เงาะป่าส่งให้จี้แก้ไขแล้ว

เปรยี บเทียบการแต่งงานใน วรรณคดีเร่อื งเงาะป่ าและการ แต่งงานแบบอีสาน

วัตถุประสงค์ เพือ่ ศกึ ษาและเปรียบเทียบจดุ ร่วมจดุ ต่างของการแต่งงานในวรรณคดเี ร่ืองเงาะป่ า กับการแต่งงานแบบอสี าน โดยใช้การแต่งงานในวรรณคดีเรื่องเงาะป่ าเป็ นหลกั ในการ เปรียบเทยี บ 2

การแต่งงาน • การแต่งงานในวรรณคดเี ร่ืองเงาะป่ า การแต่งงานในสังคมเงาะ ข้ึนอยกู่ บั พ่อแมเ่ ป็น หลกั เช่น การแต่งงานระหวา่ งลาหบั กบั ฮเนาที่เกิดจากความพอใจของพ่อแมท่ ้งั สอง ฝ่ าย จงึ ตอ้ งแต่งงานท้งั ทย่ี งั ไมไ่ ดร้ ักกนั มากอ่ น มลี กั ษณะแบบคลมุ ถุงชน ซ่ึงการแต่งงานในวรรณคดีเร่ืองเงาะป่า มี 7 ข้นั ตอน ดงั น้ี 3

1. การสู่ขอ • การสู่ขอของสังคมเงาะ การสูข่ อของสงั คมเงาะ ฝ่ ายชายจะตอ้ งหาผา้ ใหไ้ ดส้ องผนื เพื่อใหแ้ กบ่ ดิ า มารดาของฝ่ ายหญงิ เม่ือบดิ ามารดาของฝ่ายหญงิ รับผา้ เอาไวแ้ ล้วกถ็ อื วา่ สู่ขอเรียบร้อยแลว้ จะเหน็ ไดว้ ่าการสูข่ อไมจ่ าเป็นวา่ หญิงทถ่ี ูกสขู่ อจะตอ้ งตกลงด้วย เน่ืองจากการตกลงสู่ขอ ข้ึนอยกู่ บั พ่อแมข่ องฝ่ายหญงิ เทา่ น้นั ดังตัวบท ไม้ไผ่ : เมื่อน้ัน ไม้ไผ่ตอบความไปตามจิต ฮเนาเขาอวดอิทธฤิ ทธ์ิ พ่อกแู กคิดจะให้ปัน แต่พข่ี ้านัน้ มนั เฉยอยู่ เห็น4ไม่สู้รักใคร่ใฝ่ ฝัน

• การสู่ขอแบบอสี าน เม่ือชายหญงิ รักใครต่ กลงปลงใจทจ่ี ะใช้ชีวิตรว่ มกนั ฝ่ายชายจะมาสขู่ อฝ่ายหญิง การสู่ขอของชาวอีสานจะเรียกวา่ “การโอม” หรือบางพื้นที่เรียกวา่ การขอเมยี โดยฝ่ ายชายตอ้ งพา ผู้ใหญม่ าเป็นเถา้ แกส่ ู่ขอฝ่ายหญงิ และต้องเตรียมส่ิงของสาคัญ ไดแ้ ก่ ขันใสห่ มากจีบพลูพนั พรอ้ มด้วยเงินอีก 3 บาท (ถือวา่ เป็นเลขมงคล) ซ่ึงเรียกกนั วา่ ‘เงินไขปาก’ พอ่ แมฝ่ ่ ายหญิงรับขนั ไว้แล้วหยบิ หมากพลูในขนั มาเค้ียวพอเป็นพิธี แล้วพูดคุยตกลงเร่ืองสินสอด กถ็ ือวา่ พิธีการสู่ขอ เสรจ็ สิ้น 5

2. การกาหนดวนั แต่งงานและเชิญแขก • การกาหนดวนั และเชิญแขกของสังคมเงาะ การแตง่ งานของสังคมเงาะมีการกาหนดวนั แตง่ งานและเชิญแขก โดยเป็นหนา้ ทข่ี อง “ฝ่ ายชาย” ใน การกาหนดวันแต่งงาน และต้องบอกผู้ใหญ่บ้านและ ชาวบา้ นใหม้ าร่วมพิธีงานแต่งงาน เพ่ือทจี่ ะไดเ้ ล้ียงอาหาร 6

