ผลการประเมินศรีสะเกษ สศก

(ราง) รายงานการประเมนิ ผล งานจัดรปู ท่ีดนิ ในพน้ื ทีโ่ ครงการ สถานสี บู น้ําด\"วยไฟฟา& บา\" นโนนจานตาํ บลโพธ์ิ อําเภอเมอื ง จังหวดั ศรีสะเกษศูนยประเมนิ ผล Centre For Project and Programme Evaluationสาํ นักงานเศรษฐกจิ การเกษตร Office Of Agricultural Economicsกระทรวงเกษตรและสหกรณ Ministry Of Agriculture and Cooperative

รายงานการประเมนิ ผล งานจัดรปู ทด่ี ินในพน้ื ท่โี ครงการ สถานสี ูบนํ้าดวC ยไฟฟFาบาC นโนนจานตําบลโพธ์ิ อาํ เภอเมอื ง จงั หวัดศรสี ะเกษ โดย ศนู ยประเมินผล สํานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ข บทคัดยอ กรมชลประทาน โดยสํานักงานจัดรูปที่ดินกลาง ไดดําเนินงานจัดรูปที่ดินในพื้นที่โครงการสถานีสูบน้ําดวยไฟฟ%าบานโนนจาน ตาํ บลโพธ์ิ อําเภอเมือง จังหวัดศรีสะเกษการประเมินผลคร้ังน้ีมีวัตถุประสงค0เพื่อประเมินผลการดําเนินงานและผลสัมฤทธ์ิตามวัตถุประสงค0ของโครงการ สรุปได ดังนี้ งานจัดรูปท่ีดินในพื้นที่โครงการสถานีสูบน้ําดวยไฟฟ%าบานโนนจาน ตําบลโพธ์ิ อําเภอเมือง จังหวัดศรีสะเกษ ครอบคลุมพ้ืนท่ี 1,220 ไร7 เกษตรกร 253 ราย ดานประสิทธิภาพการใชที่ดินเป:นการจัดรูปที่ดินแบบสมบูรณ0แบบ (Intensive Type)เกษตรกรมีพ้นื ท่ีถอื ครองในเขตโครงการเฉลี่ย 7.64 ไรต7 7อครัวเรือน โดยเกษตรกรใชทีด่ ินในเขตพน้ื ท่ีโครงการทํานาปMเฉล่ีย7.16 ไร7ต7อครัวเรือน คิดเป:นรอยละ 93.72 ของพื้นที่ถือครองของเกษตรกร และทํานาปรังเฉล่ีย 7.09 ไร7ต7อครัวเรือน คิดเป:นรอยละ 92.80 ของพื้นที่ถือครองของเกษตรกรดานการใชประโยชน0จากการจัดรูปที่ดิน คูรับนํา้ หลังมีโครงการเกษตรกรใชประโยชน0จากครู ับนา้ํ เพ่ิมขึ้น เป:นรอยละ 96.59คูระบายนา้ํ หลงั มโี ครงการเกษตรกรใชประโยชน0จากคูระบายนํ้าเพิ่มข้ึนเป:นรอยละ 96.34และทางลาํ เลียงหลังมโี ครงการเกษตรกรทุกรายใชประโยชน0จากทางลําเลียงในการขนสง7 ปQจจยั การผลิตและขนส7งผลผลิตออกสู7ตลาด ดานประสิทธิภาพการผลิต ขาวนาปMก7อนมีโครงการผลผลิตเฉลี่ย 346.51 กิโลกรัมต7อไร7 หลังมีโครงการผลผลิตเฉลี่ยเพิ่มขึ้นเป:น 375.67 กิโลกรัมต7อไร7 คิดเป:นรอยละ 8.42 ของผลผลิตขาวนาปMก7อนมีโครงการ และขาวนาปรังก7อนมีโครงการผลผลิตเฉล่ีย 375.23 กิโลกรัมต7อไร7 หลังมีโครงการผลผลิตเฉล่ียเพมิ่ ขึ้นเปน: 383.51 กิโลกรมั ต7อไร7 คิดเปน: รอยละ 2.21 ของผลผลิตขาวนาปรังกอ7 นมโี ครงการ รายไดสุทธิเฉลี่ยที่เกษตรกรไดรบั จากการผลิตขาวนาปMและขาวนาปรัง กอ7 นมีโครงการเกษตรกรมรี ายไดสุทธิเฉล่ีย 4,044.60 บาทต7อครัวเรือน หลังมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉลี่ย 6,046.45 บาทต7อครัวเรือนเปล่ียนแปลงเพ่ิมขึ้น 2,001.85 บาทต7อครัวเรือน คิดเป:นรอยละ 49.49 ของรายไดสุทธิเฉลี่ยจากขาวนาปMและขาวนาปรังก7อนมีโครงการส7งผลใหรายไดสุทธิของครัวเรือนเกษตรกรก7อนมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉลี่ย49,465.37 บาทต7อครัวเรือนต7อปM หลังมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉล่ีย 63,480.38 บาทต7อครัวเรือนต7อปMเปล่ยี นแปลงเพ่ิมข้ึน14,015.01 บาทต7อครวั เรือนต7อปM คิดเป:นรอยละ 28.33นอกจากนโี้ ครงการจดั รูปท่ีดินและจัดระบบน้ําเพื่อเกษตรกรรมยังส7งผลใหเกิดการบูรณาการของหน7วยงานในพื้นที่ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ0 ท่ีเขาไปส7งเสริมใหความรูการพัฒนาดานการเกษตร เพ่ือใหเกษตรกรมีการใชท่ีดินและนํ้าอย7างมีประสทิ ธิภาพ อนั จะเป:นการส7งผลใหเกษตรกรมีรายไดสทุ ธเิ พมิ่ มากขน้ึ ขอคนพบที่ทําใหโครงการในภาพรวมยังไม7ยั่งยืนเท7าท่ีควร คือ 1) สภาพคูน้ํา ทางลําเลียง และสิ่งปลูกสรางสาธารณะประโยชน0ชํารุดเสียหายใชประโยชนไ0 ดไม7เต็มท่ี2) พื้นทท่ี ําการเกษตรของเกษตรกรบางรายอยู7ปลายคูส7งนํ้า ทําใหไดรับนํ้าไม7เต็มท่ีหรือไม7ไดรับน้ําเลย3) เกษตรกรยังไม7ไดรับโฉนดที่ดินของแปลงตนเองที่เขาร7วมโครงการ4) คูรับน้ําและคูระบายนํ้า ไม7ไดรับการขุดลอกและกําจัดวัชพืชทําใหต้ืนเขิน นํ้าไหลไม7สะดวกและ 5) พ้ืนที่บางแปลงไดรับการปรับพื้นท่ีนาไม7สม่ําเสมอ บางส7วนยังเป:นท่ีลุ7มน้ําขังอยู7และบางส7วนยงั เปน: ทเี่ นนิ หรือทด่ี อน ทําใหไดผลผลติ ไม7เต็มที่ จากขอคนพบท่ีกล7าวมาเกษตรกรจึงเสนอขอเสนอแนะ คือ 1) จัดประชุมเกษตรกรท่ีเขาร7วมโครงการเพื่อแจงปQญหา และขอความร7วมมือในการแกไข โดยก7อนปล7อยน้ําใหเจาหนาท่ีเขาไปตรวจสอบและซ7อมแซมคูส7งนํ้าใหเรียบรอยก7อน 2) จัดระเบียบการใชนํ้าใหม7 เช7น กําหนดใหเกษตรกรที่มีพื้นท่ีอย7ูปลายคูส7งน้ําไดใชน้ําก7อนเพื่อใหไดรับน้ําอย7างทั่วถึง 3) หน7วยงานที่รับผิดชอบเร7งดําเนินการออกโฉนดที่ดินใหแก7เกษตรกรพรอมท้ังช้ีแจงข้ันตอนที่ดําเนินการว7าอย7ูในขั้นตอนใด เพื่อใหเกษตรกรทราบและคลายความวิตก

คกังวลเร่ืองโฉนด และ 4) เม่ือมีการปรับพ้ืนที่แลว ควรมีการทดลองปล7อยนํ้าเขาส7ูแปลงนาเพ่ือใหพ้ืนนาสูงสม่ําเสมอ สามารถทําการเกษตรไดอย7างเต็มประสิทธิภาพและหน7วยงานที่เกี่ยวของเขามาแกไขเพ่ือใหพื้นที่แปลงนาราบเรียบไดระดบั ท่ีเหมาะสมการทาํ การเพาะปลูก

ง คาํ นํา เอกสารการประเมินผลงานจัดรูปท่ีดินในพ้ืนที่โครงการสถานีสูบนํ้าดวยไฟฟ%าบานโนนจาน ตําบลโพธิ์ อาํ เภอเมือง จังหวัดศรีสะเกษจดั ทําขึ้นเพื่อใหผบู ริหาร ผูปฏิบัตงิ านโครงการ และผูท่ีมีส7วนเกี่ยวของทราบขอมูลพื้นฐานของเกษตรกรในพื้นท่ีโครงการ โครงสรางพื้นฐานการผลิตในพื้นท่ีโครงการดานเศรษฐกิจ และสังคม รวมท้ังขอคนพบ และขอเสนอแนะต7องานจัดรูปที่ดิน ซึ่งเป:นการลงทุนของภาครัฐร7วมกับเกษตรกรในพ้ืนที่มีวัตถุประสงค0เพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพการใชนํ้าและท่ีดินใหเกิดประโยชน0สูงสุดโดยการสรางระบบการกระจายนํ้าเขาส7ูพื้นที่เพาะปลูกใหท่ัวถึงการสรางระบบระบายนํ้าใหสามารถควบคุมปริมาณน้ําที่มากเกินไปไดการสรางระบบถนนเพือ่ ขนส7งวัตถุดิบและผลผลิต ลดตนทนุ ในการผลติ และสามารถเพิ่มผลผลติ ในไรน7 าไดมากข้ึนรวมทงั้ ยกระดับรายไดจากการผลิตของเกษตรกรใหสงู ขึ้น ศูนย0ประเมินผล สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร ไดรับความร7วมมือเป:นอย7างดี จากสํานักงานจัดรูปที่ดินกลาง สํานักงานจัดรูปที่ดินจังหวัดสุรินทร0ผูนําชุมชนในการประสานงานในพ้ืนท่ี และเกษตรกรท่ีเขาร7วมโครงการ ในการใหขอมูลแก7เจาหนาที่ ทําใหการประเมินผลครั้งน้ีสําเร็จลุล7วงไปไดดวยดีจึงขอขอบคุณบุคคลดังกล7าวไว ณ โอกาสนี้ และหวังเป:นอย7างย่ิงว7าเอกสารการประเมินผลเล7มนี้จะเป:นประโยชน0แก7ผูท่ีมีส7วนเก่ยี วของและผทู ี่สนใจ ต7อไป ศนู ย0ประเมนิ ผล สาํ นกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ0

จ สารบญั หนา ขบทคัดยอ งคํานํา จสารบญั ชสารบญั ตาราง 1บทท่ี 1 บทนํา 2 1.1 ความเป:นมาของโครงการ 2 1.2 วัตถุประสงค0ของโครงการ 2 1.3 เป%าหมายและงบประมาณของโครงการ 6 1.4 ขั้นตอนการจัดรปู ทด่ี ิน 1.5 หนว7 ยงานทรี่ บั ผิดชอบ 7 1.6 ประโยชน0ท่ีคาดว7าจะไดรบั ของโครงการ 8บทที่ 2 ระเบยี บวธิ ีการประเมนิ ผล 8 2.1 ความสาํ คัญของการประเมนิ ผล 9 2.2 วัตถปุ ระสงค0ของการประเมินผล 2.3 ขอบเขตของการประเมินผล 9 2.4 การตรวจเอกสาร แนวคดิ และทฤษฎี 16 2.5 วธิ ีการประเมนิ ผล 18 2.6 นิยามศัพท0 19 2.7 ประโยชน0ท่คี าดว7าจะไดรับจากการประเมินผล 20บทท่ี 3 ขอมูลท่ัวไปของเกษตรกรในพน้ื ท่โี ครงการ 21 3.1 ขอมูลทัว่ ไปของครัวเรอื น 3.2การประกอบอาชีพ ลักษณะการถือครองที่ดนิ และแหล7งนํา้ ท่ีใชในการเกษตร

ฉ หนา สารบญั (ตอ) 22 23บทที่ 4 ผลการประเมนิ 25 4.1 ปQจจัยนําเขา 30 4.2 ผลไดของโครงการ 34 4.3 ผลกระทบของโครงการ 4.4 ผลกระทบต7อเนือ่ ง 36 4.5 ทัศนคติ 38 39บทท่ี 5 สรปุ ผลและขอเสนอแนะ 5.1 สรปุ ผล 5.2 ขอคนพบและขอเสนอแนะบรรณานกุ รม

ช สารบญั ตารางตารางที่ หนาตารางท่ี 1 ประเดน็ และตวั ชี้วดั ทที่ าํ การศึกษา 17ตารางท่ี 2 ขอมลู ทัว่ ไปของครัวเรอื นเกษตรกร 20ตารางท่ี 3 การประกอบอาชีพลกั ษณะการถอื ครองที่ดนิ แหล7งนาํ้ ท่ีใชในการเกษตร 21ตารางท่ี 4 ผลการจัดรูปท่ีดนิ ในโครงการ 23ตารางที่ 5 จาํ นวนกลุ7มผูใชน้ําและกลม7ุ พัฒนาอาชพี 23ตารางท่ี 6 การถา7 ยทอดความรแู ละเทคโนโลยี 24ตารางที่7พน้ื ทีถ่ อื ครองทางการเกษตรและพ้นื ที่รับน้ํา 25ตารางท่ี 8 ปญQ หาการขาดแคลนน้าํ 26ตารางท่ี 9 ดานการใชที่ดนิ 26ตารางท่ี 10 ประโยชน0จากการจัดรูปที่ดนิ 27ตารางที่ 11 ประสิทธิภาพการผลติ สินคาเกษตร 28ตารางที่ 12 ตนทนุ การผลติ เฉลย่ี ของขาวนาปMและขาวนาปรัง กอ7 นและหลังมโี ครงการ 28ตารางท่ี 13 ดานความเขมแข็งขององคก0 รเกษตรกรและการส7งเสรมิ พัฒนาอาชีพ 29ตารางท่ี 14 รายไดเงินสดสุทธิทางการเกษตรในพ้ืนทโี่ ครงการของเกษตรกร (บาทต7อไร7) 30ตารางที่ 15รายไดเงนิ สดสุทธิทางการเกษตรในพื้นทีโ่ ครงการของเกษตรกร (บาทต7อครัวเรือน) 31ตารางที่ 16 รายไดเงนิ สดสทุ ธขิ องครัวเรือนเกษตรกร 32ตารางท่ี 17หนีส้ นิ และมลู คา7 ทรพั ยส0 ินทางการเกษตรของครัวเรือนเกษตรกร 33ตารางท่ี 18ปญQ หาการขาดแคลนนํ้า 33ตารางท่ี 19 ปญQ หาคณุ ภาพดินไม7เหมาะสม 34ตารางท่ี 20 ความพึงพอใจต7อหลักสูตรทไี่ ดรับการฝZกอบรมจากโครงการ 34ตารางที่ 21 ความพงึ พอใจต7อผลไดจากการเขารว7 มโครงการ 35

บทที่ 1 บทนาํ1.1 ความเปนมาของโครงการ ประเทศไทยมีลักษณะภูมิประเทศและความอุดมสมบูรณทางธรรมชาติท่ีเหมาะสมกับการเพาะปลูกประชากรส%วนใหญ%จึงมีอาชีพทางการเกษตร โดยสืบทอดจากบรรพบุรุษมานานนับศตวรรษ การทําอาชีพเกษตรกรรมของคนไทยในสมัยก%อน ๆ น้ัน ต1องอาศัยนํ้าฝน ซ่ึงเป4นป5จจัยที่สําคัญอย%างหนึ่งของการเพาะปลูกในระยะต%อมาประชากรได1เพ่ิมข้ึนอย%างรวดเร็ว การแสวงหาพื้นท่ีทํากินก็ได1ขยายขอบเขตเพิ่มขึ้นเป4นเงาตามตัวไปด1วย กลุ%มคนที่ไม%มีพื้นท่ีทํากินเป4นของตนเองบางกลุ%ม ได1บุกรุกพ้ืนที่ป7าสงวนหรือพื้นที่สาธารณะอื่น ๆซ่ึงทําให1ทรัพยากรธรรมชาติต1องเปลี่ยนแปรสภาพไป ฝนที่เคยตกต1องตามฤดูกาลและเพียงพอสําหรับการประกอบอาชีพเกษตรกรรมก็ไม%ตกต1องตามฤดูกาลและไม%เพียงพอต%อการประกอบอาชีพเกษตรกรรม ดังน้ันการจัดหาน้ําโดยการสร1างระบบชลประทานมาเพิ่มเติมจึงมีความจําเป4นอย%างมากเพื่อท่ีจะช%วยในการทําอาชีพเกษตรกรรมได1ผลดีย่งิ ขึน้ ทั้งดา1 นปริมาณและคุณภาพ การพัฒนาระบบชลประทานในอดีตนั้น ส%วนใหญ%จะพฒั นาขึ้นมาเพ่ือส%งน้าํ ชลประทานเสริมการปลูกข1าวนาป;เป4นหลัก ซึง่ เปน4 ขั้นตอนตามความจําเป4นและความเหมาะสมในแต%ละยคุ แต%ละสมยั องคประกอบหลักของระบบชลประทานในสมัยแรก ประกอบด1วย 1) ส%วนเก็บกักนํ้า (อ%างเก็บน้ํา) และ 2) ส%วนทดน้ําและระบบส%งนํ้า (เข่ือนทดน้ํา คลองส%งน้ําสายใหญ% คลองส%งนํ้าสายซอย และคลองส%งนํ้าสายแยกซอย) ทั้งน้ีเป4นไปตามข้ันตอนของการลงทุนให1เหมาะสมกับฐานะการเงิน สภาพเศรษฐกิจ และความพร1อมของทั้งฝ7ายรัฐบาลและเกษตรกรในสมัยน้ัน การส%งนํ้าและการระบายนํ้าจึงมีประสิทธิภาพตํ่า ผลผลิตทางการเกษตรไม%สูงนักต%อมาเม่อื มคี วามจําเป4นตอ1 งเพ่ิมศักยภาพทางเศรษฐกจิ ของประเทศตามนโยบายของรฐั บาล โดยการส%งเสริมให1เกษตรกรปลูกพืชเสริมในฤดูแล1งเพ่ือเพ่ิมผลผลิตทางการเกษตรให1เกษตรกรมีรายได1เพ่ิมข้ึน แต%ระบบชลประทานในป5จจุบันแม1จะมีศักยภาพต1นทุนนํ้าเพียงพอสําหรับการเพาะปลูกฤดูแล1ง ก็ยังไม%สามารถส%งน้ําได1ถึงระดับไร%นา เน่ืองจากขาดระบบกระจายน้ําที่เหมาะสมกับการปลูกพืชเสริมในฤดูแล1ง ดังนั้น การพัฒนาระบบชลประทานที่มีอย%ูเดิมให1สมบูรณ โดยเพ่ิมองคประกอบหลักส%วนท่ี 3 คือ ส%วนระบบชลประทานในไร%นาซ่ึงได1แก% ระบบแพร%กระจายนํ้าและระบบระบายนํ้าให1ถึงแปลงเพาะปลูกให1มากที่สุดเท%าท่ีจะทําได1 จึงเป4นทางเลือกที่มีความสําคัญเพราะได1ผลรวดเร็ว และลงทุนเพิ่มจากเดิมอีกเพียงเล็กน1อย เพื่อให1สามารถใช1พื้นที่เพาะปลูกไดอ1 ยา% งเต็มประสทิ ธภิ าพ (กรมชลประทาน, 2559) งานจัดรูปท่ีดินในพ้ืนท่ีโครงการสถานีสูบนํ้าด1วยไฟฟGาบ1านโนนจาน ตําบลโพธิ์ อําเภอเมืองจังหวัดศรีสะเกษ เกิดข้ึนเน่ืองจากพ้ืนที่โครงการมีระบบนํ้าชลประทานที่สมบูรณ มีระบบส%งน้ําและระบายน้ําแต%เกษตรกรในพ้ืนท่ีไมส% ามารถเขา1 ถึงนา้ํ ได1อยา% งท่ัวถงึ เพียงพอ และเป4นธรรม ส%งผลใหไ1 ม%สามารถรับประโยชนสูงสุด เช%น มีแปลงนาอยู%ไกล ไม%สามารถส%งน้ําจากคลองสู%แปลงนาได1โดยตรง หรือแปลงมีขนาดพื้นที่ไม%เหมาะสม ดังน้ัน ควรมีการจัดรูปที่ดินซ่ึงเป4นการลงทุนของภาครัฐร%วมกับเกษตรกรในพื้นท่ี เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใช1น้ําและที่ดินให1เกิดประโยชนสูงสุด โดยการสร1างระบบการกระจายน้ําเข1าส%ูพ้ืนที่เพาะปลูกให1ทั่วถึง การสร1างระบบระบายนํ้าให1สามารถควบคุมปริมาณน้ําท่ีมากเกินไปได1 การสร1างระบบถนนเพ่ือขนส%งเครื่องจักรกล ป5จจัยการผลิตและผลผลิต ลดต1นทุนในการผลิตและสามารถเพ่ิมผลผลิตในไร%นาได1มากขึ้นรวมทั้งยกระดบั รายได1จากการผลิตของเกษตรกรให1สูงข้ึน1.2 วัตถปุ ระสงคของโครงการ 1.2.1 เพอื่ สนองนโยบายรัฐบาลในการเพ่ิมประสทิ ธภิ าพการใช1นา้ํ และการผลิต

