วัสดุศาสตร์ ครั้งที่ 11

หน่วยท่ี 4 การคดั แยกและการรีไซเคิลวสั ดุ เรอื่ งท่ี 1 การคัดแยกวสั ดุ ปจั จบุ ันคนไทยหนั มาเปล่ียนอาชพี ใหม่ จากการขายแรงงาน มาเปน็ เถา้ แกร่ บั ซ้อื ของเก่าคอ่ นขา้ งเยอะ เพราะมองเห็นช่องทางการเจรญิ เติบโตในอนาคตของอาชพี นี้ เนื่องจาก ปริมาณขยะในประเทศไทยมจี านวนมหาศาล และจะเพ่มิ ทวคี ูณขึ้นเรื่อย ๆ ดงั นน้ั อาชีพรับซื้อ ของเกา่ จงึ กลายเป็นอาชีพหนงึ่ ท่ีทารายไดใ้ หก้ บั เจา้ ของกจิ การมาก ซึง่ รบั ซอ้ื และขายส่งตาม โรงงาน เพอ่ื นาไปแปรรูปกลบั มาเป็นผลิตภณั ฑใ์ หม่ แต่ราคาทซ่ี อ้ื ขายจะแตกต่างกันไปตาม ความต้องการของตลาด ดังนนั้ เพือ่ ความสะดวก และเพอ่ื ใหก้ ารขายวัสดุรไี ซเคิลได้ราคาสูง ต้องทาการคดั แยกวสั ดุกอ่ น ในการจัดการวสั ดุแบบครบวงจร จาเป็นตอ้ งจัดใหม้ รี ะบบการคัดแยกวัสดุ ประเภทตา่ ง ๆ ตามแตล่ กั ษณะองค์ประกอบโดยมีวตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื นากลับไปใช้ประโยชนใ์ หม่ สามารถดาเนนิ การไดต้ ั้งแต่แหลง่ กาเนดิ โดยจดั วางภาชนะใหเ้ หมาะสม ตลอดจนวางระบบ การเกบ็ รวบรวมวัสดุอยา่ งมีประสทิ ธภิ าพและสอดคล้องกบั ระบบการคดั แยกวัสดุ ซึ่งสามารถ ดาเนินการ ดังนี้ 1. คัดแยกวัสดุที่สามารถนากลับมาใช้ประโยชน์ใหม่ได้หรือวัสดุรีไซเคิลออกจาก วัสดยุ อ่ ยสลาย วัสดอุ นั ตรายและวสั ดุทว่ั ไป 2. จดั เกบ็ วสั ดุทท่ี าการคัดแยกแล้วในถงุ หรือถงั รองรับวสั ดุแบบแยกประเภท ทห่ี นว่ ยราชการกาหนด 3. จัดเก็บวัสดุที่ทาการคัดแยกแล้วในบริเวณท่ีมีอากาศถ่ายเทสะดวก มีแสงสว่าง เพียงพอ ไม่กีดขวางทางเดิน อยู่ห่างจากสถานท่ีประกอบอาหาร ท่ีรับประทานอาหาร และ แหลง่ น้าดืม่ 4. ให้จัดเก็บวัสดุอันตราย หรือภาชนะบรรจุสารท่ีไม่ทราบแน่ชัด เป็นสัดส่วนแยก ตา่ งหากจากวสั ดุอน่ื ๆ เพอื่ ป้องกันการแพร่กระจายของสารพิษ หรือการระเบิดเพ่ือแยกทิ้งตาม รปู แบบการเก็บรวบรวมของเทศบาลหรือองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซงึ่ มี 3 แบบหลกั ๆ ได้แก่ อันตราย 4.1 การเกบ็ จากหน้าบา้ นพรอ้ มขยะทั่วไปโดยการเก็บขนมชี ่องแยกขยะ เฉพาะ 4.2 การเก็บจากหน้าบ้านตามวันที่กาหนดโดยมีรถเก็บขยะอนั ตรายโดยเฉพาะ 4.3 การนาไปท้ิง ในภาชนะหรอื สถานทร่ี วบรวมขยะอันตรายของชุมชนท่ีจดั ไว้

