2.การใช้ประโยชน์-การทำหญ้าหมัก

การใช้ประโยชน์ การทาอาหารสัตว์หมัก 1. ความหมายและประโยชน์ของหญ้าหมัก 1.1 ความหมายของหญ้าหมัก หญ้าหมัก (silage) หมายถึงการนาเอาพืชพวก หญ้าหรือถ่วั เกบ็ ถนอมไว้เป็ นอาหารสัตว์ในสภาพทมี่ ี ความชื้นสูง สาเหตุของการหาวธิ ีการเกบ็ ถนอมพืชอาหารสัตว์ ไว้ในรูปของหญ้าหมักกเ็ น่ืองมาจากพืชอาหารสัตว์มชี ่วง ระยะการเจริญเตบิ โตแตกต่างกนั ในช่วงฤดูฝนพืชอาหารสัตว์ โตเร็วและอาจจะมอี ยู่มากจนสัตว์กนิ ไม่ทัน ในขณะท่ีในฤดู แล้งหรือฤดูหนาวจะขาดแคลนอาหารหยาบ และการเกบ็ ถนอมในรูปของหญ้าหมักเป็ นวธิ ีการรักษาคุณภาพไว้ได้ทุก ฤดู 1.2 ประโยชน์ของการทาหญ้าหมัก 1. ความน่ากนิ

2. ถ้าให้กนิ ร่วมกบั อาหารข้นท่มี ีลกั ษณะเป็ นผง จะทาให้อาหารลดความเป็ นฝ่ นุ ลง 3. เป็ นการลดสารพษิ (detoxifying) บางชนิด ในพืชอาหารสัตว์(Hydrocyanic acid หรือ Prussic acid ) 4. การเกบ็ ถนอมพืชอาหารสัตว์ในรูปของการ หมัก จะเกบ็ ได้เป็ นเวลา นาน 5. การเกบ็ ถนอมโดยการหมกั ทาได้ในทุกฤดู 2. ข้อจากดั การใช้หญ้าหมัก 2.1 สัตว์ท่ีกินอาหารหมักจะมีมูลเหลว(laxative effect) 2.2 หญ้าหมกั เน่าเสียได้ง่ายถ้าให้สัตว์กนิ ไม่หมด 2.3 ต้องการตัด-สับให้ละเอยี ดจงึ ทาให้สิ้นเปลือง แรงงานสูง หลกั การของหญ้าหมัก -หญ้าหมัก มีความชื้น 60-70 เปอร์เซ็นต์ -ในรูปของการหมักดองท่ีเรียกว่า ensiling

- ในภาชนะที่เรียกว่า silo - การหมักทีเ่ กดิ ขนึ้ จะเป็ นการหมกั เปรี้ยว -โดยพวกจุลนิ ทรีย์ที่ไม่ต้องการออกซิเจน -เปลยี่ นแป้งและนา้ ตาลให้เป็ นกรด lactic และกรดอนิ ทรีย์ อื่น ๆ -ปริมาณของกรด lactic และกรดอ่ืน ๆ จะทาให้สภาพ pH ภายในหลมุ หมกั ตา่ ลง - จุลนิ ทรีย์ในหลมุ หมักที่อาจจะตาย หรือหยดุ กจิ กรรมลง ส่งเสริมให้เกดิ ขนึ้ จุลนิ ทรีย์ กรดอนิ ทรีย์ต่าง ๆ ยบั ย้งั การเจริญเตบิ โต

3. หลุมหญ้าหมัก หลุมหมกั (silo หรือ silage container) สามารถดดั แปลงเป็ นรูปแบบต่างๆ มากมาย 3.1 แบบหลุมลอย (bunker silo)

3.2 แบบหลุมยาว (Trench silo) 3.3 แบบหอคอย (tower cylindrical silo) 3.4 แบบกองบนดิน (stack silo) 3.5 พลาสตคิ ไซโล (plastic silo) 4. คุณสมบัตขิ องพืชทจ่ี ะทาหญ้าหมกั 4.1 การให้ผลผลติ ต่อพืน้ ที่ 4.2 ปริมาณของคาร์โบไฮเดรท 4.3 อายุของพืชทจ่ี ะนามาหมัก 4.4 ความชื้นหรือปริมาณนา้ ในพืช

4.4.1 พวก haylage มคี วามชื้นระหว่าง 25 - 55 4.4.2 พืชอาหารสัตว์ทม่ี ีความชื้นระหว่าง 60-70 เปอร์เซ็นต์ 4.4.3 หญ้าหมกั ความชื้นสูงเกนิ กว่า 70 เปอร์เซ็นต์ 5. ข้นั ตอนการทาหญ้าหมกั 5.1 การเลือกปลูกพืชท่เี หมาะสม 5.2 การตัดหญ้าในขณะท่อี ายุพอเหมาะ 5.3 การบรรจุหญ้าลงในหลุมหมกั 5.4 การเปิ ดใช้ การทาหญ้าหมักจากข้าวโพดและข้าวฟ่ าง ข้าวโพด ให้ผลผลติ ต้นสดประมาณ 1.6 - 8 ตนั ต่อไร่ (Milky stage) ข้าวฟ่ าง