2 1.2.2 เพือ่ สง% เสรมิ การใช1น้าํ ใหเ1 กิดประโยชนสงู สุด 1.2.3 เพอื่ ใหเ1 กษตรกรได1รบั การบรกิ ารจากภาครัฐ ดงั นี้ - การจัดรปู ท่ดี นิ - การจดั ทาํ โครงสรา1 งพ้นื ฐานดา1 นการเกษตร เชน% คสู ง% นํา้ ครู ะบายนํ้า ทางลําเลียง - การปรบั ปรุงบํารุงดิน - การออกเอกสารสทิ ธใิ์ ห1กับเกษตรกร - การพัฒนาด1านการเกษตร โดยบรู ณาการหนว% ยงาน 1.2.4 เพ่ือให1เกษตรกรทไ่ี ดร1 บั น้ําอยา% งทว่ั ถึง มปี ระสทิ ธิภาพ1.3 เปาหมายและงบประมาณของโครงการ เปGาหมายของโครงการ เป4นการจัดรูปท่ีดินประเภทสมบูรณแบบ (Intensive Type) การส%งเสริมกิจกรรมต%าง ๆ การมีส%วนร%วมของเกษตรกรในพื้นท่ีโครงการจัดรูปท่ีดิน ได1แก% การส%งเสริมและพัฒนาให1แก%เกษตรกรที่เข1าร%วมโครงการมีส%วนร%วมในงานจัดรูปที่ดิน และกําหนดให1เป4นพ้ืนที่บูรณาการเพื่อพัฒนาระบบการบริหารจัดการน้ําเพ่อื การเกษตร งบประมาณของโครงการ งานจัดรูปท่ีดินในพื้นท่ีโครงการสถานีสูบนํ้าด1วยไฟฟGาบ1านโนนจาน ตําบลโพธิ์อาํ เภอเมอื ง จังหวดั ศรีสะเกษ ได1รบั จัดสรรงบประมาณดําเนินงานทง้ั สนิ้ 20,867,000.00 บาท1.4 ขัน้ ตอนการจดั รปู ท่ีดนิ 1.4.1 นโยบายเก่ียวกับงานจัดรูปท่ีดิน คณะกรรมการกําหนดพ้ืนท่ีท่ีจะดําเนินการจัดรูปที่ดินท้ังหมดของประเทศ เพ่อื 1) กาํ หนดแผนงานจัดรปู ทีด่ นิ ทตี่ 1องดําเนนิ การตามแผนระยะยาว 2) กําหนดแผนงานระยะปานกลาง (5 ป); 1.4.2 สํารวจความเหมาะสมของพื้นทเี่ พื่อวางโครงการสํารวจ 1) ปริมาณน้ําต1นทุนและระบบกระจายน้ําในสายหลักสายซอย ว%ามีปริมาณเพียงพอต%อการสนับสนุนใหเ1 กษตรกรเจา1 ของท่ดี นิ สามารถดําเนินการเพาะปลูกพืชท้ังในฤดฝู นและฤดูแลง1 2) การสาํ รวจระบบระบายน้ําในเขตพน้ื ทโ่ี ครงการควรจะมีแหล%งระบายนํ้า เช%น ลําห1วย ลาํ คลองเพื่อการระบายน้ําจากพน้ื ท่โี ครงการได1ดี 3) ขนาดการถือครองกรรมสิทธทิ์ ่ีดินของเกษตรกร เนื่องจากขนาดการถือครองกรรมสทิ ธิ์ในที่ดนิจะเกี่ยวเนื่องโดยตรงกับการจัดรูปที่ดิน หากการถือครองกรรมสิทธิ์ในที่ดินมีขนาดเล็กเกินไปจะมีผลต%อการแบ%งหักที่ดินในการดําเนินการก%อสร1างเป4นแนวคูส%งน้ํา คูระบายนํ้า ทางลําเลียง อาจจะทําให1ที่ดินทถ่ี ือกรรมสิทธลิ์ ดน1อยลงไปอีก ไม%ค1ุมคา% ต%อการลงทนุ ในการทาํ การเกษตร 4) สภาพความลาดเทของพื้นท่ีมีความเหมาะสมต%อการกระจายนํ้าในระดับแปลงนา และการระบายน้ําสู%ระบบระบายนํ้าหลัก ไม%ควรเป4นพ้ืนที่ที่ล%ุมนํ้าแช%ขังหรือพื้นท่ีที่ลาดเทมาก ๆ เพราะจะทําให1ในแปลงนาไมส% ามารถกักเกบ็ นา้ํ ได1 5) การศึกษาและวิเคราะหโครงการโดยการรวบรวม หรอื สาํ รวจข1อมลู ทางด1านเศรษฐกิจและสังคมในเขตพ้ืนท่ีโครงการและวิเคราะหความเหมาะสมของโครงการในการจัดรูปท่ีดิน ซึ่งหลักเกณฑในการประเมินโครงการทางเศรษฐกิจพจิ ารณาจากตวั ชว้ี ดั ต%าง ๆ ดงั น้ี (1) อตั ราผลตอบแทนทางเศรษฐกจิ (IRR) (2) มูลค%าป5จจบุ ันสทุ ธิ (NPV) (3) อัตราสว% นผลตอบแทนตอ% ตน1 ทนุ (BCR)

3 1.4.3 การวางโครงการและกําหนดแผนการดําเนินการ ม.13 (1) นําเสนอคณะกรรมการจัดรูปท่ีดินกลางเพื่อเสนอขออนุมัติวางโครงการประกอบดว1 ยข1อมูลเก่ยี วกับ 1) พ้นื ท่ีดําเนนิ การ และแผนท่ีประกอบ 2) จาํ นวนเน้อื ทก่ี ารถอื ครองที่ดนิ 3) สภาพป5ญหาของเกษตรกร เช%น ไม%ได1รับน้ําในการเพาะปลูกไม%มีถนนสําหรับเข1าแปลงและลําเลยี งผลผลติ 4) จาํ นวนเกษตรกรทรี่ %วมโครงการ 5) การใชพ1 ้นื ที่ 6) ขอบเขตการส%งนา้ํ และการระบายนาํ้ 7) กาํ หนดแผนการดําเนนิ งานตามขัน้ ตอนของการจดั รูปท่ีดิน 1.4.4 ประชมุ เกษตรกร สอบถามความสมัครใจและจัดทําบนั ทึกยนิ ยอม ม.14 (1) และ ม.27 เมือ่ ไดพ1 ้นื ที่ที่เหมาะสมในการจัดรปู ทด่ี ินแล1ว ให1นัดประชมุ ชีแ้ จงกบั เกษตรกรเจ1าของที่ดินให1เข1าใจงานจัดรูปท่ีดิน และทําบันทึกยินยอมหรือไม%ยินยอมให1กับเกษตรกรเจ1าของที่ดินทุกราย เม่ือตรวจสอบแล1วหากยินยอมเกินกึ่งหนึ่งจงึ จะดําเนินการประกาศกําหนดท1องท่ีท่จี ะสํารวจเป4นเขตโครงการจดั รูปที่ดิน 1.4.5 ออกประกาศกําหนดท1องท่ีท่ีจะสาํ รวจเป4นเขตโครงการจัดรูปท่ดี ิน ม.25 1) เม่ือเจา1 ของทดี่ ินยนิ ยอมให1จัดรูปท่ดี ินเกินกึ่งหน่ึงจดั ทําร%างประกาศและแผนที่แนบท1ายประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณและกระทรวงมหาดไทย 2) นําเสนอรัฐมนตรีว%าการกระทรวงเกษตรและสหกรณและรัฐมนตรีว%าการกระทรวงมหาดไทยลงนามร%วม 3) จา1 งพิมพแผนทแ่ี นบทา1 ยประกาศเพ่ือลงประกาศในราชกิจจานเุ บกษา 4) ดาํ เนินการประกาศในราชกิจจานเุ บกษา 5) สง% ประกาศราชกจิ จานุเบกษาให1สว% นราชการทเี่ กย่ี วข1องทราบ 1.4.6 สาํ รวจข1อมลู เพ่ือใช1ในการออกแบบ ม.25 1) จดั หาภาพถ%ายทางอากาศทีด่ ัดแก1แลว1 มาตราสว% น 1:4000 เพ่ือนาํ มาประกอบในการจัดทําแผนท่แี ปลงกรรมสิทธ์ิในบริเวณพน้ื ทที่ ี่จะทําการจดั รปู ท่ีดนิ 2) ทําการสาํ รวจรายชื่อเจา1 ของแปลงกรรมสทิ ธ์ิ ขอบเขตการครอบครองจากหลักฐานเดิมกับแผนที่แปลงกรรมสิทธ์ิท่ีจัดทาํ ข้นึ จากภาพถ%ายทางอากาศ และกาํ หนดหมายเลขแปลงในทด่ี นิ 3) สํารวจระดบั และรายละเอยี ดภูมิประเทศในพืน้ ทีท่ ่จี ะทําการจัดรปู ที่ดิน 4) จัดทําระดับ และรายละเอยี ดภมู ิประเทศลงในแผนที่ 5) สํารวจรายละเอยี ดนาํ้ ตน1 ทนุ และระดบั นํ้าในคลองสง% นํ้าที่จะนํามาใช1ในการออกแบบงานจดั รปู ท่ดี ิน 1.4.7 ดําเนนิ การออกแบบ ม.14 (4) และ ม.30 1) รวบรวมข1อมูลประกอบการออกแบบ เช%น รูปแปลงกรรมสิทธิ์ แผนท่ีแสดงเส1นชั้นความสูงของภูมิประเทศ ภาพถ%ายทางอากาศที่ดัดแก1แล1ว รายชื่อเกษตรกรเจ1าของที่ดิน ข1อมูลและข1อกําหนดเฉพาะในการออกแบบ ข1อมูลระบบการสง% น้าํ การระบายน้าํ สายใหญ% และสภาพภมู ปิ ระเทศ 2) วางระบบชลประทานในระดบั แปลงนา และการออกแบบรูปแปลงกรรมสิทธ์ิขนั้ ต1น 3) ประชมุ ชีแ้ จงแบบ แนวก%อสรา1 ง ทําความตกลงกําหนด แปลงทด่ี นิ ใหม%กับเกษตรกรเจ1าของที่ดินเพอ่ื ขอความเห็นชอบจากเจา1 ของทดี่ ิน

4 4) แก1ไขแบบรูปแปลงกรรมสิทธ์ิขั้นต1นให1เหมาะสมกับสภาพภูมิประเทศจริงในป5จจุบันตรงกับความต1องการของเกษตรกร และถูกต1องตามหลักวิชาการออกแบบขั้นสุดท1าย โดยการออกแบบ ขนาด คูส%งน้ําถนน คูระบายน้าํ อาคารควบคุมน้าํ อาคารบงั คับน้าํ และอาคารประกอบต%าง ๆ 5) ลอกแบบ ทําการคัดลอกแบบลงในกระดาษมาตรฐาน ต%อจากการออกแบบข้ันสดุ ทา1 ย 1.4.8 ออกประกาศพระราชกฤษฎกี ากําหนดเขตโครงการจดั รูปท่ีดิน ม.24 1) ตรวจสอบพื้นที่ที่ได1ประกาศเขตสํารวจไว1และกําหนดเขตโครงการจัดรูปท่ีดิน โดยอาศัยข1อมูลแนวออกแบบเบื้องตน1 เพ่ือออกพระราชกฤษฎกี า 2) จดั ทาํ บญั ชีรายชอื่ เจ1าของทดี่ นิ และหลักฐานทเี่ กีย่ วกบั ทีด่ ินเพื่อแนบทา1 ยพระราชกฤษฎีกา 3) ร%างพระราชกฤษฎีกากําหนดเขตโครงการจัดรูปท่ีดิน พร1อมด1วยแผนที่และบัญชีรายช่ือเจ1าของทดี่ ินบันทึกวเิ คราะหสรปุ และบันทกึ หลักการและเหตุผล 4) ร%างหนงั สือเพอ่ื สง% พระราชกฤษฎกี า เสนอคณะรัฐมนตรพี ิจารณาอนุมตั ิ 5) จ1างพิมพแผนท่ีและบญั ชรี ายชื่อแนบท1ายพระราชกฤษฎีกาเพ่ือลงประกาศในราชกิจจานุเบกษา 6) ดําเนินการประกาศในราชกิจจานุเบกษา 7) ส%งพระราชกฤษฎีกาทีล่ งประกาศในราชกจิ จานุเบกษาแล1วใหส1 %วนราชการท่ีเก่ยี วข1องทราบ 1.4.9 ปdดประกาศพระราชกฤษฎีกา และปdดประกาศผังแปลง ม.33 ม.34 และ ม.38 1) สํานักงานจัดรูปที่ดินจังหวัดนําพระราชกฤษฎีกากําหนดเขตโครงการจัดรูปที่ดินพร1อมบัญชีรายช่ือเจ1าของที่ดินและหลักฐานเกี่ยวกับที่ดิน เสนอคณะกรรมการจัดรูปที่ดินจังหวัด นําไปปdดประกาศไว1ณ ศาลากลางจงั หวัด ทวี่ า% การอําเภอหรอื กิง่ อาํ เภอ ทที่ าํ การตาํ บล และท่ีชมุ ชนในเขตโครงการจดั รูปทดี่ นิ 2) ผู1มีส%วนได1เสียมีสิทธิตรวจสอบเอกสารหลกั ฐาน และคัดค1านเกี่ยวกับสิทธ์ิในท่ีดินภายใน 60 วันนบั แตว% นั ทปี่ ดd ประกาศการปดd ประกาศผงั แปลง 3) เมื่อคณะกรรมการจัดรูปท่ีดินจังหวัด พิจารณาแผนผังการจัดแปลงท่ีดินแล1ว นําแผนผังแปลงจัดรปู ทีด่ นิ พร1อมบัญชีรายช่ือไปปdดประกาศไว1 ณ ศาลากลางจังหวัด ที่ว%าการอําเภอหรือก่ิงอําเภอ ทที่ าํ การตําบล และทชี่ ุมชนในเขตโครงการจัดรปู ที่ดนิ 4) เจา1 ของทด่ี นิ สามารถตกลงแลกเปลย่ี นทด่ี นิ กันได1 ภายใน 30 วันนับแต%วันที่ปดd ประกาศ 1.4.10 ดําเนนิ การก%อสร1าง ม.31, ม.37 1) สํารวจตรวจสอบดูสภาพท่ัวไป บริเวณพื้นที่ท่ีจะจัดรูปที่ดินเพื่อให1ทราบสภาพภูมิประเทศโดยทั่ว ๆ ไป 2) วางผงั ใหแ1 นวศนู ยกลาง คสู ง% นา้ํ ถนน และคูระบายนาํ้ ตามท่ีออกแบบไว1 ซึง่ จะลดั เลาะไปตามแนวเขตแปลงกรรมสิทธโิ์ ดยมีเจา1 หน1าท่ีทีเ่ กี่ยวข1อง คอื เจา1 หนา1 ทร่ี งั วัดท่ีดนิ กรมทด่ี ิน ผคู1 วบคุมงาน เกษตรกรเจา1 ของทด่ี ิน 3) เปdดแนวและหน1าดิน เพื่อขจัดวัชพืชหรือต1นไม1สิ่งกีดขวาง ให1ออกจากแนวคูส%งนํ้า ถนนและคูระบายน้ํา 4) ให1ระดับหลังคันของคูส%งน้ํา ถนน ขนย1ายดินมาทําเป4นตัวคูส%งนํ้าและถนน ทําการบดอัดให1ได1ระดับและความแนน% ตามแบบทีก่ ําหนด 5) ให1ระดบั คนั ครู ะบายนาํ้ ขุดครู ะบายนํ้าให1ไดข1 นาดระดับความลาดเทตามแบบ 6) สรา1 งอาคารประกอบในครู ะบายนํา้ ตามท่ีแบบกาํ หนด 7) ขดุ คสู %งนํ้าตามขนาด และความลาดเทตามทีก่ ําหนด 8) ตั้งไมแ1 บบใหไ1 ด1ระดบั และความหนาตามท่ีแบบกําหนด 9) ลาดคอนกรตี คสู ง% นาํ้