5. ห้ามเก็บกักวัสดุอันตรายไว้รวมกัน โดยให้แยกเก็บเป็นประเภท ๆ หากเป็น ของเหลวให้ใส่ถังหรือภาชนะบรรจุที่มิดชิดและไม่รั่วไหล และห้ามเทของเหลวต่างชนิดปนกัน เนอ่ื งจากอาจเกิดการระเบดิ หากเป็นของแขง็ 6. หลีกเลยี่ งการเกบ็ กกั วัสดุ ทท่ี าการคดั แยกแล้วและมคี ุณสมบตั ิที่เหมาะแก่ การเพาะพันธ์ขุ องพาหะนาโรค หรอื ทอี่ าจเกดิ การร่ัวไหลของสารพษิ ไวเ้ ปน็ เวลานาน 7. หากมีการใช้น้าทาความสะอาดวัสดุคัดแยกแล้วหรือวัสดุเหลือใช้ท่ีมีไขมันหรือ ตะกอนน้ามันปนเป้ือน จะต้องระบายน้าเสียน้ันผ่านตะแกรงและบ่อดักไขมันก่อนระบายสู่ท่อ นา้ สาธารณะ 8. หา้ มเผา หลอม สกดั หรอื ดาเนินกจิ กรรมอื่นใด เพื่อการคัดแยก การสกัดโลหะมี คา่ หรือการทาลายวัสดุในบริเวณที่พักอาศัย หรือพื้นท่ีที่ไม่มีระบบป้องกันและควบคุมของเสียท่ี จะเกิดข้นึ ก่อนท่ีจะนาวัสดุกลับมาใช้ประโยชน์ ต้องมีการคัดแยกประเภทวัสดุภายในบ้าน เพ่ือเป็นการสะดวกแก่ผู้เก็บขนและสามารถนาวัสดุบางชนิดไปขายเพ่ือเพิ่มรายได้ให้กับตนเอง และครอบครัว รวมทง้ั งา่ ยต่อการนาไปกาจัดอีกด้วย โดยสามารถทาได้ ดังนี้ 1.1 การคดั แยกวสั ดุประเภทกระดาษ 1) แยกประเภทกระดาษ ได้แก่ กระดาษสานักงาน กระดาษหนังพิมพ์ นติ ยสาร หนงั สอื กระดาษรวม กระดาษหลาย ๆ ชนิดเม่ือนามารวมกันร้านรับซื้อของเก่าจะรับ ซอ้ื ทงั้ หมด แตถ่ ้าเราสามารถแยกประเภทกระดาษ แลว้ มัดแยกประเภทไว้ จะขายได้ราคาดีกว่า 2) กระดาษคุณภาพสูง เช่น กระดาษถ่ายเอกสาร กระดาษสานักงาน ควรดึง กระดาษบนั ทึก (Post-it) สติ๊กเกอร์ คลปิ หนบี หรือลวดเย็บกระดาษออก ซ่ึงกระดาษประเภทน้ี ควรใหค้ วามสนใจเปน็ พิเศษ เพราะถ้านาไปขายจะไดร้ าคาคอ่ นขา้ งสงู 3) กล่องกระดาษ กล่องกระดาษลูกฟูก ควรแยกไว้ต่างหาก และต้องดึง สต๊ิกเกอร์ออกก่อน เพราะมีกาวเหนียว นาไปรีไซเคิลไม่ได้ นาเศษส่ิงของต่างๆออกจากกล่อง และคลก่ี ระดาษออก ทาใหแ้ บน มดั รวมกนั เป็นมัด ๆ 4) กระดาษรวม เชน่ กระดาษหอ่ ของ ให้แยกเทปกาว และรบิ บนิ้ ออก ซองจดหมาย ใหแ้ ยกพลาสตกิ สตก๊ิ เกอร์ออกก่อน เป็นตน้

ภาพที่ 4.1 การแยกกระดาษแตล่ ะประเภทมัดรวมกนั ก่อนขาย 1.2 การคดั แยกวสั ดุประเภทพลาสติก 1) แยกพลาสติกแต่ละประเภทออกจากกัน โดยการสังเกตจากสัญลกั ษณ์ เน่ืองจากพลาสตกิ แต่ละชนิดมีมูลค่าไมเ่ ท่ากัน 2) นาฝาขวดออก เทน้าออกใหห้ มด ถ้าขวดสกปรกท้ังภายนอกและภายในขวด ต้องทาความสะอาด ล้างสิ่งสกปรกออกให้หมด 3) ขวดและฝาขวดพลาสตกิ จะเปน็ พลาสตกิ ตา่ งชนดิ กัน จึงควรแยกฝาและขวด ออกจากกนั เพราะถ้าไม่แยกประเภท เมื่อนาไปขาย ร้านค้าส่วนใหญ่จะรับซ้ือเป็นพลาสติกรวม ซงึ่ ราคาจะถูกวา่ 4) ขวดพลาสตกิ ควรแยกขวดใสและขวดสีออกจากกัน เมอ่ื นาไปขายจะได้ ราคาสูง 5) ควรสอบถามร้านรับซ้ือของเก่า ว่ารับซื้อพลาสติกประเภทใด เพื่อจะได้ รวบรวมได้ถูกต้องและไดร้ าคาที่สูง ภาพท่ี 4.2 ดงึ แยกฝาขวดพลาสติก เทนา้ ออกให้หมด