ตวั อยา่ ง เช่น ตอนยอปานสัง่ งานลกู ชาย ดงั ตวั บท ตริพลางทางเรียนลกู ชาย คอื นายราแก้วแกล้วกล้า ท้งั ปองสองปองสุดเข้ามา ปรึกษาหารือกะการ ให้ไปบอกเฒ่าญาตผิ ู้ใหญ่ อย่ใู นพวกเงาะท้งั หมู่บ้าน ท้งั คนท่แี ลกหากันมานาน ล้วนแต่ท่านผู้เมตตาปรานี คือพ่อสินผู้นุ้ยและพ่อเวก ตัวเอกมงั่ ค่งั ดงั เศรษฐี อีกพ่อสมนุ ยกั ษ์ผู้ใหญ่ดี อีกพ่ออ่อนอารีมีใจรัก พ่อแก้วพ่อแสงแม้นแจงการ คงจะคิดช่วยอ่านไม่หาญหัก ส่วนพวกเราเท่าไรอย่าใช้พัก บอกแจ้งให้ประจกั ษ์กันทุกคน 7

-การกาหนดวนั แต่งงานและเชิญแขกของอสี าน การแต่งงานแบบอสี านมกี ารกาหนดวนั แต่งงาน และการเชิญแขก โดยกาหนดวนั แต่งงานข้นึ ตามฤกษง์ ามยาม ดี เมื่อไดฤ้ กษว์ นั แตง่ งานมาเป็ นท่เี รียบร้อยแลว้ ฝ่ายเจา้ บ่าว และเจา้ สาวจะเชญิ แขกร่วมกนั เพอื่ ให้มาร่วมพธิ ีแต่งงาน 8

3. การจัดสถานที่แต่งงาน • การจัดสถานท่แี ต่งงานของสังคมเงาะ การจดั สถานท่ีเป็นหนา้ ท่ขี องฝ่ ายชายท่ตี อ้ งจดั เตรียม โดยมกั จดั ในสถานที่ธรรมชาติ เช่น ลานกวา้ ง เนื่องจากชาวเงาะ มคี วามพึงพอใจตอ่ สิ่งทีเ่ กิดข้ึนเองตามธรรมชาติ ดงั ท่ียอปานกลา่ ว ในตวั บทไวว้ า่ “แล้วจัดท่แี ต่งงานการมงคล ลานต้นตะเคียนกว้างอย่างโบราณ”

• การจัดสถานท่ีแต่งงานของอสี าน สถานที่แตง่ งานของอีสานมกั จดั ข้นึ ที่บา้ นฝ่ายเจา้ สาวซ่ึงจะ มีญาตพิ ่ีนอ้ งและคนในหมบู่ า้ นมาลงแรงชว่ ยกนั จดั เตรียมงานแตง่ งานที่ บา้ นของฝ่ายเจา้ สาว โดยมี “วนั มื้อเตา้ ” เป็นวนั ท่ีทุกฝ่ายร่วมกนั เตรียม ของ และวนั กอ่ นงานแตง่ งานคือ “วนั มื้อโฮม” บางแห่งเรียก“มื้อสุกดบิ ” วนั น้ีหลกั ๆ จะมีการนิมนตพ์ ระสงฆ์มาร่วมสวดมนต์ ท้งั บ่าวสาว ครอบครวั และเพ่ือนจะมาร่วมกนั ฟงั เทศนฟ์ ังธรรม

4. ขบวนแห่เจ้าบ่าว-เจ้าสาว • ขบวนแห่เจ้าบ่าว-เจ้าสาวของสังคมเงาะ จะมที ้งั ขบวนเจา้ บา่ วและเจา้ สาว ดงั น้ี ขบวนแห่เจ้าบ่าว ในขบวนแห่เจา้ บ่าว จะมีเพียงผู้ชายเท่าน้นั สิ่งของในขบวนแห่จะ ประกอบดว้ ยอาวธุ เช่น กระบอกลูกดอก กล้อง เป่าลูกดอก หอก เป็นตน้ การจดั ขบวนแหเ่ จา้ บา่ ว มลี กั ษณะดงั ต่อไปน้ี 11