5 10) สร1างอาคารประกอบในคสู %งน้ําตามทีแ่ บบกาํ หนด 11) เก็บรายละเอียดและความเรียบร1อยของงานทั้งหมด 1.4.11 ออกหนงั สือแสดงสิทธใิ นท่ีดินใหม% 1) เรียกเก็บหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินเดิมจากเกษตรกร เจ1าของที่ดินในเขตจัดรูปที่ดินที่ก%อสร1างจดั รปู ทีด่ ินเสรจ็ เรยี บรอ1 ยแลว1 2) บันทึกสอบสวนเจา1 ของท่ีดนิ เกี่ยวกบั พื้นที่ข1างเคยี ง และรายละเอียดอื่น ๆ เก่ยี วกับทด่ี นิ 3) ออกหนังสือการรับหนังสือแสดงสิทธ์ิในท่ีดินเดิมให1แก%เจ1าของที่ดินไว1เป4นหลักฐานเมื่อมารับโฉนดทดี่ ินทีอ่ อกใหม% 4) จัดทําบัญชีรายชื่อผ1ูมีสิทธิได1รับโฉนดที่ดินใหม% เสนอคณะอนุกรรมการ (ถ1ามี) พิจารณาความถกู ตอ1 ง และเสนอคณะกรรมการจดั รปู ทีด่ นิ จงั หวดั พจิ ารณาใหค1 วามเหน็ ชอบ 5) แจ1งขอดําเนินการออกโฉนดท่ีดิน พร1อมท้ังส%งมอบเอกสารและหลักฐานต%าง ๆ ต%อเจ1าพนักงานที่ดนิ จังหวัดเพ่อื ออกโฉนดที่ดินตามบัญชีรายช่อื ผมู1 ีสิทธไิ ด1รบั โฉนดท่ีดินใหม% 6) โฉนดทดี่ ินใหม%ที่เสร็จแล1ว สาํ นักงานท่ีดินจังหวัดจะส%งมอบให1สํานักงานจัดรูปท่ีดินจังหวัด รับไปแจกใหแ1 กเ% กษตรกรเจ1าของท่ีดิน 1.4.12 จัดต้งั กลุ%มผ1ูใชน1 า้ํ ม.47 1) กาํ หนดพื้นที่แยกสง% นา้ํ และกล%ุมย%อย 2) เตรยี มขอ1 มลู และรายชือ่ เจ1าของทีด่ นิ 3) ส%งรายช่ือเจ1าของที่ดินและประสานงานกับหนว% ยราชการ เช%น หน%วยส%งเสรมิ สหกรณ สหกรณจังหวดั โครงการชลประทานฯ เกษตรอาํ เภอ 4) ประชุมเกษตรกรเจ1าของที่ดินให1เข1าใจข1อบังคับ การดําเนินงาน และการบริหารงานส%งน้ําและบาํ รุงรกั ษาของกลุ%มผู1ใชน1 ้ํา เลือกประธานกลมุ% เลขากล%ุม 5) ติดตามและประเมนิ ผลการดําเนินงานของกลุ%มผใ1ู ช1นา้ํ 1.4.13 ดําเนนิ การสนบั สนุนการเกษตรด1านตา% ง ๆ ม.4 1) จดั ทาํ โครงการพัฒนาการเกษตรและสหกรณ (ในดา1 นต%าง ๆ) 2) โครงการบรู ณาการเพ่ือส%งเสริมการผลิตและการตลาด เป4นต1น 1.4.14 ตรวจสอบ ตดิ ตามผลงานและประเมนิ ผล 1) ติดตาม ตรวจสอบ และรวบรวมข1อมูลผลงานความก1าวหน1า ตลอดจนป5ญหาอุปสรรคในการปฏิบัติงาน กจิ กรรมตา% ง ๆ เกย่ี วกบั การจัดรูปท่ดี ิน 2) จดั ทาํ ฐานขอ1 มูลของงานจัดรูปทด่ี ิน โดย (1) ศกึ ษา วเิ คราะหป5ญหาเพ่ือปรบั ปรุงและพฒั นาระบบข1อมลู เดิม (2) ศึกษา วิเคราะห และออกแบบระบบข1อมูลใหม% เขียนผังระบบงาน ผังโปรแกรม เขียนโปรแกรมคําสั่ง ทดสอบโปรแกรม พัฒนาโปรแกรม ให1ตรงกับความต1องการของประเภทงาน บันทึกข1อมูลตรวจสอบความถูกตอ1 งของข1อมลู ทบี่ ันทกึ ไว1 พัฒนาขอ1 มลู ใหต1 รงกับปจ5 จุบัน และประมวลผลโดยใชค1 อมพิวเตอร (3) ประเมินความสําเร็จของโครงการจัดรูปที่ดิน โดยการวิเคราะหข1อมูลที่ได1จากการสํารวจทางเศรษฐกิจและสังคมในพื้นที่ กรณีศึกษาที่ดําเนินโครงการแล1วตลอดจนติดตามและวิเคราะหค%าตัวชี้วัดในโครงการอนื่ ๆ ทกุ โครงการ 1.4.15 การจ%ายเงินคนื ทุนค%าใช1จ%ายในการจัดรูปท่ีดนิ 1) จดั ทาํ หนังสอื แจ1งจํานวนเงนิ คา% ใชจ1 า% ยในการจดั รปู ทดี่ ินแก%เกษตรกรเจ1าของท่ีดิน

6 2) ประสานงานกับ ธ.ก.ส. ทีไ่ ดร1 ับอนุมตั ิจากคณะกรรมการจัดรูปท่ดี ินกลางให1เก็บเงนิ 3) จดั ทําบัญชลี ูกหนเี้ กษตรกรรายแปลง 4) ติดตามผลการชาํ ระเงนิ 5) ติดตามทวงเงนิ ค%าใชจ1 า% ยในการจัดรูปทด่ี นิ จากเกษตรกรทไี่ ม%ยอมชําระเงนิ 6) ดาํ เนินคดีกับเกษตรกรทไ่ี ม%ยอมชาํ ระคา% ใช1จ%ายในการจดั รปู ทดี่ ิน1.5 หน-วยงานทร่ี ับผดิ ชอบ สาํ นักงานจดั รปู ที่ดนิ กลาง กรมชลประทาน1.6 ประโยชนท่ีคาดวา- จะได2รบั ของโครงการ 1.6.1 เป4นพ้ืนท่ีท่ีสามารถสนับสนุนโครงการในแผนงานต%าง ๆ เช%น แผนงานเพ่ิมขีดความสามารถในการแข%งขัน และแผนงานเขตการผลิตพชื เศรษฐกิจทีเ่ หมาะสม 1.6.2 เป4นหลักประกันว%าสามารถควบคุมการส%งและระบายนํ้าในแปลงเพาะปลูกได1ตามระยะเวลาท่ีพืชตอ1 งการ 1.6.3 สามารถทาํ การเกษตรและเพาะปลกู พชื ไดต1 ลอดท้งั ป; ถ1าหากมนี ํา้ ต1นทนุ เพยี งพอ 1.6.4 เกษตรกรไดร1 ับความสะดวกในการลําเลียงป5จจัยการผลติ และผลผลิตออกสตู% ลาด 1.6.5 สามารถใชเ1 ครอ่ื งทนุ% แรงและเคร่ืองจักรกลในการเตรยี มแปลงและการเก็บเก่ยี วได1อยา% งมีประสทิ ธภิ าพ 1.6.6 เกษตรกรสามารถปรบั เปล่ยี นชนิดของพชื ทปี่ ลูกและพนั ธุพชื ท่ีให1ผลผลติ สูงขึ้นได1 1.6.7 เกษตรกรมีรายได1เพ่ิมขึน้ เพราะไดร1 บั ผลผลิตต%อไรส% ูงขึ้น 1.6.8 เจ1าของทด่ี ินจะไดร1 ับโฉนดทดี่ นิ ใหม% โดยไดร1 บั การยกเว1นค%าธรรมเนยี มในการออกโฉนด 1.6.9 ทําใหท1 ด่ี นิ มีคุณค%าและได1รับประโยชนมากข้นึ เพราะมรี ะบบชลประทานทส่ี มบูรณและการคมนาคมในไรน% าทสี่ ะดวก 1.6.10 มี พ.ร.บ.จดั รปู ท่ดี ินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2558 คุ1มครองให1เปน4 พื้นทเ่ี กษตรกรรมย่งั ยืน 1.6.11 แก1ไขและปGองกันป5ญหาความขัดแย1งในการแย%งนํ้าทําการเกษตรระหว%างเกษตรกรในพ้ืนท่ีโครงการจัดรูปท่ีดิน

บทท่ี 2 ระเบยี บวธิ กี ารประเมนิ ผล2.1 ความสาํ คัญของการประเมินผล โครงการจัดรูปท่ีดินและระบบน้ําเพ่ือเกษตรกรรม เปนโครงการสําคัญภายใต%แผนพัฒนาการเกษตรในช)วงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห)งชาติ ฉบับที่ 11 (พ.ศ. 2555 – 2559) ในประเด็นยุทธศาสตร:ที่ 3พัฒนาทรัพยากรการเกษตรอย)างมีประสิทธิภาพ สมดุลและยั่งยืน โดยให%ความสําคัญกับทรัพยากรและโครงสร%างพื้นฐานทางการเกษตร เน่ืองจากเปนป<จจัยการผลิตพื้นฐานในการทําการเกษตร โดยเฉพาะด%านทรัพยากรท่ีดิน ทรัพยากรน้ํา ทรัพยากรประมง และความหลากหลายทางชีวภาพ จากการพัฒนาท่ีผ)านมามีการนําทรัพยากรการเกษตรไปใช%ประโยชน:เกินกว)าอัตราการเกิดทดแทนหรือการฟ?@นตัวตามธรรมชาติ ทําให%ความอุดมสมบูรณ:ลดลงอย)างรวดเร็ว ตลอดจนป<ญหาของการใช%ที่ดินท่ีไม)เหมาะสม การใช%สารเคมีทางการเกษตร การขาดแคลนน้ํา แหล)งทําการประมงถูกทําลาย และสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพซ่ึงเกิดจากกิจกรรมของมนุษย: ท้ังการนํามาใช%การพัฒนาประเทศ การขยายตัวทางเศรษฐกิจ การขยายตัวของประชากร การเปลี่ยนแปลงทางสังคม และการเปล่ียนแปลงของสภาพภูมิอากาศ ทําให%ทรัพยากรการเกษตรอย)ใู นสภาพท่ีเส่ือมโทรม (แผนพฒั นาการเกษตร, 2554) งานจัดรปู ที่ดนิ ในพนื้ ท่โี ครงการสถานีสบู นาํ้ ด%วยไฟฟาH บ%านโนนจาน ตําบลโพธิ์ อาํ เภอเมอื ง จังหวัดศรีสะเกษกําหนดเปHาหมายในการจดั รูปที่ดินจํานวน 1,220 ไร) เกษตรกรเข%าร)วมโครงการจํานวน 120 ราย เปนการจัดรูปท่ีดนิประเภทสมบูรณ:แบบ (Intensive Type) ดําเนินการในปUงบประมาณ 2557 ท้ังนี้ภายหลังการดําเนินงานจดั รูปท่ีดินแลว% เสรจ็ มีหน)วยงานท่เี ก่ยี วขอ% งในสังกดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ: หน)วยงานราชการอ่นื รวมทั้งภาคเอกชน ได%เข%าไปดําเนินการส)งเสริมกิจกรรมต)าง ๆ การมีส)วนร)วมของเกษตรกรในพื้นท่ีโครงการจัดรูปท่ีดินได%แก) การส)งเสริมและพัฒนาให%แก)เกษตรกรที่เข%าร)วมโครงการ การส)งเสริมการมีส)วนร)วมในงานจัดรูปท่ีดินและกาํ หนดให%เปนพื้นที่บรู ณาการเพอื่ พฒั นาระบบการบริหารจัดการน้ําเพื่อการเกษตร สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร โดยศูนย:ประเมินผล ได%รับมอบหมายจากคณะกรรมการจัดรูปท่ีดินกลางให%ประเมินผลงานจัดรูปที่ดินและระบบนํ้าเพ่ือการเกษตรกรรม ซ่ึงในการศึกษาคร้ังน้ีเปนการศึกษาผลสัมฤทธ์ิของโครงการเน่ืองจากมีการก)อสร%างแล%วเสร็จไปเม่ือปU 2557 วัตถุประสงค:ในการประเมินผลโครงการเพ่ือศึกษาผลการดําเนินงานโครงการจัดรูปท่ีดิน และเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใช%น้ําและที่ดินให%เกิดประโยชน:สูงสุดแก)เกษตรกร ซ่ึงข%อมลู ทไี่ ดจ% ะเปนประโยชนใ: นการวางแนวทางการจัดรูปทดี่ นิ ในพ้นื ที่อ่นื ตอ) ไป2.2 วัตถปุ ระสงค\"ของการประเมนิ ผล เพ่ือประเมินผลการดําเนินงานโครงการ และผลสมั ฤทธต์ิ ามวัตถปุ ระสงค:ของโครงการ2.3 ขอบเขตของการประเมนิ ผล 2.3.1 พ้ืนที่ดําเนินการ งานจัดรูปที่ดินในพื้นที่โครงการสถานีสูบน้ําด%วยไฟฟHาบ%านโนนจาน ตําบลโพธ์ิ อําเภอเมอื ง จังหวดั ศรสี ะเกษ ครอบคลมุ พื้นท่ี 1,220 ไร) 2.3.2 ประชากรที่ทําการประเมิน งานจัดรูปท่ีดินในพ้ืนที่โครงการสถานีสูบน้ําดว% ยไฟฟHาบ%านโนนจาน ตําบลโพธ์ิ อาํ เภอเมือง จังหวดั ศรสี ะเกษ เกษตรกร 253 ราย

9 2.3.3 ช)วงเวลาข%อมูล งานจัดรูปที่ดินในพื้นที่โครงการสถานีสูบนํ้าด%วยไฟฟHาบ%านโนนจาน ตําบลโพธ์ิ อําเภอเมือง จงั หวัดศรสี ะเกษ ใชข% อ% มูลการผลติ ของเกษตรกร - ข%อมูลกอ) นมโี ครงการใช%ข%อมูลปUการเพาะปลูก 2557/58 (ต้งั แต) 1 เมษายน 2557-31 มีนาคม 2558) - ข%อมลู หลังมโี ครงการใช%ข%อมลู ปUการเพาะปลกู 2559/60 (ต้งั แต) 1 เมษายน 2559-31 มนี าคม 2560)2.4 การตรวจเอกสาร แนวคดิ และทฤษฎี 2.4.1 การตรวจเอกสาร สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2558) ได%ทําการศึกษาโครงการจัดรูปที่ดินในพื้นที่นําร)องโครงการเขอื่ นแควน%อยบํารงุ แดน จังหวดั พิษณโุ ลก พบว)า ผลสําเร็จจากการจัดรปู ที่ดิน ทําให%ประสิทธภิ าพการใช%ที่ดินของเกษตรกรเพิ่มข้ึนจากร%อยละ 168.07 เปนร%อยละ 191.32 หลังมีโครงการในปU 2557 เพราะมีน้ําเพียงพอ เกษตรกรสามารถทําการเพาะปลกู ได%ตลอดท้ังปU ทําให%การผลิตข%าวนาปU-ข%าวนาปรัง ซ่ึงเปนพืชหลักมีผลผลติ ตอ) ไรเ) พม่ิ ข้ึน 120.46 กโิ ลกรมั ต)อไร) และ 112.30 กิโลกรมั ตอ) ไร) ในขณะทีต่ %นทุนตอ) หนว) ยการผลติ ลดลง0.28 บาทต)อกิโลกรัม และ 0.16 บาทต)อกิโลกรัม ตามลําดับ ส)งผลให%เกษตรกรมีรายได%เงินสดสุทธิทางการเกษตรในครัวเรือนเพ่ิมขึ้น 6,757.52 บาทต)อครัวเรือน โดยเกษตรกรมีความเห็นว)าการจัดรูปที่ดินมีประโยชน:สามารถช)วยให%มีนํ้าในการเพาะปลูก ระบายนํ้าส)วนเกินในช)วงเวลาท่ีไม)ต%องการออกจากแปลงนาแปลงนามีความสม่ําเสมอเน่ืองมาจากการปรบั พ้ืนท่ี สามารถนําเครื่องจักรมาใช%ได%สะดวก มีถนนลําเลียงขนสง)ป<จจัยการผลิตและผลผลิตได%สะดวกและรวดเร็ว มีการรวมกล)ุมผู%ใช%นํ้าในพื้นที่โครงการเพื่อร)วมกันวางแผนบริหารจดั การและบํารงุ ดูแลรกั ษาร)วมกนั แม%การจัดรปู ท่ีดินทําใหต% %องสูญเสยี พื้นท่ีนาไปบางส)วนในการก)อสร%างโครงสร%างพ้ืนฐาน นอกจากน้ีการจัดรูปที่ดินส)งผลให%เกิดการบูรณาการของหน)วยงานในพ้ืนท่ีของกระทรวงเกษตรและสหกรณ: ท่เี ข%าไปส)งเสริมให%ความร%ูการพฒั นาดา% นการเกษตรแก)เกษตรกร ส)งผลให%เพ่มิ ประสิทธิภาพการใช%ท่ีดินและนํ้า เพ่ิมผลผลิต ทําให%เกษตรกรมีรายได%สุทธิเพ่ิมข้ึน แต)ยังขาดความต)อเนื่องในการติดตามให%คาํ แนะนาํ ถา) ยทอดความรู%เพมิ่ เตมิ ของหนว) ยงานทเ่ี ก่ยี วข%อง สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2557a) ได%ทําการศึกษาภาวะเศรษฐกิจสังคมครัวเรือนเกษตรภายใต%พ้ืนที่โครงการพัฒนาการเกษตรครบวงจรในพื้นท่ีท่ีมีศักยภาพจังหวัดเชียงใหม) ตัวอย)าง 114 ครัวเรือนพบว)า หัวหน%าครัวเรือนเกษตรส)วนใหญ)มีอายุในช)วง 51-60 ปU คิดเปนร%อยละ 48.39 วุฒิการศึกษาส)วนใหญ)จบการศึกษาในระดับประถมศึกษา คิดเปนร%อยละ 74.19 อาชีพหลัก คือ อาชีพเกษตรกรรม โดยมีจํานวนสมาชิกและแรงงานในครัวเรอื นเกษตรเฉลี่ย 3.90 คน/ครัวเรอื น ในส)วนนีเ้ ปนแรงงานในภาคเกษตร 1.84 คน/ครัวเรือนการใช%ท่ีดินในกิจกรรมการเกษตรมีพื้นที่ทําการเกษตร คิดเปนร%อยละ 191.94 ประสิทธิภาพการใช%ท่ีดินในฤดูฝนและฤดูแล%ง คิดเปนร%อยละ 92.54 และ 54.27 ตามลําดับ พืชที่สําคัญคือ พืชผัก พืชไร) ข%าวนาปUและข%าวนาปรัง การใช%ประโยชน:จากแหล)งน้ําที่ใช%ทางการเกษตรในพื้นท่ีโครงการ พบว)า ทุกกิจกรรมใช%ประโยชน:จากนํ้าชลประทานเปนหลัก ด%านรายได%เงินสดเกษตรครัวเรือนเกษตรได%รับรายได%เงินสดจากการเล้ียงปศุสัตว:เฉลี่ย 427,537.42 บาท/ครัวเรือน รองลงมารายได%จากพืช 38,544.99 บาท/ครัวเรือน และมีรายจา) ยเงินสดจากการเลย้ี งสตั ว:จาํ นวน 219,875 บาท/ครวั เรอื น รองลงมารายจา) ยเงินสดจากการปลูกพชื จาํ นวน17,212.45 บาท/ครัวเรือน โดยมีรายได%สุทธิเกษตรจากการเลี้ยงปศุสัตว:เปนจํานวน 195,530.03 บาท/ครัวเรือนและรายได%สุทธิเกษตรจากการปลูกพืชเปนจํานวน 46,962.59 บาท/ครัวเรือน สําหรับความคาดหวังของครัวเรือนหลังจากมีโครงการฯ เห็นว)าเกิดประโยชน:มาก คิดเปนร%อยละ 70.97 ส)วนป<ญหาเกี่ยวกับการใช%น้ําเพอ่ื การเกษตร ครวั เรอื นมีป<ญหา คิดเปนรอ% ยละ 67.74 การเปนสมาชิกกลุ)มผู%ใชน% ้ําครัวเรือนเกษตรเปนสมาชิกกลุ)มผ%ูใช%น้ําร%อยละ 100 ครัวเรือนเกษตรมีค)าใช%จ)ายในการจัดหานํ้า คิดเปนร%อยละ 35.48 การได%สนับสนุนป<จจัยการผลิตครัวเรือนเกษตรได%รับการสนับสนุน คิดเปนร%อยละ 19.35 การได%รับการบริการครัวเรือนเกษตร

