า (สรุ ศักด์ิ ปาเฮ, 2560) 28

วัฏจักรของนวัตกรรมและเทคโนโลยีการศึกษา กลาวโดยสรปุ ในภาพรวมแลว กระบวนการของความเปนนวตั กรรมและเทคโนโลยกี ารศึกษา จะเปนลักษณะของการหมุนเวียนเปนวงจร (Circle) หรือเปนวัฏจักรท่ีมีความตอเนื่อง เปนระบบของ กระบวนการเปลี่ยนแปลง กลาวคือ ตัวนวัตกรรมเมื่อมีการพัฒนาและแพรหลายในสังคมแลว นวัตกรรมน้ันก็จะกลับกลายเปนเทคโนโลยีท่ีใชกันในวงกวาง แตเม่ือเทคโนโลยีเหลานั้นนํามาใชกัน มากและนานวันเขา อาจจะประสบกับปญหาจากสภาพทางบริบท (Context) ของสังคมที่ไดรับ ผลกระทบจากผลของการใชเทคโนโลยีเหลาน้ัน จึงจําเปนที่จะตองมีการวิเคราะหระบบทางสังคมเพื่อ นําไปสูการออกแบบระบบใหมที่ดีและแกปญหาท่เี กิดจากการใชเทคโนโลยีที่มีอยู การออกแบบระบบ หรือตัวแบบระบบน้ันจะเขาสกู ระบวนการทดลองใช เพื่อสรางเปนนวัตกรรมขึ้นมาใหม สิ่งท่ีถูกคิดคน ขึ้นใหมจะถูกนําไปสูกระบวนการพัฒนาปรับปรุง เพ่ือใหเกิดการเปล่ียนแปลงตอไปเปนวัฎจักร หมุนเวียนเปนระบบตอเน่ืองกันไปเปนวงจร ซงึ่ สามารถแสดงใหเห็นจากภาพตอไปน้ี (นิพนธ ศุขปรีดี, 2545) 4. เทคโนโลยกี ับบรบิ ทใหมทางการจดั การการเรียนการสอน จอน โบ ไฟล และคนอื่น ๆ (Jones & Gareth, 1995) ไดเสนอ บริบทของการจัดการเรียน การสอนไว 5 ประการดงั ตอ ไปนคี้ ือ 1. การจดั การเรยี นการสอนแบบมีสว นรว ม (Engaged Learning) 2. การจัดการเรยี นแบบใหมสี ว นรว มมอื กัน (Collaborative Learning) 3. การจัดการเรยี นแบบสหวทิ ยาการและบรู ณาการ (Multidisciplinary/Interdisciplinary) 4. การจดั การเรยี นแบบตอบสนองลักษณะเฉพาะของบุคคล (Personalized Learning) 5. การเรียนและประเมนิ ผลตามจริง (Authentic Learning and Authentic Assessment) บริบททางการเรียนเหลานี้มุงเนน ใหเกิดผูเรียนที่มีลักษณะมีสวนรวมในการเรียนการสอน (Engaged Learning) ซ่ึงแสดงออกดวยการ 1) รับผิดชอบการเรียนดวยตนเอง (responsible for their own learning) 2) เรียนอยางกระตือรือรน (energized by learning) 3) เรียนอยางมียุทธวิธี (strategic) และ 4) เรยี นดวยการรวมมือกนั (collaborative) การเรียนการสอน จึงตองเปล่ียนมาเนนองคประกอบที่แตกตางไปจากเดิม เชน การมี ปฏิสัมพันธในการเรียนเพ่ิมข้ึนของผูเรียน การประสานและรวมมือกันมากข้ึนในระหวางโรงเรียนและ โรงเรียนกับชุมชน การรวมมือกันระหวางครูกับผูเรียนในการทํากิจกรรมการเรียนการสอนซ่ึงครูจะ เปลี่ยนบทบาทมาเปนผูอํานวยความสะดวก และโดยเฉพาะอยางยิ่ง การเนนใหใชส่ือการเรียนที่มา จากเทคโนโลยี เพื่อใหเกิดความเปลี่ยนแปลงอยางเดนชัดในรูปแบบการจัดการเรียนการสอน ดังตารางที่ 2.2 1. การเรียนแบบมีสว นรว ม (Engaged Learning ) ผูเรียนตองเรียนรูทักษะกระบวนการ (Process skills) ไดแก การสืบสวน การคนหาขอมูล การจัดจําพวก การประเมิ น และการสื่อสารถายทอดขอมูล (Investigate-classify-evaluate- communicate Information) เพ่ือใหสามารถสรางองคความรู (facts) ของตนเองขึ้นมาในขณะท่ีองค ความรเู หลานีก้ ําลังเปลีย่ นแปลงอยา งรวดเร็ว 29

เทคโนโลยีจะเขาไปมีบทบาทเพ่ืออํานวยใหเกิดทักษะกระบวนการเหลานี้ เชน โปรแกรม พิมพงานวาดภาพ มัลติมีเดีย และระบบชวยสราง โดยเนนใหผลผลิตของกิจกรรมสะทอนใหเห็นการเกิด การเรียนรูของตน ผูเรียนสามารถใชมองสถานการณบนคอมพิวเตอรเพื่อพัฒนาการคิดระดับสูง ใชการ สบื คนขอมูลจํานวนมากจากภายนอกผานโมเด็ม ใชการวิเคราะหสมมติฐานกับขอมูลจํานวนมากท่ีเก็บไว นํามาวิเคราะหใชการฝกภาคสนามเพ่ือทดลองจริงหรือกลองถายวีดีทัศนและคอมพิวเตอรแลปทอบ เปน ตน ตารางท่ี 2.2 เปรยี บเทียบระหวา งการสอนแบบเดิมกบั การสอนแบบปฏิรูป การสอนแบบเดิม การสอนแบบปฏริ ปู (Conventional Instruction) (Reform Instruction) 1. ครเู ปน ผูก ํากับควบคุม (Teacher-directed) 1. ผเู รยี นเปนผศู ึกษาคนควา (Student exploration) 2. สอนแบบเนนการใหความรู (Didactic teaching) 2. สอนแบบเนน การมีปฏสิ มั พันธ (Interactive 3. เรยี นแบบตางคนตา งทํากิจกรรม (Individual modes of instruction) work) 3. เรียนแบบรวมมอื กนั ทาํ กจิ กรรม 4. ครมู บี ทบาทเปน ผจู ายขอมูล (Teacher as (Collaborative work) knowledge dispenser) 4. ครูมีบทบาทเปนผูอํานวยความสะดวกในการ 5. จัดกลุมผเู รยี นตามความสามารถ (Ability เรียน (teacher as a facilitator) grouping) 5. จัดกลุมผูเรียนแบบคณะ (Heterogeneous 6. ประเมินผลจากทักษะความรทู ส่ี อนไป grouping) (Assessment of fact knowledge and 6. ประเมินผลจากความสามารถในการนําไปใชของ discrete skills) ผูเรยี น (Performance-based Assessment) ท่ีมา (สาํ นักงานคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพ้ืนฐาน, 2554, หนา 15) 2. การเรียนแบบรวมมอื กัน (Collaborative Learning) ผูเรียนตองพัฒนาใหเกิดทักษะในการทํางานรวมกันอยางมีประสิทธิภาพ เพื่อใหสามารถ อยูรอดไดในโลกท่ีแวดลอมดวยการมีปฏิสัมพันธขามวัฒนธรรมแบบโลกวิวัฒนมากขึ้นทุกขณะการ แขงขันและการรวมมือกันจึงเปนสิ่งที่จะกอใหเกิดประสิทธิภาพในการทํางาน การทํางานกลุมใน แนวทางประชาธิปไตย การตัดสินใจในการทํางานกลุมเพ่ือกําหนดการมีสวนรวมของบุคคลทําใหเกิด ความรับผิดชอบและความรูสึกมีสวนรวมในผลสําเร็จ เทคโนโลยีเขามามีบทบาทในการแบงแหลง ความรู (Resources) การใสข อมลู บคุ คลในกลมุ เปน รายบุคคลและการจัดการงานกลมุ เปน ตน 3. การเรยี นแบบบรู ณาการ (Interdisciplinary Learning) ผูเรียนเรียนรูท่ีจะสรางความคิดรวบยอดคาวิชาตาง ๆโดยครูตองทํางานเปนทีม เพ่ือสอนใน แนวดังกลาว ซึ่งไมใชการเช่ือมโยงเพียง 2 วิชา แตควรตองพยายามเช่ือมโยงใหหลากหลายและเกินจาก เปาหมายในวิชาหน่ึง ๆ ไวใหมากที่สุด เทคโนโลยีมัลติมีเดีย สามารถชวยในการนําเสนอผลงานของผูเรียน แบบไมเปนเสนตรงและเปนมัลติมีเดียแบบบูรณาการชวยผสมวิเคราะหขอมูล และนําเสนอในรูปแบบ กราฟ ชารตและการรวบรวมเพ่ือนําไปใชต อ ตลอดจนการใชท ักษะการคิดวิเคราะหแบบบูรณาการ เปนตน 30