1.3 การคดั แยกขยะประเภทแก้ว 1) นาฝาหรือจุกออกจากบรรจภุ ณั ฑ์ เพราะไม่สามารถนาไปรไี ซเคิลรวมกับ แกว้ ได้ 2) หลังการบริโภค ควรล้างขวดแก้วด้วยน้าเล็กน้อย เพื่อไม่ให้เกิดการเน่า ของอาหาร และเพ่ือป้องกนั แมลง สัตว์ มากินอาหารในบรรจุภณั ฑ์ 3) ไมค่ วรทง้ิ เศษวสั ดุหรอื ก้นบหุ ร่ลี งในขวด และตอ้ งทาความสะอาด กอ่ นนาขวดไปเก็บรวบรวม 4) เกบ็ รวบรวมขวดแก้วรวมไว้ในกลอ่ งกระดาษ ป้องกันการแตกหักเสยี หาย 5) ควรแยกสีของแก้ว จะช่วยให้ขายได้ราคาดี และเพื่อให้ง่ายต่อการส่งต่อ นาไปรีไซเคิล 6) ขวดแก้วทเี่ ป็นใบ ควรแยกใส่กล่องเดิมจะขายได้ราคาดี 7) ขวดแก้วบางชนิด อาจนาไปรีไซเคิลไม่ได้ หรือมีร้านรับซ้ือของเก่าบางร้าน ท่อี ยใู่ นพน้ื ท่ี ไม่รบั ซื้อ ดังนนั้ ควรสอบถามรา้ นก่อนเกบ็ รวบรวมแกว้ เพอ่ื นาไปขาย ภาพที่ 4.3 นาฝาจุกขวดออก ล้างทาความสะอาด แยกสีของแกว้

1.4 การคดั แยกวสั ดุประเภทอะลมู เิ นยี ม 1) แยกประเภทกระป๋องอะลูมิเนยี ม โลหะ เพราะกระป๋องบางชนิด มสี ว่ นผสมท้งั อะลมู ิเนยี มและโลหะ ส่วนฝาปิดสว่ นใหญ่เป็นอะลมู เิ นยี ม ให้ดงึ แยกเก็บตา่ งหาก 2) หลังจากท่ีบริโภคเครือ่ งดื่มแล้ว ใหเ้ ทของเหลวออกใหห้ มด ล้างกระปอ๋ ง ด้วยนา้ เลก็ นอ้ ย เพ่อื ไม่ให้เกดิ กล่นิ เพอ่ื ปอ้ งกันแมลง สตั ว์ มากนิ อาหารในบรรจุภัณฑ์ 3) ไมค่ วรท้ิงเศษวสั ดหุ รือก้นบหุ รล่ี งในขวด และตอ้ งทาความสะอาด กอ่ นนาขวดไปเกบ็ รวบรวม 4) ควรเหยียบกระปอ๋ งให้แบน เพื่อประหยดั พืน้ ที่ในการจดั เกบ็ ภาพที่ 4.4 ดึงแยกฝากระป๋องเคร่อื งด่มื ออกแล้วทุบให้แบน กล่าวโดยสรุป ปัจจุบันปริมาณขยะในประเทศไทยมีจานวนมหาศาล และจะเพิ่ม ทวีคูณขึ้นเรื่อย ๆ การจัดการวัสดุจึงจาเป็นต้องจัดให้มีระบบการคัดแยกวัสดุประเภทต่าง ๆ ตามลักษณะและประเภทของวัสดุเพ่ือนากลับไปใช้ประโยชน์ใหม่ ตลอดจนวางระบบการเก็บ รวบรวมวัสดุอย่างมีประสิทธภิ าพ

เร่อื งท่ี 2 การรีไซเคลิ วสั ดุ การรีไซเคิล (Recycle) เป็นการจัดการวสั ดุเหลือใช้ท่ีกาลังจะเป็นขยะ โดยนาไป ผ่านกระบวนการแปรสภาพ เพอ่ื ให้เป็นวัสดใุ หม่แล้วนากลับมาใช้ได้อีก ซ่งึ วสั ดุท่ีผา่ นการแปร สภาพนัน้ อาจจะเปน็ ผลิตภัณฑ์เดมิ หรอื ผลิตภัณฑ์ใหม่กไ็ ด้การรไี ซเคิลจงึ เป็นหัวใจสาคัญในการ เปลย่ี นสภาพของขยะให้มีมูลค่า จากสิ่งท่ไี มเ่ ปน็ ประโยชน์ ใหส้ ามารถนาส่งิ ของนากลบั มาใช้ ใหม่ การรีไซเคลิ จงึ เปน็ หน่งึ ในวธิ กี ารลดปรมิ าณขยะลดมลพิษให้กบั สภาพแวดลอ้ ม ลดการใช้ พลงั งานยืดอายกุ ารใชง้ านของระบบกาจัดขยะ และลดการใชท้ รัพยากรธรรมชาตขิ องโลกไม่ให้ ถกู นาไปใชอ้ ย่างส้นิ เปลอื งมากเกนิ ไปการรีไซเคิลวัสดุ มหี ลากหลายประเภท ดงั นี้ 2.1 การรไี ซเคิลวสั ดุประเภทกระดาษ ในปจั จบุ นั คนไทยมีอัตราการใช้กระดาษเพม่ิ ข้ึนเรอื่ ย ๆทั้งในรูปหนังสือเรียน หนังสือพมิ พ์ วารสาร นิตยสาร กระดาษสานกั งาน กระดาษพิมพเ์ ขยี น บรรจุภัณฑ์ กระดาษ อน่ื ๆ เฉลยี่ อย่างน้อยคนละไมต่ ่ากวา่ 50 กโิ ลกรมั ตอ่ ปี ซง่ึ นับว่าเปน็ อัตราที่สูงทเี ดยี ว นั่นหมายถึง คนไทยได้ตัดไม้จานวนมหาศาลท่ีจะต้องป้อนเข้าสู่กระบวนการผลิตของโรงงาน อุตสาหกรรมในการผลิตกระดาษ กระดาษ 1 ตัน ต้องใช้ต้นไม้ท้ังหมด จานวน 17 ตัน ใช้น้า อย่างน้อย 31,500 ลิตร น้ามัน 300 ลิตร กระแสไฟฟ้า 4,100 กิโลวัตต์ต่อชั่วโมง นอกจากน้ัน ยังปล่อยของเสียออกสู่สิ่งแวดล้อม น่ันแสดง ให้เห็นว่าคนไทยกาลังช่วยกันทาลาย ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมโดยไม่รู้ตัว ดังนั้นเราทุกคนสามารถช่วยกันประหยัด ใช้ทรัพยากรให้เกิดประโยชน์และคุ้มค่าสูงสุดได้ เช่น ใช้กระดาษให้ครบท้ัง 2 หน้า คัดแยกขยะ ก่อนท้ิง เพ่ือนาไปรีไซเคิล เพราะกระบวนการรีไซเคิลกระดาษ ถ้าเป็นกระดาษคุณภาพสูง เช่น กระดาษถ่ายเอกสาร กระดาษพมิ พ์เขยี น ไมต่ อ้ งเติมสารฟอกขาวในกระบวนการผลิต ซึ่งจะช่วย ลดมลพิษทางน้า และสามารถประหยัดพลังงานประมาณ 1 ใน 3 ของพลังงานที่ผลิตกระดาษ ใหม่