10ทไี่ ดร% บั บรกิ าร คิดเปนร%อยละ 16.13 การไดร% บั การถา) ยทอดความรดู% า% นการเกษตรและสหกรณ: ครวั เรอื นเกษตรท่ีได%รับการถ)ายทอดความร%ู คิดเปนร%อยละ 29.03 การประสบป<ญหาด%านการเกษตร คิดเปนร%อยละ 22.58ป<ญหาที่พบ เช)น ป<ญหาด%านการผลิต (เพล้ีย) ป<ญหาจํานําข%าวไม)ได%เงิน ไม)ได%เข%าร)วมโครงการรับจํานําไม)มีตลาดรองรับผลไม% และภัยแล%ง เปนต%น ด%านความสนใจในการประกอบอาชีพภายหลังมีโครงการฯครัวเรือนเกษตรต%องการทํากิจกรรม เพิ่มข้ึนร%อยละ 45.16 ส)วนความต%องการรายได%เสริมครัวเรือนเกษตรต%องการรายได%เสริม คิดเปนร%อยละ 19.35 สําหรับความเข%มแข็งของชุมชนในพื้นท่ีโครงการฯ ครัวเรือนเกษตรคิดเปนร%อยละ 67.75 เห็นวา) ชุมชนมคี วามเข%มแขง็ เพราะชมุ ชนมีความสามัคคแี ละสามารถพึ่งพาตนเองได% สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2557b) ได%ทําการศึกษาภาวะเศรษฐกิจสังคมครัวเรือนเกษตรภายใต%โครงการพัฒนาการเกษตรครบวงจรในพ้ืนที่ทีม่ ศี ักยภาพจงั หวัดพัทลุง โดยการทาํ การสมั ภาษณ:ครัวเรือนเกษตรตวั อย)าง 33 ครัวเรอื น พบวา) หัวหน%าครัวเรือนเกษตรสว) นใหญ)มีอายุอยูใ) นช)วง 61 ปขU ึ้นไป คดิ เปนรอ% ยละ 36.36อาชพี หลกั คอื อาชีพเกษตรกรรม คิดเปนรอ% ยละ 90.91 มจี าํ นวนสมาชิกในครัวเรือนเฉล่ยี 3.36 คน/ครัวเรือนใช%แรงงานในภาคการเกษตร 2 คน/ครัวเรือน และไม)ได%ใช%แรงงานในภาคการเกษตร 1.36 คน/ครัวเรือนการถือครองที่ดินในเขตโครงการเฉล่ีย 15.12 ไร)/ครัวเรือน พ้ืนท่ีทําการเกษตร เฉลี่ย 14.27 ไร)/ครัวเรือนผลผลิตหลกั ทสี่ าํ คัญ ไดแ% ก) ข%าวและยางพารา ครัวเรอื นเกษตรมีรายไดเ% งนิ สดเกษตรเฉลยี่ 160,851.27 บาท/ครัวเรือนและมีรายจ)ายเงินสดเกษตรเฉลี่ย 57,325.05 บาท/ครัวเรือน มีรายได%เงินสดเกษตรสุทธิเฉลี่ย 103,526.22 บาท/ครัวเรือนและเมื่อนํารวมกับผลผลิตที่ใช%บริโภคในครัวเรอื นและอ่ืน ๆ และผลผลิตคงเหลือ ครัวเรือนมีรายได%สุทธิเกษตรเฉลี่ย 125,695.96 บาท/ครัวเรือน ข%อมูลเก่ียวกับการใช%ประโยชน:จากแหล)งนํ้าและบริการของภาครัฐครัวเรือนเกษตรเปนสมาชิกกลุ)มผลิตมากท่ีสุด คิดเปนร%อยละ 6.06 ครัวเรือนเกษตรส)วนใหญ)เปนสมาชิกกลุ)มผ%ูใช%น้ํา คิดเปนร%อยละ 93.94 ความคาดหวังของครัวเรือนเกษตรต)อการผลิตด%านการเกษตรภายหลังมีโครงการฯส)วนใหญ)เหน็ ว)าเกิดประโยชน:มากคิดเปนร%อยละ 87.88 และเหน็ ว)าเกิดประโยชนป: านกลาง คดิ เปนร%อยละ 12.12ครัวเรือนเกษตรประสบปญ< หาเกีย่ วกับนํา้ คดิ เปนร%อยละ 51.52 ซึ่งปญ< หาที่ประสบส)วนใหญ) คือ มนี า้ํ เพาะปลูกในฤดูแล%งแต)ไม)เพียงพอและนํ้าท)วมผลผลิตเสียหาย ไม)ประสบป<ญหา ร%อยละ 48.48 ความคาดหวังของครวั เรือนเกษตรเห็นว)าโครงการฯ มปี ระโยชน: ร%อยละ 93.34 ครวั เรือนเกษตรส)วนใหญ)ไม)ได%รับป<จจัยการผลิตจากหน)วยงาน รอ% ยละ 87.88 ไมไ) ดร% ับบรกิ าร ร%อยละ 96.97 ไม)ได%รับการอบรม ถ)ายทอดความร%ู ร%อยละ 93.94ครัวเรือนส)วนใหญ)ไม)ประสบป<ญหาด%านการเกษตร ส)วนความต%องการทํากิจกรรมเพ่ิมเติมส)วนใหญ)ไม)ต%องการร%อยละ 75.76 ครัวเรือนเกษตรกรในเขตพื้นท่ีโครงการฯ มีความคิดเห็นเพิ่มเติม คือ ขยายพื้นท่ีส)งนํ้าให%แก)เกษตรกร การแก%ไขป<ญหาโรคระบาด ศัตรูพืช การให%ความรู%แก)เกษตรกรในการประกอบอาชีพเสริมการแก%ไขป<ญหาด%านการตลาด ราคาผลผลิตการให%ความร%ูในการทําการเกษตร ปรับปรุงพื้นที่ทําการเกษตรและการสนับสนุนป<จจัยการผลิต สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2557c) ได%ทําการศึกษาภาวะเศรษฐกิจสังคมครัวเรือนเกษตรในช)วง 1 พฤศจิกายน 2555–31 ตุลาคม 2556 ภายใต%พื้นที่โครงการพัฒนาการเกษตรครบวงจรในพ้ืนที่ท่ีมีศักยภาพ ประจําปUงบประมาณ พ.ศ. 2557 จังหวัดราชบุรี โดยคณะอนุกรรมการแผนปฏิบัติการพัฒนาด%านการเกษตรจังหวัดราชบุรี ได%คัดเลือกพื้นที่ หมู) 5 ตําบลหนองพันจันทร: อําเภอบ%านคา จังหวัดราชบุรีจํานวนครัวเรือนเกษตรที่เข%าร)วมโครงการ 37 ครัวเรือน จากข%อมูลกล)ุมตัวอย)างครัวเรือนเกษตรท่ีจัดเก็บได%ทั้งหมดนํามาประมวลผล แล%วนํามาวิเคราะห:เชิงพรรณนาด%วยสถิติอย)างง)าย เช)น ค)าเฉลี่ยและร%อยละเปนต%น ทั้งน้ีเพื่อนําไปใช%เปนข%อมูลพ้ืนฐานและใช%ประโยชน:ในการติดตามและประเมินผลความสําเร็จในการดําเนินงานของพื้นท่ี จากผลการศึกษาสามารถสรุปผลได%ดังนี้ หัวหน%าครัวเรือนเกษตรส)วนใหญ)มีอายุในช)วง51-60 ปU อาชีพหลัก คือ อาชีพเกษตรกรรมมีจํานวนสมาชิกและแรงงานในครัวเรือนเกษตร เฉล่ีย 3.84 คน/ครัวเรือน

11ใช%แรงงานในภาคเกษตร 1.87 คน/ครัวเรือน ท้ังนี้ในส)วนของการใช%ที่ดินในกิจกรรมการเกษตรทั้งหมดพบว)า ในฤดูฝนกับฤดูแล%งใช%พื้นที่ปลูกไม%ยืนต%นคิดเปนร%อยละ 100.00 การใช%ประโยชน:จากแหล)งน้ําที่ใช%ทางการเกษตรในพ้ืนท่ีโครงการ พบว)า ครัวเรือนเกษตรท่ีปลูกข%าวนาปU ใช%ประโยชน:จากแหล)งนํ้าชลประทานและจากนํ้าฝนคิดเปนร%อยละ 50.00 เท)ากัน เกษตรกรที่ปลูกข%าวนาปรัง เล้ียงสุกร และเลี้ยงแพะ ใช%ประโยชน:จากแหล)งน้ําธรรมชาติ คิดเปนร%อยละ 100.00 เท)ากัน ส)วนเกษตรกรที่ปลูกพืชไร) สมุนไพร ไม%ยืนต%นและพืชผักใช%ประโยชน:จากแหล)งนํ้าฝนเปนหลัก คิดเปนร%อยละ 87.23, 55.56, 75.00 และ 40.00 ตามลําดับส)วนผลผลิตเฉลี่ยต)อไร) พืชไร)มีผลผลิตเฉล่ียมากที่สุด คือ 4,499.58 กิโลกรัม/ไร) ด%านรายได%เงินสดเกษตรครัวเรือนเกษตรมีรายได%เงินสดเฉลี่ย 195,277.26 บาท/ครัวเรือน เปนรายได%จากการปลูกพืชเฉลี่ย 184,809.52 บาท/ครัวเรือน มีรายจ)ายเงินสดจากการปลูกพืชเฉล่ีย 71,474.66 บาท/ครัวเรือนรวมรายได%สุทธิเกษตรจากการปลูกพืชเฉลี่ย 121,174.50 บาท/ครัวเรือน สําหรับป<ญหาเก่ียวกับการใช%น้ําเพ่ือการเกษตร ครัวเรือนท่ีไม)มีป<ญหา คิดเปนร%อยละ 64.52 การเปนสมาชิกกลุ)มผู%ใช%น้ํา ครัวเรือนเกษตรเปนสมาชิกกลุ)มผ%ูใช%นํ้า คิดเปนร%อยละ 96.77 ด%านค)าใช%จ)ายในการจัดหาน้ํามีครัวเรือนเกษตรที่เสียค)าใช%จ)ายคิดเปนร%อยละ 35.48 การได%รับการถ)ายทอดความรู%ด%านการเกษตรและสหกรณ: ครัวเรือนเกษตรท่ีได%รับการถา) ยทอดความร%ู คิดเปนร%อยละ 25.81 ด%านความสนใจในการประกอบอาชพี ภายหลังมโี ครงการฯ ครวั เรือนเกษตรตอ% งการทํากิจกรรมเพม่ิ เติม คดิ เปนร%อยละ 9.68 โดยมคี วามต%องการดา% นพชื มากท่สี ดุ สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2557d) ได%ทําการศึกษาภาวะเศรษฐกิจและสังคมครัวเรือนเกษตรกรโครงการพัฒนาระบบบริหารจัดการน้ําเพ่ือการเกษตร ของจังหวัดศรีสะเกษ ปUเพาะปลูก 2554/55มวี ตั ถุประสงคเ: พอื่ นาํ มาจัดทาํ เปนข%อมลู พน้ื ฐานในการพัฒนาของภาครฐั เพอ่ื ดาํ เนนิ การจัดหาแหลง) นา้ํ ให%ท่ัวถึงเพิ่มพ้ืนท่ีชลประทานในการทําการเกษตร และเพื่อบรรเทาอุทกภัยและภัยแล%ง พร%อมกับส)งเสริมการใช%ประโยชน:จากน้ําให%มีประสิทธิภาพและเหมาะสมกับชนิดพืชหรือสินค%าเกษตรท่ีสําคัญ โดยมุ)งผลสัมฤทธิ์การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตให%กับภาคการเกษตรของประเทศไทยในเขตพ้ืนท่ีพัฒนาแหล)งนํ้าให%มีการบูรณาการระหว)างหนว) ยงานสังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ: มคี าํ สั่งแตง) ต้ังคณะอนุกรรมการบูรณาการแผนปฏิบัติการพัฒนาด%านการเกษตรระดับจังหวัด และนําผลการเก็บข%อมูลภาวะเศรษฐกิจและสังคมครัวเรือนเกษตรของโครงการฯ นํามาวเิ คราะห:และรายงานผล พบว)า มีจาํ นวนสมาชกิ ในครัวเรือนเฉลยี่ 4.80 คน และมแี รงงานในภาคการเกษตร 2.37 คน และไม)เปนแรงงานในภาคการเกษตร 2.43 คน ซ่ึงในป<จจุบันแรงงานในภาคการเกษตรลดน%อยลง ที่เปนเช)นน้ีเกิดจากแรงงานในครัวเรือนได%ออกไปรับจ%างทํางานนอกภาคการเกษตรเพิ่มขึ้นเกษตรกรมีการถือครองท่ีดินมเี นื้อที่ถือครองเฉล่ีย 16.84 ไร) โดยเปนท่ดี ินของตนเองเฉล่ียร%อยละ 13.18 เปนท่เี ช)าเฉลี่ยร%อยละ 2.55 และทําฟรีร%อยละ 1.11 มีรายได%เงินสดทางการเกษตรเฉล่ียครัวเรือนละ 36,946.85 บาทรายได%เงินสดนอกการเกษตรเฉลี่ยครัวเรือนละ 33,691.48 บาท รายจ)ายเงินสดทางการเกษตรเฉลี่ยครัวเรือนละ17,891.32 บาท และรายจา) ยเงินสดนอกการเกษตรเฉล่ียครัวเรอื นละ 36,693.25 บาท สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2549) ได%ทําการศึกษาข%อมูลพื้นฐานของเกษตรกรโครงการพัฒนาพ้ืนที่ล)ุมน้ําปากพนังอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ มีวัตถุประสงค:เพ่ือใช%เปนข%อมูลในการเปรียบเทียบกับผลการประเมินระหว)างการดําเนินงานโครงการและหลังสิ้นสุดโครงการ จากการศึกษาพบว)า ครัวเรือนเกษตรกรมีพื้นที่ถือครองทางการเกษตรเฉล่ีย 23.39 ไร)/ครัวเรือน ในจํานวนน้ีใช%เปนพ้ืนที่ทําการเกษตรเฉล่ีย 12.98ไร)/ครวั เรือน หรือรอ% ยละ 55 ของพืน้ ท่ีทาํ การเกษตร พ้นื ที่ว)างเปล)า 10.41 ไร)/ครวั เรือน หรอื รอ% ยละ 45 สาเหตุที่ไม)ทําการเกษตรในพ้ืนท่ี เพราะว)าได%รับผลกระทบจากน้ําเค็มรุกลํ้าเข%ามาในพ้ืนที่ ป<ญหาดินเปร้ียวและดินเปนกรดสูงส)วนในพื้นท่ที ําการเกษตรดงั กลา) วใชเ% ปนพื้นที่ทํานาเฉลีย่ 7.34 ไร/) ครวั เรอื น นอกน้ันเปนพ้นื ทป่ี ลูกไมผ% ล/ไม%ยืนต%น พืชไร) พืชผัก บ)อปลา บ)อก%ุง และเล้ียงปศุสัตว: สําหรับข%าวได%ผลผลิตเฉล่ีย 448.41 กิโลกรัม/ไร) เกษตรกร

