การสืบพันธ์แบบไม่อาศัยเพศของสัตว์

การสืบพันธุ์ (Reproduction)หมายถึง กระบวนการที่ทาใหเ้ กดิ สิ่งมีชีวติ ตวั ใหม่ขนึ้ มาจากส่ิงมีชีวติ ชนิดเดียวกนั โดยท่ี สงิ่ มีชีวติ รุน่ ใหมท่ ่ีเกิดขนึ้ จะทดแทนสง่ิ มีชีวติ รุน่ เกา่ ที่ตายไป ทาใหส้ งิ่ มชี ีวติ เหลอื รอดอย่ไู ดโ้ ดยไมส่ ญู พนั ธุ์ การสบื พนั ธุแ์ บบไม่อาศยั เพศ (asexual reproduction) เป็นการสืบพนั ธขุ์ องสตั วท์ ี่เกิดขนึ้ โดยไมต่ อ้ งมกี ารผสมกนั ระหวา่ งอสจุ ิของสตั วเ์ พศผแู้ ละไขข่ องสตั วเ์ พศเมีย ซึ่งมกั พบใน สตั วช์ นั้ ต่าหรอื สตั วท์ ่ีมีเซลลเ์ ดยี ว โดยวธิ ีการตา่ งๆ ดงั นี้ 1.การงอกใหม่ (Regeneration) พบในสตั วช์ นั้ ตา่ ไดแ้ ก่ ปลาดาว พลานาเรยี ไสเ้ ดือนดนิ ปลงิ ซีแอนนีโมนี การงอกใหมเ่ ป็นการสรา้ งสว่ นของรา่ งกายที่ขาด หายไป โดยสตั วเ์ หล่านีถ้ า้ ร่างกายถกู ตดั ออกเป็นสว่ น ๆ แตล่ ะสว่ นจะสามารถงอกเป็นสงิ่ มีชีวิตตวั ใหม่ได้ ดงั นนั้ การงอก ใหมน่ ีจ้ ึงทาใหม้ ีจานวนสง่ิ มชี ีวติ เพมิ่ ขนึ้ จากจานวนเดมิ 2.การแบ่ง ตวั ออกเป็ นสอง (Binary Fission) เกิดขนึ้ กบั สิ่งมีชีวติ เซลลเ์ ดียว (พวกโพรตสิ ต)์ ไดแ้ ก่ อะมีบา พารามีเซียม ยูกลีนา และแบคทีเรีย การสืบพนั ธวุ์ ิธีนีเ้ กิดขนึ้ โดยการแบง่ ตวั จาก 1 เซลลเ์ ป็น 2 เซลล์ โดยนวิ เคลยี สของเซลลจ์ ะแบง่ ตวั ก่อน แลว้ ไซโทพลาซึมจะแบง่ ตามไดเ้ ป็นตวั ใหม่ 2 ตวั ซ่งึ แตล่ ะตวั จะมลี กั ษณะเหมือนตวั เดมิ ทกุ ประการ เช่น การแบง่ ตวั ของอะมีบา 3.การแตกหน่อ ( budding) เป็นการสืบพนั ธทุ์ ่ีพบไดใ้ นสง่ิ มชี ีวติ หลายชนิด สรา้ งหนอ่ บนสว่ นใดสว่ นหน่งึ ของรา่ งกาย เม่ือหนอ่ ใหมเ่ จรญิ จะหลดุ ออกไป เป็นตวั ใหม่ ซง่ึ จะเกิดขนึ้ ตามบรเิ วณผนงั เซลลร์ อบนอก โดยบรเิ วณผนงั เซลลด์ งั กลา่ วจะมกี ารแบง่ เซลลแ์ บบ mitosis เพ่ิม จานวนขนึ้ เรอื่ ย ๆ จนเป็นตมุ่ ย่ืนออกมา โดยจะไมเ่ กิดซา้ กบั ผนงั เซลลต์ าแหน่งเดมิ ซ่ึงอาจตดิ อยู่ หรือหลดุ ออกจากเซลลแ์ ม่ หรอื ตวั แมก่ ็ได้ เช่น ยีสต์ (ขณะท่ีอาหารสมบรู ณ)์ เช่น ไฮดรา ปะการงั ฟองนา้ 4.การสร้างสปอร์ (sporulation) เป็นการสืบพันธุ์แบบท่ีเซลลม์ ีการแบ่งนิวเคลียสหลายครงั้ จนไดเ้ ป็นเซลลจ์ านวนมาก ต่อมามีโพรโทพลาซึมมาหุ้ม นิวเคลียสนั้น จนมีผนังหนาเกิดขึน้ กลายเป็นสปอร์ ซึ่งทนต่อสภาพแวดลอ้ มได้ดี ผนังเซลลเ์ ดิมกลายเป็นอับสปอร์ (sporangium) เม่ือแก่จะแตกออกเป็นสปอร์ (spore) ปลวิ ไปยังท่ีตา่ ง ๆ เม่ืออย่ใู นสภาวะแวดลอ้ มที่เหมาะสม จะงอก เป็นเสน้ ใย ( hypha หรอื hyphae) พบในยีสต์ (ขณะขาดแคลนอาหาร) 5.การหักเป็ นส่วน ๆ (fragmentation) เป็นการสืบพนั ธุท์ ่ีพบในสิ่งมีชีวติ หลายเซลล์ เช่น หนอนตวั แบน การสืบพนั ธแุ์ บบนีเ้ กิดขนึ้ โดยท่ีส่วนของร่างกายหลุด ออกเป็นท่อน ๆ หรือเป็นสว่ น ๆ ซงึ่ ตอ่ มาแตล่ ะสว่ นเหลา่ นีจ้ ะเจรญิ เป็นส่ิงมชี ีวติ ตวั ใหมข่ นึ้ มา 6.พารธ์ โี นเจเนซิส (Parthenogenesis) เป็นการสบื พนั ธไุ์ มอ่ าศยั เพศของแมลงบางชนิด เชน่ ตก๊ั แตนกง่ิ ไม้ เพลยี้ ไรนา้ ซ่งึ ตวั เมียสามารถผลติ ไขท่ ่ีฟักเป็นตวั ไดโ้ ดย ไม่ตอ้ งมีการปฏิสนธิในสภาวะปกตไิ ขข่ องสตั วด์ งั กล่าวจะฟักออกมาเป็นตวั เมียเสมอ แต่ในสภาวะที่ไมเ่ หมาะสมกบั การ ดารงชีวติ เช่น เกิดความแหง้ แลง้ หนาวเย็น หรือขาดแคลนอาหาร ตวั เมียก็จะผลิตไข่ที่ฟักออกเป็นทัง้ ตัวผแู้ ละตัวเมีย จากนนั้ สตั วต์ วั ผแู้ ละตวั เมียเหลา่ นีจ้ ะผสมพนั ธกุ์ นั แลว้ ตวั เมยี จะออกไขท่ ี่มีความคงทนตอ่ สภาวะที่ไม่เหมาะสมดงั กล่าวได้ ในผงึ้ มด ตอ่ แตน ก็พบวา่ มกี ารสบื พนั ธแุ์ บบพารธ์ ีโนเจเนซิสดว้ ยเชน่ กัน โดยไขไ่ มต่ อ้ งมกี ารปฏิสนธิก็สามารถฟักออกมา เป็นตวั ได้ ซึง่ จะฟักออกมาเป็นตวั ผเู้ สมอ