กระดาษทุกชนดิ ถา้ มีการคัดแยกและเกบ็ รวบรวมที่ถูกวิธี ไมเ่ ปรอะเป้ือน และเปยี ก นา้ เช่น กระดาษและกระดาษแขง็ สามารถนากลบั มารไี ซเคลิ และรียสู ได้ แตก่ ม็ ีกระดาษบาง ชนดิ เช่น กระดาษทิชชู กระดาษชาระ หรือกระดาษเช็ดปาก มขี ้อยกเวน้ ทง้ั น้ีจากความไม่ คุม้ คา่ ในการผลิตดว้ ย ดังน้ันถา้ เราอยากจะรวู้ า่ กระดาษท่อี ย่ใู นมือของเรา สามารถนากลับมา รีไซเคลิ ได้หรือไม่ เราลองสงั เกตดูตามสญั ลักษณ์ดงั ตอ่ ไปนี้ สามารถนากลับมารไี ซเคลิ เป็นกระดาษลกู ฟกู ได้ กระดาษผสม สว่ นมากจะนามารีไซเคิลเป็นกระดาษสาหรบั แมกกาซนี หนังสือพมิ พ์ หรือซองจดหมาย เป็นต้น สญั ลักษณร์ ีไซเคิลทีบ่ อกว่าคณุ สามารถนาวัสดกุ ลบั มารีไซเคิล เปน็ กระดาษจดหมาย หรือกระดาษเอกสารต่างๆ ได้ ภาพที่ 4.5 สัญลักษณ์รีไซเคลิ กระดาษ ตารางท่ี 4.1 ตารางตวั อย่างกระดาษท่นี ามารีไซเคิลได้ ตัวอย่าง กระดาษทีน่ ามารไี ซเคลิ กระดาษแขง็ กระดาษยอ่ ยสลาย กระดาษหนงั สือพิมพ์ กล่องนา้ ตาล กระดาษสี กระดาษย่อยขยะ กระดาษหนังสือเล่ม กระดาษกล่องรองเทา้ กระดาษสมุด กระดาษถงุ ปนู กระดาษขาวดา