12มีรายได%เงินสดรวมเฉล่ียครัวเรือนละ 209,733.73 บาท และรายจ)ายเงินสดรวมเฉลี่ยครัวเรือนละ 189,729.93 บาทหรือคิดเปนรายได%เงินสดสุทธิในครัวเรือนเฉลี่ย 20,006.80 บาท/ครัวเรือน อย)างไรก็ตามครัวเรือนยังมีหนี้สินค%างชําระเฉลี่ยครัวเรือนละ 122,918.64 บาท โดยแหล)งเงินกู%ส)วนใหญ)มาจาก ธ.ก.ส. เกษตรกรมีทรัพย:สินคิดเปนมูลค)ารวมเฉล่ีย ครัวเรือนละ 1,176,218.49 บาท แบ)งเปนทรัพย:สินทางการเกษตรเฉลี่ยครัวเรือนละ775,267.66 บาท และเปนทรพั ยส: นิ นอกการเกษตรเฉลย่ี ครัวเรือนละ 400,950.83 บาท สันทนา ประเสริฐวัฒนากร (2555) ได%ทําการศึกษาความพึงพอใจของเกษตรกรต)อโครงการจัดรูปท่ีดินเพ่ือเกษตรกรรม ตําบลบ%านสระ อําเภอสามชุก จังหวัดสุพรรณบุรี ผลการศึกษา พบว)า เกษตรกรส)วนใหญ)มีความร%ูความเข%าใจต)อการจัดรูปท่ีดินเพ่ือเกษตรกรรมอย)ูในระดับมาก ความคาดหวังของเกษตรกรต)อโครงการจัดรูปที่ดินเพ่ือเกษตรกรรมในภาพรวมและด%านประโยชน:ที่ได%รับอย)ูในระดับมาก ความคาดหวังด%านการให%บริการและส)งเสริมจากหน)วยงานที่เกี่ยวข%องอยู)ในระดับปานกลาง ผลการทดสอบสมมติฐานความสัมพันธ:ระหว)างตัวแปรอิสระกับตัวแปรตาม พบว)า ป<จจัยส)วนบุคคล ได%แก) เพศ อายุ ระดับการศึกษาจํานวนสมาชิกในครัวเรือน รายได%ของครอบครัว ไม)มีความสัมพันธ:กับความพึงพอใจของเกษตรกรในภาพรวมและรายได% ส)วนการถือครองท่ีดินเมื่อทําการทดสอบสมมติฐาน พบว)า มีความสัมพันธ:กับความพึงพอใจของเกษตรกร ด%านระเบียบข%อปฏิบัติด%านการให%บริการของหน)วยงานที่เก่ียวข%อง และในภาพรวมอย)างมีนัยสําคัญทางสถิติท่ีระดับ 0.05 ในเร่ืองความรู%ความเข%าใจของเกษตรกรมีเพียงด%านประโยชน:ที่ได%รับ มีความสัมพันธ:กับความพึงพอใจของเกษตรกรด%านประโยชน:ท่ีได%รับ ด%านระเบียบข%อปฏิบัติ และภาพรวม อย)างมีนัยสําคัญทางสถิติท่ีระดับ 0.01 และ 0.05 ตามลําดับ ส)วนเรื่องความคาดหวังของเกษตรกรท้ังสองด%าน มีความสมั พนั ธก: ับความพึงพอใจของเกษตรกรต)อโครงการจดั รปู ทดี่ ินเพ่อื เกษตรกรรมตาํ บลบ%านสระในทุกด%าน อยา) งมนี ัยสําคัญทางสถติ ทิ รี่ ะดับ 0.01 กรมชลประทาน (2551a) ได%ศึกษาความเหมาะสมการดําเนินงานจัดรูปที่ดินและทบทวนการจัดการน้ําในเขตโครงการเขื่อนแควน%อยบํารุงแดน ผลการศึกษาพบว)า ลักษณะดินและการใช%ประโยชน:พื้นที่โครงการเข่ือนแควน%อยบํารุงแดน ครอบคลุมพื้นท่ี 208,413.47 ไร) เปนที่ดินนาเหมาะสมกับการปลูกข%าวร%อยละ 82 เปนดินสําหรับปลกู พืชไร)รอ% ยละ 14 ที่เหลือเปนที่ดินบนที่สงู และแหล)งนํ้า ซ่ึงการศึกษาบริบทของพ้ืนท่ีและสภาพเศรษฐกิจสังคม พบว)า ครัวเรือนมีสมาชิกเฉลี่ย 4.22 คน มีท่ีดินทําการเกษตรท้ังที่เปนท่ีเช)าและของตนเองต)อครัวเรือนเฉล่ีย 37.90 ไร) มีรายได%จากการขายผลผลิตรวมการเลี้ยงสัตว: ประมง รับจ%างและอน่ื ๆ 269,226.97 บาทต)อครวั เรือน ขณะท่ีรายจ)ายท้งั หมด 182,227.38 บาทตอ) ครัวเรือน ทาํ ใหม% รี ายได%สุทธิของครัวเรือน 9,699.59 บาทต)อครัวเรือน การศึกษาความเหมาะสมการจัดรูปท่ีดิน พบว)า กําหนดพื้นที่จัดรูปท่ีดิน ในพ้ืนที่ชลประทาน 155,166 ไร) โดยเสนอทางเลือกการจัดรูปที่ดินไว% 2 ทางเลือก คือ ดําเนินการจัดรูปที่ดินประเภทพัฒนาสมบูรณ:แบบท้ังหมด 115,456 ไร) โดยใช%งบประมาณค)าลงทุนก)อสร%าง จํานวน 1,611 ล%านบาทและทางเลือกที่ 2 จัดรูปที่ดินทั้ง 2 ประเภท โดยจัดรูปท่ีดินแบบพัฒนาสมบูรณ:แบบ พ้ืนที่ 88,433 ไร)และพัฒนาบางส)วน พื้นที่ 27,023 ไร) ค)าก)อสร%าง 1,457 ล%านบาท แผนกําหนดการจัดรูปท่ีดินระยะต)างไว%4 ระยะ คือ ระยะท่ี 1 การดําเนินงานในพื้นท่ีนําร)อง จํานวน 1,500 ไร) ระยะท่ี 2 ดําเนินการจํานวน 51,463 ไร)ระยะท่ี 3 ดําเนินการจํานวน 30,830 ไร) และระยะท่ี 4 ดําเนินการจํานวน 31,663 ไร) ส)วนการวิเคราะห:ทางการเงินและเศรษฐกิจของการลงทุนของโครงการจัดรูปที่ดิน พบว)า การคิดการจ)ายคืนได%ประมาณจากรายไดบ% นพ้ืนฐานของการเกษตรยั่งยืนด%วยรูปแบบเกษตรต)าง ๆ จะมผี ลประโยชน:ทเี่ พ่ิมขึน้ จากการจัดรูปที่ดิน3,757-6,650 บาท/ไร)/ปU การจ)ายเงินชําระคืนรวมดอกเบ้ีย 340 บาท/ไร)/ปU แต)ถ%าอยู)ในเขตชุมชนหรือนํ้าท)วมจะต%องจ)ายคืนร%อยละ 43 ของรายได%ท่ีเพิ่มข้ึน ซ่ึงเปนรูปแบบการพัฒนาเกษตรอนาคต (Scenario) ไว% 3 รูปแบบโดยทุกรูปแบบจะยังคงมีการปลูกข%าวแบบเดิม 2 คร้ัง ใช%สารเคมีเกษตรนาลุ)มเปนพ้ืนที่ร%อยละ 25 พบว)าทุกรูปแบบให%อัตราผลตอบแทนภายใน (EIRR) สูงกว)าร%อยละ 16 และอัตราส)วนมูลค)าผลประโยชนต: )อค)าลงทุน

13(B/C) สูงกว)า 1.6 (คิดมูลค)าผลผลิตสุทธิ NPV ท่ี 12 %) โดยการศึกษาคร้ังน้ีได%เสนอแนะให% กรมชลประทานควรดําเนินการจัดรูปที่ดินตามผลการศึกษาท่ีเสนอ เพื่อยกระดับความเปนอย)ูของเกษตรกรให%มีรายได%สุทธิเพ่ิมขึ้น จากการเกษตรท่ีมีนํ้าชลประทานท่ัวถึง ประสิทธิภาพสูง มีถนนทางลําเลียงผลผลิตเข%าถึงสะดวกเน่ืองจากผลการศึกษาสรุปว)าค%ุมค)าต)อการลงทุน ไม)ว)าจะใช%เงินจากงบประมาณท้ังหมด หรือจากแหล)งเงินภายนอกประเทศบางส)วนก็ตาม แต)ในการก%ูเงินจะได%รับผลประโยชน:ท่ีเพ่ิมทางด%านวิชาการแบบให%เปล)าซ่ึงน)าจะเปนการสนับสนุนในการพิจารณาในการเพิ่มขีดความสามารถในการจัดการนํ้าให%บุคลากรของกรมชลประทาน และองคก: รเกษตรกร หรอื สถาบันกลุ)มผูใ% ชน% ้าํ ต)อไป กรมชลประทาน (2551b) ได%ทําการประเมินผลโครงการจัดรูปท่ีดิน ตําบลระมัง ตําบลเมืองเก)าตําบลท)าหลวง และตําบลดงกลาง อําเภอเมือง จังหวัดพิจิตร เนื้อท่ี 2,330 ไร) ได%รับนํ้าจากโครงการส)งน้ําและบํารุงรักษาดงเศรษฐี โดยเปนงานจัดรูปที่ดินประเภทกึ่งสมบูรณ:แบบ ผลการประเมิน พบว)า อัตราการใช%พื้นที่ท่ีได%รับนํ้าในเขตโครงการจัดรูปท่ีดินเพ่ิมขึ้นจากก)อนมีโครงการร%อยละ 44.17 (ก)อนมีโครงการร%อยละ 197.81เปนร%อยละ 241.98 หลังมีโครงการ) ประสิทธิภาพด%านการผลิตทางการเกษตรเพ่ิมขึ้น ผลผลิตต)อไร)ของข%าวนาปUและนาปรังเพิ่มข้ึน จํานวน 50.86 กิโลกรัมต)อไร) และ 16.04 กิโลกรัมต)อไร) ตามลําดับ ต%นทุนการผลิตต)อหน)วยของผลผลิตท่ีลดลง รายได%สุทธิทางการเกษตรต)อไร)เพิ่มขึ้นจาก 6,988.46 บาทต)อไร) ก)อนมีโครงการเปน 9,627.05 บาทตอ) ไรห) ลงั มโี ครงการ ส)วนความพึงพอใจของเกษตรกรต)อผลประโยชน:ท่ีเกดิ ข้ึนจากการจัดรูปทด่ี นิพบว)า เกษตรกรให%ทัศนคติว)ามีความพึงพอใจต)อการก)อสร%างงานจัดรูปท่ีดิน ร%อยละ 84.90 พึงพอใจต)อการรับนํ้าเข%าแปลงนา ร%อยละ 81.80 พึงพอใจต)อการสร%างถนนเข%าแปลงนาร%อยละ 88.20 และพึงพอใจต)อการคมนาคม/การเดินเขา% ออกแปลงนา รอ% ยละ 97.00 ชวนชยั จรงุ กจิ สวุ รรณ (2551) ทาํ การศึกษาทัศนคติการมีสว) นร)วมของประชาชนในพื้นทีโ่ ครงการนําร)องการจัดรูปที่ดินเพ่ือพัฒนาพ้ืนท่ี จังหวัดน)าน ผลการศึกษาพบว)า ระดับความร%ูและความเข%าใจในงานจัดรูปที่ดิน ประชาชนส)วนใหญ)ยังมีความรู%ที่น%อยอย)ู และจากการศึกษาด%านทัศนคติการมีส)วนร)วมของประชาชนเกี่ยวกับความพึงพอใจพบว)าประชาชนในพ้ืนที่โครงการมีความพึงพอใจในงานจัดรูปที่ดิน ส)วนการศึกษาทางด%านป<ญหาและอุปสรรคด%านข%อมูลข)าวสาร ยังมีป<ญหาในเรื่องของการได%รับข%อมูลข)าวสารที่น%อยอยู) โดยประชาชนในพ้ืนท่ียังต%องการข%อมูลข)าวสาร และแผนการดําเนินงานจากเจ%าหน%าท่ี เน่ืองจากกล)ุมตัวอย)างส)วนใหญ)มีความต%องการที่จะเข%ามามีส)วนร)วมในการดําเนินงาน ข%อเสนอแนะจากการศึกษาคร้ังนี้ สรุปได%ว)าหน)วยงานท่ีเกี่ยวข%องสามารถที่จะสร%างความรู% ความเข%าใจแก)ประชาชนโดยการเข%าพบประชาชนในแต)ละหลังคาเรือนได% เน่ืองจากประชาชนท่ีเกี่ยวข%องในโครงการจัดรูปท่ีดินมีจํานวนไม)มากนัก สามารถอธิบายสิ่งท่ีกําลังดําเนินงานเปHาหมายและระยะเวลา ตลอดจนรายละเอียดต)างๆ ส)วนเรื่องของทัศนคติโดยรวม ประชาชนมีความพึงพอใจในงานจดั รปู ท่ดี นิ อยแู) ล%ว สําหรบั ปญ< หาทางด%านอปุ สรรครับรู%ข)าวสาร จะตอ% งเพิม่ หรือใหข% %อมูลทางส่ือหนังสือพิมพ:ท%องถ่ิน การจัดดําเนินรายการวิทยุชุมชน เปนต%น เพื่อเปmดช)องทางการรับรู%ข)าวสารต)างๆ โดยผลสรุปรวมการดําเนนิ งานโครงการจัดรูปทด่ี ินประชาชนต%องการท่ีจะใหโ% ครงการจัดรปู ที่ดินในพ้นื ท่จี ังหวัดน)านประสบความสาํ เร็จและจะเปนโครงการตัวอยา) งในการจัดรูปท่ดี ินใหแ% ก)โครงการอื่น ๆ ในประเทศ 2.4.2 แนวคิดและทฤษฎี 1) แนวคิดเก่ยี วกบั ประเภทของการประเมินผลโครงการ อ%างใน บรรเทิง มาแสง (2546) การประเมินผลโครงการแบ)งออกเปน 3 ประเภทตามระยะเวลาของโครงการ ดังนี้

14 (1) การประเมินผลก)อนการดําเนินงานโครงการ (Pre-Evaluation) เปนการประเมินผลก)อนท่ีจะทําโครงการ วัตถุประสงคใ: นการประเมนิ ผลนี้ เพ่ือศึกษาความเปนไปได%ของโครงการ โดยการวิเคราะห:ว)าผลท่ไี ด%ตามโครงการนนั้ คม%ุ คา) กบั การลงทุนหรือไม) เปนการวเิ คราะห:เสนอต)อผมู% หี น%าทใ่ี นการอนมุ ัตโิ ครงการ (2) การประเมินผลระหว)างการดําเนินงานโครงการ (On-going Evaluation) เปนการประเมินผลระหว)างการดําเนินงานตามโครงการ ซ่ึงเปนการวิเคราะห:ความสัมพันธ:ระหว)างผลผลิตท่ีได%(Output) กบั ผลกระทบในระยะสนั้ ของโครงการ (Effect) การประเมนิ ผลในระยะน้ีมีวัตถปุ ระสงค:เพ่ือปรับปรุงการดาํ เนนิ งานใหด% ีขึน้ ซงึ่ จะเปนการปHองกันไม)ใหโ% ครงการล%มเหลว นอกจากนบ้ี ทเรยี นท่ีได%จากการประเมินผลยงั สามารถนําไปใช%ประโยชน:ในการจดั ทําโครงการอน่ื ๆ ที่มีลกั ษณะคล%ายกันได% (3) การประเมินหลังโครงการส้ินสุดแล%ว (Post Evaluation) การประเมินผลในลักษณะนี้ เปนการประเมินผลกระทบ (Impact) อันเกิดจากการดําเนินงานตามโครงการ โดยเปรียบเทียบผลกระทบทางด%านเศรษฐกิจและสงั คม ระหว)างก)อนและหลังการดําเนินงาน เปนการวเิ คราะห:ว)าผลการดําเนนิ งานน้ันเปนไปตามวัตถุประสงค:ท่ีต้ังไว%หรือไม) อย)างไร นอกจากนี้บทเรียนซึ่งไม)ว)าจะเปนความสําเร็จหรือล%มเหลวของโครงการจะไดน% ําไปประกอบพิจารณาแนวทางในการวางโครงการอน่ื ๆ ตอ) ไป 2) แบบจาํ ลองการประเมนิ ผล IOEI Model อ%างใน เกษม ศิริสุโขดม (2550) รูปแบบการประเมินผลน้ีได%จําแนกตัวแปร (Variants) หรือองค:ประกอบของโครงการออกเปน 4 กล)ุม ดงั นี้ I = ป<จจยั (Inputs) O = ผลได% (Outputs) E = ผลกระทบ (Effect) I = ผลกระทบตอ) เน่อื ง (Impact) ตวั แปรแต)ละตวั มีความหมาย ดงั น้ี (1) ป<จจยั (Inputs) คอื ทรัพยากรทนี่ ํามาใช%ในกระบวนการของแต)ละกิจกรรมเพื่อให%ไดผ% ลผลิตทรัพยากรเหล)าน้ี คือ งบประมาณ บคุ ลากร เทคโนโลยีและความรู% รวมทง้ั เคร่อื งมือและเครือ่ งจกั รต)าง ๆ (2) ผลได% (Outputs) คือ ผลลพั ธเ: บ้ืองต%นทีเ่ กิดจากกิจกรรมใดกิจกรรมหนึ่งในโครงการ ผลได%อาจเปนผลได%เชิงปริมาณ (Quantitative Outputs) และผลได%เชิงคุณภาพ (Qualitative Outputs) ในบางกรณีผลได%ของกิจกรรมหน่ึงอาจเปนป<จจัยของอีกกิจกรรมหนึ่งได% เช)น ผลได%จากกิจกรรมการก)อสร%างระบบน้ํา คือ น้ําและน้ําเปนป<จจัยหลักของกิจกรรมการปลูกข%าว ผลได%ของกิจกรรมมี 2 ประเภท ดังน้ี 1) ผลได%ของกิจกรรมตามที่วางแผนไว% (Intended Outputs) และ 2) ผลได%ของกิจกรรมท่ีไมไ) ดว% างแผนไว% (Unintended Outputs)เช)น กิจกรรมการเล้ียงปลานิล ผลได%ที่วางแผนไว% คือ ปลานิล และผลได%ที่ไม)ได%วางแผนไว% คือ ปลาธรรมชาติหรอื กง%ุ ทั้งน้ผี ลไดท% ไี่ มไ) ด%วางแผนไว%อาจก)อใหเ% กิดผลกระทบไดเ% ชน) เดียวกนั กับผลไดท% วี่ างแผนไว% (3) ผลกระทบ (Effect) คือ ผลที่เกิดจากการใช%ประโยชน:จากผลได%ในกิจกรรมของโครงการเช)น นํ้าเพ่ือการเกษตร ผลได%จากกิจกรรม คือ การสร%างอ)างเก็บน้ํา มีการใช%ประโยชน:จากอ)างเก็บนํ้าในการเพาะปลูกข%าว ผลกระทบอาจทําให%ผลผลิตข%าวเพิ่มขึ้น ทั้งนี้ผลกระทบท่ีเกิดขึ้นอาจเปนได%ทั้งผลกระทบตามแผนท่ีวางไว% หรือผลกระทบทเ่ี กดิ ข้ึนโดยที่ไม)ได%วางแผนไว% (4) ผลกระทบต)อเนื่อง (Impact) คือ ผลกระทบท่ีเกิดต)อเน่ืองจากผลกระทบ (Effect) ซึ่งเปนผลลัพธ:สูงสุดของโครงการ ผลกระทบต)อเน่ืองที่เกิดขึ้นอาจเปนผลกระทบตอ) เน่ืองตามที่ได%วางแผนไว% และเปนผลกระทบต)อเนื่องที่ไม)ได%วางแผนไว% เช)น กิจกรรมการปลูกข%าวของเกษตรกรตามโครงการเกษตรทฤษฎีใหม)