คือให้อ้ายเป็ดคานนั ้ ออกหน้า เหนบ็ พร้ ามือถือก่ิงสน ยังพวกสหายอีกหกคน ถือบาเดะราวนเวียนไป เพือ่ นอีกส่ีนนั ้ ให้ถือ หอกสาหรับมือยาวใหญ่ เดินเคยี งสองข้างเจ้าบ่าวไซร้ นอกนนั ้ ให้คอยเดินตาม ส่วนคาดมนั นถี ือกล้ อง พวกพ้องห้อมแหแ่ ลหลาม ยืนคอยเวลาฤกษ์ยาม ในสนามหน้าทับสบั สนกัน ” คาอธิบาย บาเดะ มาจากปะเดะ ภาษามลา1ย2ู หมายถึงกริช มนั นีหมายถึงกระบอกลูกดอก

ขบวนการแห่เจ้าสาว ในขบวนจะมีเพียงผูห้ ญิงเทา่ น้นั ลกั ษณะจะแตกต่างกับ ของฝ่ ายชาย คือผหู้ ญิงในขบวนจะถือดอกไมแ้ ทนถืออาวธุ โดยมีพ่อแม่นา เจา้ สาวอยดู่ า้ นหนา้ ตามดว้ ยเจา้ สาวทม่ี เี พ่ือนเจา้ สาวสองคนเดินเคียง และใน ส่วนขบวนหลงั ผหู้ ญิงจะถือดอกไมร้ ่ายราไปตลอดทาง ดงั ตวั บท เมื่อน้ัน ตองยบิ ยินดเี ป็ นหนักหนา เห็นแต่งตัวสอดคล้องต้องตา ประคองพาเข้ากระบวนชวนดาเนิน บิดรมารดาออกหน้านา แล้วนางลาหับดงั หงส์เหิน เพอ่ื นสาวท้งั สองประคองเชิญ ทีสะเทนิ้ ย่างเยอื้ งชาเลอื งแล เหล่ากระบวนสตรีที่คอยอยู่ กพ็ ร่ังพรูแวดล้อมห้อมแห่ ต่างฟ้อนราทากระบวนปรวนแปร ขับร้องซ้องแซ่เดินนาดนวย 13

• ขบวนแห่เจ้าบ่าว-เจ้าสาวของอสี าน ชาวอีสานจะมเี พยี งขบวนแห่เจ้าบ่าว หรือ “ขบวนขนั หมาก” เท่านนั้ โดยวนั แต่งงาน ฝ่ ายเจ้าบ่าวจะเคล่ือนขบวนขันหมากไปท่บี ้านของฝ่ ายเจ้าสาว นาขบวนโดย ‘เจ้าโคตร’ ซึ่งควรจะเป็ นผ้ทู ่อี าวโุ สท่ีสุดในครอบครัวของฝ่ าย ชาย ตามด้วยเจ้าบ่าว พาขวญั (พานบายศรี) ซ่ึงต้องถอื โดยหญงิ สาวทบ่ี รสิ ุทธ์ิ เท่าน้ัน ถดั มาเป็ นขันเหล้า ขันหมากพลู และญาตพิ นี่ ้องฝ่ ายเจ้าบ่าวตามลาดบั ระหว่างเคล่ือนขบวนกจ็ ะมีการบรรเลงเพลงไปด้วยเพอื่ สร้างความสนกุ สนาน ครึกครนื้ และเป็ นการประกาศให้ชาวบ้านแถวน้ันร้วู ่ากาลังมงี านแต่งงาน 14

5. พธิ ีการแต่งงาน • พิธีแต่งงานของสังคมเงาะ การแต่งงานในสงั คมของชาวเงาะ ผใู้ หญ่จะเป็ นฝ่ ายนามือของ เจา้ บา่ วและเจา้ สาวมาจบั กัน ซ่ึงการกระทาเช่นน้ีเป็ นเคร่ืองหมาย แสดงใหเ้ ห็นวา่ ไดท้ าการยกเจา้ สาวใหเ้ จา้ บา่ วแล้ว และผูใ้ หญ่ใน หมบู่ า้ นจะก. ลา่ วคาอวยพรใหแ้ กค่ ูบ่ า่ วสาว 15