4. การเรียนแบบตอบสนองลกั ษณะเฉพาะของบุคคล (Personalized Learning) ผูเรียนแตละคนมีวิธีในการเรียนรูแตกตางกัน (Learning Styles) มีความพรอมทางกาย และสติปญญาตา งกนั ครจู งึ ควรใชวธิ ีการนําเสนอความรูแบบหลักหลายเขาไปกอ น (visual-auditory- kinetic-interactive-reading) เทคโนโลยีชวยไดทางการนําเสนอ การใหความรแู ละการถายทอดสิ่งที่ ไดเรียนรูไปแลวมัลติมีเดียเชิงปฏิสัมพันธ การโยงขาม และไฮเปอรเท็กซ เปนตัวอยางท่ีดีของการ ตอบสนองเปนรายบุคคล 5. การเรยี นและประเมนิ ผลตามจริง (Authentic Learning and Authentic Assessment) บริบทการเรยี นรูที่เปลยี่ นมาเนนการนําความรูไปใชห รอื ประยุกตใชจริงเทานั้นทจ่ี ะกระตุน ใหผูเรียนเกิดความอยากเรียนรู กิจกรรมจึงตองเนนใหแสดงออก สราง และมีผลผลิต หรือทําอะไรที่ จะไดนําไปใชในชีวิตจริง การประเมินผลก็ตองตามมาในแนวเดียวกัน เชน การทําแฟมสะสมงาน (Portfolio) โดยใชเ ทคโนโลยชี ว ยบนั ทึกความสาํ เร็จแตล ะขน้ั ของผูเรยี น เปนตน 5. การจดั ประเภทของเทคโนโลยีการศกึ ษา การจัดแบงประเภทของเทคโนโลยีการศึกษาใหม โดยเนนท่ีการนํามาใชในการเรียนการสอน แทนการเนนท่ีความเปนอุปกรณอยางท่ีเคยเปนมา เปนผลใหสามารถกําหนดประเภทของเทคโนโลยี การศึกษาไดเ ปน 4 ประเภทหลัก คือ 1. ประเภทชวยสอน (Tutorial) ไดแก การใชเทคโนโลยีทําการสอน สาธิตหรือฝกหัดเชน คอมพวิ เตอรชว ยสอนแบบตา ง ๆ โทรทศั นศ ึกษา ซอฟตแ วรแบบฝก เปน ตน 2. ประเภทชวยคนควา (Exploratory) คือเทคโนโลยีท่ีใหอิสระผูเรียนในการสํารวจคนหา ขอมลู ดวยวิธสี อนแบบคนควา ไมวาจะมีการชี้แนะหรือไมมี (guided) เชน ซดี ีรอมประเภทเอน็ ไซโคลปเดีย ไฮเปอรม ีเดีย เครือขา ยขอ มูล หองแลปคอมพวิ เตอร เปนตน 3. ประเภทเคร่ืองมือส่ือชวยกันเรียน (Tools / Application) ไดแก เทคโนโลยีที่ชวยให ผูเรียนในการทํางานหรือทํากิจกรรมการเรียนในวิชาตาง ๆ ประเภทการเขียนการวิเคราะหขอมูล การคนควาและจัดทําฐานขอมูล เชน โปรแกรมประยุกตในการพิมพ งานคํานวณและงานนําเสนอ โปรแกรมดา นกราฟก ตา ง ๆเครอื ขายการสบื คนขอ มูลการบนั ทึกและตดั ตอวดี โี อ เปนตน 4. ประเภทชวยการส่ือสาร (Communication) ไดแก เทคโนโลยีที่ชวยใหครูและผูเรียน สามารถติดตอกันโดยผานหรือขามเครือขาย ดวยเทคโนโลยีท่ีหลากหลาย เชน การสอนทางกาย เชงิ ปฏิสัมพันธผ า นดาวเทยี ม คอมพิวเตอรและโมเด็ม เคเบิลทวี ี และจดหมายอิเล็กทรอนกิ ส เปนตน นอกจากนี้ กรณีศึกษาตาง ๆยังสนับสนุนความเชอ่ื ที่วาเทคโนโลยีสามารถเปน ตัวแปรหลักใน การปฏิรปู แบบการเรียนการสอนใหม ีลกั ษณะท่ีพึงปรารถนา ไดแ ก การจดั กิจกรรมการเรียนท่เี ปนจริง และทา ทาย (Authentic, Challenging Tasks) การเปลี่ยนบทบาทของครแู ละผูเรยี น (New roles of students and Teachers) การเพิ่มพูนความสามารถในวิชาที่ของครู (Professionalization of Teachers) และการสรางวัฒนธรรมใหมใหเกิดการยอมรับวามีการเรียนท้ังในและนอกโรงเรียน (Culture that supports learning both in the classroom and beyond the school walls) 31

เม่ือนําทุกอยางมาพิจารณารวมกัน จะไดรูปแบบหลักของการนําเทคโนโลยีมาปฏิรูปการ จัดการเรียนการสอนใหมีลักษณะดังกลาว เรียกวา “การใชเทคโนโลยีเพื่อสงเสริมกิจกรรมจริง” (Authentic Uses of Technology) โดยเนนการใชเทคโนโลยี 2 ประเภทชวยการสื่อสาร คือ คอมพิวเตอร โมเด็มและเครือขาย วิดีทัศนและวิดีทัศนทางการศึกษา ซีดีรอมและวีดีโอดิสก และ เทคโนโลยีดาวเทียม โดยมีหลักการนําไปใชดังตอไปน้ี 1) ใชเทคโนโลยีสนับสนุนการทํากิจกรรมจริงของ ผูเรียน ซ่ึงมักเปนกิจกรรมท่ีมีลักษณะบูรณาการและทาทาย และ 2) ใชลักษณะเทคโนโลยีเปนกิจกรรม อ่นื ๆ มากกวา เปนวิชาทเ่ี ปด สอน 6. ความรพู น้ื ฐานทางการใชเทคโนโลยี ในยคุ ขอมลู ขา วสาร (Information) เชน ปจ จุบนั ความสามารถคดิ วเิ คราะหเพื่อเลือกใชนบั ได วา เปนทักษะสําคญั ทีโ่ รงเรียนจําเปนตองยอมรับและถายทอดใหแกผเู รยี นตามแนวคดิ ทางปรชั ญาและ จติ วิทยาท่ีมีเช่ือวา 1. ความรูและวิธีทางการเรียนรู จะตอ งไดรับการปลูกฝงไวใ นจิตสาํ นกึ ของผูเ รียนโดยการจัด ประสบการณใ ห ไมใ ชเ พยี งบอกหรือเลา ใหฟ งเทานน้ั 2. ความสนใจใฝรใู ฝเ รียนของบคุ คลหน่ึง ยอมขึ้นอยูกับ สามารถควบคุมตนเองการยอมรับใน งานหรือกิจกรรม และยอมรับวา มีผลประโยชนท ่จี ะเกดิ ขน้ึ จากงานหรอื กจิ กรรมน้ัน 3. ทักษะการพ่ึงพาตนและมีความรับผิดชอบ เปนทักษะท่ีสําคัญถัดมาสําหรับทั้งครูและ ผูเ รยี น เพราะมีผพู บแลววา เปน ทักษะแหง ความสําเร็จในการดํารงชีวติ อยูในโลกของขอมลู ความรู การ สอนแบบบรรยายและกระตุนใหเกดิ ความสนใจดวยเกรดหรอื คะแนน ซงึ่ กอ ใหเกิดความเห็นแกตัวและ ขาดความรับผิดชอบตอสังคมจึงควรตองหมดไป การจัดกิจกรรมการเรยี นการสอนจึงตองมุงฝกฝนให เกิดทักษะน้ีดวยรูปแบบท่ีเนนใหทุกคนมีบทบาทตองทํารวมกันตองแบงปนขอมูลและอภิปราย แลกเปล่ยี นความคดิ เหน็ จากกันและกนั การนําเทคโนโลยีมาใชเปนส่ือในการเรียนการสอนจึงตองไดรับการกําหนดไวในหลักสูตรโดย ระมัดระวังไมใหเกดิ แนวคิดผดิ ๆ ในการใชเทคโนโลยีการศึกษาเชนท่ีผา นมา ท่ไี ดแก 1. เทคโนโลยีชวยแคเพียงใหทํางานไดเร็วขึ้น มีประสิทธิภาพขึ้น เชน คิดวาโปรแกรมพิมพ งานทาํ งานไดเ รว็ กวา พมิ พด ีด แทนทีจ่ ะมองทีค่ วามสามารถอ่ืน ๆ ทพ่ี มิ พดิบทาํ ไมไ ดอกี ดวย 2. การใชเ ทคโนโลยคี ือการนาํ มาเปดสอนเปน รายวิชา 3. ความรูพ้นื ฐานทางเทคโนโลยคี อื การที่รเู พียงแคการเปด โปรแกรมขึน้ มาใชง านได 4. ครูและผเู รยี นไมจําเปน ตอ งมีเทคโนโลยที มี่ ีประสิทธภิ าพเทากบั โลกธรุ กจิ และอุตสาหกรรม 5. การเตรียมครูและผูเรียนในดานเทคโนโลยีใหม ๆ นั้น รอไดเพื่อใหทุกอยางพรอมและงา ย ขึ้นไมจ าํ เปนตอ งสนใจติดตามเรยี นรวู ิวัฒนาการทางเทคโนโลยี 6. การเพ่ิมการใชเทคโนโลยีในโรงเรียนโดยไมสนใจความตองการและความเปนไปของโลก ภายนอก ซงึ่ โดยท่วั ไปจะนอ ยเกนิ ไปและตามไมท นั สงั คมภายนอก สรุปไดวา นักการศึกษาตองการขยายความหมายคําวา เทคโนโลยีการศึกษาใหครอบคลุม ความสามารถของเทคโนโลยีที่คนพบ วามีตอการเปลี่ยนความรูและประสบการณของบุคคลตัวอยาง 32