15วัตถุประสงค:ของโครงการเพ่ือให%มีผลผลิตข%าวเพียงพอต)อการบริโภค แต)เน่ืองจากมีแหล)งนํ้าในไร)นาทําให%ผลผลติ ขา% วทไี่ ดร% บั เพ่ิมมากข้ึนจนเหลือขาย ดงั นัน้ รายไดจ% ากการขายข%าวจึงเปนผลกระทบต)อเน่ืองที่ไม)ไดว% างแผนไว%2.5 วิธกี ารประเมินผล2.5.1 วิธีการรวบรวมขCอมูล ในการประเมินผลครั้งนี้ ใช%แบบสัมภาษณ:เปนเครื่องมือในการเก็บรวบรวมข%อมูลจากเกษตรกรผ%ใู ช%นํา้ กล)มุ พัฒนาอาชีพ และเจ%าหน%าทท่ี ีเ่ ก่ียวขอ% ง2.5.2 ประเภทขCอมลู ประกอบด%วย 2 ประเภท ดังน้ี1) ขCอมลู ปฐมภูมิ (1) สาํ รวจเกษตรกรทเ่ี ขา% ร)วมโครงการจัดรปู ทดี่ ินและระบบนาํ้ เพื่อเกษตรกรรมในปU 2557 (2) วิธีการส)ุมตัวอย)าง การประเมินผลครั้งน้ีใช%แผนแบบการสุ)มตัวอย)างด%วยการส)ุมอย)างง)าย(Simple random sampling) ด%วยวิธีการสุ)มแบบไม)ใส)คืน (Sampling without Replacement) โดยใช%ตารางเลขสุ)ม 2) ขCอมูลทุติยภูมิ แหล)งข%อมูล ได%แก) เอกสารโครงการ รายงานความก%าวหน%าผลการดําเนินงานของโครงการ งานวจิ ัยท่ีเก่ยี วข%อง ระเบียบ คําสัง่ ตลอดจนเอกสารรายงานของหนว) ยงานอื่น ๆ ท่ีเกีย่ วข%อง2.5.3 การวเิ คราะหข\" อC มลู เปนการวิเคราะห:เชิงปริมาณ (Quantitative Analysis) ดงั นี้1) การวิเคราะห\"ความคิดเห็น ความพึงพอใจ โดยนําเครื่องมือการวัดเชิงคุณภาพของ RensisLikert ที่เรียกว)า ลิเคิสสเกล (Likert Scale) มาใช% ซ่ึงการประเมินผลครั้งนไ้ี ด%แปลผลระดับความคิดเห็น ความพึงพอใจ โดยใช%ค)าเฉล่ียของผลคะแนนเปนตวั ชีว้ ดั ตามเกณฑ:ในการวเิ คราะห: ดงั นี้ คGาคะแนน ผลการประเมนิ ผล 4.21 - 5.00 เห็นด%วยอย)างยิ่ง 3.41 - 4.20 เหน็ ดว% ย 2.61 - 3.40 ไม)แน)ใจ 1.81 - 2.60 ไม)เห็นดว% ย 1.00 - 1.80 ไมเ) หน็ ดว% ยอยา) งยง่ิ2) การวเิ คราะห\"โดยใชCสถติ ิเชิงพรรณนา (Descriptive Statistics) อธิบายลักษณะของข%อมูลท่ีได%จากการรวบรวม ได%แก) ผลรวม สัดส)วน ร%อยละ ค)าเฉลี่ย โดยแจกแจงความถ่ี จัดกล)ุมประเภทของข%อมูลแล%วนํามาเสนอในรูปตาราง เพ่ือเปรียบเทียบกับเกณฑ:ที่เปนตัวเลขหรือ อธิบายให%เห็นถึงการเปล่ียนแปลงในแต)ละตัวชี้วัดในการประเมินผล เช)น เปรียบเทียบผลท่ีเกิดข้ึนกับแผนหรือเปHาหมาย หรือเปรียบเทียบผลทเี่ กิดขึน้ ระหวา) งโครงการกอ) นและหลังมีโครงการ3) ประเดน็ ท่ที ําการศกึ ษา จากกรอบแนวคิดของการประเมินผลที่นํามาประยุกต:ใช% ได%สร%างประเด็นท่ีต%องการประเมินและตวั ชี้วัด ดงั นี้ (ตารางที่ 1)ตารางที่ 1 ประเดน็ และตวั ชวี้ ัดที่ทาํ การศกึ ษา ประเดน็ ตวั ช้วี ดั1.ปจT จยั (Inputs)1.1 บคุ ลากร - จาํ นวนเจ%าหนา% ที่ บุคลากร ท่รี บั ผิดชอบกจิ กรรมในพนื้ ที่โครงการ1.2 งบประมาณ - จาํ นวนงบประมาณทใี่ ช%จ)ายจริงเปรยี บเทียบกับงบประมาณที่ได%รับ1.3 เทคโนโลยี/ความรู% - จํานวนหลกั สตู รการถา) ยทอดความรใู% นพื้นทโ่ี ครงการ

162. ผลไดC (Outputs)2.1 ดา% นโครงสรา% งพน้ื ฐานทางการเกษตร - จํานวนพนื้ ที่จดั รปู ท่ีดินทด่ี ําเนินการแลว% เสร็จเปรยี บเทียบในระดบั ไร)นา เปHาหมาย - จาํ นวนเกษตรกรท่ีเข%าร)วมโครงการจดั รปู ทดี่ นิ เปรียบเทยี บ กับเปาH หมาย2.2 การจดั ตัง้ กล)มุ ผู%ใช%น้ํา/ - จาํ นวนกล)ุมผใ%ู ชน% า้ํ เปรยี บเทยี บก)อนและหลงั มโี ครงการกล)ุมพัฒนาอาชพี - จาํ นวนเกษตรกรท่เี ข%าร)วมโครงการเปนสมาชกิ กลม)ุ ผใู% ชน% า้ํ เปรียบเทยี บ กอ) นและหลังมโี ครงการ2.3 การถา) ยทอดความรแู% ละเทคโนโลยี - จาํ นวนเกษตรกรทีไ่ ด%รบั การถ)ายทอดเทคโนโลยีการผลิตเปรียบเทียบกับ เกษตรกรทเ่ี ขา% รว) มโครงการทง้ั หมด3. ผลกระทบ (Effect)3.1 ด%านการชลประทาน - จาํ นวนของพนื้ ท่ที ีไ่ ดร% บั น้าํ เปรยี บเทียบกับก)อนและหลังมีโครงการ - จํานวนเกษตรกรทไี่ ม)มปี <ญหาขาดแคลนนํ้าเปรียบเทยี บกอ) นและ หลังมีโครงการ3.2 ดา% นการใชท% ด่ี ิน - อัตราการใช%ทดี่ นิ ทางการเกษตร (Cropping Intensity : CI) เปรยี บเทยี บกอ) นและหลังมีโครงการ3.3 ดา% นการใชป% ระโยชน:จากการ - รอ% ยละของเกษตรกรท่ีมกี ารใช%ประโยชนจ: ากทางลาํ เลียงจัดรปู ทีด่ นิ3.4 ดา% นการผลติ - ผลผลติ ตอ) ไรเ) ปรยี บเทียบก)อนและหลงั มีโครงการ - ตน% ทนุ การผลิตเงนิ สดต)อหนว) ยเปรียบเทยี บก)อนและหลังมโี ครงการ3.5 ด%านความเขม% แขง็ ขององค:กรเกษตรกร - รอ% ยละของเกษตรกรท่มี สี ว) นร)วมในการบรหิ ารจดั การนํ้าและการสง) เสรมิ พฒั นาอาชีพ เปรยี บเทยี บก)อนและหลงั มโี ครงการ - ร%อยละของเกษตรกรที่มสี )วนร)วมในการวางแผนการผลิต เปรยี บเทียบก)อนและหลงั มีโครงการตารางที่ 1 ประเด็น และตัวชว้ี ดั ท่ที าํ การศึกษา (ตอG )ประเด็น ตัวชว้ี ัด4. ผลกระทบตGอเนือ่ ง (Impact)4.1 ดา% นเศรษฐกจิ(1) รายไดข% องเกษตรกร - รายได%เงินสดสทุ ธทิ างการเกษตรในเขตพื้นทโี่ ครงการของเกษตรกร เปรียบเทยี บกอ) นและหลังมีโครงการ - รายไดเ% งนิ สดสทุ ธิของครวั เรอื นเกษตรเปรยี บเทียบกอ) นและ หลงั มีโครงการ(2) หนีส้ นิ ทางการเกษตร - รอ% ยละของเกษตรกรท่ีเข%ารว) มโครงการมมี ูลค)าหนส้ี ิน ทางการเกษตรลดลงหลงั เข%าร)วมโครงการ(3) มลู ค)าทรัพย:สนิ ดําเนินการทาง - รอ% ยละของเกษตรกรท่ีเข%ารว) มโครงการมมี ลู ค)าทรพั ย:สินดําเนนิ การ

17 การเกษตร ทางการเกษตรเพมิ่ ขน้ึ หลงั เขา% รว) มโครงการ 4.2 ด%านสังคม - ร%อยละของเกษตรกรที่มีปญ< หาการขดั แย%งเร่ืองนํ้าเพื่อการเกษตร 4.3 ด%านสงิ่ แวดลอ% ม เปรยี บเทียบก)อนและหลังมีโครงการ - ร%อยละของเกษตรกรที่ไม)พบป<ญหาคุณภาพของดินไมเ) หมาะสม5. ทศั นคติ เปรียบเทียบกอ) นและหลังมโี ครงการ - ระดับความคิดเห็นของเกษตรกรท่ีเข%าร)วมโครงการ2.6 นิยามศพั ท\" เขตโครงการจัดรูปที่ดิน หมายถึง เขตที่ดินที่ได%ประกาศพระราชกฤษฎีกากําหนดให%เปนเขตโครงการจัดรูปที่ดนิ การจัดรูปท่ีดิน (Land Consolidation) หมายถึง การดําเนินงานพัฒนาท่ีดินที่ใช%เพ่ือเกษตรกรรมให%สมบูรณ:ท่ัวถึงที่ดินทุกแปลงเพื่อเพ่ิมผลลิตและลดต%นทุนการผลิต โดยการทําการรวบรวมท่ีดินหลายแปลงในบริเวณเดียวกันเพ่ือวางผังจัดรูปท่ีดินเสียใหม) การจัดระบบชลประทาน และระบายน้ํา การจัดสร%างถนนหรือทางลําเลียงในไร)นา การปรับระดับพื้นที่ดิน การบํารุงดิน การวางแผน การผลิตและการจําหน)ายผลผลิตการเกษตร รวมถึงการเปล่ียน การโอน การรับโอนสิทธิ์ในท่ีดิน การให%เช)าซ้ือที่ดิน และการอื่นๆ ที่เกี่ยวกับการจัดรปู ท่ีดิน ตลอดจนการจัดเขตทด่ี นิ สาํ หรับอย)อู าศยั การจัดรูปที่ดินประเภทสมบูรณ\"แบบ (Intensive Type) หมายถึง การจัดรูปท่ีดินท่ีมีการจัดแปลงใหม)เนื่องจากรูปร)างแปลงเดิมเล็กมาก และไม)เปนระเบียบ มีคูส)งนํ้าและทางลําเลียง มีลักษณะเปนแนวตรงและผ)านทุกแปลง ตลอดจนมกี ารปรับระดบั พ้ืนท่ดี นิ ในแปลงนา การจัดรูปที่ดินประเภทพัฒนาบางสGวน (Extensive Type) หมายถึง การจัดรูปที่ดินที่ไม)ได%จัดรูปแปลงใหม)เนื่องจากรูปร)างแปลงเดิมมีขนาดเหมาะสมและเปนระเบียบดีอย)ูแล%ว คูส)งน้ํา คูระบายนํ้า และทางลําเลียงวางไปตามแนวขอบแปลงเดิม และมีการปรับระดับพ้ืนท่ีดินบ%างตามความจําเปน บางกรณอี าจจะไม)ต%องปรับระดับดินเลย การจัดรูปท่ีดินแปลงตัวอยGาง หมายถึง เปนการจัดรูปที่ดินเพ่ือการศึกษาหาข%อมูลเพื่อดําเนินงานขน้ั ต)อไปของทางราชการ ซึ่งจําเปนทจ่ี ะตอ% งจัดทาํ กอ) นท่จี ะดาํ เนินการจดั รูปท่ดี นิ ต)อไป อัตราการใชCที่ดิน (Cropping Intensity : CI) หมายถึง การใช%ประโยชน:ในที่ดินทางการเกษตรทั้งหมดในระยะเวลาหน่งึ ปกU ารเพาะปลูก (Cropping Year) หารดว% ยพ้ืนท่ีถือครองทางการเกษตร ประสิทธภิ าพการชลประทาน หมายถงึ ร%อยละของปริมาณนา้ํ สุทธทิ ่ีส)งได%เพิม่ ข้นึ2.7 ประโยชน\"ทคี่ าดวาG จะไดรC บั จากการประเมนิ ผล ผลการศึกษาที่ได%จะเปนประโยชน:สําหรับการวางแผนการดําเนินโครงการ และใช%เปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ของโครงการ รวมทั้งเปนแนวทางการแก%ไขและปรับปรุงการดําเนินงานโครงการให%ประสบผลสําเร็จตามวัตถุประสงค:ของโครงการต)อไป

บทท่ี 3 ขอมูลทั่วไปของเกษตรกรในพ้นื ทโี่ ครงการ การศึกษาขอมูลพื้นฐานของเกษตรกรที่เขารวมโครงการงานจัดรูปท่ีดินในพ้ืนท่ีโครงการสถานีสูบนํ้าดวยไฟฟ*าบานโนนจาน ตําบลโพธิ์ อําเภอเมือง จังหวัดศรีสะเกษ ไดสอบถามจากเกษตรกรที่ใชประโยชน1จากแหลงน้ําในโครงการในดานตาง ๆ ซึ่งเป5นการสํารวจขอมูลเกี่ยวกับขอมูลท่ัวไปของครัวเรือน การประกอบอาชีพลกั ษณะการถือครองท่ดี นิ และพืน้ ท่ีถอื ครองทางการเกษตร รวมทัง้ แหลงนํ้าทใี่ ชในการเกษตร รายละเอียด ดงั น้ี3.1 ขอมลู ทั่วไปของครวั เรอื นเกษตรกรท่ีเขารวมโครงการมีสมาชิกครัวเรือนเฉล่ีย 5 คนตอครัวเรือน ในจํานวนนี้เป5นสมาชิกท่ีอยูในวัยทํางานเฉลี่ย 3 คนตอครัวเรือน ซ่ึงทํางานในภาคการเกษตรเป5นประจําเฉล่ีย 2 คนตอครัวเรือน ทํางานนอกภาคการเกษตรเฉล่ีย 1 คนตอครัวเรือน และมีสมาชิกท่ีไมไดอยูในวัยทํางานเฉล่ีย 2 คนตอครัวเรือน หัวหนาครัวเรือน มีอายุเฉล่ีย 60 ป? ระดับการศึกษาจบการศึกษาภาคบังคับมากท่ีสุด คิดเป5นรอยละ 79.54 รองลงมามธั ยมศกึ ษาตอนตน คิดเป5นรอยละ 7.95 (ตารางที่ 2)ตารางท่ี 2 ขอมลู ทว่ั ไปของครัวเรอื นเกษตรกร รายการ จํานวน1. จาํ นวนสมาชกิ ในครัวเรือน (คน/ครวั เรือน) 51) อยูในวยั ทํางาน (15 - 65 ป?) 3- ทาํ งานในภาคการเกษตร 2- ทํางานนอกภาคการเกษตร 12) ไมไดอยูในวยั ทํางาน 22. อายุและระดับการศึกษาของหัวหนาครัวเรือน1) อายเุ ฉลยี่ (ป?) 602) ระดับการศึกษา (รอยละ)- ไมจบการศึกษาภาคบงั คับ 4.55- จบการศกึ ษาภาคบังคับ 79.54- มธั ยมศึกษาตอนตน 7.95- มัธยมศกึ ษาตอนปลาย 4.55- ปวช./ปวส./อนุปริญญา 1.14- ปรญิ ญาตรี 2.27ท่มี า: จากการสาํ รวจ3.2 การประกอบอาชีพ ลักษณะการถือครองท่ีดนิ และแหล5งน้าํ ทใ่ี ชในการเกษตร ครัวเรือนเกษตรกรที่เขารวมโครงการ ประกอบอาชีพเกษตรกรรมมากที่สุด คิดเป5นรอยละ 96.59รองลงมา ประกอบอาชพี ขาราชการ/รฐั วสิ าหกิจ และอื่นๆ (ขาราชการบํานาญ ฯ) คดิ เป5นรอยละ 2.27 และ 1.14ตามลําดับ ลักษณะการถือครองที่ดิน เกษตรกรถือครองที่ดินเป5นของตนเองมากท่ีสุด คิดเป5นรอยละ 87.32รองลงมา ท่ีเชา คดิ เปน5 รอยละ 6.83 และไดทําฟรี คดิ เปน5 รอยละ 5.85

21เกษตรกรท่เี ขารวมโครงการใชแหลงนํ้าชลประทานเพื่อการเพาะปลูกมากทสี่ ดุ คดิ เป5นรอยละ 51.20รองลงมา ใชนํ้าฝนเพื่อการเพาะปลูก คิดเป5นรอยละ 42.80 และแหลงนํ้าอ่ืนๆ (บอน้ําในพ้ืนท่ีของตนเอง)คดิ เปน5 รอยละ 3.20 (ตารางที่ 3)ตารางที่ 3 การประกอบอาชพี ลกั ษณะการถอื ครองที่ดิน และแหล5งนาํ้ ที่ใชในการเกษตร หนวย: รอยละ รายการ จาํ นวน1. การประกอบอาชีพ1) เกษตรกรรม 96.592) ขาราชการ/รฐั วิสาหกิจ 2.273) อ่ืนๆ (ขาราชการบํานาญ ฯ) 1.142. ลักษณะการถือครองที่ดิน1) ของตนเอง 87.322) เชา 6.833) ไดทาํ ฟรี 5.853. แหลง5 นํ้าท่ีใชในการเกษตร1) นา้ํ ชลประทาน 51.202) นํ้าฝน 42.803) แหลงน้ําธรรมชาติ 2.804) แหลงนา้ํ อ่นื ๆ เชน บอน้าํ ในพื้นทต่ี นเอง 3.20ทม่ี า: จากการสํารวจ