2.2 การรีไซเคิลวัสดปุ ระเภทพลาสตกิ พลาสติก มีคุณสมบัติ คือ น้าหนักเบา ทนทาน มีความยึดหยุ่น ประหยัดค่าใช้จ่าย ในการขนส่ง สามารถนามาผลิตเป็นบรรจุภัณฑ์ที่มีความแข็งแรง คงทน สามารถข้ึนรูปได้ หลากหลายรูปแบบ จึงทาให้พลาสติกมีการนาใช้มากขึ้น การใช้บรรจุภัณฑ์พลาสติกที่มากขึ้น ทาใหข้ ยะมลู ฝอยประเภทน้ีมีจานวนมากขนึ้ ทั้งๆท่ีพลาสติกส่วนใหญ่สามารถนากลับมาแปรรูป ใหมไ่ ด้ พลาสติก สามารถแบง่ ออกเป็น 2 ประเภท ดงั นี้ 2.2.1. พลาสติกประเภทเทอร์โมพลาสติก (Thermoplastic) เป็นพลาสติก ท่ีใช้กันแพร่หลายที่สุด ได้รับความร้อนจะอ่อนตัว และเมื่อเย็นลงจะแข็งตัว สามารถเปล่ียนรูป ได้ พลาสติกประเภทน้ีโครงสร้างโมเลกุลเป็นโซ่ตรงยาว มีการเชื่อมโยงต่อระหว่างโซ่พอลิเมอร์ นอ้ ยมาก จึงสามารถหลอมเหลว หรอื เมื่อผา่ นการอัดแรงมากจะไม่ทาลายโครงสร้างเดมิ เช่น พอลิเอทิลีน พอลิโพรพิลีน พอลิสไตรีน มีสมบัติพิเศษคือ เมื่อหลอมแล้วสามารถนามาข้ึนรูป กลับมาใช้ใหม่ได้ พลาสติกในตระกูลเทอร์โมพลาสติก ได้แก่ พลาสติกประเภทโพลิเอทิลีน เทเรฟทาเลตพลาสติกประเภทโพลิเอทิลิน พลาสติกประเภทโพลิไวนิลคลอไรด์ พลาสติก ประเภทโพลิเอทิลีนพลาสติกประเภทโพลิโพรพิลีนพลาสติกประเภทโพลิสไตรีนและพลาสติก ชนิดอืน่ ๆ ทีอ่ าจจะนาพลาสตกิ หลายชนดิ มาผสมกัน แตไ่ มใ่ ช่พลาสติก 6 ชนิดทกี่ ล่าวมา สัญลักษณร์ ไี ซเคลิ พลาสติกในตระกลู เทอรโ์ มพลาสตกิ สาหรับพลาสติกท่ีรีไซเคิล ได้จะมีสญั ลักษณ์และเครื่องหมายรไี ซเคลิ ติดอยู่ที่ผลิตภัณฑ์ และมีตัวเลขอยขู่ า้ งใน ตัวเลขน้ีเป็น สง่ิ ที่บ่งบอกประเภทของพลาสตกิ นน้ั ๆ พลาสติก เบอร์ 1 หมายถึง พลาสติกประเภทโพลิเอทิลนี เทเรฟทาเลต (Poly ethylene terephthalate : PET) สามารถนามารีไซเคิลขวดน้าพลาสติกชนดิ อ่อน ประเภทใชไ้ ด้ ครัง้ เดียว หรือขวดซอฟตด์ ริ้งค์ทั้งหลาย พลาสติกเบอร์ 2 หมายถงึ โพลเิ อทิลนิ ชนิดความหนาแน่นสูง (High density polyethylene : HDPE) สว่ นมากจะนาไปรีไซเคิลเปน็ ถุงพลาสติกทว่ั ไป และกระปอ๋ งโยเกิร์ต พลาสติกเบอร์ 3 หมายถึง พลาสติกประเภทโพลิไวนิลคลอไรด์ (Polyvinyl chioride : PVC) สามารถนากลับมารีไซเคิลเป็นบรรจุภัณฑ์สินค้าอาหาร ของเล่นพลาสติก พลาสติกหอ่ หุ้มอาหาร และท่อพลาสตกิ พลาสติกเบอร์ 4 หมายถึง พลาสติกประเภทโพลิเอทิลีนชนิดความหนาแน่นต่า (Low density polyethylene : LDPE) นยิ มนากลบั มารีไซเคิลเป็นถุงพลาสติกชนิดบาง ไม่ทน ความรอ้ น หรอื ถงุ ดา กลอ่ งบรรจุภณั ฑ์ เชน่ กลอ่ งสบู่ ถังขยะ พลาสตกิ เบอร์ 5 หมายถึง พลาสติกประเภทโพลโิ พรพลิ ีน (Polypropylene : PP) นากลบั มารไี ซเคิลเปน็ ถุงรอ้ นใสอ่ าหาร หรือกล่องบรรจุอาหารสาหรบั อุ่นในไมโครเวฟ และแก้วพลาสติก

พลาสติกเบอร์ 6 หมายถึง พลาสติกประเภทโพลิสไตรีน (Polystyrene : PS) สามารถนามาหลอมเป็นโฟม กล่อง ถ้วย และจาน นอกจากนยี้ ังรีไซเคิลเป็นแผงไข่ไก่ และกล่อง วีซีดีได้อีกด้วย พลาสติกเบอร์ 7 หมายถึง พลาสติกชนิดอื่น ๆ ท่ีอาจจะนาพลาสติกหลายชนิด มาผสมกัน แต่ไม่ใช่พลาสติก 6 ชนิดก่อนหน้านี้ อาจจะเป็นพลาสติกประเภทที่มีส่วนผสมของ สาร BPA โพลีคาร์บอเนต หรือพลาสติกชีวฐาน (bio-based plastics) มักจะนากลับมารีไซเคิล เป็นขวดนา้ กล่องและถุงบรรจุอาหาร กระสอบปุ๋ย และถงุ ขยะ เปน็ ต้น

ภาพที่ 4.6 แสดงตารางสัญลกั ษณพ์ ลาสตกิ และตัวอยา่ ง ท่มี า : http://www.2bgreen4ever.com