คําจํากัดความท่ีกําหนดไวสําหรับคําวา “Technology Literacy” ในการกําหนดนโยบายทาง เทคโนโลยีของประเทศสหรัฐอเมริกา ชวยใหความกระจางไดคือ “ภาษาทางคอมพิวเตอรและ ความสามารถในการใชคอมพิวเตอรและเทคโนโลยีอื่น ๆ เพ่ือพัฒนาการเรียนการสอนผลผลิตและ ความสามารถในการนาํ ไปใช” นอกจากนโยบายเก่ียวกับการใชเทคโนโลยีเปนส่ือการเรียนการสอนแลว ประเทศ สหรัฐอเมริกายังไดกําหนดเปาหมายสําหรับครูและผูเรียนไว 4 ประการ โดยมุงเนนท่ีการมีความรู พื้นฐานในการใชเ ทคโนโลยอี ยางมีประสิทธภิ าพและเสมอภาคดงั ตอไปนี้ 1. ครูทัง้ ประเทศจะไดรับการฝก อบรมและสนบั สนุนการอํานวยการเรียนการสอนใหผูเรยี นได ใชคอมพวิ เตอรแ ละทางดวนขอ มูล (Information Superhighway) 2. ครูและผเู รยี นทุกคนจะตอ งมคี อมพวิ เตอรมัลติมีเดียทีท่ นั สมัยใชใ นหองเรียน 3. ทุกหอ งเรียนจะตอ งไดร ับการเชอื่ มตอ เขา กับทางดวนขอมูล 4. ซอฟตแวรที่มีประสิทธิภาพและแหลงความรูจากเครือขายจะตองอยูในหลักสูตรของ โรงเรยี นทุกชมุ ชนหรอื ทองถนิ่ 7. เทคโนโลยกี ับการปฏริ ปู การเรียนการสอน ผลจากกรณีศึกษาโรงเรียนตา ง ๆ ในประเทศสหรัฐอเมริกา พบวา คุณลักษณะของเทคโนโลยี ตอ ไปน้ีเปน เหตใุ หต ดั สนิ ใจใชเ ทคโนโลยีเปน สอ่ื การเรยี นการสอน 1. สงเสริมทักษะการคิด เทคโนโลยีคอมพิวเตอรส งเสรมิ ทักษะการคิด โดยเฉพาะอยางยงิ่ การ คิดแกปญหา ตั้งแตปญหาในการใชงานคอมพิวเตอรจนถึงปญหาในซอฟตแวรตาง ๆ ที่ไดรับการ ออกแบบมาดานน้ี 2. เราความสนใจและการมองเห็นคุณคาแหงตน เทคโนโลยีคอมพิวเตอรสารสนเทศและการ สื่อสารสามารถเราใหเกิดความสนใจและเห็นคุณคาของตนเองเม่ือทําได โดยเฉพาะอยางยิ่งในกลุม ผเู รียนที่ดอยโอกาสจึงเปนการนาํ ไปสกู ารยกระดับใหเ กดิ ความเสมอภาคทางการศึกษาไดต อไปอีกดว ย 3. กอเหตุความเสมอภาคทางการศึกษาเทคโนโลยีเครือขายชวยใหการแบงปนขอมูลจาก แหลงตาง ๆ แกโรงเรียนทําใหทัดเทียมกัน ขณะที่โรงเรียนที่อยูในชุมชนยากจน สามารถพัฒนา นักเรียนของตนใหขึ้นมาแขงขันกับเด็กทีม่ าจากครอบครวั ทมี่ ฐี านะดีกวา ได 4. เตรียมผูเรียนสําหรับอนาคตเทคโนโลยีคอมพิวเตอรและเครือขายชวยใหโรงเรียนสามารถ สนบั สนุนผเู รียนใหม คี วามม่นั ใจในทักษะความรเู ทคโนโลยีทต่ี อ งใชเมื่อจบการศึกษาตอ ไป 5. สนับสนุนการเปลี่ยนแปลงโครงสรางของโรงเรียน เทคโนโลยีสามารถชวยใหครูและ ผูบริหารมีเวลามากข้ึนโดยการทํางานประจําบางอยางแทน และยังสามารถเปดเสนก้ันพรมแดน ระหวางโรงเรยี นกับทอ งถิ่นและรฐั ดวยเครอื ขา ยทเ่ี ชอื่ มโยงถึงกัน เปน ตน 6. สง เสรมิ ใหเ กดิ การสํารวจคนควาความสามารถตา ง ๆ ของเทคโนโลยีตอไป ผลกระทบของเทคโนโลยีท่มี ตี อ การเรยี นการสอน ผลกระทบจากเทคโนโลยีที่มีตอครูและนักเรียน ตลอดจนการเรียนการสอนยังเปนเหตุผลให เกดิ การยอมรับเทคโนโลยีเขามาเปน สอ่ื การเรยี นการสอนในโรงเรียน ดงั ตอ ไปนี้ 33

1. ผลกระทบท่ีมตี อ นกั เรียนและการเรียนการสอน 1.1 เปลี่ยนบทบาทครูและผูเรียน โดยนักเรียนสามารถเปลี่ยนมาเปนผูกําหนดเปาหมาย ตัดสินใจเลือกและจัดการกับการประเมินผลความสําเร็จของตนเอง โดยไมตองคอยรอรับความรูจาก ครหู รือตําราเรยี นเพียงอยางเดยี ว 1.2 ผูเรียนไดทักษะในการใชงานเทคโนโลยีหลายรูปแบบ ทําใหเกิดความเขาใจและ เช่อื ม่ันที่จะเรยี นรสู ิ่งใหม 1.3 ผูเรียนสามารถทํางานท่ีซับซอนโดยใชทักษะการคิดวิเคราะหในระดับท่ีสูงขึ้นตามท่ี ไดรบั มอบหมายได 1.4 เกดิ ทง้ั ความรวมมือและการแขง ขนั กันในการทํากิจกรรมการเรียนการสอน 1.5 ผูเรยี นใชแ หลง ความรูจากภายนอกโรงเรยี นมากข้ึน 1.6 ผูเรียนไดปรับปรุงทักษะการออกแบบของตนเอง เชน จากการทํางานเปนกลุมเพื่อ ผลผลิตงานทางมัลติมีเดีย และยังเพ่ิมความรูศึกสนใจและตั้งใจฟงคนอื่นซ่ึง เปนประโยชนในการ ทาํ งานตาง ๆ และการแสดงตอหนา ผมู าชมผลงาน ท้ังน้ีครูยังจําเปนตองคิดคนประยุทธตาง ๆ ในการมอบหมายงานหรือกิจกรรมในลกั ษณะท่ี สามารถควบคุมผูเรียนไมใหเสียเวลาไปกับลักษณะบางอยางทางเทคโนโลยีที่ไมเก่ียวของหรือเปน สิ่งจําเปน สาํ หรบั การฝกฝนกจิ กรรมขณะนั้น 2. ผลกระทบท่ีมีตอครู โดยเปน ผลกระทบท่ีมีตอ การพัฒนาวชิ าชีพครูใหมีประสทิ ธิภาพยิ่งขึ้น (Professionalization) ดังนี้ 2.1 เพมิ่ ความรวมมือใหเ กดิ ขึ้นในระหวา งครูภายในโรงเรียนเดยี วกนั 2.2 ชว ยใหเ กิดการรว มมอื กับผรู ว มอาชพี เดียวกนั และกบั แหลง ขอมูลความรูอ่นื ๆ 2.3 กอเกดิ จะกรรมท่ีทําใหเติบโตทางวชิ าชพี มากขึน้ เชน การฝก อบรมเพ่ือใชเทคโนโลยีท่ี ตองนํามาเปนส่ือการเรียนการสอนการ ไดเขาถึงเทคโนโลยีที่สูงขึ้นเพ่ือทํางานของตน การไดรวมมือ กับนักวิจยั อืน่ ๆ นอกโรงเรียน การไดต ดิ ตอ พูดคุยกับผผู ลติ ซอฟตแ วร เปน ตน 8. ยุทธวธิ ใี นการนําเทคโนโลยีมาปฏิรูปการเรียนการสอน การนําเทคโนโลยีมาสนับสนุนใหเกิดการเปล่ียนแปลงรูปแบบการจัดการเรียนการสอนใน โรงเรียน ไดแก การจัดกลุมผูเรียนใหทํางานตลอดเทอม การจัดโครงการใหมีรูปแบบของบูรณาการ วิชาตาง ๆ และมีเนื้อหาการเรียนรูท่ีทาทาย ชวนใหสนใจติดตามดวยการนําเอาเทคโนโลยีตาง ๆ มาสนับสนุนในการทํางานเชน รวบรวมขอมูล วิเคราะห นําเสนอ และสื่อสารขอมูลความรู ไดแก การจัดทําสิ่งนี้มียุทธวิธี สําคัญอยู 4 ประการหลัก คือ (นาตยา ปลันธนานนท และคณะ, 2542, หนา 152- 216) 1. การจัดใหไดใชอยางเพียงพอโรงเรียนตองเตรียมพรอมท่ีจะเผชิญกับปญหาดาน งบประมาณในการจัดซ้ืออุปกรณท้ังฮารด แวรและซอฟตแวรตลอดจนการซอมบํารุงดูแลรักษา เพราะ จํานวนโอกาสที่ผูเรียนไดใชเทคโนโลยีมีผลเปนอยางมากตอประสิทธิภาพในการเปนส่ือการสนของ เทคโนโลยี 34

