สรุปผลการประเมินโครงการจัดรูปที่ดินถึงปี2545

รายงานสรุปสาํ หรบั ผูบ้ รหิ าร ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทีดนิ ตงั แตเ่ ริมดําเนินการถงึ ปี 2545ความสาํ คญั และความเป็นมา ปี 2509 ประเทศเนเธอรแ์ ลนด์ ไดใ้ หค้ วามช่วยเหลอื ทางวชิ าการแก่ประเทศไทย สาํ รวจความเหมาะสมของการจดั รูปทด)ี นิ ในเขตชลประทานในประเทศไทย ปี 2511 กรมชลประทานเร)ิมโครงการจดั รูปท)ดี นิเป็นพ/ืนท)ีตวั อย่างแห่งแรกในบริเวณโครงการส่งนํา/ และบาํ รุงรกั ษาชณั สูตร ต่อมาปี 2512 ไดเ้ ร)ิมดาํ เนินการก่อสรา้ งโครงการจดั รูปท)ีดินแปลงตวั อย่าง 1,000 ไร่ ท)ีตาํ บลพกั ทนั อาํ เภอ บางระจนั จงั หวดั สิงหบ์ ุรี ในเขตโครงการเจา้ พระยาใหญ่ และไดข้ ยายเป็นโครงการตวั อย่างขนาดใหญ่ เน/ือท)ีประมาณ 11,600 ไร่ ต่อเน)ืองกบัพ/นื ทแ)ี ปลงตวั อยา่ งเดมิ จากการติดตามผลของโครงการตวั อย่างในทอ้ งท)ีอาํ เภอบางระจนั จงั หวดั สิงหบ์ ุรี ปรากฏว่าไดผ้ ลดีมคี วามเหมาะสมท)ีจะขยายงานจดั รูปท)ีดินใหเ้ ป็นโครงการขนาดใหญ่ ดงั นน/ั พ.ศ. 2517 รฐั บาลจึงได้ประกาศใชพ้ ระราชบญั ญตั ิจดั รูปทด)ี ินเพ)ือเกษตรกรรม และไดเ้ ร)ิมดาํ เนินการจดั รูปท)ีดนิ เป็นโครงการขนาดใหญ่ในเขตโครงการเจา้ พระยาตอนบน ในทอ้ งท)ีอาํ เภอบางระจนั จงั หวดั สงิ หบ์ ุรี และอาํ เภอสรรคบุรี จงั หวดั ชยั นาทเป็นโครงการแรก รวมเน/ือทป)ี ระมาณ 100,000 ไร่ จากนน/ั ไดข้ ยายงานจดั รูปทด)ี ินไปยงั ภมู ภิ าคอน)ื ๆ กระจายอยู่ในพ/ืนท)ีลุ่มนํ/าต่าง ๆ เช่น ลุ่มนํ/าเจา้ พระยา ลุ่มนํ/าแม่กลอง ในภาคกลาง ลุ่มนํ/าพอง ลุ่มนํ/าอูน ในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ ลุ่มนํา/ พิษณุโลก ในภาคเหนือ ตลอดจนลุ่มนํา/ ย่อยต่าง ๆ จนถึงปจั จุบนั (ปี 2545) ได้ดาํ เนินการแลว้ ทงั/ ส/ิน จาํ นวน 24 จงั หวดั ไดแ้ ก่ ภาคเหนือ 4 จงั หวดั ประกอบดว้ ย นครสวรรค์ พิจิตรพิษณุโลก และลาํ ปาง ภาคกลาง 12 จงั หวดั ประกอบดว้ ย กาญจนบุรี นครปฐม เพชรบุรี ราชบุรี ปทุมธานีพระนครศรอี ยุธยา ลพบรุ ี สระบรุ ี สงิ หบ์ ุรี สุพรรณบรุ ี อ่างทอง และชยั นาท ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ 7 จงั หวดัประกอบดว้ ย ขอนแก่น มหาสารคาม สุรินทร์ อุบลราชธานี บุรีรมั ย์ เลย และสกลนคร และภาคใต้ 1 จงั หวดัคือ จงั หวดั นครศรธี รรมราช รวมเน/ือทท)ี ง/ั หมด 1.807 ลา้ นไร่ (appendix1)วตั ถปุ ระสงคก์ ารศกึ ษา 1. เพ)ือศึกษาผลการดาํ เนินงานโครงการจดั รูปท)ีดิน ตงั/ แต่เร)ิมดาํ เนินการถึงปจั จุบนั (ปี 2545)ตามตวั ช/วี ดั ของโครงการใน L ตวั ช/วี ดั ท)สี าํ คญั ประกอบดว้ ย อตั ราการใชท้ ด)ี นิ ผลผลติ และรายไดส้ ุทธจิ ากการผลติ (หกั รายจ่ายการผลติ )วธิ กี ารศกึ ษา ศึกษาขอ้ มูลจากขอ้ มูลทุติยภูมิ (Secondary Data) จากในสาํ นกั งานจดั รูปท)ีดินกลางเท่าท)ีมีเอกสารปรากฏอยู่เท่านน/ั และทาํ การคดั เลือกมา T โครงการ (จากทง/ั หมด U โครงการ: appendix1) เพ)ือเป็นกรณีศึกษาในแต่ละประเดน็ ดงั น/ี

2 กรณี ที 1. การทาํ นาขา้ วและการปลูกถวั) เหลอื ง กรณีศึกษา : โครงการจดั รูปทด)ี ินประเภท สมบูรณแ์ บบ และกง)ึ สมบรู ณแ์ บบ จงั หวดั พษิ ณุโลก 2. การทาํ นาขา้ วเพ)ือจาํ หน่าย กรณีศึกษา : โครงการจดั รูปท)ีดินประเภทสมบูรณ์- แบบ จงั หวดั ชยั นาท 3. การทาํ นาขา้ วและปลูกออ้ ยโรงงาน กรณีศึกษา : โครงการจดั รูปท)ีดินประเภท สมบูรณแ์ บบ จงั หวดั กาญจนบรุ ี 4. การทาํ นาขา้ วเหนียวเพ)ือบริโภค (และจาํ หน่าย) และปลูกขา้ วเจา้ เพ)ือจาํ หน่าย กรณีศึกษา : โครงการจดั รูปท)ีดินประเภทสมบูรณ์แบบ และก)ึงสมบูรณ์แบบ จงั หวดั ขอนแก่น 5. การทาํ นาขา้ วเพ)ือบริโภค (และจาํ หน่าย) และการปลูกพืชไร่ตามขอ้ ผูกพนั กบั บรษิ ทั เอกชน (Contract Farming) กรณีศึกษา : โครงการจดั รูปท)ดี นิ ประเภท สมบูรณแ์ บบ และกง)ึ สมบูรณแ์ บบ จงั หวดั สกลนครคาํ จาํ กดั ความ /.การจดั รูปทีดิน (สาํ นกั งานจดั รูปท)ีดินกลาง:สิงหาคม 2534,หนา้ 5) หมายถึง การจดั พ/ืนท)ีท)ีทาํการเกษตรใหเ้ป็นสดั สว่ นเพอ)ื ใหม้ กี ารส่งนาํ/ เขา้ ไปถงึ พ/นื ทเ)ี พาะปลูกอย่างทวั) ถงึ แบง่ เป็น 2 ประเภท (1) การจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบ (Intensive) คือ การจดั รูปท)ีดินท)ีมกี ารจดั รูปแปลงใหม่ มกี ารปรบั ระดบั ดินในแปลงใหม่ มคี ูส่งนาํ/ และคูระบายนาํ/ และทางลาํ เลยี ง (ถนน) เป็นแนวตรงและผ่านท)ีดินทุกแปลง (2) การจดั รูปท)ดี ินก)ึงสมบูรณแ์ บบ (Extensive) คือ การจดั รูปทด)ี นิ ท)ไี ม่มกี ารจดั รูปแปลงใหม่ มี คูส่งนาํ/ คูระบายนาํ/ และถนนทางลาํ เลยี งลดั เลาะไปตามแนวเขตแปลงกรรมสทิ ธcิและมกี ารปรบั ระดบั พ/นื ทด)ี ิน ในแปลงบา้ งตามความจาํ เป็น บางกรณีอาจจะไมต่ อ้ งปรบั ระดบั พ/นื ดนิ ภายในแปลงเลย 1.อตั ราการใชท้ ีดิน (Cropping Intensity) หมายถึง ผลรวมการใชท้ )ีดินทางการเกษตรทงั/ หมดใน ระยะหน)ึงปีเพาะปลูก (Cropping Year) หารดว้ ยพ/นื ทถ)ี อื ครองทางการเกษตร (คดิ เป็นรอ้ ยละ) 5.ปีเพาะปลูก 257/59 หมายถงึ ช่วงเวลาตงั/ แต่ 1 พฤษภาคม fTLg – Li เมษายน fTLj :.ปีเพาะปลูก 2;:1/:5 หมายถงึ ช่วงเวลาตง/ั แต่ 1 เมษายน fTkf – Ll มนี าคม fTkL 2nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