ดงั ตัวบท สองเงาะเฒ่าช่ืนชมสมหมาย ให้นั่งเรียงเคยี งกายกลางวง เม่อื น้ัน เป็ นสาคัญยกให้ตามประสงค์ ต่างจงู ลกู สาวและลกู ชาย ให้ยนื ยงคงคู่อย่นู ิรันดร์ ต่างหยบิ มอื มาให้จับกัน แล้วอานวยอวยพรให้จานง 16

• พธิ ีแต่งงานของอสี าน ในพิธีแตง่ งานจะมี “พิธีสู่ขวัญ” กระทาโดยหมอสูตรหรือหมอพราหมณ์ ทจ่ี ะทาการสวดอวยพรให้แกบ่ า่ วสาว โดยบา่ วสาวจะต้องนง่ั เคยี งคูก่ นั เจ้าสาวจะนงั่ ฝัง่ ซา้ ย ของเจา้ บา่ ว เม่ือสวดเรียบรอ้ ยหมอสูตรหรือหมอพราหมณ์จะนาไขต่ ้มบนยอดพาขวัญ (บายศรี) มาแบง่ คร่ึงเพื่อใหบ้ า่ วสาวกนิ กนั คนละคร่ึงฟอง เรียกวา่ ‘ไข่ทา้ ว’ กบั ‘ไข่นาง’ จากน้นั กผ็ ูกข้อ ไมข้ ้อมือกนั ซ่ึงผูใ้ หญท่ ่มี ารว่ มงานทุกคนจะต้องผูกข้อมอื ใหบ้ า่ วสาวพร้อมกบั กล่าวคาอวยพร ไปด้วย จากน้นั จะส่งเจา้ บา่ วเจ้าสาวเข้าหอ จึงถือวา่ เสรจ็ สิ้นพิธีแตง่ งาน 17

6. การส่งตวั เข้าหอ • การส่งตัวเข้าหอของสังคมเงาะ สังคมเงาะมกี ารส่งตวั เจา้ บา่ วเจา้ สาวเขา้ หอ โดยพ่อแมข่ องท้งั สอง ฝ่ ายจะสอนของลกู ๆ ของตนใหท้ าแตค่ วามดี และในสังคมของชาวเงาะจะ ยกยอ่ งใหผ้ ชู้ ายเป็นผูน้ า เมอ่ื สามคี ิดส่ิงใด ภรรยาจะตอ้ งเห็นชอบดว้ ย 18

ดังตัวบท จงดูเยีย่ งพยคั ฆโ์ คร่งใหญ่ เงาะยอปาน : ลูกรกั กม็ ิไดท้ าร้ายแบบลกู เมยี ถึงร้ายกาจอาจหาญปานใด ตองยิบ : บญุ เหลือ จงดูเย่ยี งแมเ่ สืออยา่ ออ่ นเอ้ีย รกั ตวั เฝ้าดูลูกเฝ้ากกเลีย มศี ตั รูสูเ้ สียชีวติ แทน มาเนาะ : สองเจา้ จงจาคาผเู้ ฒ่าใหม้ น่ั แมน่ ฮอยเงาะ : ผวั อยา่ ดเุ มียอยา่ ด้ือถือเคียนแคน้ รักกนั มนั่ แมน้ พยคั ฆา 19

• การส่งตวั เข้าหอของอสี าน การส่งตวั เขา้ หอจะเริ่มตน้ ต้งั แตก่ ารปูที่ นอน จะตอ้ งใหผ้ ใู้ หญท่ ี่ประสบความสาเร็จในชีวติ คู่ เป็นผปู้ ูท่ีนอนให้ โดยจะจดั วางหมอนของเจา้ บ่าวไว้ ทางดา้ นขวา ในตาแหน่งท่ีสูงกวา่ หมอนของเจา้ สาวใน ดา้ นซ้ายเลก็ นอ้ ย จากน้นั จึงทาพธิ ีนอนเอาฤกษ์ และจูง มือคบู่ ่าวสาวเขา้ มาในหอ้ งหอที่จดั เตรียมไว้พอ่ แม่และ ญาติผใู้ หญข่ องท้งั สองฝ่ายจะใหโ้ อวาทแกค่ บู่ ่าวสาว เมื่อเรียบร้อยก็ถือวา่ เสร็จส้ินพิธีแตง่ งาน 20