2. การจัดใหไดใชอยางท่ัวถึงเสมอภาคโรงเรียนตองคํานึงถึงความเสมอภาคทั้งในแงผูเรียนท่ี มีฐานะเศรษฐกิจทางครอบครัวไมเอื้ออํานวย หรือดอ ยโอกาสและในแงของความไมเสมอภาคทางเพศ เชน นักเรียนชายอาจมกี ารเรยี กรองตอ งการใชค อมพิวเตอรม ากกวานกั เรียนหญงิ เปน ตน การออกแบบ การจดั การเพอ่ื ใหเกดิ ความเสมอภาคในการใชอาจแบงออกไดเปน 4 ลักษณะคอื 2.1 การใชในหองเรยี นทวั่ ไป 2.2 การใชใ นหอ งแลปไมโครคอมพวิ เตอร 2.3 การเพมิ่ การใชใ หทีละชั้น 2.4 การจดั เปน แบบพิเศษสําหรบั กลุมบุคคลทีส่ นใจในเทคโนโลยรี ะดบั สงู 3. การใหครูสวนใหญไดเขามามีสวนรวมในการวางแผนการจัดกิจกรรมยังเปนสวนสําคัญ ของการนําเทคโนโลยีเขามาใชเปลี่ยนแปลงรูปแบบการเรียนการสอน โครงการเปนกิจกรรมท่ีจัดควร เนนใหมีการสนับสนุนคูใหเขารวมในการใชเทคโนโลยีเปนสื่อ และเปล่ียนบทบาทของตนเองและ ผูเรยี น โดยตอ งเขาใจถึงความแตกตางในการเรียนรูและปรับตัวของครูแตละคน วิธีการตาง ๆ เหลานี้ ไดแก 3.1 จัดเปนกลุมครูที่มีความสนใจ เพื่อเปนการพัฒนาใหเกิดความชํานาญและเปนพี่เลี้ยงครู คนอน่ื ๆ ตอ ไปได 3.2 จัดหาคอมพิวเตอรใหครูใชเปนรายบุคคลและเปนสวนตัวท่ีบาน จะกอใหเกิดความรูสึกมี สวนรว มดว ยเปน อยางมาก 3.3 ใหรางวลั ครูที่มผี ลงานการใชคอมพิวเตอรเปนสื่อไดอยางดี 3.4 มีการต้ังเปาพัฒนาทักษะการใชเทคโนโลยีใหมีประสิทธิภาพควบคูกันไป กับเทคนิควิธี ทางการสอน 4. การให ดูแลสนับสนุนดานการซอมบํารุง และการดูแลรักษาเทคโนโลยี ในโรงเรียน เปน สวนสําคัญท่ีทําใหเกิดความคลองตัวในการใชเทคโนโลยีเปนสื่อการเรียนการสอนเพราะปญหาท่ี เกิดข้ึนบอย ๆหรือซ้ําซากจะทําใหครูเกิดความทอแทและหมดกําลังใจไปไดในที่สุดท้ังน้ีรูปแบบของ การติดตามดแู ลบาํ รุงทาํ ได 4 แบบดว ยกันคือ 4.1 จดั วางแผนการใชและไดมาซง่ึ อุปกรณให 4.2 จดั การฝกอบรมการใชซ อฟตแวรและฮารด แวรใ หม ๆ 4.3 จัดเตรียมคําแนะนําและการสาธิตวธิ ีการสอดประสานเทคโนโลยเี ขากับการสอน 4.4 สาธิตวธิ กี ารดแู ลระดบั พนื้ ฐานใหด ู การวางแผนดานการซอมบํารุงจึงตองเปนระบบมีความตอเน่ือง โดยคํานึงธรรมชาติใน ดานการเช่ือมและลาสมัยของอุปกรณตาง ๆ รวมตลอดถึงการใหความรูดานเทคโนโลยีแกครูตอไปใน ระดับทีส่ ูงขน้ึ อีกดวย 9. ขอบขายของเทคโนโลยีการศึกษา และเทคโนโลยกี ารสอน เทคโนโลยีการศึกษา (Education Technology) และเทคโนโลยีการสอน Instructional Technology ในวงการสาขาวิชานี้ Education Technology มีและ Instructional Technology ซ่ึงบางครงั้ ใชแทนกัน Seels และ Richey (1994) ไดก ลา วไว 2 ประการ คือ 35

1. คําวา Instructional Technology เปนคําที่มีความเหมาะสมกับ Technology ในการ อธบิ ายสว นประกอบของเทคโนโลยีไดค รอบคลมุ ชัดเจนมากกวา 2. คําวา Educational Technology มีความหมายโดยท่ัวไปที่ใชกับโรงเรียน หรือระบบ การศึกษา แตคําวา International น้ันไมเพียงแตสอดคลองกับระบบการศึกษาเทาน้ันแตยังรวมถึง สถานการณการฝก อบรมไดเชนกัน นอกจากนี้ Knirk และ Gustafson (1986) ไดกลาววา “Instructional” เก่ียวของกับปญหา ดานการเรียนการสอน ในขณะที่ “Educational” เปนคําที่มีความหมายกวางๆ รวมลักษณะตาง ๆ ของการศึกษาเขา ไว นอกจากนี้ยงั ไดช ี้แจงเหตุผลของการใชค ํา Educational Technology เพราะคํา วา Instructional หรือการเรียนการสอนเปนสวนประกอบสวนหน่ึงของ Educational Technology ดังน้ัน คํานี้จึงชวยขยายขอบขายของสาขาวิชาเทคโนโลยีการศึกษาใหกวางขวางย่ิงข้ึนและ “Educational” มคี วามหมายครอบคลุมไปถึงการเรียนรูในสภาพแวดลอ มท่ีหลากหลาย รวมท้ัง บา น โรงเรียน ท่ีทํางาน แต International มุงเนนแตเรียนส่ิงแวดลอมในโรงเรียนเทานั้น อาจมีขอสังเกต คือ ในชอง 30 ปที่ผานมา Educational Technology เปนคํานิยามไดหลายในอังกฤษและแคนาดา แตประเทศสหรฐั อเมรกิ านิยมในคาํ วา Instructional Technology ใน ป ค.ศ. 1977 Association for Educational Communications and Technology (AECT) ไดใหนิยามที่แตกตางกันระหวาง Educational และ International Technology เปนสวน หนึง่ (Subset) ของการศึกษา หรือ Education ซึ่งเกยี่ วขอ งกบั การแกปญหาทีเ่ ก่ียวกับการเรียนรูของ มนุษยในทุกลักษณะ โดยผานกระบวนการท่ีซับซอน หรือท่ีมีความเกี่ยวของสัมพันธกัน ตามคํานิยาม ดังกลาว เทคโนโลยีการศึกษามีความหมายรวมถึงการเรียนรูผานสื่อสารมวลชน (Mass Media) และ สนับสนุนการเรียนการสอนและระบบการจัดการ เชน Technology in Education หมายถึง การ ประยุกตใชเทคโนโลยีเพื่อสนับสนุนและระบบการศึกษา เชน การรายงานผลลัพธการเรียน ตาราง เรียน และงบประมาณ จากแนวคิดที่วา Insulation Technology เปนสวนหน่ึงของ Educational Technology มาจากหลักเหตุผลที่วาการสอน (Instruction) เปนสวนหนึ่ง (subset) ของการศึกษา (Education) ซึ่งเปนเรอ่ื งเกยี่ วกบั การเรียนรู ซึง่ เปน เปา หมายของการศึกษานั้นเอง (AECT,1979) ตั้งแตป ค.ศ. 1977 เปนตนมา ไมปรากฏความแตกตางระหวางความหมายของคําตาง ๆ เหลาน้ี ในปจจุบันท้ัง 3 คําดังกลาว ไดถูกนํามาอธิบายการประยุกตใชเคร่ืองมือและกระบวนการทาง เทคโนโลยี ซ่ึงสามารถนําไปใชแกปญหาการสอนและการเรียนรู ปจจุบันวิชาชีพไดใหความสนใจกับ กจิ กรรมและแนวคดิ (Concept) โดยภาพรวมของสถานการณการสอนมากย่ิง ขึ้นไมเพียงแตการสอน ท่ีเปนไปโดยทางออม หรือเกิดจากความจงใจหรือโดยตรง หรือกลาวอีกนัยหน่ึงไดวา ไดมีการเนน เกยี่ วกับปญหาในทุก ๆ ดานของการศกึ ษาเหลาน้ันนอยลง และไดมามงุ เนนเก่ียวกับปญหาท่ีเก่ียวขอ ง กับผลของการสอนท่ีเกิดข้ึนโดยตรง หรือโดยออมท่ีมีตอการเรียนรูของผูเรียนเพ่ิมข้ึน ดังนั้น ใน ปจจุบันเปนการยากที่จะยืนยันไดความหมายของ ‘International Technology’ และ ‘Technology in Education’ วาเปนสว นหนงึ่ ของ (Subset) ของ ‘Educational Technology’ 36