3 ผลการศึกษา 1. การทาํ นาขา้ วและการปลกู ถวั เหลอื ง กรณีศกึ ษา : โครงการจดั รูปทีดินประเภทสมบรู ณ์แบบ และกงึ สมบูรณ์แบบ จงั หวดั พษิ ณุโลก รบั นํา : จากโครงการชลประทานเจา้ พระยาใหญ่ ผูศ้ ึกษา : หน่วยวจิ ยั ธุรกจิ การเกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ปีทศี ึกษา : ปีเพาะปลูก 2537/38 ผลการศกึ ษา โครงการชลประทานพิษณุโลก เป็นเข)ือนทดนํา/ ขนาดใหญ่ท)ีสรา้ งกนั/ ลาํ นํา/ น่าน เฉพาะตวัเขอ)ื น เรียกว่า “เข)อื นนเรศวร” ครอบคลุมพ/ืนท)ี 872,000 ไร่ ใน 3 จงั หวดั พิษณุโลก พิจิตร และนครสวรรค์พ/นื ทโ)ี ครงการทศ)ี ึกษาอยูใ่ นทอ้ งท)ี อาํ เภอเมอื ง พรมพริ าม จงั หวดั พษิ ณุโลก พ/นื ท)ี 175,604 ไร่ ก่อสรา้ ง ปี 2519-2528 แบ่งเป็น จดั รูปท)ีดินประเภทสมบูรณ์แบบ 52,661 ไร่ และประเภทก)ึงสมบูรณ์แบบ 122,943 ไร่ ส่วนเกษตรกรนอกเขตโครงการ ศึกษาในพ/นื ทใ)ี นเขตชลประทานเดยี วกนั ท)ี อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั พษิ ณุโลก 1. การใชท้ ีดินและระบบการผลิต เกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดนิ ก)งึ สมบูรณ์แบบมขี นาดพ/นื ท)ถี อืครองทาํ การเกษตรใหญ่สุดเฉลย)ี คือ 24.94 ไร่ต่อครวั เรอื น รองลงมาไดแ้ ก่เกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี ินสมบูรณ์แบบ และเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ีดิน ซง)ึ มขี นาดพ/ืนทถ)ี อื ครองทางการเกษตร เฉลย)ี 20.97 ไร่ และ 16.73 ไร่ตามลาํ ดบั ระบบการผลติ ทางการเกษตรของเกษตรกรในเขตชลประทานพิษณุโลก ประกอบดว้ ย การปลูกพืชและเล/ียงสตั ว์ พืชหลกั ท)ีปลูก มี 3 ชนิด คือ ขา้ วนาปี ขา้ วนาปรงั และถวั) เหลือง การปลูกของเกษตรกรแบ่งออกเป็น 2 ฤดู คือ ฤดูฝนและฤดูแลง้ ในฤดูฝนเกษตรกรจะใชท้ ด)ี นิ เพ)อื ทาํ นาปี ส่วนในฤดูแลง้ เกษตรกรจะใช้ท)ดี นิ เพ)อื ทาํ นาปรงั หรอื ปลูกถวั) เหลอื ง ปรมิ าณการปลูกพชื ฤดูแลง้ ในแต่ละครวั เรือนข/นึ อยู่กบั ปริมาณนาํ/ ท)ไี ดร้ บัในแต่ละแปลง สาํ หรบั การเล/ยี งสตั ว์ มที ง/ั สตั วบ์ กและสตั วน์ ํา/ สตั วบ์ กท)ีเกษตรกรนิยมเล/ียง ไดแ้ ก่ หมูและไก่ส่วนสตั วน์ ํา/ จะเป็นการเล/ียงปลาประเภทต่าง ๆ เช่น ปลาดุก ปลาสวาย ปลาตะเพียน และปลากินพืชอ)ืนๆครวั เรือนเกษตรหรือเกษตรกรในเขตจดั รูปทีดินสมบูรณ์แบบ จะใชท้ ด)ี ินปลูกขา้ วนาปี จาํ นวน 20.59 ไร่ (รอ้ ยละ 98.19 ของทด)ี ินท)ใี ชเ้พอ)ื การเกษตร) ขา้ วนาปรงั 10.65 ไร่ (รอ้ ยละ 50.79 ของทด)ี ินท)ใี ชเ้พ)อื การเกษตร) ปลูกถวั) เหลอื ง 6.27 ไร่ (รอ้ ยละ 28.89 ของท)ดี นิ ท)ใี ชเ้ พอ)ื การเกษตร) ท)ีเหลอื จะเป็นไมผ้ ล บ่อปลา พืชผกั และพชื ไร่1.75 ไร่ (รอ้ ยละ 16.23 ของทด)ี นิ ท)ใี ชเ้พ)ือการเกษตร) สาํ หรบั เกษตรกรในเขตจดั รูปทดี ินกงึ สมบูรณแ์ บบ จะใช้ทด)ี นิ ปลูก ขา้ วนาปี จาํ นวน 21.88 ไร่ (รอ้ ยละ 87.73 ของท)ดี ินทใ)ี ชเ้พ)อื การเกษตร) ขา้ วนาปรงั 17.71 ไร่ (รอ้ ยละ 71.01 ของท)ีดินท)ีใชเ้ พ)ือการเกษตร) ปลูกถวั) เหลอื ง 3.17 ไร่ (รอ้ ยละ 12.71 ของท)ีดินท)ใี ชเ้ พ)ือการเกษตร)อ)ืนๆอีก 1.71 ไร่ (รอ้ ยละ 6.82 ของท)ีดินท)ีใชเ้ พ)ือการเกษตร) ส่วนเกษตรกรนอกเขตจดั รูปทีดิน ปลูกขา้ วนาปีจาํ นวน 15.93 ไร่ (รอ้ ยละ 95.22 ของทด)ี นิ ท)ใี ชเ้พ)อื การเกษตร) ขา้ วนาปรงั 6.49 ไร่ (รอ้ ยละ 38.79 ของทด)ี นิ ทใ)ี ช้เพอ)ื การเกษตร) ปลูกถวั) เหลอื ง 3.18 ไร่ (รอ้ ยละ 19.01 ของท)ดี ินท)ใี ชเ้พ)อื การเกษตร) และอ)ืนๆอกี 1.7 ไร่ (รอ้ ยละ 10.16 ของท)ดี นิ ท)ใี ชเ้พ)อื การเกษตร) เป็นท)นี ่าสงั เกตว่าเกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี นิ สมบูรณ์แบบจะใชท้ ด)ี ินเพ)อื 3nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

4ปลูกถวั) เหลอื งมากท)สี ุด การปลูกถวั) เหลอื งไดร้ บั การส่งเสรมิ จากสาํ นกั งานจดั รูปท)ดี นิ เพราะมขี อ้ ดใี ชน้ าํ/ นอ้ ยเมอ)ืเทยี บกบั ขา้ วนาปรงั แต่เกษตรกรยงั ไม่นิยมปลูกเพราะว่าการเกบ็ เก)ียวถวั) เหลอื งตอ้ งใชแ้ รงงานคนซ)งึ หายากและค่าแรงสูง เมอ)ื เปรียบเทยี บอตั ราการใชท้ )ีดินของเกษตรกรจะพบว่า อตั ราการใชท้ )ีดินของเกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินจะสูงกว่าของเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ีดิน คือ อตั ราการใชท้ )ีดินในเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบ และก)ึงสมบูรณ์แบบ คิดเป็นรอ้ ยละ 187.21 และ 178.31 ส่วนอตั ราการใชท้ )ีดินของเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ีดิน คิดเป็นรอ้ ยละ 163.18 จากขอ้ มลู ท)ไี ดจ้ ากการสาํ รวจน/ีแสดงใหเ้หน็ ว่าการจดั สรรนาํ/ ในเขตจดั รูปทด)ี ินสมบรู ณแ์ บบดีทส)ี ุด เมอ)ื เทยี บกบั เขตอน)ื ๆ 2. ผลตอบแทนจากการผลติ 2.1 การปลูกขา้ ว การปลูกขา้ วนาปี เกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี นิ สมบูรณแ์ บบไดร้ บั ผลผลติเฉล)ียต่อไร่สูงสุด คือ ไร่ละ 732.92 กก. รองลงมาไดแ้ ก่เกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินก)ึงสมบูรณ์แบบ และเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ีดินไดผ้ ลผลติ เฉล)ยี ไร่ละ 628.14 กก. และ 567.65 กก. ความแตกต่างของผลผลติต่อไร่มาจากสภาพการรบั นาํ/ ในไร่นา และการใชเ้ ทคโนโลยสี มยั ใหม่ เกษตรกรมรี ายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ วนาปีในเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบมากท)ีสุด เท่ากบั l,571.06 บาทต่อไร่ รองลงมา คือ เขตจดั รูปท)ีดินก)ึงสมบูรณ์แบบ เท่ากบั l,366.28 บาทต่อไร่ และเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั 1,130.61 บาทต่อไร่ ตามลาํ ดบัสาํ หรบั การปลูกขา้ วนาปรงั เกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบไดผ้ ลผลิตต่อไร่ เฉล)ียสูงสุด คือ 803.44กก. รองลงมาไดแ้ ก่ เกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี ินก)ึงสมบูรณ์แบบ และเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ีดนิ ไดผ้ ลผลติเฉล)ยี ไร่ละ 650.43 กก. และ 579.76 กก. ตามลาํ ดบั ความแตกต่างของผลผลติ มาจากสภาพการรบั นาํ/ ในไร่นาและการใชเ้ทคโนโลยสี มยั ใหมเ่ ช่นเดยี วกบั การผลติ ขา้ วนาปี เกษตรกรมรี ายไดส้ ุทธจิ ากการปลูกขา้ วนาปรงั ในเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบมากท)ีสุด เท่ากบั l,528.85 บาทต่อไร่ รองลงมา คือ เขตจดั รูปท)ีดินก)ึงสมบูรณ์แบบเท่ากบั 1,277.01 บาทต่อไร่ และเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั 779.37 บาทต่อไร่ ตามลาํ ดบั จากการผลิตขา้ วของเกษตรกร โดยเฉล)ียผลตอบแทนสุทธิขา้ วรวมทง/ั ปี เกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบ มีรายไดม้ ากท)สี ุด เท่ากบั L,iUU.Ul บาทต่อไร่ รองลงมา คือ เกษตรกรในเขตจดั รูปท)ดี ินก)ึงสมบูรณ์แบบมรี ายได้เทา่ กบั f,qkL.fj บาทต่อไร่ และเกษตรกรนอกเขตจดั รูปทด)ี นิ มรี ายไดต้ าํ) สุด เท่ากบั 1,UiU.Uj บาทต่อไร่ 2.2 การปลูกถวั เหลือง ในเขตโครงการชลประทานพษิ ณุโลกเป็นถวั) เหลอื งฤดูแลง้ และเป็นพชื ไร่ทป)ี ลูกในฤดูแลง้ มากทส)ี ุด ผลผลติ ถวั) เหลอื งในเขตจดั รูปทด)ี นิ สมบูรณ์แบบ เท่ากบั lUl.lg กก./ไร่ เขตจดัรูปท)ีดินก)ึงสมบูรณ์แบบ เท่ากบั fTi.kk กก./ไร่ และนอกเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั ljL.il กก./ไร่ รายไดส้ ุทธิถวั) เหลอื งของเกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินก)ึงสมบูรณ์แบบมากท)ีสุด เท่ากบั l,klT.qi บาทต่อไร่ รองลงมา คือเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั TiL.Uq บาทต่อไร่ และเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบ มรี ายไดส้ ุทธิ เท่ากบั395.66 บาทต่อไร่ เหตุผลท)ีสาํ คญั ขอ้ หน)ึงท)ีทาํ ใหเ้ กษตรกรนอกเขตโครงการมรี ายไดส้ ุทธิมากกว่าเกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบ คือ ตน้ ทนุ การผลติ ในรายการ ค่าซ/อื เมลด็ พนั ธุ์ พบว่าเกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี ินสมบูรณ์แบบ ก)ึงสมบูรณ์แบบ และนอกเขตโครงการ มคี ่าใชจ้ ่าย เท่ากบั LTq.ki บาทต่อไร่, fLi.iT บาทต่อไร่และ fkk.gg บาทต่อไร่ (ตาํ) กว่าเขตจดั รูปทด)ี นิ สมบรู ณแ์ บบ เทา่ กบั lll.qL บาทต่อไร่) ทงั/ น/ีเป็นเพราะ เกษตรกรบางรายไดร้ บั การแจกเมลด็ พนั ธุต์ ามโครงการพฒั นาถวั) เหลอื งของกรมส่งเสรมิ การเกษตร 4nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

5 2.3 รายไดส้ ุทธิจากการปลกู พชื รายไดส้ ุทธทิ างเกษตรจากการปลูกขา้ วและถวั) เหลอื งต่อไร่ของเกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินก)ึงสมบูรณ์แบบมากท)ีสุด เท่ากบั k,iTj.jj บาท รองลงมาคือ เขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณแ์ บบ เท่ากบั L,kUT.Ug บาท และเกษตรกรนอกเขตโครงการ f,klL.UL บาทตารางที 1.1 การใชท้ ีดนิ ของเกษตรกรในและนอกเขตโครงการจดั รูปทดี นิ กรณีศึกษาจงั หวดั พษิ ณุโลก ปีการเพาะปลูก 2537/38 รายการ หน่วย ในเขตโครงการจดั รูปทีดนิ นอกเขต รวมเฉลีย จดั รูปทีดนิ สมบูรณ์แบบ กงึ สมบรู ณ์แบบ 120 40 22.42จาํ นวนตวั อย่าง ราย 40 40 18.31 1.40 1.58 21.02ขนาดการถอื ครอง ไร่/ครวั เรอื น 22.38 26.15 16.73 19.47ทอ)ี ยู่อาศยั ไร่/ครวั เรอื น 1.41 1.21 15.93 11.62 6.49ทที าํ การเกษตร ไร่/ครวั เรอื น 20.97 24.94 0.12 0.18 4.93ทน)ี า 4.00 0.16-ฝน 20.59 21.88 0.08 0.05 0.08 0.47-แลง้ 10.65 17.71 0.15 0.23 0.39พชื ไร่ 37.05 27.30 176.26-ฝน 0.01 0.15 163.18-แลง้ 7.59 3.19พชื ผกั-ฝน - 0.40-แลง้ 0.05 0.02สวนไมผ้ ล 0.27 0.95บ่อเล/ยี งปลา 0.10 0.17รวมการใชท้ ดี นิเพอื การเกษตร ไร่/ครวั เรอื น 39.26 44.47อตั ราการใชท้ ดี ิน1 % 187.21 178.31ทม)ี า : หน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ : 1 ค่า F = 6.20 P-Value ของ F = .0028 5nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