2.2.2 พลาสตกิ ประเภทเทอร์โมเซตตงิ พลาสตกิ (Thermosetting plastic) เปน็ พลาสตกิ ท่มี ีสมบัติพเิ ศษ คอื ทนทานตอ่ การเปลีย่ นแปลงอุณหภมู แิ ละทนปฎิกริ ยิ าเคมไี ด้ดี เกดิ คราบและรอยเปอื้ นได้ยากคงรปู หลังการผ่านความร้อนหรือแรงดนั เพยี งครัง้ เดยี ว เมื่อเยน็ ตัวลง จะแข็งมาก ทนความรอ้ นและความดัน ไม่อ่อนตวั และเปล่ยี นรูปรา่ งไมไ่ ด้ แต่ถ้าอณุ หภูมิ สงู ก็จะแตกและไหม้เปน็ ข้ีเถา้ สดี า พลาสตกิ ประเภทนโี้ มเลกุลจะเชื่อมโยงกนั เปน็ ร่างแห จับกันแน่น แรงยึดเหน่ียวระหวา่ งโมเลกุลแขง็ แรงมาก จึงไม่สามารถนามาหลอมเหลวได้ ภาพที่ 4.7 ภาชนะท่ีผลติ จากเทอรโ์ มเซตติงพลาสติก ทีม่ า : http://must.co.th 2.3 การรไี ซเคลิ วสั ดปุ ระเภทแก้ว ขวดแก้วเป็นบรรจภุ ัณฑท์ ่ไี ด้รบั ความนิยมสูง ด้วยคณุ สมบัติที่ใส สามารถมองเหน็ สิ่งที่อยู่ภายใน ไม่ทาปฏิกริ ิยากับสิ่งบรรจุ ทาใหค้ งสภาพอย่ไู ดน้ าน สามารถออกแบบใหม้ ี รปู ทรงไดต้ ามความต้องการ ราคาไม่สูงจนเกินไป มีคุณสมบัติสามารถนามารีไซเคลิ ได้ และให้ ผลิตภัณฑใ์ หมท่ ี่มคี ุณภาพคงเดมิ ร้อยเปอรเ์ ซ็นต์ ไมว่ ่าจะรไี ซเคิลก่ีคร้งั ก็ตาม ขวดแกว้ สามารถ นามารไี ซเคลิ ดว้ ยการหลอม ซึง่ ใช้อุณหภมู ิในการหลอม 1,600 องศาเซลเซียล จนเปน็ น้าแก้ว และนาไปข้ึนรูปเปน็ บรรจุภัณฑต์ า่ งๆ การนาเศษแกว้ ประมาณร้อยละ 10 มาเปน็ ส่วนผสมใน การหลอมแกว้ จะชว่ ยประหยดั พลังงาน และชว่ ยลดปริมาณนา้ เสยี ลงรอ้ ยละ 50 ลดมลพิษทาง อากาศลงร้อยละ 20 แก้วไมส่ ามารถยอ่ ยสลายได้ในหลมุ ฝงั กลบขยะมูลฝอย แต่สามารถนามา หลอมใช้ใหมไ่ ดห้ ลายรอบและมคี ณุ สมบตั เิ หมือนเดิม ดงั น้นั เรามารู้จกั สญั ลกั ษณก์ ารรีไซเคิล แก้ว เพอื่ การเก็บรวมรวมแกว้ นาไปขายให้ไดร้ าคาสูง ในการส่งต่อไปรีไซเคิล 2.3.1 ประเภทของแกว้ แกว้ สามารถแบ่งเป็น 2 ประเภทใหญ่ ดงั นี้ 1) ขวดแกว้ ดี จะถกู นามาคัดแยกชนิด สี และประเภทที่บรรจสุ ินคา้ ได้แก่ ขวดแมโ่ ขง ขวดน้าปลา ขวดเบยี ร์ ขวดซอส ขวดโซดาวันเวยข์ วดเครื่องดม่ื ชูกาลงั ขวดยา

ขวดน้าอัดลม ฯลฯ การจัดการขวดเหล่านี้หากไม่แตกบิ่นเสียหาย จะถูกนากลับเข้าโรงงานเพ่ือ นาไปลา้ งใหส้ ะอาดและนากลับมาใชใ้ หมท่ เ่ี รียกว่า “Reuse” 2) ขวดแก้วแตก ขวดที่แตกหักบนิ่ ชารดุ เสียหายจะถกู นามาคดั แยกสี ไดแ้ ก่ ขวดแก้วใส ขวดแก้วสชี า และขวดแกว้ สเี ขยี ว จากน้ันนาเศษแกว้ มาผา่ นกระบวนการ รีไซเคิล โดยเบอื้ งตน้ จะเรมิ่ แยกเศษแก้วออกมาตามสีของ เอาฝาจุกที่ตดิ มากับปากขวดออกแล้วบด ให้ละเอียด ใส่น้ายากดั สีเพ่ือกดั สีทต่ี ิดมากบั ขวดแกว้ ล้างให้สะอาด แลว้ นาส่งโรงงานผลิต ขวดแกว้ เพื่อนาไปหลอมใหม่ เรยี กว่า “Recycle” แก้วดี แกว้ แตก ภาพที่ 4.8 แกว้ ดีนาไปรียูส แกว้ แตกเขา้ กระบวนการรไี ซเคลิ ทม่ี า : http://www.2bgreen4ever.com 2.3.2 สญั ลักษณ์รไี ซเคิลแกว้ แก้วสามารถนากลับมารีไซเคิลได้หลายชนิด แต่ก็มีแก้วบางชนิดท่ีต้อง ตรวจสอบอีกคร้งั ว่าสามารถนากลบั มารีไซเคิลได้หรือไม่ โดยการสังเกตสัญลักษณข์ องการ รไี ซเคิลแก้วได้ ดังน้ี แกว้ ผสม ทีเ่ กดิ จากวสั ดุต่าง ๆ แก้วใส ไมม่ ีสี แก้วสเี ขยี ว ภาพที่ 4.9 สญั ลักษณร์ ีไซเคิลแก้ว