ในปจจุบันคําวา ‘Educational Technology’ และ ‘International Technology’ อาจมี การใชสลับกันหรือแทนกันโดยนักเทคโนโลยีการศึกษา เพราะวา คําวา ‘International Technology’ (Seels and Richey, 1994) 1) เปนคําท่ใี ชแ พรหลายในสหรัฐอเมรกิ า 2) ครอบคลมุ ถึงการปฏบิ ตั ิ 3) อธบิ ายองคประกอบของเทคโนโลยีในการศกึ ษาไดอ ยางชดั เจน 4) เปน ทง้ั การสอนและการเรียนรใู นคํานยิ ามเดยี วกัน คําวา ‘International Technology’ คําวา innovation ไดถูกใชในคํานิยามตั้งแตป 1944 เปนตนมา แตคําวา Educational Technology และ Technology in Education ไดม ีการพิจารณา วาเปนคําท่ีใชไดเชนเดียวกัน (Synonymous) ดังน้ัน Seels และ Richey (1994) ไดใหความหมาย คําวา เทคโนโลยีการสอน (International Technology) หมายถึง ทฤษฎีและการปฏิบัติในขอบขาย ท่ีเก่ียวของกับการออกแบบ การพัฒนา การใช การจัดการ และประเมินผลของกระบวนการ และแหลง การเรียนรเู พอื่ การเรยี นรู ดังจะเหน็ ความสัมพันธของขอบขา ยทงั้ 5 ไดแ กการออกแบบ (Design) การพัฒนา (Development) การใช (Utilization) การจัดการ (Management) และการประเมิน (Evaluation) ในสาขาวิชาชีพ จําเปนตองมีพื้นฐานความรูตาง ๆ ท่ีจะนําไปสูการปฏิบัติในแตละขอบขาย (Domain) ของเทคโนโลยีการสอน ประกอบดวยองคความรูทางดานวิจัยและประสบการณดังน้ัน ความสัมพันธระหวางทฤษฎีและการปฏิบัติ เปนสิ่งจําเปนสําหรับวิชาชีพในสาขาตาง ๆ ทฤษฎี ประกอบดว ยแนวความคิดที่สรา งข้ึนจากผลการวิจยั หลกั การ และนิยามทน่ี าํ ไปสูการสรา งองคความรู สวนการปฏิบัติเปนการประยุกตองคความรูตาง ๆ เพื่อนําไปแกปญหา นอกจากนั้น การปฏิบัติ สามารถที่จะสรางพ้ืนฐานความรู โดยอาศัยขอมูลท่ีไดรับจากประสบการณทั้งทฤษฎีและปฏิบัติการ ของเทคโนโลยีการสอน ทําใหการใช Model ไดกวางขวางข้ึน Model ของกระบวนการท่ีอธิบายวิธีการ ดําเนินงาน ซึ่งสามารถเชื่อมโยงทฤษฎีและการปฏิบัตเิ ขาดวยกนั ทฤษฎีก็สามารถกอใหเ กิด Model ที่ สามารถแสดงใหเห็นถึงความสัมพันธไดเชนกัน Models เหลาน้ีเรียกวา Conceptual Models (Richey,1986) การออกแบบ การพัฒนา การใช การจัดการ และการประเมิน (Design, Development, Utilization, Management and Evaluation) สวนประกอบทง้ั 5 ดงั กลา วขางตน เปนขอบขายของ พ้ืนฐานความรูและองคประกอบที่สําคัญในสาขาวิชานี้ อาจเรียกไดวา 5 ขอบขายพื้นฐานของ สาขาวิชาเทคโนโลยกี ารสอน ซึ่งแตล ะองคประกอบจะแตกตางกนั ไป 1) การออกแบบ (Design) แสดงใหเห็นถึงการสราง หรือกอใหเกิดทฤษฎีที่กวางขวางท่ีสุด ของเทคโนโลยีการสอนในศาสตรท างการศึกษา 2) การพฒั นา (Development) ไดม ีการเจริญกาวหนาและแสดงใหเหน็ ถงึ แนวทางในการปฏบิ ตั ิ 3) การใช (Utilization) ทางดานน้ีไมไ ดแสดงใหเ ห็นถึงความกาวหนา ดงั เชน ดา นทฤษฎีและ การปฏิบัติ อยางไรก็ตาม แมวา จะไดมีการดําเนินการเกี่ยวกับดานการใชสื่อการสอนกันอยางมากมาย แตยังมีดา นอนื่ ๆ นอกเหนอื จากการใชส ่ือการสอนท่มี ิไดรับการใสใจ 37

4) การจัดการ (Management) เปนดานท่ีเปนหลักสําคัญของสาขาน้ี เพราะจะตองเก่ียวกับ แหลงการเรียนรู ที่จะตองสนับสนุนในทุก ๆ องคประกอบ ซึ่งจะตองมีการจัดระเบยี บและแนะนํา หรอื การ จดั การ 5) การประเมิน (Evaluation) ดานน้ีจะเก่ียวของกับการประเมินเพ่ือปรับปรุง (Formative Evaluation) ขอบขา ยของกระบวนการและแหลงการเรยี น (Process and Resource) 1. กระบวนการ หมายถึง ลําดับของการปฏิบัติการหรือกิจกรรมที่มีผลโดยตรงตอเทคโนโลยี การสอนประกอบดวยทั้งดานการออกแบบ และกระบวนการสงขอมูลขาวสาร ความรู กระบวนการ หมายถึง ลําดับที่เก่ียวของกับขอมูลปอนเขา (Input) การกระทํา (Action) และผล ซึ่งการวิจัยใน ปจจุบันจะมุงเนนยุทธวิธีการสอน และความสัมพันธของรูปแบบการเรียนรู และสื่อ ยุทธวิธีการสอน (Instruction Strategies) เปนวิธีการสําหรับการเลือกและจัดลําดับกิจกรรม ตัวอยางของ กระบวนการเปนระบบการสง เชน การประชุมทางไกล (Teleconferencing) รูปแบบการสอนเชน การศึกษาอิสระ รูปแบบการสอน (Model of Teaching) ไดแก การสอนแบบอุปนัย (Inductive) และรูปแบบสําหรับการพัฒนาการสอน ไดแก การออกแบบการสอน (Instructional System Design) กระบวนการ (Process) สวนใหญจ ะเปน ลาํ ดับขั้นตอนแตไมเสมอไป 2. แหลงการเรียนรู (Resources) หมายถึง แหลงการเรียนรูที่จะสนับสนุนการเรียนรูของ ผูเรียน รวมถึงสนับสนุนระบบ และวัสดุการสอนตลอดจนส่ิงแวดลอม สาขาวิชาเทคโนโลยีการศึกษา หรือวิชาเทคโนโลยีการสอน ไดพัฒนาและเจริญกาวหนามาจากความสนใจเกี่ยวกับการใชสือ่ การสอน และกระบวนการสื่อสาร แตแหลงการเรียนรูจะไมใชเพียงแคเคร่ืองมือ อุปกรณ และวัสดุท่ีใชใน กระบวนการเรียนรูและการสอนเทาน้ัน แตยังรวมถึงบุคคล งบประมาณ ส่ิงอํานวยความสะดวก ตลอดจนสิ่งทช่ี วยใหเกดิ การเรยี นรูเปนรายบุคคลได 3. การเรียนรู (Learning) วตั ถุประสงคของเทคโนโลยีการสอน เปนสงิ่ ที่มีอิทธิพลและสงผล ตอ การเรียนรู โดยเพิ่มประสิทธิภาพและประสิทธิผลการเรียนรู และทําใหเกิดความกระจางชัดในการ เรียนรู เปนวัตถุประสงคของการสอน ซึ่งจะหมายถึงการเรียนรูนั่นเอง การเรียนรูเปนส่ิงที่มีหลักฐาน เชิงประจักษเก่ียวกบั การเปล่ียนแปลงความรู ทักษะ และเจตคติ ทเ่ี ปนเกณฑในการสอน หรือในนยิ าม ท่ีเรียกวา “การเรียนรู หมายถึง การเปลี่ยนแปลงอยางถาวรในดานความรูของบุคคล หรือพฤติกรรม รวมถึงประสบการณตาง ๆ” การเรียนรูตามแนวคิดกลุมพฤติกรรมนิยม หมายถึง การเปล่ียนแปลง พฤติกรรม ซึ่งเปนผลอันเนื่องมาจากประสบการณท ี่คนเรามีปฏสิ ัมพันธกับส่ิงแวดลอม สวนการเรยี นรู ตามแนวพุทธิปญญา หมายถึง การเปล่ียนแปลงความรูของผูเรียน ทั้งทางดานปริมาณและดาน คณุ ภาพ คือ นอกจากผูเรียนจะมีสิ่งท่ีเรียนรูเรอ่ื งขึ้นแลว ยงั สามารถจัดรวบรวม เรยี บเรยี งสิ่งท่ีเรียนรู เหลาน้ันใหเปนระเบียบ เพ่ือใหสามารถเรียกกลับมาใชไดตามที่ตองการและสามารถถายโยงความรู และทักษะเดิม หรือส่ิงท่ีเรียนรูมาแลวไปสูบริบทและปญหาใหม และการเรียนรูตามแนวแนวคอน สตรัคติวิสต หมายถึง กระบวนการที่เกิดขึ้นภายในของผูเรียน โดยมีผูเรียนเปนผูสราง (Construct) ความรูจาก ความสัมพันธระหวางสิ่งที่พบเห็นกับความรู ความเขาใจเดิมท่ีมีมากอน โดยพยายามนํา ความเขาใจเกี่ยวกับเหตุการณและปรากฏการณท่ีตนพบเห็นมาสรางเปนโครงสรางทางปญญา 38