6ตารางที 1.2 ผลผลติ และผลตอบแทนจากการปลูกพชื ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดนิ กรณีศึกษาจงั หวดั พษิ ณุโลก ปีการเพาะปลูก 2537/38 รายการ หน่วย โครงการจดั รูปทดี ิน นอกเขต ผลตา่ ง ผลตา่ ง จดั รูปทดี นิ (1) และ(3) (2) และ(3) เขตจดั รูปทดี ิน เขตจดั รูปทดี ินกงึ สมบูรณ์แบบ(2) (3) 165.27 60.49 สมบรู ณ์แบบ(1) 223.68 70.67 628.14 567.65 8.16 67.431.ผลผลติ ขา้ ว 650.43 579.76 1,189.93 733.31 250.44 183.01 440.45 235.671.1นาปี ** กก./ไร่ 732.92 2,643.28 1,909.98 749.48 497.64 1,366.28 1,130.61 -108.29 911.641.2นาปรงั ** กก./ไร่ 803.44 1,277.01 779.37 1,081.64 1,644.95 1,415.60 503.962.ผลผลติ ถวั) เหลอื ง กก./ไร่ 191.17 4,058.88 2,413.933.รายไดส้ ทุ ธิจากปลกู ขา้ ว บาท/ไร่ 3,099.913.1ขา้ วนาปี บาท/ไร่ 1,571.063.2ขา้ วนาปรงั บาท/ไร่ 1,528.854.รายไดส้ ทุ ธิจากปลกู ถวั เหลอื ง บาท/ไร่ 395.665.รายไดส้ ทุ ธิขา้ วและถวั เหลอื ง บาท/ไร่ 3,495.57ทม)ี า: จากหน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ ** มนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ ระดบั 0.01ตารางที 1.3 ตน้ ทนุ การผลติ จากการปลูกพชื ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทดี นิ กรณีศกึ ษาจงั หวดั พษิ ณุโลก ปีการเพาะปลูก 2537/38 รายการ หน่วย โครงการจดั รูปทดี ิน นอกเขต ผลตา่ ง ผลตา่ ง จดั รูปทดี ิน (1) และ(3) (2) และ(3) เขตจดั รูปทดี นิ เขตจดั รูปทดี นิ กงึ (3) 440.45 235.67 สมบูรณ์แบบ(1) สมบูรณ์แบบ(2) -0.09 -0.04 1,130.61 155.88 -138.151.ตน้ ทนุ การผลติ ขา้ ว 1.35 -0.26 -0.39 942.52 175.88 -200.171.1นาปี บาท/ไร่ 1,571.06 1,366.28 1.63 0.71 -2.10 883.26 บาท/กก. 1.26 1.30 4.831.2นาปรงั บาท/ไร่ 1,098.40 804.37 บาท/กก. 1.37 1.242.ตน้ ทนุ การผลติ ถวั เหลอื ง บาท/ไร่ 1,059.14 683.09 บาท/กก. 5.54 2.73ทม)ี า: จากหน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ ตน้ ทนุ การผลติ คดิ เฉพาะทเ)ี ป็นเงนิ สด (และตน้ ทนุ ผนั แปรเทา่ นนั/ ) 6nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

7 2. การทาํ นาขา้ วเพอื จาํ หน่าย กรณีศกึ ษา : โครงการจดั รูปทดี ินประเภทสมบรู ณ์แบบ จงั หวดั ชยั นาท รบั นํา : จากโครงการชลประทานเจา้ พระยาใหญ่ ผูศ้ กึ ษา : สาํ นกั งานจดั รูปทดี นิ กลาง ปีทศี ึกษา : ปีเพาะปลูก 2542/43 ผลการศึกษา โครงการจดั รูปท)ีดินในเขตโครงการชลประทานเจา้ พระยาใหญ่ มเี น/ือท)ีทง/ั หมด 480,851ไร่ ครอบคลุมจงั หวดั ต่าง ๆ ในภาคกลาง 8 จงั หวดั ไดแ้ ก่ นครสวรรค์ ชยั นาท สงิ หบ์ ุรี อ่างทอง อยุธยาสระบรุ ี และสุพรรณบรุ ี ทาํ การศึกษาโครงการจดั รูปท)ดี นิ ท)ตี าํ บลบางขดุ อาํ เภอสรรคบุรี จงั หวดั ชยั นาท รบั นาํ/จากโครงการชลประทานเจา้ พระยาใหญ่ เป็นการจดั รูปท)ีดินประเภทประชาอาสา ใน 2 พ/ืนท)ี คือ ส่วนท)ีก่อสรา้ ง ปี 2523 และ ปี 2527 รวมพ/นื ท)ี 1,623 ไร่ สาํ หรบั พ/นื ทน)ี อกเขตจดั รูปท)ดี นิ ศึกษาในทอ้ งทต)ี าํ บลบางขดุ อาํ เภอสรรคบรุ ี พ/นื ท)ี 3,700 ไร่ เป็นเขตชลประทานเดยี วกนั ทอ)ี ยูต่ ดิ กบั พ/นื ทจ)ี ดั รูปทด)ี นิ 1. การใชท้ ีดินและระบบการผลติ เน/ือทท)ี าํ การเกษตรในเขตจดั รูปทด)ี ินเท่ากบั 21.59 ไร่ต่อครวั เรอื น นอกเขตจดั รูปท)ดี นิ เทา่ กบั 15.98 ไร่ต่อครวั เรือน เกษตรกรในเขตและนอกเขตโครงการทาํ นาได้ 3ครง/ั (ทาํ นาได้ 5-6 ครง/ั ต่อ 2 ปี) ประกอบดว้ ย ในเขตจดั รูปทด)ี นิ ทาํ นาครงั/ แรก (ทาํ นาปี) จาํ นวน 20.10 ไร่ต่อครวั เรือน ครงั/ ท)ี 2 จาํ นวน 20.09 ไร่ต่อครวั เรือน และครง/ั ท)ี 3 จาํ นวน 18.96 ไร่ต่อครวั เรือน ปลูกพชื สวนผสม 0.32 ไร่ต่อครวั เรอื น (มะมว่ ง ฝรงั) ชมพู่ สม้ โอ และมะพรา้ ว) และมบี ่อเล/ยี งปลาเพ)อื บริโภคและเหลอื ใช้จาํ หน่ายอีก 0.05 ไร่ต่อครวั เรือน ส่วนเกษตรกรนอกเขตโครงการทาํ นาครงั/ แรก (นาปี) จาํ นวน 14.09 ไร่ต่อครวั เรอื น นาครงั/ ท)ี 2 จาํ นวน 13.65 ไร่ต่อครวั เรือน และนาครง/ั ท)ี 3 จาํ นวน 4.82 ไร่ต่อครวั เรอื น ปลูกพืชไร่0.97 ไร่ต่อครวั เรอื น (ออ้ ยและถวั) เขยี ว) และปลูกพชื สวนผสมอีก (พชื ลกั ษณะเดยี วกบั เขตโครงการ) 1.26 ไร่ต่อครวั เรอื น และจากการวเิ คราะหอ์ ตั ราการใชท้ )ีดินในและนอกเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั fgT.qg และ flg.gfตามลาํ ดบั ซง)ึ อาจประเมนิ ไดว้ ่าการใชท้ ด)ี นิ ในเขตจดั รูปทด)ี นิ มปี ระสทิ ธภิ าพมากกว่านอกเขตจดั รูปทด)ี นิ 2. ผลตอบแทนจากการผลติ 2.1 การปลกู ขา้ ว ผลผลติ ขา้ วในเขตโครงการจดั รูปท)ดี นิ 3 ครงั/ ไดผ้ ลผลติ ดงั น/ีผลผลติ 779.79 กิโลกรมั ต่อไร่ , 763.14 กิโลกรมั ต่อไร่ และ 747.96 กิโลกรมั ต่อไร่ ตามลาํ ดบั สาํ หรบั การผลติ ขา้ วนอกเขตจดั รูปท)ีดิน ไดผ้ ลผลผลติ ดงั น/ี ผลผลิต 754.07 กิโลกรมั ต่อไร่ , 646.76 กิโลกรมั ต่อไร่และ 608.10 กิโลกรมั ต่อไร่ รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ วทง/ั ปีในเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั L,501.90 บาทต่อไร่สว่ นนอกเขตจดั รูปทด)ี ิน เท่ากบั l,0LT.Uk บาทต่อไร่ จากการวเิ คราะหเ์ หน็ ไดว้ ่าในเขตจดั รูปทด)ี ิน เกษตรกรมีรายไดจ้ ากการปลูกขา้ วมากกว่านอกเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั 2,kqT.Uq บาทต่อไร่ แต่เมอ)ื คิดเฉพาะการทาํ นาครงั/ ท)ี l(นาปี) และครงั/ ท)ี f(นาปรงั ) พบว่า เกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี นิ มรี ายไดส้ ุทธิ เท่ากบั f,qUU.ll บาทต่อไร่ สว่ นนอกเขตจดั รูปทด)ี นิ เท่ากบั l,qjj.kj บาทต่อไร่ (ต่างกนั l,ili.qL บาทต่อไร่) 7nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

8ตารางที 2.1 การใชท้ ีดนิ ของเกษตรกรในและนอกเขตโครงการจดั รูปทดี นิ กรณีศึกษาตาํ บลบางขุด อาํ เภอสรรคบรุ ี จงั หวดั ชยั นาท ปีการเพาะปลูก 2542/43 รายการ หน่วย ในเขตโครงการ นอกเขตโครงการ จดั รูปทีดนิ จดั รูปทีดินจาํ นวนตวั อย่าง ราย 49 51เน/ือทถ)ี อื ครองการเกษตร ไร่/ครวั เรอื น 21.59 15.98การใชป้ ระโยชน์ทดี ิน ไร่/ครวั เรอื นทน)ี า-ครงั/ ท)ี 1 (นาปี) 20.10 14.09-ครง/ั ท)ี 2 (นาปรงั ) 20.09 13.65-ครง/ั ท)ี 3 (นาเปรง็ )/l 18.96 4.82พชื ไร่ - 0.97สวนผสม 0.32 1.26บอ่ เล/ยี งปลา 0.05 -อตั ราการใชท้ ีดนิ ** รอ้ ยละ 275.67 217.72ทมี า : ฝ่ายตดิ ตามและประเมนิ ผล สาํ นกั งานจดั รูปท)ดี นิ กลางหมายเหตุ : ** มนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ ระดบั .01 /l นาเปรง็ เป็นภาษาทอ้ งถน)ิ ท)เี กษตรกรใชเ้รยี กในการทาํ นาต่อจากนาปรงั (นาครง/ั ทf)ี ) 8nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

