สำนวน

สำนวนสภุ ำษิตและคำพงั เพย

สำนวน หมำยถงึ เป็นคำกลำ่ วที่คมคำย กะทัดรัดงดงำม และฟงั ดู ไพเรำะจบั ใจ รวมเนื้อควำมของเรือ่ งยำว ๆ ใหส้ ั้นลง เป็นคำกล่ำวทีใ่ ช้ถอ้ ยคำ เพียงเล็กน้อย แตก่ นิ ควำมหมำยลึกซง้ึ ควำมหมำยเชงิ เปรียบเทียบ ไมแ่ ปลควำมหมำยตรงตำมตวั อักษร

ตวั อย่ำง • ไข่ในหนิ หมำยถึง ของทีร่ ะมดั ระวังอย่ำงมำก • ขบเขี้ยวเคีย้ วฟัน หมำยถงึ ทำอำกำรโกรธจัดเตม็ ที่ • ขมน้ิ กบั ปูน หมำยถึง เป็นศตั รูกนั เขำ้ กันไมไ่ ด้ • งูกนิ หำง หมำยถึง พวั พนั นงุ นงั • งอมพระรำม หมำยถงึ ตกทกุ ขเ์ หมือนพระรำมตอ้ งถูกขับไลไ่ ปอยูป่ ำ่ • เงือ้ มมือ หมำยถึง อำนำจที่ครอบงำ ไม่ใหห้ ลดุ ไปได้ • ซุ่มคม หมำยถงึ ซ่อนควำมฉลำดไว้ไม่อวดดี (จะสงั เกตเหน็ ว่ำสำนวนจะมีลักษณะเปน็ คำสนั้ ๆ)

สภุ ำษติ หมำยถงึ คำกลำ่ วทีด่ ีงำม เปน็ คำส่งั สอนที่มงุ่ แนะนำ ใหป้ ฏบิ ัติ ใหป้ ระพฤตดิ ี ประพฤตชิ อบ หรือให้ละเวน้ ภำษิตนีย้ งั มี ควำมหมำยรวมไปถงึ สจั ธรรม คำส่งั สอนที่เป็นควำมจรงิ อนั แท้ ทำงศำสนำดว้ ย

ตวั อย่ำง • กลบั เนือ้ กลับตวั หมำยถงึ เลกิ ทำควำมช่ัว แล้วมำประพฤติตวั เป็น คนดี • ชว่ั ชำ่ งชี ดีช่ำงสงฆ์ หมำยถงึ พระสงฆ์จะประพฤตติ วั อย่ำงไรก็เรือ่ งของ ท่ำน ท่ำนก็ได้รับผลกรรมเอง • ช้ำๆไดพ้ รำ้ สองเล่มงำม หมำยถึง คอ่ ยๆคิด ค่อยๆทำ พิจำรณำใหด้ ี รอบคอบ เดีย๋ วจะสมั ฤทธ์ผิ ลเอง • ช้ำงตำยทงั้ ตัว เอำใบบวั มำปดิ หมำยถงึ ควำมผิดรำ้ ยแรงที่คนรู้ท่ัวกันแลว้ จะปดิ อยำ่ งไรก็ไม่มดิ • ทำดีไดด้ ที ำชั่วไดช้ ั่ว หมำยถึง คนเรำทำอยำ่ งไรกจ็ ะได้อยำ่ งนั้น (จะสงั เกตเห็นวำ่ สภุ ำษติ จะเปน็ คำสอน)

คำพังเพย หมำยถงึ คำที่เปรยี บเทียบเหตุกำรณ์หรือเรือ่ งรำว ตำ่ ง ๆ ที่พบเหน็ ไดใ้ นกำรดำรงชีวิตของคนรุ่นก่อน โดยมำกไม่เน้นกำรสงั่ สอนแต่ใชใ้ นทำนองเสียดสีประชดประชนั เพือ่ ใหส้ ะท้อนควำมคดิ ควำม เชือ่ ถือ และเป็นคตเิ ตือนใจ หรือเปน็ ข้อคดิ ใหน้ ำมำปฏิบัติ

ตัวอยำ่ ง • มือไมพ่ ำยเอำเทำ้ รำนำ้ หมำยถงึ ผู้ที่ไม่ยอมช่วยเหลืองำนของส่วนรวม แลว้ แถม ยงั ทำตวั เกะกะทำใหก้ ำรดำเนนิ งำนของสว่ น รว่ มลำบำกยิง่ ขนึ้ • หมูเขำจะหำม อย่ำเอำคำนเขำ้ ไปสอด หมำยถึง คนทีเ่ ขำ้ ไปขดั ขวำงในช่วงเวลำที่ผูอ้ ืน่ กำลงั ทำสิ่งใดสิง่ หนึง่ ใกล้สำเร็จ • ฟงั ไมไ่ ดศ้ พั ท์ จับไปกระเดียด หมำยถึง กำรฟงั ข้อควำมไม่ชัดแจง้ ไมค่ รบถว้ น ฟงั ไม่ เข้ำใจ ฟงั ไมร่ ู้เรือ่ งแตน่ ำไปตคี วำม แลว้ พูด ตอ่ อย่ำงผิดๆถูกๆ ทำใหเ้ กิดควำมเสียหำย ตำมมำภำยหลัง (จะสังเกตเหน็ ว่ำคำพงั เพยเป็นกำรกล่ำวเปรียบทำนองเสียดสีประชดประชนั )