(Cognitive Structure) หรือสิ่งที่เรียกวา สกีมา (Schema) ซ่ึงเปนหนวยที่เล็กท่ีสุด ของโครงสราง ทางปญญา หรือโครงสรางของความรูในสมอง โครงสรางทางปญ ญาน้ีจะประกอบดว ยความหมายของ ส่ิงตา ง ๆ ที่ใชภาษา หรือเก่ียวกับเหตุการณ หรอื สิ่งที่แตละบุคคลมี ประสบการณ หรือเหตุการณอาจ เปน ความเขา ใจ หรือความรูของแตละบคุ คล บทสรุป ความรูเ บอ้ื งตนของหลักการและทฤษฎเี ทคโนโลยีการศึกษาในดานความหมายของเทคโนโลยี การศึกษาหรือการสอนพบวา มีหลายแนวคิดหลัก (Concept) อยางไรก็ตามถึงแมวาจะมีบริบทและ ความหมายท่ีเปลี่ยนแปลงไปแตคําที่มีมักจะพบบอยคือ ระบบ (Systematic) แหลงการเรียนรู (resource) และ กระบวนการ (Process) และคําท่ีแสดงถึงความหมาย ‘เทคโนโลยีการสอน’ ในป ค.ศ. 1994 ไดแก การออกแบบ การพัฒนา การใช การจัดการ และ การประเมิน ในทางตรงกันขาม คําที่ใชเดมิ น้ี ไดแก “การควบคมุ ” สง่ิ อํานวยความสะดวก ลําดบั ขั้น คน/เครอ่ื งจักร เคร่ืองมอื ในแตล ะ ความหมายไดกําหนดวัตถุประสงคท่ีเก่ียวของกับเปาหมายท่ีตั้งไวในการเรียนรู และการแกปญหาซึ่ง เห็นไดวา ความหมายท่ีปรากฏมาใหมในป ค. ศ. 1994 มีความหมายใกลเคียงกับ ความหมายป ค.ศ. 1963 และ ป ค.ศ. 1971 มากกวา ป ค.ศ. 1977 ความหมายของเทคโนโลยีการศึกษา ป ค.ศ. 1973 Ely ไดอภิปรายวา เปนการประสานรวมกัน ของ 3 ขอบขายหลัก คือ วิธีระบบ (A Systematic Approach) วิธีการ (Means) และสาขาวิชาท่ีตรงตามเปาหมาย โดยในการใหความหมายของป ค.ศ. 1994 ไดอธิบาย วิธีการ (Mean) เปนกระบวนการและแหลงการเรียนรู (Process and Resources) และวิธรี ะบบทเ่ี ก่ียวขอ งกับการออกแบบ การพัฒนา การใช การจัดการ และการประเมนิ ซง่ึ ส่ิงเหลา นี้ สะทอนใหเห็นวา ความกาวหนา หรือทิศทาง หรือแนวโนมของเทคโนโลยีการสอนท่ีเปลี่ยนแปลงใน สาขาน้ีไดมุงไปสูทฤษฎีและการปฏิบัติ ซึ่งมีอิทธิพลที่สงผลใหแนวโนมของเทคโนโลยีการสอนตอง เปลี่ยนไปจากความเจริญกาวหนาของวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแลว รวมทั้งการเปลี่ยนกระบวน ทัศนเกี่ยวกับแนวคิดและทฤษฎีการเรียนรู จากนั้น จึงมาพิจารณาวา การจะเดินไปสูเปาหมายท่ี กําหนดน้ัน จะมีวัสดุอุปกรณใดที่จะมาชวยทําใหระบบคิด หรือแผนที่กําหนดไวแลวนั้น กระทําได อยางสะดวกสบาย มีประสทิ ธิภาพ ซ่งึ ในประเดน็ นหี้ ากจะเปรียบเทียบวา เมื่อนักการศึกษาตองการจะ แกปญหาการศึกษาใดปญหาหน่ึง ส่ิงแรกที่ตองทํา การต้ังคําถามของปญหานั้นใหชัดเจน กําหนด เปาหมายที่จะไปใหถึงคืออะไร จากนั้นจึงมาออกแบบ วางแผนกิจกรรมท้ังหมด จึงจะไปแสวงหา เคร่อื งมือ วัสดุหรือวิธีการท่ีจะนํามาชวยทําใหแผนกิจกรรมน้ันสําเร็จไดโดยงาย ดังนั้น เคร่ืองมือ และ วัสดุที่เปนผลของความหนาทางวิทยาศาสตร จะมิไดเขามาแบบโดยบังเอิญ แตจะเขามาชวยเพราะ วัสดุอุปกรณนั้นสามารถชวยแกปญหาตามระบบท่ีไดวางแผนไวแลวลวงหนาใหแผนนั้นสําเร็จผล แนวคดิ การดาํ เนินการลกั ษณะเชน นีเ้ ปน แนวคิดท่ีเรยี กวา เทคโนโลยีของการศกึ ษา เอกสารอางอิง กอ สวัสดิพาณชิ ย. (2517). เทคโนโลยีการศกึ ษา. ประมวลบทความเกี่ยวกับนวตั กรรมและ 39

เทคโนโลยกี ารศึกษา. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพครุ ุสภาลาดพราว. กิดานนั ท มลิทอง. (2543). เทคโนโลยกี ารศกึ ษาและนวตั กรรม. กรงุ เทพฯ : หจก.อรุณ การพมิ พ. ชยั ยงค พรหมวงศ. (2526). เอกสารการสอนชดุ วชิ าเทคโนโลยแี ละสื่อสารการศึกษา, หนว ยที่ 1- 5. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพส หมติ ร. ไชยยศ เรืองสุวรรณ.(2526). เทคโนโลยที างการศกึ ษา: หลักการและแนวปฏบิ ัติ. กรงุ เทพฯ : วฒั นาพานชิ . นาตยา ปล นั ธนานนท ม ธรุ ส จงชัยกิจ และศริ ิรตั น นีละคปุ ต. (2542). การศกึ ษาตาม มาตรฐาน : แนวคิดสูการปฏิบตั .ิ กรุงเทพฯ : บริษัทสาํ นักพมิ พแมค็ จํากัด. นพิ นธ ศขุ ปรดี .ี (2545). นวตั กรรม เทคโนโลยี สอ่ื สารการศึกษา. กรงุ เทพฯ : นลี นารา การพมิ พ. บญุ เกอ้ื ควรหาเวช. (2542). นวัตกรรมการศกึ ษา. กรงุ เทพฯ: หจก. เอส อาร พริ้นติ้ง. มนตรี แยมกสิกร. (2544). “วิสยั ทศั น : ปญ หาสาํ หรบั ผนู าํ ทางการศึกษาในศตวรรษที่ 21”. วารสาร ศึกษาศาสตร. 13 (1), 19-30. ราชบัณฑติ ยสถาน. (2545). พจนานกรมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. 2525. กรงุ เทพฯ: อักษรเจริญพัฒน. วิจติ ร ศรสี อา น. (2517). นวัตกรรมและเทคโนโลยที างการศกึ ษา. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพค ุรุสภา ลาดพรา ว. วลิ าวลั ย โพธิ์ทอง. (2561). พื้นฐานนวตั กรรมและเทคโนโลยีการศึกษา. (พิมพครั้งที่ 1) กรงุ เทพฯ : สาขาวิชาเทคโนโลยกี ารศึกษาวทิ ยาลยั การศกึ ษา มหาวิทยาลยั พะเยา, 2561. วิวรรธน จนั ทรเทพย. (2540). เอกสารประกอบการสอนรายวิชาเทคโนโลยีการศึกษา. ภาควชิ า เทคโนโลยีและนวตั กรรมทางการศกึ ษา. คณะครุศาสตร สถาบันราชภฏั หมูบ า นจอมบงึ . สันทดั ภิบาลสุข, และ พิมพใจ ภิบาลสขุ (2525). การใชสื่อการสอน. กรุงเทพฯ : พีระพฒั นา. สาํ นกั งานคณะกรรมการการศึกษาแหง ชาติ. (2543). ปฏริ ปู การเรียนรผู เู รียนสําคญั ทีส่ ุด. กรงุ เทพฯ : บรษิ ัทพิมพด .ี ______. (2545). แนวทางการวัดผลประเมนิ ผลในชนั้ เรียนกลมุ สาระวทิ ยาศาสตร หลักสูตร การศึกษาขัน้ พนื้ ฐาน พุทธศักราช 2544. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพองคการรับสง สนิ คา และพศั ดุภัณฑ (ร.ส.พ.). สิปปนนท เกตทุ ตั . (2537). “ดวยเทคโนโลยีทางการศึกษาทุกคนคอื ผชู นะ” วารสารการศึกษานอก โรงเรียน. 16 (6) สิงหาคม 2537) : 29-33. สรุ ศกั ดิ์ ปาเฮ. (2560). กระบวนทัศนเ ทคโนโลยีการศกึ ษาในยุคดิจิทลั . แพร : หางหุน สว น จาํ กัดแพรไ ทยอุตสาหกรรมการพมิ พ. AECT. (1979). Educational Technology: A Glossary of Terms. Washington D.C.: Association for Educational and Communication Technology.Dale, E. (1969). Audiovisual methods in teaching (3rd ed.). New York: Dryden Pr. 40