9ตารางที 2.2 ผลผลติ และผลตอบแทนจากการปลูกพชื ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดนิ กรณีศึกษาจงั หวดั ชยั นาท ปีการเพาะปลูก 2542/43 รายการ หน่วย ในเขตจดั รูปทีดนิ นอกเขตจดั รูป ผลต่าง (เขตชป.) (สมบูรณ์แบบ) 687.47 76.45 754.07 25.721.ผลผลติ ขา้ ว กก./ไร่ 763.92 646.76 116.38 608.10 139.861.1ขา้ วครง/ั ท)ี 1 (นาปี) กก./ไร่ 779.75 1,035.94 2,465.96 1,132.25 280.491.2ขา้ วครงั ที 2** (นาปรงั ) กก./ไร่ 763.14 556.23 730.14 -652.54 1,455.331.3ขา้ วครงั ที 3** (นาเปรง็ ) กก./ไร่ 747.96 l,qjj.kj l,ili.qL2.รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ ว บาท/ไร่ 3,501.902.1ขา้ วครงั/ ท)ี 1 (นาปี) บาท/ไร่ 1,412.742.2ขา้ วครงั/ ท)ี 2 (นาปรงั ) บาท/ไร่ 1,286.372.3ขา้ วครงั/ ท)ี 3 (นาเปรง็ ) บาท/ไร่ 802.79f.kรายไดส้ ุทธขิ า้ ว (นาปี+นาปรงั ) บาท/ไร่ f,qUU.llทม)ี า: ฝ่ายตดิ ตามและประเมนิ ผล สาํ นกั งานจดั รูปท)ดี นิ กลางหมายเหตุ : ** หมายถงึ มนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ 0.01ตารางที 2.3 ตน้ ทนุ การผลิตจากการปลูกพชื ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทดี ิน กรณีศกึ ษาจงั หวดั ชยั นาท ปีการเพาะปลกู 2542/43 รายการ หน่วย ในเขตจดั รูปทีดิน นอกเขตจดั รูป ผลต่าง (สมบูรณ์แบบ) (เขตชป.)1.ตน้ ทนุ การผลติ ขา้ ว1.1นาปี บาท/ไร่ 1,297.69 1,335.13 -37.44 บาท/กก. 1.66 1.77 -0.11ทม)ี า: ฝ่ายตดิ ตามและประเมนิ ผล สาํ นกั งานจดั รูปทด)ี นิ กลางหมายเหตุ ตน้ ทนุ การผลติ คดิ เฉพาะทเ)ี ป็นเงนิ สด (และตน้ ทุนผนั แปรเท่านนั/ ) 9nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

10 ขอ้ มลู เพมิ เตมิ โครงการจดั รูปทีดนิ ทรี บั นําจากโครงการชลประทานเจา้ พระยาใหญ่ตารางที 2.: ผลผลติ และผลตอบแทนจากการปลูกขา้ วในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดนิ กรณีศกึ ษาจงั หวดั สพุ รรณบรุ ี ปีการเพาะปลูก 2537/38 รายการ หน่วย ในเขตจดั รูปทีดิน นอกเขตจดั รูป ผลต่าง (เขตชป.) (สมบูรณ์แบบ) Lg k Ll.gk -U.UTตวั อย่าง ราย LL /1P.PO /5.Q9ขนาดถอื ครอง ไร่/ครวั เรือน fl.gU P5:.71 /:P.:9 6:;./Q /71.51อตั ราการใชท้ ีดนิ * รอ้ ยละ /5O.77 1,Lli.fU 2fT.Uq1.ผลผลติ ขา้ ว l,qlj.ii kiL.lU 1,O19.5Q P1O./;1.1ขา้ วนาปี* กก./ไร่ 79/.1Q ผลต่าง1.2ขา้ วนาปรงั * กก./ไร่ 9/7.:1 122.672.รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ ว -0.08 254.142.1ขา้ วนาปี บาท/ไร่ 1,TLq.fT 0.102.2ขา้ วนาปรงั บาท/ไร่ f,ifl.fi5.รายไดส้ ุทธิขา้ ว (นาปี+นาปรงั ) บาท/ไร่ 5,;77.:;ทม)ี า : หน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ : * หมายถงึ มนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ 0.05ตารางที 2.; ตน้ ทนุ การผลติ จากการปลูกขา้ วในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดิน กรณีศกึ ษาจงั หวดั สุพรรณบุรี ปีการเพาะปลกู 2537/38 รายการ หน่วย ในเขตจดั รูปทีดิน นอกเขตจดั รูป (สมบูรณ์แบบ) (เขตชป.)1.ตน้ ทนุ การผลติ ขา้ ว1.1นาปี บาท/ไร่ ULf.Lk 809.67 บาท/กก. 1.19 1.281.1นาปรงั บาท/ไร่ 913.34 659.20 บาท/กก. 1.12 1.02ทม)ี า : หน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ ตน้ ทนุ การผลติ คิดเฉพาะทเ)ี ป็นเงนิ สด (และตน้ ทุนผนั แปรเทา่ นน/ั ) 10nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

11 3. การทาํ นาขา้ วและการปลกู ออ้ ยโรงงาน กรณีศึกษา : โครงการจดั รูปทดี นิ ประเภทกงึ สมบูรณ์แบบ จงั หวดั กาญจนบรุ ี รบั นํา : จากโครงการชลประทานแม่กลองใหญ่ ผูศ้ กึ ษา : สาํ นักงานจดั รูปทดี นิ กลาง ปีทศี ึกษา : ปีเพาะปลูก 2542/43 ผลการศกึ ษา โครงการชลประทานแมก่ ลองใหญ่ เป็นโครงการเอนกประสงคท์ ม)ี วี ตั ถปุ ระสงคห์ ลกั เพ)อื ทดและส่งนํา/ ไปช่วยการเพาะปลูกในบริเวณสองฝงั) ลุ่มแม่นํา/ แม่กลอง ครอบคลุมพ/ืนท)ี g จงั หวดั ไดแ้ ก่ จงั หวดักาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี สมทุ รสงคราม สมทุ รสาคร นครปฐม และสุพรรณบุรี ทาํ การศึกษาโครงการจดั รูปทด)ี นิ ต.รางหวาย อ.พนมทวน เน/ือท)ี 2,330 ไร่ ก่อสรา้ งเสร็จเมอ)ื ปี 2538 การก่อสรา้ งเป็นแบบพฒั นาบางส่วน มีจาํ นวนครวั เรอื นเกษตรกรประมาณ 210 ครวั เรอื น ไดร้ บั นาํ/ จากโครงการส่งนาํ/ และบาํ รุงรกั ษาสองพน)ี อ้ งคลองส่งนาํ/ สาย 2ซา้ ย–5ซา้ ย–2ซา้ ย และ 3ซา้ ย-5ซา้ ย-2ซา้ ย คลองระบายนาํ/ จระเขส้ ามพนั สาย 6 ขวา ส่วนเกษตรกรนอกเขตจดั รูปทด)ี นิ ศึกษาในเขตชลประทานเดยี วกนั ทอ้ งท)ี ตาํ บลรางหวาย อาํ เภอพนมทวน 2,430 ไร่ 1. การใชท้ ดี นิ และระบบการผลติ ขนาดถอื ครองทด)ี นิ ทางเกษตรเฉลย)ี ของเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ีดิน จาํ นวน 16.68 ไร่ต่อครวั เรือน ซ)งึ มขี นาดใหญ่กว่าเม)อื เทียบกบั ขนาดถอื ครองท)ีดินทางเกษตรของเกษตรกรในเขตจดั รูปท)ดี ินก)ึงสมบูรณแ์ บบ (12.16 ไร่ต่อครวั เรอื น) อย่างไรกต็ ามจากผลการวเิ คราะหอ์ ตั ราการใชท้ )ีดิน (Cropping Intensity) ของเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ดี นิ มคี ่าตาํ) กว่าอตั ราการใชท้ )ดี นิ ในเขตจดั รูปท)ดี ินคือ เท่ากบั 138.69% ในขณะทอ)ี ตั ราการใชท้ ด)ี ินของเกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี ินเท่ากบั 186.22% การใชท้ )ีดนิ ในการผลติ ทางเกษตรพบว่าส่วนใหญ่ใชเ้ พ)ือการปลูกขา้ วทงั/ ในฤดูนาปีและนาปรงั ปลูกออ้ ยโรงงานบางส่วน การปลูกพืชผกั มีบา้ งเล็กนอ้ ยในช่วงฤดูแลง้ โดยปลูกขา้ วโพด ผกั หวานเป็ นส่วนใหญ่ ส่วนการเล/ียงสตั ว์ประกอบดว้ ย สุกร ไก่เน/ือ เป็ดเทศ เป็ดไข่ และววั โดยส่วนใหญ่จะใชพ้ /นื ทร)ี ่วมกนั กบั ท)อี ยู่อาศยั และมกี ารเล/ยี งไมม่ ากนกั โดยมลี กั ษณะเหมอื นกนั ทงั/ ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทด)ี นิ 2. ผลตอบแทนจากการผลติ 2.1 การปลูกขา้ ว การปลูกขา้ วของเกษตรกรทง/ั ในและนอกเขตโครงการ จะมีการทาํ เพ)ือการคา้ เป็นสว่ นใหญ่ ผลผลติ ขา้ วต่อไร่ของเกษตรกรในเขตโครงการจดั รูปทด)ี ินในฤดูนาปี อยู่ในเกณฑส์ ูง คือ ได้ผลผลติ 792.68 กก./ไร่ ในขณะท)นี อกเขตโครงการไดผ้ ลผลติ 742.53 กก./ไร่ ในส่วนของนาปรงั ในเขตจดั รูปทด)ี ินไดผ้ ลผลติ 826.86 กก./ไร่ นอกเขตโครงการไดผ้ ลผลติ 777.36 กก./ไร่ รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ วนาปีในเขตจดั รูปทด)ี นิ เท่ากบั l,fqi.qk บาทต่อไร่ นอกเขตจดั รูปทด)ี ิน เท่ากบั -j.kj บาทต่อไร่ (ในเขตมากกว่านอกเขต เท่ากบั l,fqU.lf บาทต่อไร่) รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ วนาปรงั ในเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั qUi.kT บาทต่อไร่ นอกเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั -fqT.qU บาทต่อไร่ (ในเขตมากกว่านอกเขต เท่ากบั UTq.lk บาทต่อไร่) ทาํ ให้รายไดส้ ุทธิรวมจากการปลูกขา้ วทงั/ ปี ในเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั l,UTl.iU บาทต่อไร่ และนอกเขตจดั รูปท)ีดินเท่ากบั -fgk.lg บาทต่อไร่ (ในเขตมากกวา่ นอกเขต เท่ากบั f,ffT.fq บาทต่อไร่) 11nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