บทที่ 4 ผลการประเมิน สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร (สศก.) ไดดําเนินการประเมินผลโครงการจัดรูปที่ดินและระบบน้ําเพ่ือเกษตรกรรม งานจัดรูปที่ดินในพ้ืนท่ีโครงการสถานีสูบน้ําดวยไฟฟ-าบานโนนจาน ตําบลโพธิ์ อําเภอเมืองจงั หวัดศรสี ะเกษ มีวัตถุประสงค3เพ่ือประเมินผลป4จจัยนําเขา ผลได ผลกระทบ และผลกระทบต6อเนื่อง โดยมผี ลการประเมนิ ดงั น้ี4.1 ปจจยั นําเขา เป7นการพิจารณาทรัพยากรท่ีใชในการดําเนินงาน ไดแก6 บุคลากร งบประมาณ และเทคโนโลยี/ความรูรายละเอยี ด ดังนี้ 4.1.1 บคุ ลากร 1. การจดั เตรียมและดูแลพื้นที่ มีเจาหนาท่ีจากหน6วยงานทร่ี ับผิดชอบ 2 หนว6 ยงาน คือ 1) สํานักงานจัดรูปท่ีดินจังหวัดสุรินทร3 ดูแลต้ังแต6การเตรียมการก6อนการจัดรูปที่ดินการดําเนินงานระหว6างการจัดรูปทดี่ ิน และการดําเนินการหลังการจดั รูปท่ีดนิ รวมทั้งการออกเอกสารสิทธ์ิใหม6ใหกับเกษตรกร 2) องค3การบริหารส6วนตําบลโพธ์ิ เป7นผูดูแลบํารุงรักษาคูส6งน้ําและคูระบายนํ้า รวมทั้งการซอ6 มแซมร6วมกบั เกษตรกรในพน้ื ที่โครงการ 2. การส6งเสรมิ กจิ กรรมอนื่ ในพืน้ ท่ี หน6วยงานตา6 ง ๆ ในสงั กดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ3 มกี ารบรู ณาการโครงการอื่นในพื้นที่จัดรูปท่ีดิน โดยเขาไปส6งเสริมกิจกรรมตามภารกิจของแต6ละหน6วยงาน เช6น สํานักงานเกษตรจังหวดั จัดอบรมถา6 ยทอดความรูการผลิตพชื แก6เกษตรกร สถานีพัฒนาท่ีดินจงั หวดั ส6งเสริมใหความรูในการปรบั ปรุงบาํ รุงดิน เปน7 ตน 4.1.2 งบประมาณ งานจัดรูปที่ดินในพ้ืนที่โครงการสถานีสูบนํ้าดวยไฟฟ-าบานโนนจาน ตําบลโพธิ์ อําเภอเมืองจังหวัดศรีสะเกษ ใชงบประมาณทั้งสิ้น 20,867,000.00 บาท เป7นค6าใชจ6ายในการดําเนินการต6าง ๆ ในการจัดรูปท่ีดิน เช6น การก6อสรางอาคารคูส6งน้ํา คูระบายน้ํา การก6อสรางทางลําเลียง และการปรับสภาพพื้นท่ี ผลการเบิกจา6 ยงบประมาณเปน7 ไปตามเป-าหมาย 4.1.3 การถา\" ยทอดความรูหรือเทคโนโลยี การถา6 ยทอดความรูหรอื เทคโนโลยีใหแก6เกษตรกรในพ้นื ทโี่ ครงการ มที ้งั หลักสูตรทโ่ี ครงการกาํ หนดและหลักสูตรอื่น ๆ ทีห่ น6วยงานเขาไปดาํ เนินการใหความรูแก6เกษตรกรในพ้ืนที่ ดงั น้ี 1. หลักสูตรท่ีโครงการกําหนด ไดแก6 หลักสูตรการมีส6วนร6วมของเกษตรกรในพื้นที่จัดรูปที่ดินหลักสูตรการเสริมสรางองค3ความรูการจัดการดานการเกษตรในเขตจัดรูปท่ีดินเพ่ือเกษตรกรรม และหลักสูตรอาสาสมัครจัดรปู ทดี่ นิ ดาํ เนินการโดยสาํ นักงานจดั รูปทด่ี ินจังหวัดสุรนิ ทร3 2. หลักสูตรอื่น ๆ ซ่ึงเกิดจากการเขาไปดําเนินการบูรณาการงานในพ้ืนท่ี เช6น การถ6ายทอดความรูใหแก6เกษตรกร ดานพืช ดานประมง ดานปศุสัตว3 ดานบัญชีครัวเรือน ดานการปรับปรุงบํารุงดิน และดานการรวมกล6ุมพัฒนาอาชีพ เป7นตน4.2 ผลไดของโครงการ

23เปน7 การพจิ ารณาดานโครงสรางพนื้ ฐานทางการเกษตรในระดับไร6นา การจัดตั้งกลุ6มผูใชน้ําและกลุ6มพัฒนาอาชพี และการถ6ายทอดความรูและเทคโนโลยี จากการสมั ภาษณ3เกษตรกร จํานวน 88 ราย รายละเอียด ดงั น้ี4.2.1 ดานโครงสรางพื้นฐานทางการเกษตรในระดบั ไร\"นาผลการจัดรูปท่ีดินในโครงการ โครงการจัดรูปท่ีดินและระบบนํ้าเพ่ือเกษตรกรรม ตําบลโพธ์ิอําเภอเมือง จังหวดั ศรีสะเกษ ผลการดาํ เนนิ งาน พบวา6 พ้นื ที่จดั รูปท่ดี นิ 1,220 ไร6 (359 แปลง) เกษตรกรเขาร6วมโครงการ 253 ราย (ตารางที่ 4)ตารางที่ 4 ผลการจัดรูปท่ดี นิ ในโครงการ รายการ เปา2 หมาย ผลการดําเนินงาน รอยละ1. พน้ื ทจี่ ดั รูปทีด่ นิ (ไร6) 1,220 1,220 100.002. แปลง (แปลง) 120 359 299.173. เกษตรกร (ราย) 120 253 210.83ทม่ี า: สํานักงานจดั รูปท่ดี นิ กลาง, 25604.2.2 จํานวนกล\"มุ ผูใชนาํ้ และกล\"มุ พัฒนาอาชีพ1. กล6ุมผูใชน้ํา มีการจัดตั้งกล6ุมผูใชน้ําต้ังแต6ก6อนมีโครงการ หลังมีโครงการเกษตรกรทุกรายเขาร6วมเป7นสมาชิกกลุ6มผูใชน้ํา ดานการมีส6วนร6วมสมาชิกทุกรายเขาร6วมประชุมกล6ุมผูใชนํ้า และมีส6วนร6วมทํากิจกรรมต6างๆ ของกล6ุม เช6น มีส6วนร6วมในการจัดสรรน้ําและมีส6วนร6วมในการดูแลรักษาระบบชลประทานดานของความเพียงพอในการรับนํา้ ชลประทานเพ่ือทําการเกษตร หลงั มีโครงการเกษตรกรไดรับนาํ้ ชลประทานอยา6 งเพยี งพอเพิม่ ขน้ึ คิดเป7นรอยละ 17.04 ของสมาชิกที่ไดรบั นํ้าอย6างเพยี งพอก6อนมีโครงการ2. กลุ6มพัฒนาอาชีพ หลังมีโครงการมีการจัดต้ังกล6ุมพัฒนาอาชีพ 2 กล6ุม ไดแก6 กลุ6มขาวอินทรีย3และกล6ุมขาวกลองงอก มีสมาชิกเขาร6วมกลุ6ม 45 ราย โดยเกษตรกรเป7นสมาชิกกลุ6มพัฒนาอาชีพ คิดเป7นรอยละ 17.79 และสมาชกิ กลมุ6 พฒั นาอาชพี มสี ว6 นรว6 มในการทํากจิ กรรมกับกล6ุมคดิ เปน7 รอยละ 33.33 (ตารางท่ี 5)ตารางท่ี 5 จาํ นวนกลม\"ุ ผูใชน้าํ และกลม\"ุ พฒั นาอาชีพ รายการ ก\"อนมีโครงการ หลงั มโี ครงการ การเปล่ียนแปลง1. กล\"ุมผใู ชนา้ํ- จํานวนกลุม6 ผูใชน้ํา (กล6มุ ) 11 -- จาํ นวนสมาชกิ ทง้ั หมด (ราย) 80 253 +173ทีม่ า: จากการสาํ รวจตารางที่ 5 จํานวนกล\"ุมผใู ชน้าํ และกลุ\"มพัฒนาอาชพี (ตอ\" ) รายการ ก\"อนมีโครงการ หลงั มีโครงการ การเปลี่ยนแปลง- เกษตรกรท่ีเป7นสมาชกิ กลุ6มผูใชนํา้ (รอยละ) 34.09 100.00 +65.91- สมาชิกที่เขารว6 มประชุม (รอยละ) 90.00 100.00 +10.00- สมาชกิ ท่ีมีส6วนรว6 มทาํ กิจกรรมต6าง ๆ (รอยละ) 86.67 100.00 +13.33- สมาชิกทไ่ี ดรบั น้ําเพียงพอ (รอยละ) 79.55 96.59 +17.042. กลุ\"มพัฒนาอาชีพ- จํานวนกล6ุมพฒั นาอาชพี (กล6ุม) -2 +2- จาํ นวนสมาชกิ กล6มุ (ราย) - 45 +45- เกษตรกรทเี่ ปน7 สมาชิกกล6ุม (รอยละ) - 17.79 +17.79

24 - สมาชกิ ทม่ี สี ว6 นรว6 มกับกลุ6ม (รอยละ) - 33.33 +33.33ท่ีมา: จากการสํารวจ4.2.3 การถ\"ายทอดความรูและเทคโนโลยี เกษตรกรทุกรายเขาร6วมอบรมการถ6ายทอดความรูและเทคโนโลยีการบริหารจัดการในพื้นท่ีโครงการ ภาพรวมเกษตรกรท่ีไดรับการฝOกอบรมมีความคิดเห็นต6อหลักสูตรท่ีโครงการถ6ายทอดอย6ูในเกณฑ3ระดับมาก (มีค6าคะแนนเท6ากับ 3.75) โดยหลักสูตรการสง6 เสริมการมีส6วนร6วมในงานจัดรูปท่ีดิน มีค6าเฉลี่ยอย6ูท่ี3.78 และหลักสูตรการเสริมสรางองค3ความรูดานการบริหารจัดการในเขตจัดรูปท่ีดิน มีค6าเฉล่ียอย6ูท่ี 3.71รวมท้ังหลักสูตรอาสาสมัครจัดรูปท่ีดิน เกษตรกรที่เขาร6วมโครงการไดร6วมกับองค3การบริหารส6วนตําบลโพธ์ิ(อบต.โพธิ์) ลงความเห็นร6วมกันในการจางเจาหนาที่ของ อบต. เป7นผูดูแลและบํารุงรักษาคูส6งน้ําและคูระบายนํ้า(ตารางท่ี 6)ตารางที่ 6 การถ\"ายทอดความรแู ละเทคโนโลยี รายการ คา\" คะแนนเฉลยี่ ความหมายหลกั สตู รท่ไี ดรบั จากโครงการ 3.75 มาก1. การสง\" เสรมิ การมีส\"วนรว\" มในงานจัดรูปท่ีดนิ 3.78 มาก- ความเหมาะสมของเนือ้ หา 3.81 มาก- ความรคู วามเขาใจ 3.75 มาก- ตรงกับความตองการ 3.80 มาก- การนําความรูไปปฏบิ ตั ิ 3.77 มาก2. การเสริมสรางองค=ความรดู านการบริหารจดั การในเขตจดั รูปทดี่ ิน 3.71 มาก- ความเหมาะสมของเนอ้ื หา 3.74 มาก- ความรคู วามเขาใจ 3.67 มากทม่ี า: จากการสํารวจตารางท่ี 6 การถ\"ายทอดความรูและเทคโนโลยี (ต\"อ) รายการ ค\"าคะแนนเฉล่ีย ความหมาย- ตรงกับความตองการ 3.71 มาก- การนําความรูไปปฏิบตั ิ 3.72 มาก3. อาสาสมัครจัดรปู ท่ดี นิ- ความเหมาะสมของเน้อื หา- ความรคู วามเขาใจ อบต. จางเจาหนาท่ีมาดูแล- ตรงกับความตองการ- การนาํ ความรูไปปฏบิ ตั ิท่มี า: จากการสาํ รวจ4.3 ผลกระทบของโครงการ เป7นการพิจารณาดานการชลประทาน ดานการใชที่ดิน ดานการใชประโยชน3จากทางลําเลียง ดานการผลิตและดานความเขมแขง็ ของกลม6ุ ผูใชนํ้าและกลมุ6 พฒั นาอาชีพ รายละเอยี ด ดงั น้ี 4.3.1 ดานการชลประทาน

251. พื้นท่ถี ือครองทางการเกษตร และพื้นทร่ี บั นํา้ก6อนมีโครงการ เกษตรกรมีพ้ืนท่ีถือครองทางการเกษตรเฉล่ีย 14.50 ไร6ต6อครัวเรือน เป7นพ้ืนที่ในเขตจัดรูปท่ีดินเฉลย่ี 8.18 ไร6ต6อครัวเรือน และเป7นพ้ืนท่ีนอกเขตจัดรปู ที่ดินเฉลย่ี 6.32 ไร6ต6อครัวเรือน พ้ืนท่ีรับน้ํา 8.18 ไร6ต6อครัวเรือน หลังมีโครงการ เกษตรกรมีพื้นที่ถือครองทางการเกษตรเฉลี่ย 7.64 ไร6ต6อครัวเรือนพื้นท่ีในเขตจัดรูปที่ดินลดลง เน่ืองจากมีการเสียที่ดินประมาณ 7% ของท่ีดินเดิม เพื่อนําไปสรางคูส6งน้ําคูระบายนํ้า และทางลําเลียง ส6งผลใหเกษตรกรเหลือพื้นท่ีในเขตจัดรูปท่ีดินเฉลี่ย 7.64 ไร6ต6อครัวเรือนและพ้ืนทีร่ ับนํา้ 7.64 ไร6ต6อครวั เรือน (ตารางที่ 7)ตารางท่ี 7 พน้ื ที่ถือครองทางการเกษตร และพนื้ ทีร่ บั น้ํา หน6วย: ไรต6 อ6 ครวั เรอื นรายการ ก\"อนมโี ครงการ หลงั มโี ครงการ การเปลี่ยนแปลง รอยละพน้ื ท่ีถอื ครองทางการเกษตร 14.50 13.96 -0.54 -3.721. ในเขตจัดรูปท่ดี นิ 8.18 7.64 -0.54 -6.60- พืน้ ทรี่ บั นา้ํ 8.18 7.64 -0.54 -6.602. นอกเขตจดั รปู ท่ีดนิ 6.32 6.32 0.00 0.00ท่ีมา: จากการสาํ รวจ 2. ปญหาการขาดแคลนน้าํ ป4ญหาการขาดแคลนนํ้า พบว6า ก6อนมีการจัดรูปท่ีดินเกษตรกรที่เขาร6วมโครงการมีป4ญหาการขาดแคลนน้ําคิดเป7นรอยละ 26.83 หลังมีการจัดรูปที่ดินป4ญหาการขาดแคลนน้ําของเกษตรกรลดลงเหลือรอยละ2.38 (ตารางที่ 8)ตารางที่ 8 ปญหาการขาดแคลนนาํ้ หน6วย: รอยละ ก\"อนมโี ครงการ หลงั มโี ครงการ การเปล่ยี นแปลง รายการปญหาการขาดแคลนน้าํ 26.83 2.38 -24.45 73.17 97.62 - มปี 4ญหา - ไม6มปี ญ4 หาทม่ี า: จากการสํารวจ 4.3.2 ดานการใชท่ดี ิน ดานการใชที่ดิน ก6อนมีโครงการเกษตรกรมีพ้ืนที่ถือครองเฉลี่ย 8.18 ไร6ต6อครัวเรือน โดยทํานาปUเฉลี่ย7.34 ไรต6 6อครวั เรือน คิดเป7นรอยละ 89.73 ของพื้นทีถ่ ือครองของเกษตรกร และทํานาปรังเฉล่ยี 2.37 ไร6ตอ6 ครวั เรือนคิดเป7นรอยละ 28.97 ของพื้นที่ถือครองของเกษตรกร หลังมีโครงการเกษตรกรมีพ้ืนท่ีถือครองเฉลี่ย 7.64 ไร6ต6อครัวเรอื น โดยทาํ นาปUเฉลย่ี 7.16 ไร6ตอ6 ครวั เรือน คิดเปน7 รอยละ 93.72 ของพื้นทีถ่ ือครองของเกษตรกร และทํานาปรังเฉล่ีย 7.09 ไร6ต6อครัวเรือน คิดเป7นรอยละ 92.80 ของพื้นท่ีถือครองของเกษตรกร พิจารณาการเปลี่ยนแปลงอัตราการใชที่ดินหลังมีโครงการ เกษตรกรมีการใชท่ีดินทํานาปUและนาปรังเพ่ิมขึ้น คิดเป7นรอยละ 67.82(ตารางท่ี 9)

26ตารางที่ 9 ดานการใชทด่ี ิน ก\"อนมีโครงการ หลงั มโี ครงการ การเปลี่ยนแปลงรายการ จํานวน อตั ราการใชท่ดี ิน จาํ นวน อัตราการใชที่ดิน จาํ นวน อตั ราการใชท่ีดนิ (ไร\"/ครวั เรอื น) (รอยละ) (ไร\"/ครัวเรือน) (รอยละ) (ไร\"/ครวั เรอื น) (รอยละ) 7.64 100.00 -0.54พ้นื ท่ที าํ นา 8.18 100.00 7.16 93.72 -0.18 +3.99 7.09 92.80 +4.72 +63.83- ทาํ นาปU 7.34 89.73 14.25 186.52 +4.54 +67.82- ทาํ นาปรงั 2.37 28.97รวมทั้งปC 9.71 118.70ทมี่ า: จากการสาํ รวจ4.3.3 ประโยชนจ= ากการจดั รูปทด่ี นิ 1. การใชประโยชน3จากคูรับน้ํา หลังมีโครงการเกษตรกรใชประโยชน3จากคูรับน้ําเพ่ิมขึ้นเป7นรอยละ96.59 ของการใชประโยชน3จากครู ับนํ้าก6อนมโี ครงการ ท่ีรอยละ 79.55 โดยเปลย่ี นแปลงเพ่ิมขึ้นกว6าก6อนมโี ครงการรอยละ 17.04 2. การใชประโยชน3จากคูระบายนํ้า หลังมีโครงการเกษตรกรสามารถระบายนํ้าออกจากแปลงนาไดเพิ่มข้ึน เป7นรอยละ 96.34 เมื่อเปรียบเทียบกับการใชประโยชน3จากคูระบายน้ําก6อนมีโครงการ ที่รอยละ 30.86โดยเปลยี่ นแปลงเพ่มิ ข้นึ กว6าก6อนมีโครงการ รอยละ 65.48 3. การใชประโยชน3จากทางลําเลียง เดิมก6อนมีโครงการพื้นที่นาบางแปลงยังขาดทางสําหรับลําเลียงป4จจัยการผลิตและผลผลิต โดยจะเห็นว6ามีเสนทางลําเลียงใหใชประโยชน3เพียง รอยละ 27.85 เท6านั้น ภายหลังมีโครงการซึง่ ทําทางลําเลยี งใหถงึ ทุกแปลง ทําใหเกษตรกรทุกรายใชประโยชน3จากทางลาํ เลยี งในการขนส6งป4จจัยการผลติ และขนส6งผลผลติ ออกสตู6 ลาด (ตารางที่ 10)ตารางที่ 10 ประโยชน=จากการจดั รปู ทีด่ ิน หนว6 ย: รอยละ รายการ กอ\" นมโี ครงการ หลงั มโี ครงการ การเปล่ยี นแปลง1. การใชประโยชนจ= ากครู ับนา้ํ- ไม6ไดใช 20.45 3.41- ใช 79.55 96.59 +17.042. การใชประโยชน=จากคูระบายนาํ้- ไม6ไดใช 69.14 3.66- ใช 30.86 96.34 +65.483. การใชประโยชน=จากทางลําเลียง- ไมไ6 ดใช 72.15 0.00- ใช 27.85 100.00 +72.15ท่มี า: จากการสํารวจ