design. London : Kogan Page. Dale, Edgar. (1969). Audio-Visual Methods in Teaching. 3 Ed. New York: The Dryden Press Holt, Rineheart and Winston. Inc. Finn, J. D. (1972). The emerging technology of education. In R. J. McBeath (Ed.), Extending education through technology. Selected writings by James D. Finn, Washington: AECT. Good, C. V. (1973). Dictionary of Education. (3rd ed.) New York: McGraw-Hill Book Company. Heinich, Robert; Molenda, Michael; Russell, James D.(1993). Instructional Media and the New Technologies of Instruction, (4thed.). New York : Macmillan Publishing Company. Huberman, A. M., & Mile, M. B. (1994). Data management and analysis methods. In N.K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.). Handbook of Qualitative Research (pp. 413-427) Thousand Oaks, CA: Sage. JA.Morton. (1973). Organizing for Innovation a Systems Approach to Technical Management. Jones, Gareth R. (1995). Organization Theory: Text and Cases. Reading Mass: AddisonWesley. Knirk, F.G., Gustafson, K.L. (1986). Instructional technology: a systematic approach to education. FT. Worth, TX: Holt, Rinehart Winston. Koehler, M.J., & Mishra, P. (2009). What Is technological pedagogical content knowledge? Contemporary Issues in Technology and Teacher Education (CITE), 9(1), 60-70. Richey, W. Robert. (1986). Planning for Teaching an Introduction to Education. New York : McGraw-Hill. Rogers, E. M. (1983). Diffusion of innovations. New York: The Fee Press. Seels, B. B, Richey. R. C. (1994). Instructional technology: The definition and Domains of the field. Washington DC: Association for Educational Commutations and Technology. Thomas, Hughes. (1987). The Social Construction of Technological Systems: NewDirections in the sociology and History of Technology. Cambridge : M.I.T.Press. 41

บทที่ 3 สอ่ื การเรยี นการสอนทางนวัตกรรมและเทคโนโลยีการศกึ ษา “ถาจะเปรียบเทียบบทบาทของครูผูสอนกับแพทยแลว พบวาจะมีภารกิจในลักษณะที่ ไมแตกตางกันมากนัก แพทยจะตองตอสูเพ่ือเอาชนะโรคภัยไขเจ็บของผูปวยทางกาย ครูก็ตองตอสู กับความเจ็บปวยทางปญญาของนักเรียนเชนกัน แพทยจําเปนตองใชเครื่องมือทางการแพทย สําหรับบําบัดรักษาคนปวยฉันใด ครูก็ตองใชสื่อการเรียนการสอนสําหรับรักษาความไมรูทางปญญา ฉันนั้น...”(ศิริพงศ พยอมแยม, 2533) เห็นวาส่ือการเรียนการสอนเปนสิ่งท่ีมีความจําเปนและมี ความสําคัญอยางย่ิง โดยเฉพาะวิชาชีพแหงความเปนครู ผูซ่ึงตองมีความสัมพันธกับการจัดการเรียน การสอน และใหการศึกษาแกผูเรียน ทั้งนี้เพ่ือใหนักเรียนเกิดการเรียนรูบรรลุตามเจตนารมณของ หลักสูตรในทกุ ๆ ระดบั ชน้ั ไดอ ยางมปี ระสทิ ธิภาพ โดยในบทน้ผี ูเรยี นจะไดเ รียนรใู นประเด็นสาํ คัญของ สอื่ การเรยี นการสอนทางนวัตกรรมและเทคโนโลยกี ารศึกษา ดังตอไปนี้ 1. ความหมายของสือ่ การเรยี นการสอน 2. ประเภทของสื่อการเรยี นการสอน 3. ความแตกตา งของส่ือการเรยี นการสอน 4. คุณสมบัตขิ องสือ่ การเรยี นการสอน 5. องคป ระกอบสําคัญในการเลอื กใชสอ่ื การเรียนการสอน 6. ปญ หา อปุ สรรคการใชส ือ่ การเรียนการสอน 7. แนวทางการสง เสริมการใชสื่อการเรยี นการสอน 8. นวตั กรรมการศึกษากบั การพฒั นาส่อื สรา งสรรค 9. แนวคิดพน้ื ฐานของการเกิดศึกษาสือ่ สรา งสรรค 1. ความหมายของส่ือการเรยี นการสอน การจัดการเรียนการสอน เปนหัวใจสําคัญของการจัดการศึกษา นักการศึกษาตางยอมรับวา การจัดการเรียนการสอนโดยใชส่ือการสอนเขาประกอบน้ัน เปนรากฐานของการเรียนรูที่ดี ทําใหการ เรียนการสอนมีความหมายแกผูเรียนมากยิ่งข้ึน สื่อการสอนจะเปนส่ือกลางสําหรับถายทอดความรู ความเขาใจทางวิชาการตาง ๆ จากผสู อนไปสูผเู รียน เพื่อใหผ เู รียนเกดิ การเรียนรูไดในท่ีสุด ดังนนั้ สือ่ การเรยี นการสอนจึงมคี วามจําเปนและมคี วามสาํ คัญท่ีควรคาํ นงึ ถึงเปนอยา งย่งิ เพราะ นอกจากจะชวย ลดเวลาการสอนของครู ชวยสงเสริมใหผูเรียนมีสวนรวมในกิจกรรมแลว ยังทําใหผูเรียนเกิดความคิด รวบยอดไดร วดเร็วอีกดวย ดงั นัน้ ไมวา ส่อื การสอนน้ัน ๆ จะอยูในรปู แบบใด ก็ลวนแตเปนทรพั ยากรที่ สามารถเอื้ออํานวยความสะดวกในการเรียนรูไดทั้งส้ิน ในการใชส่ือการเรียนการสอนน้ัน ผูสอน จําเปนตองศึกษาถึงลักษณะเฉพาะและคุณสมบัติของสื่อแตละชนิด เพ่ือเลือกใชสื่อใหตรงกับ วัตถปุ ระสงคการสอน และการจัดประสบการณการเรียนใหแกผเู รยี น โดยตอ งมกี ารวางแผนอยางเปน ระบบในการใชสื่อดวย ทงั้ นีเ้ พ่อื ใหก ระบวนการเรยี นการสอนดําเนินไปอยา งมีประสิทธิภาพ และสงผล ตอ ผูเรียนเปน สําคัญ 42