12 2.2 การปลูกออ้ ยโรงงาน เกษตรกรทง/ั ในและนอกเขตจดั รูปท)ีดิน ปลูกออ้ ยตามโควตาท)ีไดร้ บั การจดั สรร ผลผลติ ออ้ ยต่อไร่ของเกษตรกร ในเขตโครงการอยู่ในเกณฑท์ ส)ี ูง คือ ไดผ้ ลผลติ เท่ากบั 16.27ตนั ต่อไร่ ขณะท)ีนอกเขตจดั รูปท)ีดิน ไดผ้ ลผลติ เท่ากบั 12.55 ตนั ต่อไร่ รายไดส้ ุทธิจากการปลูกออ้ ยโรงงานในเขตสูงกว่านอกเขตจดั รูปทด)ี ิน โดยในเขตจดั รูปทด)ี ินมรี ายไดส้ ุทธิ เท่ากบั k,fll.Uj บาทต่อไร่ และนอกเขตจดัรูปท)ดี นิ มรี ายไดส้ ุทธิ เทา่ กบั f,Llf.Tl บาทต่อไร่ (ในเขตมากกว่านอกเขต เท่ากบั 1,jUU.kg บาทต่อไร่) และเป็นทน)ี ่าสงั เกตวา่ การปลูกออ้ ยโรงงานของเกษตรกรจะใหผ้ ลตอบแทนมากกว่าการปลูกขา้ วทงั/ ปี 2.3 รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ วและออ้ ย พบว่าเกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดิน มรี ายไดส้ ุทธิเท่ากบั q,lqL.ig บาทต่อไร่ และนอกเขตจดั รูปท)ีดิน เท่ากบั f,iLj.Lk บาทต่อไร่ ทาํ ใหผ้ ลต่างของรายไดส้ ุทธิของเกษตรกรในเขตมากกว่านอกเขตจดั รูปทด)ี นิ เทา่ กบั k,lfk.gL บาทต่อไร่ตารางที 3.1 การใชท้ ีดินของเกษตรกรในและนอกเขตโครงการจดั รูปทดี ิน กรณีศึกษาตาํ บลรางหวาย อาํ เภอพนมทวน จงั หวดั กาญจนบรุ ี ปี การเพาะปลกู 2542/43ตวั ชีวดั (INDICATOR) หน่วยวดั ในเขต นอกเขต 30 32ขนาดตวั อย่าง ครวั เรอื น 12.16 16.68 22.64 23.131. พนื ทถี อื ครองทางการเกษตร ไร่/ครวั เรอื น 10.33 9.50 10.30 9.972. การใชป้ ระโยชน์ทดี ิน ไร่/ครวั เรอื น 1.28 3.16 0.73 0.51ขา้ วนาปี 186.22 138.69ขา้ วนาปรงัออ้ ยโรงงานพชื ผกั ต่าง ๆ3. อตั ราการใชท้ ีดิน * (2/1) x 100 รอ้ ยละทม)ี า : ฝ่ายตดิ ตามและประเมนิ ผล สาํ นกั งานจดั รูปท)ดี นิ กลางหมายเหตุ : * หมายถงึ ความต่างมนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ ระดบั 0.05 12nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

13ตารางที 3.2 ผลผลติ และผลตอบแทนจากการปลูกพชื ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดิน กรณีศึกษาจงั หวดั กาญจนบรุ ี ปีการเพาะปลูก 2542/43 รายการ หน่วย ในเขตจดั รูปทีดนิ นอกเขตจดั รูป ผลตา่ ง (กงึ สมบูรณ์แบบ) (เขตชป.)1.ผลผลติ ขา้ ว กก./ไร่ 809.74 760.36 49.381.1ขา้ วนาปี(NS) กก./ไร่ 792.68 742.53 50.151.2ขา้ วนาปรงั (NS) กก./ไร่ 826.86 777.36 49.502.ผลผลติ ออ้ ยโรงงาน** ตนั /ไร่ 16.27 12.55 3.723.รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ ว บาท/ไร่ 1,951.09 -274.17 2,225.263.1ขา้ วนาปี บาท/ไร่ 1,260.64 -8.48 1,269.123.2ขา้ วนาปรงั บาท/ไร่ 690.45 -265.69 956.144.รายไดส้ ุทธิจากปลูกออ้ ยโรงงาน บาท/ไร่ 4,211.98 2,312.51 1,899.475.รายไดส้ ุทธิรวม (ขา้ ว+ออ้ ย) บาท/ไร่ P,/P5.Q7 1,Q59.5: :,/1:.75ทม)ี า: ฝ่ายตดิ ตามและประเมนิ ผล สาํ นกั งานจดั รูปท)ดี นิ กลางหมายเหตุ : NS หมายถงึ ไมม่ นี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ 0.05 ** หมายถงึ มนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ 0.01ตารางที 3.5 ตน้ ทนุ การผลติ จากการปลูกพชื ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทดี นิ กรณีศกึ ษาจงั หวดั กาญจนบรุ ี ปีการเพาะปลูก 2542/43 รายการ หน่วย ในเขตจดั รูปทีดนิ นอกเขตจดั รูป ผลต่าง (กงึ สมบูรณ์แบบ) (เขตชป.) -402.37 -0.741.ตน้ ทนุ การปลกู ขา้ ว -425.65 -0.731.1นาปี บาท/ไร่ 2,346.05 2,748.42 90.73 -74.62 บาท/กก. 2.96 3.701.2นาปรงั บาท/ไร่ 2,327.59 2,753.24 บาท/กก. 2.81 3.542.ตน้ ทนุ การปลูกออ้ ย บาท/ไร่ 4,492.47 4,401.74 บาท/ตนั 276.12 350.74ทม)ี า: ฝ่ายตดิ ตามและประเมนิ ผล สาํ นกั งานจดั รูปท)ดี นิ กลางหมายเหตุ: ตน้ ทนุ การผลติ คดิ รวมทเ)ี ป็นเงนิ สดและไมเ่ ป็นเงนิ สด (และรวมตน้ ทนุ ผนั แปรกบั ตน้ ทนุ คงทด)ี ว้ ย) 13nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

14 ขอ้ มลู เพมิ เติมโครงการจดั รูปทีดินทรี บั นําจากโครงการชลประทานแม่กลองใหญ่ตารางที 3.: ผลผลติ และผลตอบแทนจากการปลูกขา้ วในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดิน กรณีศึกษาจงั หวดั ราชบรุ ี ปีการเพาะปลูก 2537/38 รายการ หน่วย ในเขตจดั รูปทีดนิ นอกเขตจดั รูป ผลตา่ ง (เขตชป.) (กงึ สมบูรณ์แบบ) qf L fT.ji -g.fTตวั อยา่ ง ราย TU /;O.7/ 1.P9ขนาดถอื ครอง ไร่/ครวั เรือน lj.TT :5;.Q5 57.P; ;/1.59 /1.1/อตั ราการใชท้ ีดิน* รอ้ ยละ /P1.5O qjl.gg Lkl.gl1.ผลผลติ ขา้ ว jjk.iT fll.gT /,;P;.91 ;;5.:P1.1ขา้ วนาปี* กก./ไร่ :71.P9 ผลตา่ ง1.2ขา้ วนาปรงั * กก./ไร่ ;1:.;O f.Uk2.รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ ว -Q./P Lq.qg2.1ขา้ วนาปี บาท/ไร่ 1,ifL.kj Q.Q52.2ขา้ วนาปรงั บาท/ไร่ l,iUT.jl5.รายไดส้ ุทธิขา้ ว (นาปี+นาปรงั ) บาท/ไร่ 1,//O.1Oทม)ี า : หน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ : * หมายถงึ มนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ 0.05ตารางที 5.; ตน้ ทนุ การผลิตจากการปลูกขา้ วในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดนิ กรณีศกึ ษาจงั หวดั ราชบุรี ปีการเพาะปลูก 2537/38 รายการ หน่วย ในเขตจดั รูปทีดนิ นอกเขตจดั รูป (กงึ สมบูรณ์แบบ) (เขตชป.)1.ตน้ ทนุ การผลติ ขา้ ว1.1นาปี บาท/ไร่ Uii.LL jUg.LU บาท/กก. /.OQ 1.QP1.1นาปรงั บาท/ไร่ UUf.iq UTT.LU บาท/กก. /.9O /.9Pทม)ี า : หน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ ตน้ ทนุ การผลติ คิดเฉพาะทเ)ี ป็นเงนิ สด (และตน้ ทนุ ผนั แปรเทา่ นนั/ ) 14nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

15 4. การทาํ นาขา้ วเหนียวเพอื บรโิ ภค (และจาํ หน่าย) และปลกู ขา้ วเจา้ เพอื จาํ หน่าย กรณีศกึ ษา : โครงการจดั รูปทีดินประเภทสมบรู ณ์แบบ และกงึ สมบูรณ์แบบ จงั หวดั ขอนแกน่ รบั นํา : จากโครงการชลประทานหนองหวาย ผูศ้ กึ ษา : หน่วยวจิ ยั ธุรกจิ การเกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ปีทีศึกษา : ปีเพาะปลูก 2537/38 ผลการศึกษา เข)อื นอบุ ลรตั น์ เก็บนาํ/ เพ)ือการผลติ กระแสไฟฟ้าและการชลประทาน การส่งนาํ/ จากตวั เขอ)ื นเป็นคลองหลกั 2 สาย คือ โครงการชลประทานหนองหวายฝงั) ซา้ ยและฝงั) ขวา โครงการชลประทานหนองหวายฝงั)ขวา เป็นการดาํ เนินการเพ)ือแกป้ ญั หาต่าง ๆ ท)เี กิดข/นึ กบั ระบบการส่งนาํ/ ซง)ึ อยู่ในเขตอาํ เภอนาํ/ พอง อาํ เภอเมอื งจงั หวดั ขอนแก่น พ/นื ท)ที าํ การศึกษา 68,981 ไร่ ก่อสรา้ งปี 2519-2526 แบง่ เป็นประเภทสมบูรณแ์ บบ 33,264 ไร่และประเภทก)ึงสมบูรณ์แบบ 35,717 ไร่ เกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินอยู่เขตชลประทานฝงั) ขวาทอ้ งท)ี อาํ เภอเมอื งจงั หวดั ขอนแก่น ส่วนเกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ีดินอยู่ในเขตชลประทานฝัง) ซา้ ยทอ้ งท)ีอาํ เภอเมือง จงั หวดัขอนแก่น สภาพทางกายภาพของพืนทีโครงการ เน)ืองจากเกษตรกรในเขตโครงการ การดูแลรกั ษาคูส่งและระบายนาํ/ ในเขตโครงการเป็นเวลานาน ปญั หาความชาํ รุดของคูดงั กลา่ วจะมอี ยูโ่ ดยทวั) ไป มเี ป็นส่วนนอ้ ยท)ีเกษตรกรไดร้ ่วมกนั บาํ รุงรกั ษาเอง นอกจากน/ีปญั หาเก)ียวกบั นาํ/ ตน้ ทุนของระบบชลประทานหนองหวายมอี ยู่นอ้ ยในช่วงปีการเพาะปลูก 2537/38 ซง)ึ เป็นปีท)ีรวบรวมขอ้ มลู เพ)ือการประเมนิ นอกจากน/ีในเขตโครงการจดั รูปท)ีดินยงั มผี ลกระทบจากการก่อสรา้ งถนนเล)ยี งเมอื งขอนแก่น ซ)ึงในบางเขตของโครงการจะไม่ไดร้ บั การส่งนํา/เน)ืองจากการก่อสรา้ งน/ี จากขอ้ เท็จจริงดงั กล่าวอาจส่งผลกระทบต่อการทาํ การเกษตรของเกษตรกรในเขตโครงการจดั รูปท)ดี นิ ดว้ ย และเน)ืองจากเขตจดั รูปท)ดี นิ ตง/ั อยู่ใกลก้ บั เมอื งขอนแก่น จากสภาพดงั กล่าวส่งผลใหม้ ีการเปลย)ี นแปลงการใชท้ )ดี ิน เน)ืองจากการขยายความเจริญของเขตตวั เมอื ง ท)ดี ินบางส่วนเปลย)ี นสภาพเป็นทอ)ี ยู่อาศยั และการท)ีมถี นนเลย)ี งเมอื งผ่านเขตโครงการจดั รูปทด)ี ินก็จะส่งผลใหเ้กิดการเปล)ยี นแปลงการใชท้ )ดี ินมากข/นึ เกษตรกรบางส่วนไดข้ ายท)ีดนิ ของตนเองบางส่วน เพราะราคาท)ีดินท)ีสูงข/นึ คงเหลอื ท)ดี ินท)ที าํ การเกษตรเป็นแปลงเลก็ หรอื เปลย)ี นอาชพี ไปประกอบอาชพี อน)ื เช่น รบั จา้ ง คา้ ขาย ฯลฯ 1.การใชท้ ีดินและระบบการผลิต ขนาดการถือครองท)ีดินโดยเฉล)ียของเกษตรกรนอกเขตโครงการจดั รูปท)ีดินมขี นาดใหญ่สุด คือ 24.53 ไร่ต่อครวั เรือน ในเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบและก)ึงสมบูรณ์แบบ มขี นาดการถอื ครอง 13.37 และ 10.88 ไร่ ตามลาํ ดบั การใชท้ )ีดินโดยส่วนใหญ่ใชใ้ นการปลูกขา้ วนาปีและนาปรงั ทงั/ ในและนอกเขตโครงการจดั รูป การใชท้ ด)ี ินเพอ)ื การผลติ อย่างอ)ืน เช่น พชื ไร่ พชื ผกั การเล/ยี งปลา ฯลฯมนี อ้ ยมาก อตั ราการใชท้ )ีดินโดยเฉล)ียในเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบ และนอกเขตโครงการคิดเป็นรอ้ ยละ135.00 และ 12l.LT ตามลาํ ดบั ในส่วนเขตจดั รูปท)ีดินก)ึงสมบูรณ์แบบมอี ตั ราการใชท้ )ีดินตาํ) สุด คือ รอ้ ยละ 15nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