เหมาะสาหรับการปลูกในสภาพทค่ี ่อนข้างแห้งแล้ง และอากาศร้อน จดั ว่าให้ผลผลติ ได้สูง ระยะที่ตัดท่ีเมลด็ เป็ นแป้ง (stiff dough stage) การปลูกข้าวโพดและข้าวฟ่ างจะใช้วธิ ีโรยเป็ นแถว หญ้าหมกั ทท่ี าจากข้าวโพด-ข้าวฟ่ าง มโี ปรตีน 8-9 เปอร์เซ็นต์ โภชนะท่ยี ่อยได้ 60 เปอร์เซ็นต์ แคลเซ่ียมประมาณ 0.30 เปอร์เซ็นต์ และฟอสฟอรัส 0.20 เปอร์เซ็นต์ การเติมสารช่วยการหมัก (silage additive) มี 2 ประเภท คือ 1. สารช่วยกระตุ้นการหมักในธรรมชาติ (stimulating additives) อตั ราการใช้กากน้าตาล(Molasses) 7-50 กก. ต่อหญ้าท่คี ดิ เป็ นนา้ หนักแห้ง 1 ตัน

2. สารช่วยควบคุมการหมกั และควบคุมจุลนิ ทรีย์ (inhibiting additives) พวกที่เป็ นของแขง็ เช่น calcium formate sodium nitrite พวกท่ใี ช้ในลกั ษณะของเหลว เช่น formic acid ยาปฏชิ ีวนะช่วยควบคุมจุลนิ ทรีย์บางชนิด chlotetracycline และ bacitracin เป็ นต้น 6. จุลนิ ทรีย์ในหลมุ หมกั (silage micro-organism) แบคทเี รีย (genus) Escherichia Krebsiola Bacillus Clostridium

Streptococcus Leuconostoc Lactobacillus เชื้อรา ยสี ต์ 7. การเปลย่ี นแปลงของจุลนิ ทรีย์ และสภาพทางเคมใี นหลุมหมกั 7.1 หลังจากปิ ดหลมุ ใหม่ ๆ 7.2 การเปล่ียนแปลงของโภชนะ แป้ง น้าตาล การหายใจของพืชจะได้ความร้อนเกิดขนึ้ ดงั สมการ C6H12O6 + 6O2 6CO2+ 6H2O + พลงั งานความร้อน glucose lactic acid butyric acid C6 H12 O6 2(C3H6O3) + C4H8O2 + 2CO2 +2H2 7.3 การเปลี่ยนแปลงของ pH หลงั หมัก

จะค่อย ๆ ลดลงเร่ือย ๆ โดยพวกจุลนิ ทรีย์ สลายแป้งและนา้ ตาลท่ลี ะลายได้ (water soluble carbohydrates) ได้กรดอนิ ทรีย์ ส่วนใหญ่คือ กรดแลคติค pH นับว่าเป็ นปัจจยั ทสี่ าคญั ปัจจัยหนึ่ง ที่ pH 3.8-4.0 กจิ กรรมของจุลนิ ทรีย์จะหยุด 8. คุณภาพของหญ้าหมกั ปัจจยั ทม่ี ีอทิ ธิพลต่อคุณภาพของหญ้าหมัก 8.1 อายุของพืชท่เี กบ็ เกย่ี วมาทาหญ้าหมกั 8.2 วธิ ีการตัดและขนาดชิ้นส่วนของพืช 8.3 ความชื้นในต้นพืช 8.4 อุณหภูมขิ องหญ้าหมกั 8.5 การเสริมสารช่วยการหมัก

การสูญเสียโภชนะก่อนการหมักและหลงั การหมัก ได้แก่ 1. การสูญเสียในช่วงของการเกบ็ เกยี่ ว (field losses) 2. การสู ญเสี ยของเหลวที่ออกมาจากต้ นพืช (effluent losses) 3. ก าร สู ญ เสี ย เนื่ อ งจ าก ก าร ห าย ใจ ห ลั งก าร ห มั ก (respiration losses) 4. การสูญเสียเนื่องจากการหมกั (fermentation losses) 9. ลกั ษณะของหญ้าหมกั ท่ีดี 1. ได้จากพืชที่มีคุณภาพดี 2. ปราศจากเชื้อรา หรือกลนิ่ ท่ไี ม่พงึ ประสงค์ เช่น แอมโมเนีย butyric acid เนื่องจากการเน่าเสียของหญ้า หมัก 3. ควรมีสีเขยี ว ไม่ควรเป็ นสีดาคลา้ เหลือง 4. ความชื้นไม่ควรสูงเกนิ 75 เปอร์เซ็นต์

5. หญ้าหมักไม่ควรอ่อนนุ่มเนื่องจากใช้พืชอายุ น้อย หรือหยาบกระด้างเน่ืองจากใช้พืชท่มี ีอายุมาก มาตรฐานของหญ้าหมักท่ีควรทราบ 1. pH 3.8 – 4.2 2. มกี รด lactic 3-13 เปอร์เซ็นต์ 3. มีกรด butyric ตา่ กว่า 0.2 เปอร์เซ็นต์ 4. แอมโมเนียมไนโตรเจน (NH4 -N) ต่ากว่า 11 เปอร์เซ็นต์ ของไนโตรเจนท้งั หมด