คําวา “ส่ือการเรียนการสอน” ตรงกับคําในภาษาอังกฤษวา Instructional Media และหาก ใชสื่อในความหมายที่กวางออกไปก็คือคําวา “สื่อทางการศึกษา” ภาษาอังกฤษวา Educational Media ท่ีเปนคําที่มีความหมายท่ีคลายกัน สําหรับสื่อการเรียนการสอน สามารถแยกคํานี้ออกมา พิจารณาได 2 คําคือ “สื่อ” (Medium) เปนคําภาษาลาติน แปลวา ระหวาง หรือเมื่อเปนพหูพจนก็ เปน Media อีกคําหนงึ่ กค็ อื คําวา “การสอน” สื่อ เปนตัวกลางหรือเปนตัวเช่ือมระหวางจุดหมายปลายทางทงั้ สองขาง สวนการสอนนน้ั เปน การกระทําของครูเพ่ือใหเกิดการเรียนรูขึ้นในตัวผูเรียน หรือกลาวอีกนัยหน่ึงวาการสอน ก็คือการสง สารไปยังผูเรียน แตการสงสารนั้นจะตองมีพาหะหรือส่ือนําสารไป ส่ือนําสารในลักษณะเชนนี้เรียกวา “สอื่ การสอน” (ชม ภูมภิ าค, ม.ป.ป.) บราวนแ ละคณะ (Brown and Others, 1983 ) กลาววา ส่ือการสอน ไดแ ก อปุ กรณทงั้ หลาย ที่สามารถชวยเสนอความรูใหแกผูเรียน จนทําใหเกิดผลการเรียนรูท่ีดี ซ่ึงรวมไปถึงการจัดกิจกรรมตาง ๆ ไมเฉพาะแตสอ่ื ท่เี ปนวัสดุหรอื เครื่องมือเทาน้ัน เปรื่อง กุมุท (2525) กลาววา ส่ือการสอนหมายถึง สิ่งตาง ๆ ที่ใชเปนเครื่องมือหรือชองทาง สําหรับทําใหการสอนของผูสอนสงไปถึงผูเรียน ทําใหผูเรียนสามารถเกิดการเรียนรูตามวัตถุประสงค หรอื จุดมุงหมายทีผ่ สู อนวางไวเปน อยา งดี จากขอความขางตน สามารถสรุปไดวา ส่ือการเรียนการสอน (Instructional Media) หมายถึง ตัวกลางที่ชวยนําและถายทอดความรจู ากครูผสู อนหรือจากแหลงความรูไปยังผูเรยี น เพื่อให ผเู รียนสามารถบรรลวุ ตั ถปุ ระสงคการเรียนรทู ่ีกาํ หนดไว 2. ประเภทของส่อื การเรียนการสอน การจัดแบงประเภทของสื่อการเรียนการสอนสามารถจําแนกออกไดในหลากหลายรูปแบบ ตามทศั นะของผูแ บง ซึ่งส่ือการเรยี นการสอนโดยทว่ั ไปจะแบงออกไดใ น 3 ทัศนะใหญ ๆ ดังนี้ 2.1 ประเภทสือ่ การสอนแบง ตามรูปรางลักษณะหรือตามกายภาพของสื่อ ไชยยศ เรืองสุวรรณ (2526) กลาวถึงประเภทของสื่อการเรียนการสอนตามรูปรางลักษณะ ของส่ือโดยแบงออกเปน 4 ประเภท ไดแ ก 1. ส่ือประเภทเคร่ืองมือหรืออุปกรณ (Equipment, Hardware, Big Media) เปน ส่ือที่ไดจากความเจริญกาวหนาทางวิทยาศาสตรแขนงวิศวกรรมไฟฟาและอิเล็กทรอนิกส เชน เคร่ือง ฉาย เคร่ืองเสียง วิทยโุ ทรทศั น วดิ โี อเทป ฯลฯ 2. สอ่ื ประเภทวสั ดุ (Materials Software Small Media) หมายถงึ สอื่ ทเี่ ปน ผลผลติ มาจากวิทยาศาสตร เปนวัสดุที่มีความผุพังส้นิ เปลืองไดงาย เชน มวนเทป ฟลม สไลด แผนภูมิ แผนท่ี ภาพ หนุ จาํ ลอง ฯลฯ 43

3. ส่ือประเภทวิธีการ (Techniques) หมายถึง สื่อประเภทเทคนิค ระบบ กระบวนการ ตา ง ๆ เชน การสาธิต การศกึ ษานอกสถานท่ี การทดลอง การแสดง ละคร นทิ รรศการ ฯลฯ 4. ส่ือประสม (Multimedia) หมายถึง การนําเอาส่ือประเภทตาง ๆ ท้ังท่ีเปน เครื่องมือ วัสดุ และวิธีการมาใชรวมกันอยางสัมพันธกันในลักษณะที่ส่ือแตละอยางสงเสริมสนับสนุน กนั และกนั เชน บทเรียนโปรแกรม ชดุ การสอน โมดลู การจดั การเรยี นแบบศนู ยการเรยี น (ปจ จุบนั จะ เปน ความหมายตามนยั ยะของส่ือแบบปฏิสัมพนั ธ โดยมอี ุปกรณค อมพิวเตอรเปน องคป ระกอบหลกั ) กิดานันท มลิทอง (2546) กลาวถึงส่ือการสอนที่แบงตามลักษณะตามกายภาพ โดยแบง ออกเปนประเภทใหญๆ ดงั นี้ 1. สื่อส่ิงพิมพ หมายถึง ส่ิงพิมพตาง ๆ ซ่ึงไดแสดงหรือจําแนก หรือเรียบเรียงสาระ ความรูตาง ๆ โดยใชตัวหนังสือท่ีเปนตัวเขียนหรือตัวพิมพเปนส่ือเพื่อแสดงความหมาย สื่อส่ิงพิมพมี หลายประเภท เชน เอกสาร หนงั สอื ตาํ รา นติ ยสาร วารสาร วทิ ยานพิ นธ บนั ทกึ เปนตน 2. ส่ือเทคโนโลยี หมายถึง วัสดุท่ีไดผลิตข้ึนเพ่ือใชควบคูกับโสตทัศนูปกรณหรือ อุปกรณท่ีใชเทคโนโลยีสมัยใหม เชน วีดิทัศน แถบบันทึกเสียง สไลด แผนซีดี บทเรียน คอมพิวเตอร ชวยสอน นอกจากน้ี ส่ือเทคโนโลยียังรวมถึงกระบวนการตาง ๆ ที่เกี่ยวกับการนําเอาเทคโนโลยี ประยกุ ตใชใ นการเรียนการสอน เชน การใชอ นิ เทอรเ นต็ เพ่ือการสอน การศึกษาทางไกลผา นดาวเทียม เปนตน 3. สอ่ื อืน่ ๆ สื่อประเภทนี้ ไดแก 3.1 ส่ือบุคคล 3.2 ส่อื ธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ ม 3.3 สอื่ กจิ กรรมและกระบวนการ 3.4 สื่อวัสด/ุ เครอื่ งมอื อุปกรณ 2.2 ประเภทสือ่ การสอนแบง ตามลกั ษณะของการนําไปใช เดล (Edgar Dale) ศาสตราจารยทางการศึกษาแหงมหาวิทยาลัย Ohio State University ประเทศสหรัฐอเมริกา ไดแบงสื่อการเรียนการสอนตามทัศนะหรือลักษณะของการนําไปใช ออกเปน 11 ประเภท โดยคํานึงถึงผูเรียนเปนสําคัญ โดยแบงประสบการณออกเปน 2 สวนคือ สวน ท่ีเปน นามธรรม (Abstract) และสวนที่เปนรูปธรรม (Concrete) โดยส่ือท่ีจัดแบงออกน้ีจัดไวใน ลักษณะท่ี เรยี กวา “กรวยประสบการณ (Cone of Experience)” โดยกรวยประสบการณนยี้ ึดหลักวา คนเรา สามารถเขาใจในสิ่งท่ีเปนรูปธรรมหรือส่ิงที่ใกลเคียงกับประสบการณจริงไดดีกวาและเร็วกวา ส่ิงท่ีเปน นามธรรม หรือสิง่ ที่ตองเรยี นรูดวยความนึกคิดหรือจนิ ตนาการ 44

กรวยประสบการณ ตามการแบงประเภทของสือ่ ตามความหมายของ Edgar Dale ภาพประกอบที่ 3.1 การแบง ประเภทส่อื ตามกรวยประสบการณ (Cone of Experience) ทม่ี า : Dale (1948, หนา 39) 2.2.1 ประสบการณตรง (Direct or Purposeful Experiences) ขั้นน้ีเปนรากฐานของ การศึกษา เพราะผูเรียนจะไดเรียนรูดวยตนเอง โดยเรียนผานทางประสาทสัมผัสท้ังมวล ตัวอยางเชน การฝกปฏบิ ตั ิดวยตนเองจากของจริงหรอื สถานการณจรงิ 2.2.2 ประสบการณจําลอง (Contrived experiences) เปนการเรียนรูท่ีเปนนามธรรม ขึ้นมาข้ันหนึ่ง ในกรณีที่ผูเรียนไม สามารถเรียนรูไดจากประสบการณตรง ก็สามารถเรียนรูไดจาก ประสบการณจาํ ลอง ตัวอยา งเชน หุน จําลอง ของตัวอยา ง ลูกโลก แผนภูมิ แผนภาพ ฯลฯ 2.2.3 ประสบการณนาฎการณ (Dramatized Experiences) เปนประสบการณท่ีไดจาก การแสดง การละเลนตา ง ๆ เชน การแสดงละคร บทบาทสมมติ และหุนเชดิ ตา ง ๆ 2.2.4 การสาธิต (Demonstrations) เปนประสบการณท่ีนักเรียนไดรับจากการเฝาสังเกต ข้นั ตอนตา ง ๆ ท้งั ในดา นวิธีการ กระบวนการ หลกั ปฏบิ ตั ิ จะทําใหป ฏิบัตติ ามได 2.2.5 การศึกษานอกสถานที่ (Field or Study Trip) เปนการพาผูเรยี นออกไปศึกษานอก สถานที่นอกหองเรียน ซ่ึงผูเรียนจะไดเรียนรูไดโดยการสังเกตจากสิ่งท่ีพบเห็น เปนการเพ่ิมพูน ประสบการณใหกวา งขวาง 45