16101.Tg เน)ืองจากมกี ารสรา้ งถนนเลย)ี งเมอื งขอนแก่นซง)ึ ไมม่ กี ารส่งนาํ/ เพ)อื การเพาะปลูกในเขตน/ีในฤดูแลง้ และเป็นปีทท)ี าํ การวเิ คราะหข์ อ้ มลู (ปี 2537/L8) 2. ผลตอบแทนจากการผลติ 2.1 การปลูกขา้ ว ขา้ วนาปี ของเกษตรกรทงั( หมด 3 กลุ่ม โดยส่วนใหญ่จะปลูกขา้ วเหนียวและมีบางครวั เรือนมีการปลูกขา้ วเจา้ ครวั เรือนท)ีมีการปลูกขา้ วเจา้ ในส่วนของเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบ ก)ึงสมบูรณ์แบบ และนอกเขตจดั รูปท)ดี ิน คิดเป็น รอ้ ยละ 28.57 ,25.00 และ 72.50 ของครวั เรอื นทงั/ หมดในแต่ละกลุ่มตามลาํ ดบั (ก)ผลผลิตและการจาํ หน่ายขา้ วเปลอื กเหนียว โดยเฉลย)ี พ/ืนท)ีของเกษตรกรใชใ้ นการปลูกขา้ วเหนียว ทง/ั 3 กลุม่ เฉลย)ี 8.92 ไร่ต่อครวั เรอื น ผลผลติ เฉลย)ี ต่อไร่ของทงั/ 3 กลุม่ พบว่า เขตจดั รูปทด)ี ินสมบูรณ์แบบใหผ้ ลผลติ เฉลย)ี สูงสุด เท่ากบั 636.28 กโิ ลกรมั ต่อไร่ รองลงมา คือ เขตจดั รูปท)ดี ินก)งึ สมบูรณแ์ บบ 564.20กโิ ลกรมั ต่อไร่ และตาํ) สุด คือ นอกเขตจดั รูปทด)ี ิน เท่ากบั 484.17 กิโลกรมั ต่อไร่ จากการวิเคราะหล์ กั ษณะการขายผลผลติ พบว่า เกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี นิ มคี วามมนั) ใจท)จี ะมขี า้ วในการบรโิ ภคสูง โดยเฉพาะเขตจดั รูปทด)ี ินสมบูรณ์แบบ (วเิ คราะหจ์ ากจาํ นวนเดือนท)ไี ม่มกี ารขายมากท)ีสุด) เป็นท)นี ่าสงั เกตว่า เกษตรกรท)ีอยู่ในเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบ จะมีการนาํ ขา้ วเปลอื กเหนียวท)ีผลิตไดไ้ ปขายท)ีตลาดกลางเป็นส่วนใหญ่ (รอ้ ยละ 90 ของจาํ นวนผลผลติ ท)ีขาย) ซ)งึ อาจแสดงใหเ้ ห็นว่า ผลผลติ ขา้ วของเกษตรกรกลุ่มน/ีมกี ารผลติ ในเชิงพาณิชยม์ ากข/นึ(ข)ผลผลติ และการจาํ หน่ายขา้ วเปลอื กเจา้ ในฤดูนาปีเกษตรกรบางรายมกี ารแบง่ พ/นื ทป)ี ลูกขา้ วเจา้ ไวส้ ่วนหน)ึง (ไม่มากนกั ) ผลผลติ เฉลย)ี ของเกษตรกรก)ึงสมบูรณ์แบบไดผ้ ลผลติ เฉลย)ี สูงสุด (524.06 กก./ไร่) ในขณะทเ)ี ขตจดัรูปท)ีดินสมบูรณ์แบบ ไดผ้ ลผลิตเฉล)ียตํา) สุด (408.56 กก./ไร่) และนอกเขตจดั รูปท)ีดินไดผ้ ลผลิต 457.78กโิ ลกรมั ต่อไร่ ในส่วนการปลูกขา้ วนาปรงั ของเกษตรกร พบว่า ในเขตจดั รูปท)ดี ินสมบรู ณ์แบบ มเี กษตรกรปลูกขา้ วจาํ นวน รอ้ ยละ 65.71 ของกลุ่มตวั อย่างทง/ั หมดในเขตน/ี เขตจดั รูปท)ีดินก)ึงสมบูรณ์แบบไม่มกี ารปลูกขา้ วนาปรงั (ไมไ่ ดร้ บั นาํ/ ) และกลุม่ ตวั อย่างนอกเขตจดั รูปทด)ี นิ ปลูกขา้ วจาํ นวน รอ้ ยละ 20.0 ของกลุม่ ตวั อยา่ งในเขตน/ี ผลผลติ เฉลย)ี ขา้ วนาปรงั ในและนอกเขตจดั รูปท)ดี นิ เทา่ กบั 703.78 กโิ ลกรมั ต่อไร่ และ 504.91 กโิ ลกรมั ต่อไร่ รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ วนาปี (ขา้ วเหนียวและขา้ วเจา้ ) เกษตรกรประเภทก)ึงสมบูรณ์แบบมีรายไดส้ ุทธิมากท)สี ุด เท่ากบั f,LLT.fl บาทต่อไร่ รองลงมา คือ เกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ดี ิน เท่ากบั f,iTk.Tiบาทต่อไร่ และตาํ) สุด คือ เกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินประเภทสมบูรณ์แบบ เท่ากบั l,gkT.gi บาทต่อไร่ ส่วนรายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ วนาปรงั ของเกษตรกรในเขตประเภทสมบูรณ์แบบ เท่ากบั l,3fk.Li บาทต่อไร่ และนอกเขตจดั รูปทด)ี นิ เทา่ กบั 1,Ljl.ig บาทต่อไร่ รายไดส้ ุทธิขา้ วทงั ปี ของเกษตรกร พบว่า เกษตรกรนอกเขตจดั รูปท)ดี ิน มรี ายไดส้ ุทธิ มากท)ีสุดเท่ากบั L,kLT.Tg บาทต่อไร่ รองลงมาคือ เกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี ินสมบูรณ์แบบ เท่ากบั L,iqU.UU บาทต่อไร่และตาํ) สุด คือ เกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี นิ กง)ึ สมบรู ณแ์ บบ เท่ากบั f,LLT.fl บาทต่อไร่ 16nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

17ตารางที 4.1 การใชท้ ดี นิ ของเกษตรกรในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดนิ กรณีศึกษาจงั หวดั ขอนแกน่ ปีการเพาะปลูก 2537/38 รายการ หน่วย ในเขตโครงการจดั รูปทดี ิน นอกเขต รวมเฉลยี จดั รูปทดี นิ สมบรู ณ์แบบ กงึ สมบูรณ์แบบ 115 40 2.75จาํ นวนตวั อย่าง ราย 35 40 2.90 16.44 24.53จาํ นวนแปลงทด)ี นิ แปลง/ครวั เรอื น 2.77 2.58 0.55 0.50ขนาดการถอื ครอง * ไร่/ครวั เรอื น 13.37 10.88 15.26 24.02 1.46การใชท้ ดี นิ ไร่/ครวั เรือน 1.76 0ทอ)ี ยู่อาศยั 0.77 0.40 0 1.24 2.99ทน)ี า 0.09 0.04 0.49-ฤดูฝน 11.83 9.51 0.26 0.16 0.03 นอ้ ยมาก-ฤดูแลง้ 2.80 0 นอ้ ยมาก 0.56 0.06 121.21พชื ไร่ 121.35-ฤดูฝน 0 0-ฤดูแลง้ 0.66 0พชื ผกั-ฤดูฝน 0.19 0.07-ฤดูแลง้ 0.75 0.49สวนผลไม/้ ไมย้ นื ตน้ 0.11 0.35ทเ)ี ล/ยี งปศุสตั ว์ นอ้ ยมาก นอ้ ยมากบอ่ เล/ยี งปลา/กงุ้ 0.66 0.12อตั ราการใชท้ ดี ิน * รอ้ ยละ 134.92 100.57ทม)ี า : หน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ : * มนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ ระดบั 0.05 17nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