7. พธิ พี ลกี รรม หลงั จากการเสร็จส้ินพิธีแตง่ งาน ชาวเงาะจะทาการฆา่ ควายเพื่อเป็ นการบูชาเทวดาและส่ิ งศักด์ิสิ ทธ์ิตามความเช่ือ จากน้นั จงึ กลา่ วฝากคบู่ า่ วสาวใหเ้ ทวดาชว่ ยคุม้ ครองใหอ้ ยเู่ ป็ นสุข ชว่ั นิจนิรันดร์ ซ่ึงพิธีน้ีไมม่ ีในการแตง่ งานแบบอีสาน 21

ความผูกพนั ระหว่างสามีภรรยา เม่ือเสร็ จส้ินพิธีแต่งงานแล้ว ในสังคม ชาวเงาะ ผหู้ ญิงทีแ่ ตง่ งานและมีสามีแล้ว ผคู้ นอื่น ในสงั คมจะไม่สามารถล่วงเกินผหู้ ญิงท่ีแต่งงาน แลว้ ไดเ้ ดด็ ขาด เน่ืองจากมีความเช่ือว่าคู่บ่าวสาว ผูกพันกันและทาพิธี พลีกรรมแล้ว หากผู้ใด ล่วงเกินจะถูกวิญญาณแห่งความช่วยร้ายลงโทษ ใหไ้ ดร้ ับความทุกขอ์ ย่างแสนสาหสั 22

23

สรุป จากการศึกษาและเปรียบเทียบการแต่งงานในวรรณคดีเร่ืองเงาะป่ ากับการแต่งงานแบบ อีสาน พบวา่ ทง้ั สองแบบมคี วามใกลเ้ คียงกนั ในหลายข้นั ตอนและพิธีแต่งงานยงั สะทอ้ นให้ เห็นถึงวิถีชีวติ และความเชื่อของคนในสงั คมชาวเงาะและชาวอีสาน เช่น ในวรรณคดีเงาะป่ า ขบวนของเจา้ บา่ วจะตอ้ งมีอาวธุ เป็นองคป์ ระกอบ เน่ืองจากสงั คมเงาะ ความสามารถในการ ล่าเป็นหวั ใจสาคญั ในการเล้ียงชีพ ในขณะทข่ี บวนขนั หมากของชาวอีสาน จะมีพาขวญั เพ่ือ ใชป้ ระกอบพิธีสู่ขวญั เรียกขวญั เน่ืองจากชาวอีสานเชื่อวา่ คนเราเกิดมาพร้อมขวญั ในพิธี แตง่ งานจงึ ตอ้ งมีการสู่ขวญั เพื่อเป็นสิริมงคลใหก้ บั ชีวติ คู่ 24

เอกสารอ้างอิง สมหมาย เทียบเทยี ม. (2520). บทละครเร่ืองเงาะป่ าพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 5 : การศึกษาวเิ คราะห์ทาง สังคมและวัฒนธรรม. ค้นเม่ือ 25 ตุลาคม 2562 จาก: http://cuir.car.chula.ac.th/handle Maysa Utairat. (2556). งานแต่งงานแบบอีสาน. ค้นเมื่อ 25 ตลุ าคม 2562, จาก: https://www.gotoknow.org/posts weddinglist. (2562). 7 ข้ันตอนของประเพณี ‘กินดอง’ ประเพณแี ต่งงานตามแบบฉบบั ชาว อีสานแท้ ๆ. ค้นเมอื่ 25 ตลุ าคม 2562, จาก: https://www.weddinglist.co.th 25

นางสาว ชนาภา สมาชิก นามจนั โท 613080065-1 ( สรุปและตรวจสอบ power point ) นางสาว นุชิฏา นางสาว ขวญั แกว้ บญุ เงิน 613080283-1 ( สืบคน้ และเรียบเรียงขอ้ มลู ) นางสาว จริยา นามโท 613080801-5 ( สืบคน้ ขอ้ มลู และเรียบเรียงขอ้ มลู ) ลาวรรณ์ 613080802-3 ( สืบคน้ ขอ้ มลู และจดั ทา power point ) นางสาว ศภุ สั รา นางสาว ธนิดา สะใบ 613080817-0 ( สืบคน้ และเรียบเรียงขอ้ มลู ) วรยศ 613080898-4 ( สืบคน้ ขอ้ มลู และรูปภาพ )