ตารางท่ี 4.2 ตารางแสดงตวั อยา่ งแก้วที่นามารีไซเคลิ ได้ ตัวอยา่ งแกว้ ท่นี ามารไี ซเคิล ขวดโซดา ขวดนา้ ปลา ขวดเครอ่ื งดม่ื ชูกาลงั ขวดไวน์ ขวดน้ามันพืชเก่า ขวดน้าส้มสายชู ขวดแกว้ ขาว เศษแกว้ แดง ขวดน้าอดั ลมเลก็ /ใหญ่ ขวดโซดาสงิ ห์ (สชี า)ใส/ขาวขนุ่ ขวดแบรนด์เลก็ /ใหญ่ เศษแก้วเขียว ขวดยาปอนด์ ขวดยาฆา่ แมลงเล็ก/ใหญ่ เศษแก้วแดง (สีชา) 2.4 การรไี ซเคิลวัสดุประเภทโลหะ โลหะและอโลหะมหี ลากหลายชนิดท่ีสามารถนามารีไซเคลิ ใหม่ได้ โลหะ ไดแ้ ก่ เหล็กใช้กันมากที่สุดในอุตสาหกรรมก่อสร้าง ผลิตอุปกรณ์ต่างๆ รวมท้ังเครื่องใช้ในบ้าน อุตสาหกรรม การนาเหล็กมาใช้ใหม่เพ่ือลดต้นทุนในการผลิตมีมานานแล้ว คาดว่าท่ัวโลกมีการ นาเศษเหล็กมารีไซเคิลใหม่ถึง ร้อยละ 50 แม้แต่ในรถยนต์ก็มีเหล็กรีไซเคิลปะปนอยู่ 1 ใน 4 ของรถแตล่ ะคัน ตวั อยา่ งเหล็กทสี่ ามารถนาไปรไี ซเคลิ ได้ 1. เหลก็ เหนียว เชน่ เฟอื งรถ นอ๊ ต ตะปู เศษเหล็กข้ออ้อยขาเกา้ อี้ ลอ้ จักรยาน หัวรถเกง๋ กระบะปคิ อพั เหล็กเส้นตะแกรง ท่อไอเสีย ถังสี 2. เหล็กหล่อ เช่น ปลอกสูบ ป๊ัมน้าข้อตอ่ วาล์วเฟอื งขนาดเลก็ 3. เหล็กรูปพรรณ เชน่ แป๊ปประปา เพลาทา้ ยรถ เพลาโรงสี แปป๊ กลมดา เหลก็ ฉาก เหล็กตัวซี และเพลาเครอ่ื งจกั รตา่ ง ๆ 4. เศษเหลก็ อน่ื ๆ เชน่ เหลก็ สงั กะสี กระปอ๋ ง ปิบ๊ เหลก็ กลงึ เหลก็ แมงกานีส เหล็กท่ีเมอ่ื คดั แยกแล้วสามารถนาไปจาหน่ายได้ ซ่ึงเหล็กทีม่ รี าคาดหี รือตลาด ของเก่ารบั ซือ้ ในราคาทส่ี งู ได้แก่ เหล็กหล่อชนิ้ เลก็ ราคาดที ี่สดุ รองลงมาคือ เหลก็ เสน้ เหล็กหล่อชน้ิ ใหญ่ เคร่ืองเหลก็ เหลก็ ตะปู เหล็กย่อย เหลก็ บาง กระปอ๋ ง และเหล็กสังกะสี ตามลาดับ

ล้อรถ เพลา น็อต เศษเหลก็ ภาพท่ี 4.10 เหล็กที่สามารถนาไปขายไดใ้ นราคารับซ้ือสูง โลหะทีส่ ามารถนามารไี ซเคิลใหมไ่ ด้มี ดงั น้ี 1. เหล็ก ใช้กันมากท่ีสุดในอุตสาหกรรมก่อสร้างผลิตอุปกรณ์ต่าง ๆ รวมท้ัง เครื่องใช้ในบ้าน อตุ สาหกรรม 2. ทองเหลือง เป็นโลหะมีราคาดี นากลับมาหลอมใช้ใหม่ได้โดยการทาเป็น พระ ระฆงั อปุ กรณส์ ขุ ภณั ฑ์ต่าง ๆ และใบพัดเรอื เดินทะเลขนาดใหญ่ 3. ทองแดง นากลับมาหลอมทาสายไฟใหมไ่ ดอ้ ีก 4. สแตนเลส นากลับมาหลอมทาชอ้ นส้อม กระทะ หมอ้ 5. ตะกวั่ นากลบั มาหลอมใหมท่ าฟวิ ส์ไฟฟ้า และส่วนประกอบของอุปกรณต์ ่าง ๆ ตารางที่ 4.3 ตารางตวั อยา่ งโลหะรไี ซเคิล ตวั อยา่ งวสั ดรุ ไี ซเคลิ เหลก็ หนาพเิ ศษ เหล็กตะปู เหลก็ เครือ่ ง เหล็กหนา/บาง เหลก็ เสน้ 1 นวิ้ เหล็กข้ีกลึง เหล็กยอ่ ย เหลก็ หล่อชนิ้ เลก็ /ใหญ่ ลวดสลิง เหล็กซอยสัน้ ทองแดงเผา ตะกัว่ ออ่ น/แขง็ ทองแดงเสน้ เลก็ /ใหญ่ แบตเตอรี่ขาว/ดา เศษแก้วแดง (สีชา) ตะกั่ว สงั กะสี เหลก็ เส้น 5-6 หุน ขก้ี ลึงทองเหลอื ง สแตนเลส ทองเหลืองบาง/หนา กระปอ๋ ง