18ตารางที 4.2 ผลผลติ และผลตอบแทนจากการปลูกพชื ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดนิ กรณีศกึ ษาจงั หวดั ขอนแกน่ ปีการเพาะปลกู 2537/38 รายการ หน่วย โครงการจดั รูปทดี นิ นอกเขต ผลตา่ ง ผลตา่ ง จดั รูปทดี ิน (1) และ(3) (2) และ(3) เขตจดั รูปทดี ิน เขตจดั รูปทดี ินกงึ สมบรู ณ์แบบ(2) (3) 152.11 80.03 สมบูรณ์แบบ(1) 564.20 484.17 -49.22 66.281.ผลผลติ ขา้ ว 198.87 - 524.06 457.78 -5P;.;71.1.ผลผลติ ขา้ วเหนียว - 504.91 -5Q9.9Q -1,100.35 5,:5;.;7 jq.gl 19Q.71นาปี* กก./ไร่ 636.28 2,55;.1/ 1,Q;:.;Q -LUT.Tl -jf.gi 1,55;.1/ l,fUT.gq -56.77 LqL.kf1.2.ผลผลติ ขา้ วเจา้ l,flL.iT gTj.gk l,lff.lq 1,381.07 - -นาปี(NS) กก./ไร่ 408.56 -56.77 - - - -นาปรงั ** กก./ไร่ 703.78 - 1,381.07 -2.รายไดส้ ทุ ธิจากการปลกู ขา้ ว บาท/ไร่ 3,QPO.OOขา้ วนาปี บาท/ไร่ 1,7:;.7Qนาปี (ขา้ วเหนียว) บาท/ไร่ l,Ljf.kgนาปี (ขา้ วเจา้ ) บาท/ไร่ LqL.ffขา้ วนาปรงั บาท/ไร่ /,51:.5Qนาปรงั (ขา้ วเหนยี ว) บาท/ไร่ -นาปรงั (ขา้ วเจา้ ) บาท/ไร่ l,Lfk.Liทม)ี า: จากหน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ: NS หมายถงึ ไมม่ นี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ 0.05 * มนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ ระดบั 0.05 ** มนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ ระดบั 0.01ตารางที :.3 ตน้ ทนุ การผลติ จากการปลูกพชื ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทดี นิ กรณีศึกษาจงั หวดั ขอนแกน่ ปีการเพาะปลูก 2537/38 รายการ หน่วย โครงการจดั รูปทดี ิน นอกเขต ผลตา่ ง ผลตา่ ง จดั รูปทดี ิน (1) และ(3) (2) และ(3) เขตจดั รูปทดี นิ เขตจดั รูปทดี นิ กงึ (3) 476.50 223.16 สมบรู ณ์แบบ(1) สมบรู ณ์แบบ(2) 0.46 0.23 577.981.ตน้ ทนุ การผลติ ขา้ ว 1.191.1ขา้ วเหนยี วนาปี บาท/ไร่ 1,054.48 801.14 บาท/กก. 1.66 1.42ทม)ี า: จากหน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ ตน้ ทนุ การผลติ คิดเฉพาะทเ)ี ป็นเงนิ สด (และตน้ ทุนผนั แปรเทา่ นน/ั ) 18nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

19 ขอ้ มลู เพมิ เติมโครงการจดั รูปทีดินทรี บั นําจากโครงการชลประทานหนองหวายตารางที 4.: ผลผลติ และผลตอบแทนจากการปลูกขา้ วในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดนิ กรณีศกึ ษาจงั หวดั มหาสารคาม ปีการเพาะปลกู 2542/43 รายการ หน่วย ในเขตจดั รูปทีดิน นอกเขตจดั รูป ผลต่าง (เขตชป.) (กงึ สมบูรณ์แบบ) kT - li.jg f.kiตวั อย่าง ราย kT /O1.QQ O.QQขนาดถอื ครองการเกษตร ไร่/ครวั เรือน lL.fg Tif.Li Ti.fL TLT.gi lqU.Liอตั ราการใชท้ ีดิน* รอ้ ยละ 1Q/.QQ l,qik.jq TTT.LU1.ผลผลติ ขา้ ว qUi.gg gTj.iU 1,1O;.P5 /,5/5.:91.1ขา้ วนาปี(NS) กก./ไร่ TTf.TL1.2ขา้ วนาปรงั * กก./ไร่ giT.ii2.รายไดส้ ุทธิจากการปลกู ขา้ ว2.1ขา้ วนาปี บาท/ไร่ f,lqi.fT2.2ขา้ วนาปรงั บาท/ไร่ l,kkj.jq5.รายไดส้ ุทธิขา้ ว (นาปี+นาปรงั ) บาท/ไร่ 5,PQO.//ทม)ี า: ฝ่ายตดิ ตามและประเมนิ ผล สาํ นกั งานจดั รูปท)ดี นิ กลางหมายเหตุ: NS หมายถงึ ไมม่ นี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ 0.05* มนี ยั สาํ คญั ทางสถติ ิ ณ ระดบั 0.05ตารางที :.; ตน้ ทนุ การผลิตจากการปลูกขา้ วในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดิน กรณีศึกษาจงั หวดั มหาสารคาม ปีการเพาะปลกู 2542/43 รายการ หน่วย ในเขตจดั รูปทีดิน นอกเขตจดั รูป ผลต่าง (กงึ สมบูรณ์แบบ) (เขตชป.)1.ตน้ ทนุ การผลติ ขา้ ว -lgL.qk1.1นาปี บาท/ไร่ ULL.Uf l,lig.Tq -Q.;/ บาท/กก. /.PO 1.1Q -ljU.ff1.1นาปรงั บาท/ไร่ l,iTL.jU -Q.95 บาท/กก. /.:O l,fkL.ll 1.51ทม)ี า: ฝ่ายตดิ ตามและประเมนิ ผล สาํ นกั งานจดั รูปท)ดี นิ กลางหมายเหตุ ตน้ ทนุ การผลติ คดิ เฉพาะทเ)ี ป็นเงนิ สด (และตน้ ทนุ ผนั แปรเทา่ นน/ั ) 19nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

20 5. การทาํ นาขา้ วเพอื บรโิ ภค (และจาํ หน่าย) และปลกู พชื ไร่ตามขอ้ ผูกพนั กบั บรษิ ทั เอกชน (Contract Farming) กรณีศึกษา : โครงการจดั รูปทดี ินประเภทสมบรู ณ์แบบ กงึ สมบูรณ์แบบ จงั หวดั สกลนคร รบั นํา : จากโครงการชลประทานนําอนู ผูศ้ ึกษา : หน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ปีทศี ึกษา : ปีเพาะปลกู 2537/38 ผลการศกึ ษา พ/ืนท)ีโครงการรบั นาํ/ จากเข)อื นนาํ/ อูน (เพ)ือการชลประทานอย่างเดียว) ทาํ การศึกษาในพ/ืนท)ีโครงการ 164,502 ไร่ แบ่งเป็นประเภทสมบูรณ์แบบ 8,514 ไร่ ประเภทก)ึงสมบูรณ์แบบ 155,988 ไร่ เกษตรกรตวั อย่างในเขตจดั รูปทด)ี ิน อยู่ในทอ้ งท)อี าํ เภอพงั โคน พรรณานิคม และเมอื งสกลนคร ส่วนเกษตรกรนอกเขตอยู่ในเขตชลประทานเดยี วกนั ในทอ้ งทอ)ี าํ เภอเมอื งสกลนคร 1. การใชท้ ีดนิ และระบบการผลติ เกษตรกรในเขตจดั รูปทด)ี นิ แบบสมบูรณ์แบบและก)งึ สมบูรณ์แบบ มเี น/ือทถ)ี อื ครองเฉลย)ี ครวั เรอื นละ 16.81 ไร่ และ 19.57 ไร่ ตามลาํ ดบั สว่ นเกษตรกรนอกเขตจดั รูปทด)ี นิ มีเน/ือท)ีถือครองเฉลย)ี ต่อครวั เรือน เท่ากบั 19.9g ไร่ ซ)งึ มากกว่าในเขตจดั รูปท)ีดินเพยี งเลก็ นอ้ ย เกษตรกรทง/ั ในและนอกโครงการจดั รูปทด)ี นิ ทาํ นาในฤดูฝน ขา้ วท)ปี ลูกส่วนใหญ่ คือ ขา้ วเหนียว กข.6 ส่วนขา้ วเจา้ ขาวดอกมะลิปลูกกนั ไม่มากนกั โดยเฉพาะในเขตโครงการจดั รูปท)ีดิน การปลูกพืชหลงั ฤดูทาํ นานน/ั เร)ิมตง/ั แต่ปลายเดือนตุลาคม พืชท)ีสาํ คญั ไดแ้ ก่ มะเขอื เทศสด มะเขือเทศเมลด็ พนั ธุ์ พริกเมลด็ พนั ธุ์ แคนตาลูปเมลด็ พนั ธุ์ และแตงโมเมลด็ พนั ธุ์ โดยมบี ริษทั เอกชนเขา้ มาทาํ ขอ้ ตกลงสญั ญาผูกพนั กบั เกษตรกรเก)ียวกบั การลงทุนดา้ นปจั จยัการผลติ และการรบั ซ/อื ผลผลติ ส่วนเกษตรกรนอกเขตโครงการจดั รูปท)ดี นิ มกี ารปลูกพชื ไร่และพชื ผกั เช่น พริกสดและแตงกวา เพยี งเลก็ นอ้ ย เกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินมกี ารใชแ้ รงงานเคร)ืองจกั รในการผลติ ขา้ วและพชื ไร่โดยไมม่ กี ารใชแ้ รงงานสตั วเ์ ลย เน)ืองจากตอ้ งการทาํ การปลูกพชื ใหเ้ก็บเก)ียวทนั ฤดูกาลเพ)อื ปลูกพืชหลงั ฤดูทาํ นาประกอบกบั มปี ญั หาการขาดแคลนแรงงานดว้ ย ส่วนเกษตรกรนอกเขตโครงการจดั รูปท)ีดินยงั มกี ารใชแ้ รงงานสตั วอ์ ยู่บา้ ง เน)ืองจากบางพ/ืนท)ไี ม่มถี นนขา้ งแปลงนา และเกษตรกรยงั นิยมเล/ยี งสตั วไ์ วใ้ ชง้ านและเพ)ือขายเป็นรายไดส้ ่วนหน)ึง อตั ราการใชท้ )ีดินในปีการเพาะปลูก 2537/38 ของเกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินแบบสมบูรณ์ ก)ึงสมบูรณ์แบบ และนอกเขตจดั รูปท)ีดิน ไม่แตกต่างกนั มากนกั เน)ืองจากการปลูกพืชฤดูแลง้ ของเกษตรกรในเขตโครงการสามารถปลูกพืชไร่ไดไ้ ม่เกินครวั เรือนละประมาณ 1 ไร่ เพราะเป็นพืชท)ีแมว้ ่าจะทาํ รายไดด้ ีใหแ้ ก่เกษตรกรแต่ตอ้ งการแรงงานในการดูแลรกั ษาและเก็บเก)ียวมากพอควร ประกอบกบั เกษตรกรมปี ญั หาการขาดแคลนแรงงานดว้ ย อตั ราการใชท้ ด)ี นิ แต่ละกลุม่ เท่ากบั รอ้ ยละ 106.13 ,103.58 และ 101.11 ตามลาํ ดบั 2. ผลตอบแทนจากการผลติ 2.1 การปลูกขา้ ว เกษตรกรปลูกขา้ วนาปี ผลผลติ เฉลยี ต่อไร่ของขา้ วเหนียวนาปี ในเขตโครงการจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบ ก)ึงสมบูรณ์แบบ และนอกเขตจดั รูปท)ีดิน ประมาณ 301 กิโลกรมั ต่อไร่ (มี 20nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