สญั ลักษณร์ ีไซเคิลกระปอ๋ งโลหะ เหล็ก ภาพท่ี 4.11 ตัวอย่างสญั ลักษณ์รีไซเคิลโลหะ 2.5 การรีไซเคลิ วสั ดุประเภทอะลมู ิเนียม บรรจุภณั ฑ์กระป๋องผลติ จากวสั ดตุ า่ งกัน เช่น กระป๋องอะลมู ิเนยี ม กระปอ๋ งเหล็ก เคลอื บดบี ุก กระปอ๋ งท่ีมสี ่วนผสมทั้งโลหะและอะลูมเิ นียม แต่ไมว่ ่าจะผลิตจากอะไรก็สามารถ นามารีไซเคลิ ได้ แลว้ เราจะรูไ้ ดอ้ ย่างไร วา่ กระป๋องชิ้นไหนเป็นเหล็ก และชิน้ ไหนเปน็ อะลูมเิ นยี ม ใหส้ ังเกตดูตะเขบ็ ด้านข้างกระปอ๋ ง กระปอ๋ งอะลมู เิ นียมจะไม่มีตะเขบ็ ดา้ นข้าง เช่น กระปอ๋ ง น้าอัดลม สว่ นกระป๋องเหล็กทีเ่ คลอื บดีบุกจะมีตะเข็บด้านข้าง เช่น กระปอ๋ งใส่อาหารสาเรจ็ รูป กระป๋องกาแฟ ปลากระป๋อง หากไม่แน่ใจ ลองใชแ้ ม่เหลก็ มาทดสอบ หากแมเ่ หลก็ ดูดติด บรรจภุ ัณฑช์ นดิ นั้น คือ เหล็ก โลหะ หากแม่เหล็กดูดไม่ติด บรรจภุ ณั ฑ์ชนิดน้นั คอื อะลมู เิ นยี ม อะลูมิเนียม แบ่งได้ 2 ประเภท คอื 1) อะลูมิเนียมหนา เช่น อะไหลเ่ ครื่องยนต์ ลกู สบู 2) อะลมู ิเนียมบาง เช่น กะละมงั ซักผ้า ขันนา้ กระปอ๋ งนา้ อัดลม กระปอ๋ งเบียร์ (อะลมู เิ นียมหนา) (อะลมู เิ นยี มบาง) ภาพที่ 4.12 ตวั อย่างอะลูมิเนยี มหนาและอะลูมเิ นยี มบาง ทมี่ า : http://www.kkworldrecycle.com

2.5.1 สัญลกั ษณ์รไี ซเคิลกระป๋องอะลมู เิ นยี ม กระปอ๋ งส่วนใหญ่สามารถนาไปรไี ซเคิลได้ เช่น กระปอ๋ งน้าอัดลม กระป๋อง เครือ่ งดม่ื เพราะเป็นโลหะชนิดหนึง่ แตก่ ระป๋องบางชนิดจะมสี ่วนผสมของวัสดุท้งั อะลูมเิ นยี ม แต่โลหะชนดิ อนื่ ๆ กต็ ้องดูตามสญั ลักษณ์ ดังต่อไปนี้ อะลมู เิ นียม อะลมู เิ นยี ม ภาพท่ี 4.13 สญั ลกั ษณอ์ ะลูมิเนียม กล่าวโดยสรุปการรีไซเคิล คือ การนาวัสดุท่ียังสามารถนากลับมาใช้ใหม่ นามาแปรรูป ใช้ใหม่โดยกรรมวิธีต่าง ๆ ซ่ึงทุกคนสามารถทาได้ โดยการคัดแยกวัสดุแต่ละประเภททั้งที่บ้าน โรงเรียน และสานักงาน เพ่ือนาเข้าสู่กระบวนการรีไซเคิล โดยการนาวัสดุรีไซเคิลไปขาย หรือ นาไปบริจาค การรีไซเคิลจึงเป็นหน่ึงในวิธีการลดปริมาณขยะ ลดมลพิษให้กับสภาพแวดล้อม ลดการใช้พลงั งานยืดอายุการใช้งานของระบบกาจัดขยะ และลดการใช้ทรัพยากรธรรมชาติของ โลกไมใ่ ห้ถูกนาไปใช้อยา่ งสนิ้ เปลืองมากเกินไป