21ปญั หาดินเค็มและเปร/ียว), 333 กิโลกรมั ต่อไร่ และ 285 กิโลกรมั ต่อไร่ ตามลาํ ดบั รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ วเหนียว เท่ากบั qTj.kL บาทต่อไร่ ggL.jg บาทต่อไร่ และ gkg.gU บาทต่อไร่ ตามลาํ ดบั ผลผลติ เฉลยี ต่อไร่ขา้ วเจา้ นาปี ในเขตโครงการจดั รูปทด)ี นิ สมบูรณ์แบบ ก)ึงสมบูรณ์แบบ และนอกเขตจดั รูปท)ดี ิน ประมาณ 224.89กโิ ลกรมั ต่อไร่ (มปี ญั หาดนิ เค็มและเปร/ียว) 458.19 กโิ ลกรมั ต่อไร่ และ 267.09 กิโลกรมั ต่อไร่ รายไดส้ ุทธิจากการปลูกขา้ วเจา้ นาปี เท่ากบั lfl.Lq บาทต่อไร่ l,Tlf.gj บาทต่อไร่ และ 1,ilj.fq บาทต่อไร่ ตามลาํ ดบั สว่ นนาปรงั ของเกษตรกรทงั( ในและนอกโครงการจดั รูปทีดิน ไม่มีการปลูกขา้ วแต่อย่างใด ดงั นนั/ รายไดส้ ุทธิรวมจากการปลูกขา้ วนาปี (ขา้ วเหนียวและขา้ วเจา้ ) ในเขตโครงการจดั รูปท)ดี นิ สมบรู ณแ์ บบ กง)ึ สมบูรณแ์ บบ และนอกเขตจดั รูปทด)ี นิ เทา่ กบั ggU.gU บาทต่อไร่ 2,fjq.qT บาทต่อไร่ และ l,gqq.iT บาทต่อไร่ ตามลาํ ดบั 2.2 การปลกู พชื ไร่ การปลูกพชื ไร่ของเกษตรกรในเขตโครงการจดั รูปทด)ี นิ ไดร้ บั ความร่วมมอื จากบรษิ ทัเอกชนท)ีเขา้ มาทาํ ขอ้ ตกลงสญั ญาผูกพนั กบั เกษตรกร เก)ียวกบั การลงทุนดา้ นปจั จยั การผลิตและการรบั ซ/ือผลผลติ พชื ทส)ี นบั สนุนดงั น/ี 2.2.1 การปลูกมะเขือเทศสด เกษตรกรในเขตโครงการจดั รูปทด)ี ินสมบูรณ์แบบและก)ึงสมบูรณ์แบบ ไดผ้ ลผลิต 7,428.57 กก./ไร่ และ 5,142.86 กก./ไร่ รายไดส้ ุทธิจากการปลูกมะเขือเทศสดเทา่ กบั 7,Uql.kj บาท/ไร่ และ T,fiU.LL บาท/ไร่ 2.2.2 การปลูกพชื ไร่เมล็ดพนั ธุ์ เกษตรกรในเขตจดั รูปท)ดี ินสมบูรณ์แบบ มกี ารปลูกพืชไร่เมลด็ พนั ธุ์ ส่วนเกษตรกรก)ึงสมบูรณ์แบบและนอกเขตจดั รูปท)ีดิน ไม่มีการปลูกหรือปลูกนอ้ ยมาก จากการศึกษา พบว่า มะเขอื เทศเมลด็ พนั ธุ์ ไดผ้ ลผลติ 22.28 กก./ไร่ (รายไดส้ ุทธิจากการผลติ 22,qUi.qk บาทต่อไร่) พรกิ เมลด็ พนั ธุ์ ไดผ้ ลผลติ 22.59 กก./ไร่ (รายไดส้ ุทธิจากการผลติ 36,qLj.LL บาทต่อไร่) แคนตาลูปเมลด็พนั ธุ์ ไดผ้ ลผลิต 15.35 กก./ไร่ (รายไดส้ ุทธิจากการผลิต 6,Ujf.kT บาทต่อไร่) และแตงโมเมล็ดพนั ธุ์ ได้ผลผลิต 27.29 กก./ไร่ (รายไดส้ ุทธิจากการผลิต 6,Tgk.il บาทต่อไร่) ดงั นั/น เกษตรกรในเขตจดั รูปท)ีดินสมบรู ณแ์ บบมรี ายไดส้ ุทธิ จากการปลูกพชื ไร่ทง/ั หมด เท่ากบั gf,jjT.kf บาทต่อไร่ 2.3 รายไดส้ ุทธิจากขา้ วนาปี และพชื ไร่ เกษตรกรในเขตโครงการจดั รูปท)ีดิน มรี ายไดจ้ ากการปลูกพชื แตกต่างจากเกษตรกรนอกเขตจดั รูปทด)ี นิ อย่างมนี ยั สาํ คญั ซง)ึ ส่วนใหญ่เป็นผลมาจากการปลูกพชื ไร่ท)ีทาํ รายไดส้ ูงในฤดูแลง้ รายไดจ้ ากการปลูกขา้ วและพืชไร่ของเกษตรกร พบว่า รายไดส้ ุทธิในเขตจดั รูปท)ีดินสมบูรณ์แบบสูงท)ีสุด เท่ากบั jl,qfq.qU บาทต่อไร่ รองลงมา คือ ก)ึงสมบูรณ์แบบ เท่ากบั 7,kUT.Uj บาทต่อไร่และเกษตรกรนอกเขตจดั รูปทด)ี ิน มรี ายไดต้ าํ) สุด (มเี ฉพาะรายไดจ้ ากการปลูกขา้ วนาปี) เท่ากบั l,gqq.iT บาทต่อไร่ 21nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

22ตารางที 5.1 การใชท้ ดี ินของเกษตรกรในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดนิ กรณีศกึ ษาจงั หวดั สกลนคร ปีการเพาะปลกู 2537/38 รายการ หน่วย ในเขตโครงการจดั รูปทดี นิ นอกเขต รวมเฉลยี จดั รูปทดี นิ สมบูรณ์แบบ กงึ สมบรู ณ์แบบ 122 35 18.78จาํ นวนตวั อย่าง ราย 40 47 19.97 0.73ขนาดการถอื ครอง ไร่/ครวั เรอื น 16.81 19.57 0.58 16.65การใชท้ ดี ิน ไร่/ครวั เรือน 17.68 0.24 0.02ทอ)ี ยู่อาศยั 0.70 0.87 0.13 0.16 0.93ทน)ี า 0.34 0.28-ฤดูฝน 15.59 16.79 0.51 103.60 101.11-ฤดูแลง้ - 0.61พชื ไร่-ฤดูฝน 0.05 0.19-ฤดูแลง้ 1.42 0.89ทอ)ี น)ื ๆ (บ่อเล/ยี งปลา)ไมผ้ ล ปศุสตั ว์ 0.01 0.34อตั ราการใชท้ ดี นิ % 106.13 103.58ทม)ี า : หน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ 22nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

23ตารางที 5.2 ผลผลติ และผลตอบแทนจากการปลูกพชื ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทีดิน กรณีศึกษาจงั หวดั สกลนคร ปีการเพาะปลูก 2537/38 รายการ หน่วย โครงการจดั รูปทดี ิน นอกเขต ผลตา่ ง ผลตา่ ง (2) และ(3) จดั รูปทดี นิ (1) และ(3) 48.61 เขตจดั รูปทดี นิ เขตจดั รูปทดี ินกงึ (3) 191.10 สมบรู ณ์แบบ(1) สมบูรณ์แบบ(2) -1.ผลผลติ ขา้ ว 520.60 520.601.1.ผลผลติ ขา้ วเหนยี ว fq.iU 494.52นาปี กก./ไร่ 301.30/1 333.65 285.04 16.26 -1.2.ผลผลติ ขา้ วเจา้ ;,71O.O5นาปี กก./ไร่ 224.89/1 458.19 267.09 -42.20นาปรงั กก./ไร่ - - --2.รายไดส้ ทุ ธิจากการปลูกขา้ ว บาท/ไร่ 779.79 2,286.66 1,766.05 -986.26ขา้ วนาปี บาท/ไร่ 779.79 2,286.66 1,766.05 -986.26นาปี (ขา้ วเหนยี ว) บาท/ไร่ qTj.kL ggL.jg gkg.gU -jU.LTนาปี (ขา้ วเจา้ ) บาท/ไร่ 121.36 1,Tlf.gj l,018.26 -896.91ขา้ วนาปรงั บาท/ไร่ - - --5.รายไดส้ ทุ ธิ(ขา้ วนาปี+พชื ไร่) บาท/ไร่ 9/,P1P.PO 7,:O;.O9 /,7PP.Q; 7O,9PQ.P:ทม)ี า: จากหน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ /1 มปี ญั หาดนิ เคม็ และดนิ เปร/ียวตารางที 5.3 ตน้ ทนุ การผลิตจากการปลูกพชื ในและนอกเขตโครงการจดั รูปทดี ิน กรณีศกึ ษาจงั หวดั สกลนคร ปีการเพาะปลูก 2537/38 รายการ หน่วย โครงการจดั รูปทดี นิ นอกเขต ผลตา่ ง ผลตา่ ง จดั รูปทดี นิ (1) และ(3) (2) และ(3) เขตจดั รูปทดี ิน เขตจดั รูปทดี นิ กงึ (3) สมบูรณ์แบบ(1) สมบรู ณ์แบบ(2)1.ตน้ ทนุ การผลติ ขา้ ว1.1ขา้ วเหนียวนาปี บาท/ไร่ 661.26 Tqg.ki Lil.lq Lqi.li fqq.fk บาท/กก. 1./O /.7Q /.QP /./: Q.P:ทม)ี า: จากหน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์หมายเหตุ ตน้ ทนุ การผลติ คิดเฉพาะทเ)ี ป็นเงนิ สด (และตน้ ทนุ ผนั แปรเท่านน/ั ) 23nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545

24ตารางที 5.4 ผลผลติ และผลตอบแทนจากการปลูกพชื ไรใ่ นเขตโครงการจดั รูปทดี ิน กรณีศกึ ษาจงั หวดั สกลนคร ปีการเพาะปลูก 2537/38 พชื ไร่ หน่วย โครงการจดั รูปทีดิน รวมเฉลีย เขตจดั รูปทีดนิ เขตจดั รูปทีดิน i.Ti i.Ti สมบูรณ์แบบ กงึ สมบรู ณ์แบบ 5,965.71 P,/:7.171.มะเขอื เทศสด ไร่/ครวั เรอื น i.LU i.qi -ปลูก ไร่/ครวั เรอื น i.LU i.qi - -ผลผลติ กก./ไร่ 7,428.57 5,142.86 - - รายไดส้ ทุ ธิ บาท/ไร่ 7,OP/.:9 5,209.33 - -2.พชื ไร่เมลด็ พนั ธุ์ (สทุ ธิ) บาท/ไร่ 71,99;.:1 - - -2.1มะเขอื เทศเมล็ดพนั ธุ์ ไร่/ครวั เรอื น i.jg - -ปลูก ไร่/ครวั เรอื น i.LT - - -ผลผลติ กก./ไร่ 22.28 - - - รายไดส้ ุทธิ บาท/ไร่ 11,POQ.P: - - -2.2พรกิ เมล็ดพนั ธุ์ -ปลูก ไร่/ครวั เรอื น i.ll -ผลผลติ กก./ไร่ 22.59 - รายไดส้ ทุ ธิ บาท/ไร่ 5P,P59.55 -2.3แคนตาลูปเมล็ดพนั ธุ์ -ปลูก ไร่/ครวั เรอื น i.fL -ผลผลติ กก./ไร่ 15.35 - รายไดส้ ทุ ธิ บาท/ไร่ P,O91.:; -2.4แตงโมเมลด็ พนั ธุ์ -ปลูก ไร่/ครวั เรอื น i.lj -ผลผลติ กก./ไร่ 2g.29 - รายไดส้ ทุ ธิ บาท/ไร่ P,;7:.Q/ -รวมรายไดส้ ุทธิพชื ไร่ทงั หมด บาท/ไร่ 9Q,9:P.OQ ;,1QO.55ทม)ี า: จากหน่วยวจิ ยั ธุรกจิ เกษตร มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ……………………………………………………………………………………….. 24nui/ผลการประเมนิ โครงการจดั รูปทด)ี นิ ถงึ ปี2545