274.3.4 ดานการผลิต1. ประสิทธิภาพการผลิตสินคาเกษตรในพื้นท่ีโครงการ พิจารณาเฉพาะผลผลิตต6อไร6ในการปลูกขาวนาปUและขาวนาปรงั ซงึ่ เปน7 พืชหลกั ท่ีปลกู ในพน้ื ท่ีโครงการ ดงั น้ี 1) ขาวนาปC ก6อนมโี ครงการผลผลิตเฉล่ีย 346.51 กิโลกรัมต6อไร6 หลงั มีโครงการผลผลติ เฉลย่ี เพิ่มข้ึนเป7น 375.67 กิโลกรัมต6อไร6 โดยเปล่ียนแปลงเพ่ิมข้ึน 29.16 กิโลกรัมต6อไร6 คิดเป7นรอยละ 8.42 ของผลผลิตขาวนาปUกอ6 นมีโครงการ 2) ขาวนาปรงั ก6อนมโี ครงการผลผลิตเฉลีย่ 375.23 กโิ ลกรัมตอ6 ไร6 หลังมโี ครงการผลผลติ เฉลยี่ เพ่ิมข้ึนเป7น 383.51 กิโลกรัมต6อไร6 โดยเปลี่ยนแปลงเพ่ิมขึ้น 8.28 กิโลกรัมต6อไร6 คิดเป7นรอยละ 2.21 ของผลผลิตขาวนาปรังกอ6 นมีโครงการ (ตารางท่ี 11)ตารางที่ 11 ประสทิ ธภิ าพการผลิตสินคาเกษตร หนว6 ย: กโิ ลกรมั ตอ6 ไร6 รายการ กอ\" นมโี ครงการ หลงั มโี ครงการ การเปล่ียนแปลง รอยละ1. ขาวนาปCผลผลติ เฉลีย่ 346.51 375.67 +29.16 +8.422. ขาวนาปรงัผลผลติ เฉลยี่ 375.23 383.51 +8.28 +2.21ทม่ี า: จากการสํารวจ2. ตนทนุ การผลติ เฉล่ียของขาวนาปUและขาวนาปรงั ก6อนมีโครงการและหลงั มีโครงการ พบวา6 1) ขาวนาปC ก6อนมีโครงการขาวนาปUมีตนทุนการผลิตเฉลี่ย 2,038.54 บาทต6อไร6 หลังเขาร6วมโครงการขาวนาปUมีตนทุนการผลิตเฉล่ีย 1,954.73 บาทต6อไร6 เปล่ียนแปลงลดลง 83.81 บาทต6อไร6 คิดเป7นรอยละ 4.11 ของตนทุนการผลติ ขาวนาปกU 6อนมีโครงการ 2) ขาวนาปรงั ก6อนมโี ครงการขาวนาปรังมตี นทนุ การผลติ เฉลยี่ 2,472.20 บาทต6อไร6 หลังเขาร6วมโครงการขาวนาปรังมีตนทุนเฉล่ีย 1,984.74 บาทต6อไร6 เปลี่ยนแปลงลดลง 487.46 บาทต6อไร6 คิดเป7นรอยละ19.72 ของตนทนุ การผลิตขาวนาปรงั ก6อนมีโครงการ (ตารางที่ 12)ตารางที่ 12 ตนทุนการผลิตเฉล่ียของขาวนาปCและขาวนาปรัง ก\"อนและหลังมโี ครงการ หน6วย: บาทต6อไร6 รายการ ก\"อนมโี ครงการ หลังมโี ครงการ การเปลย่ี นแปลง รอยละ1. ขาวนาปCตนทนุ การผลติ เฉล่ยี 2,038.54 1,954.73 -83.81 -4.111) ตนทนุ ผันแปร 1,993.10 1,911.07 -82.03 -4.12 - คา6 พนั ธุ3 327.13 299.37 -27.76 -8.49 - ค6าปยVุ เคมี 458.06 394.92 -63.14 -13.78 - ค6าสารเคมี ยาฆ6าแมลง 280.25 216.38 -63.87 -22.79 - ค6าใชจา6 ยอื่นๆ 119.88 81.41 -38.47 -32.09 - ค6าแรงงาน 807.78 918.99 +112.21 +13.772) ตนทนุ คงท่ี 45.44 43.66 -1.78 -3.92ที่มา: จากการสาํ รวจ

28ตารางที่ 12 ตนทนุ การผลติ เฉล่ียของขาวนาปCและขาวนาปรัง ก\"อนและหลังมีโครงการ (ตอ\" ) หนว6 ย: บาทตอ6 ไร6รายการ กอ\" นมโี ครงการ หลังมโี ครงการ การเปลย่ี นแปลง รอยละ2. ขาวนาปรังตนทนุ การผลติ เฉล่ีย 2,472.20 1,984.74 -487.46 -19.721) ตนทนุ ผนั แปร 2,436.95 1,937.54 -499.41 -20.49- ค6าพันธ3ุ 299.59 308.25 +8.66 +2.89- ค6าปยุV เคมี 504.50 414.45 -90.05 -17.85- คา6 สารเคมี ยาฆ6าแมลง 320.00 177.38 -142.62 -44.57- คา6 ใชจ6ายอ่ืนๆ 513.45 183.21 -330.24 -64.32- ค6าแรงงาน 799.41 854.25 +54.84 +6.862) ตนทุนคงท่ี 35.25 47.20 +11.95 +33.90ทีม่ า: จากการสํารวจ4.3.5 ดานความเขมแขง็ ขององคก= รเกษตรกรและการสง\" เสริมพฒั นาอาชีพดานความเขมแข็งขององค3กรเกษตรกรและการส6งเสริมพัฒนาอาชีพ พบว6า ก6อนมีโครงการเกษตรกรมีส6วนร6วมในการบริหารจัดการน้ํา คิดเป7นรอยละ 27.85 หลังมีโครงการเกษตรกรมีส6วนร6วมในการบริหารจัดการน้ําเพิ่มขึ้น คิดเป7นรอยละ 80.00 และการมีส6วนร6วมในการวางแผนการผลิต ก6อนมีโครงการเกษตรกรมีส6วนร6วมในการวางแผนการผลิต คิดเป7นรอยละ 12.12 หลังมีโครงการเกษตรกรมีส6วนร6วมในการวางแผนการผลิตเพม่ิ ขึ้น คดิ เปน7 รอยละ 46.27 (ตารางที่ 13)ตารางที่ 13 ดานความเขมแขง็ ขององค=กรเกษตรกรและการสง\" เสริมพฒั นาอาชีพ หนว6 ย: รอยละ รายการ กอ\" นมีโครงการ หลงั มโี ครงการ การเปลี่ยนแปลง1. การมีส\"วนรว\" มการบรหิ ารจดั การนํ้า- มีส6วนร6วม 27.85 80.00 +52.15- ไมม6 สี 6วนรว6 ม 72.15 20.002. การมีสว\" นรว\" มในการวางแผนการผลิต- มีส6วนรว6 ม 12.12 46.27 +34.15- ไมม6 สี 6วนร6วม 87.88 53.73ที่มา: จากการสาํ รวจ4.4 ผลกระทบต\"อเนื่อง เปน7 การพิจารณาดานเศรษฐกจิ ดานสงั คม และดานสง่ิ แวดลอม รายละเอียด ดงั น้ี 4.4.1 ดานเศรษฐกจิ 1. รายไดเงินสดสทุ ธิทางการเกษตรในพน้ื ทโี่ ครงการของเกษตรกร (บาทต\"อไร\")

29 1) ขาวนาปU กอ6 นมีโครงการเกษตรกรมีรายไดจากขาวนาปUเฉล่ยี 2,5332.99 บาทตอ6 ไร6 หลังเขาร6วมโครงการเกษตรกรมีรายไดจากขาวนาปUเฉล่ยี 2,746.15 บาทต6อไร6 เปล่ยี นแปลงเพิ่มขน้ึ 213.16 บาทต6อไร6คิดเปน7 รอยละ 8.42 2) ขาวนาปรงั ก6อนมีโครงการเกษตรกรมรี ายไดจากขาวนาปรังเฉลย่ี 2,544.06 บาทต6อไร6 หลังเขารว6 มโครงการเกษตรกรมรี ายไดจากขาวนาปรงั เฉลย่ี 2,600.20 บาทตอ6 ไร6 เปลีย่ นแปลงเพ่มิ ขึน้ 8.28 บาทต6อไร6 คิดเปน7 รอยละ 2.21 3) รายไดสุทธิเฉล่ยี ของขาวนาปUและขาวนาปรังในพ้ืนทโ่ี ครงการ ก6อนเขารว6 มโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉลี่ย 566.31 บาทต6อไร6 หลังมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉลี่ย 1,406.88 บาทต6อไร6เปลี่ยนแปลงเพิ่มขึ้น 840.57 บาทตอ6 ไร6 คดิ เปน7 รอยละ 148.43 (ตารางที่ 14)ตารางที่ 14 รายไดเงินสดสุทธทิ างการเกษตรในพื้นทโ่ี ครงการของเกษตรกร (บาทต\"อไร\") หนว6 ย: บาทต6อไร6 รายการ กอ\" นมีโครงการ หลงั มโี ครงการ การเปลีย่ นแปลง รอยละ1. ขาวนาปC1.1 รายไดเฉลี่ย 2,532.99 2,746.15 +213.16 +8.421) ผลผลิตท้ังหมด 346.51 375.67 +29.16 +8.422) ราคาท่ีขายได (บาท/กก.) 7.31 7.31 0.00 0.001.2 ตนทนุ รวมเฉล่ยี 2,038.54 1,954.73 -83.81 -4.111.3 รายไดสุทธเิ ฉล่ีย 494.45 791.42 +296.97 +60.062. ขาวนาปรัง2.1 รายไดเฉลี่ย 2,544.06 2,600.20 +56.14 +2.211) ผลผลิตทั้งหมด 375.23 383.51 +8.28 +2.212) ราคาทขี่ ายได (บาท/กก.) 6.78 6.78 0.00 0.002.2 ตนทุนรวมเฉลีย่ 2,472.20 1,984.74 -487.46 -19.722.3 รายไดสทุ ธเิ ฉล่ีย 71.86 615.46 +543.60 +756.48 รายไดสทุ ธิเฉลยี่ ของขาวนาปC 566.31 1,406.88 840.57 +148.43และขาวนาปรังในพนื้ ที่โครงการท่มี า: จากการสํารวจกาํ หนดใหราคาของขาวนาปแU ละขาวนาปรังคงที่ (ใชขอมูลราคาของขาวนาปแU ละขาวนาปรังก6อนการผลติ เปน7 ฐานในการคํานวณ) 2. รายไดเงินสดสทุ ธิทางการเกษตรในพ้ืนที่โครงการของเกษตรกร (บาทตอ\" ครัวเรือน) 1) ขาวนาปU ก6อนมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉลี่ย 4,044.60 บาทต6อครัวเรือน หลังมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉล่ีย 6,046.45 บาทต6อครัวเรือน เปลี่ยนแปลงเพ่ิมขึ้น 2,001.85 บาทต6อครัวเรือนคิดเป7นรอยละ 49.49 2) ขาวนาปรัง ก6อนมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉล่ีย 587.81 บาทต6อครัวเรือน หลังมีโครงการเกษตรกรมีรายไดเฉล่ยี 4,702.11 บาทต6อครัวเรือน เปลี่ยนแปลงเพ่ิมขึ้น 4,114.30 บาทต6อครัวเรือนคดิ เป7นรอยละ 66.93

30 3) รายไดสุทธิของขาวนาปUและขาวนาปรัง ก6อนมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉล่ีย4,632.41 บาทต6อครัวเรือน หลังมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉล่ีย 10,748.56 บาทต6อครัวเรือนเปลี่ยนแปลงเพม่ิ ข้ึน 6,116.15 บาทตอ6 ครวั เรอื น คิดเป7นรอยละ 132.03 (ตารางที่ 15)ตารางที่ 15 รายไดเงนิ สดสทุ ธทิ างการเกษตรในพนื้ ท่โี ครงการของเกษตรกร (บาทตอ\" ครวั เรือน) หน6วย: บาทตอ6 ครวั เรือน รายการ ก\"อนมีโครงการ หลังมโี ครงการ การเปลย่ี นแปลง รอยละ1. ขาวนาปC- รายไดท้งั หมด 20,719.86 20,980.59 +260.73 +1.26- ตนทุนท้ังหมด 16,675.26 14,934.14 -1,741.12 -10.44รายไดสทุ ธิขาวนาปCเฉลยี่ 4,044.60 6,046.45 +2,001.85 +19.492. ขาวนาปรงั- รายไดทงั้ หมด 20,810.41 19,865.53 -944.88 -4.54- ตนทุนท้งั หมด 20,222.60 15,163.41 -5,059.19 -25.02รายไดสทุ ธิขาวนาปรงั เฉลย่ี 587.81 4,702.11 +4,114.30 +699.94รายไดสทุ ธขิ องขาวนาปC 4,632.41 10,748.56 +6,116.15 +132.03 และขาวนาปรงั เฉลีย่ท่มี า: จากการสํารวจ 3. รายไดเงินสดสุทธิของครัวเรอื นเกษตรกรกร รายไดสุทธิของครัวเรือนเกษตรกร พบว6า ก6อนมีโครงการเกษตรมีรายไดสุทธิ 49,465.37 บาทต6อครัวเรือนต6อปU หลังมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิ 63,480.38 บาทต6อครัวเรือนต6อปU เปล่ียนแปลงเพ่ิมขึ้น14,015.01 บาทตอ6 ครัวเรือนตอ6 ปU คดิ เปน7 รอยละ 28.33 (ตารางท่ี 16)ตารางท่ี 16 รายไดเงนิ สดสุทธิของครัวเรือนเกษตรกร รายการ ก\"อนมีโครงการ หลังมโี ครงการ หนว6 ย: บาทต6อครวั เรือนตอ6 ปU 49,465.37 63,480.38 การเปลี่ยนแปลง รอยละรายไดสทุ ธขิ องครวั เรือนเกษตรกร 18,624.46 30,424.701. ในพืน้ ทโี่ ครงการ 4,632.41 10,748.56 +14,015.01 +28.33 +11,800.24 +63.36 - รายไดจากการเกษตรเฉลย่ี 13,617.05 19,051.14 +6,116.15 +132.03 (ขาวนาปUและขาวนาปรัง) - รายไดจากการเกษตรเฉล่ีย 375.00 625.00 +5,434.09 +39.31 (รับจางในภาคการเกษตร ฯ) - รายไดนอกภาคการเกษตรเฉล่ีย 30,840.91 33,055.68 +250.00 +66.67 (กําไรจากการคาขาย ฯ) +2,214.77 +7.182. นอกพืน้ ท่ีโครงการ

31 - รายไดจาการเกษตรเฉลย่ี 863.64 1,107.95 +244.31 +28.29 (ปลูกพชื ผักสวนครัว ฯ) 29,977.27 31,947.73 +1,970.46 +6.57 - รายไดนอกภาคการเกษตรเฉล่ีย (รบั จางกอ6 สราง ฯ)ทม่ี า: จากการสํารวจ 4. หนส้ี ินและมูลคา\" ทรัพย=สินทางการเกษตรของครัวเรือนเกษตรกร หน้ีสินของครัวเรือนเกษตรกร พบว6า ก6อนมีโครงการเกษตรกรมีหนี้สินเฉล่ีย 239,697.84 บาทต6อครัวเรือน หลังมีโครงการเกษตรกรมีหนี้สินเฉล่ีย 398,297.35 บาทต6อครัวเรือน เปล่ียนแปลงเพิ่มข้ึน158,599.51 บาทต6อครัวเรอื น คิดเปน7 รอยละ 66.17 ของหนีส้ ินกอ6 นมีโครงการ มูลค6าทรัพย3สินทางการเกษตร พบว6า ก6อนมีโครงการเกษตรกรมีมูลค6าทรัพย3สินทางการเกษตรเฉล่ีย 57,603.98 บาทต6อครัวเรือน หลังมีโครงการเกษตรกรมีมูลค6าทรัพย3สินเฉล่ีย 45,731.82 บาทต6อครัวเรือน เปล่ียนแปลงลดลง 11,872.00 บาทต6อครัวเรือน คิดเป7นรอยละ 20.61 ของมูลค6าทรัพย3สินทางการเกษตรก6อนมโี ครงการ (ตารางท่ี 17)ตารางท่ี 17 หนี้สนิ และมลู ค\"าทรพั ย=สนิ ทางการเกษตรของครัวเรือนเกษตรกร หน6วย: รอยละ รายการ ก\"อนมีโครงการ หลงั มีโครงการ การเปล่ยี นแปลง รอยละหนีส้ นิ เฉลี่ย (บาทตอ\" ครัวเรอื น) 239,697.84 398,297.35 +158,599.51 +66.17- ธ.ก.ส. 28.25 15.87 -12.38- สหกรณ3การเกษตร 11.20 22.08 +10.80- กองทุนหมบ6ู าน 3.25 2.05 -1.20- ญาต/ิ เพื่อนบาน 7.30 2.47 -4.83- อื่นๆ (นายทนุ ในพน้ื ท่ี ฯ) - 7.53 +7.53 รวม 100.00 100.00มลู ค\"าทรพั ย=สนิ ทางการเกษตรเฉลยี่ 57,603.98 45,731.82 -11,872.00 -20.61(บาทต\"อครัวเรอื น)- รถแทรกเตอร3 53.66 58.10 +4.44- รถไถ (เลก็ /เดนิ ตาม) 38.13 34.99 -3.14- เครื่องพ6นขาว/ปุยV 0.13 0.12 -0.01- เครอ่ื งฉีดยา 1.62 1.22 -0.4- อนื่ ๆ (ท6อสูบนํา้ , เคร่ืองตัดหญา ฯ) 6.46 5.57 -0.89

32ทมี่ า: จากการสาํ รวจ4.4.2 ดานสงั คมป4ญหาการขาดแคลนน้ํา พบว6า ก6อนมีการจัดรูปที่ดินเกษตรกรมีป4ญหาการขาดแคลนนํ้า คิดเป7นรอยละ 10.59 หลงั มกี ารจัดรปู ที่ดินปญ4 หาการขาดแคลนน้ําของเกษตรกรลดลงเหลือรอยละ 2.33 (ตารางที่ 18)ตารางที่ 18 ปญหาการขาดแคลนนํา้ หนว6 ย: รอยละ รายการ กอ\" นมีโครงการ หลงั มโี ครงการ การเปล่ียนแปลง1. ปญหาการขาดแคลนนํา้- ไม6มีปญ4 หา 89.41 97.67- มีป4ญหา 10.59 2.33 -8.26 รวม 100.00 100.00ที่มา: จากการสาํ รวจ4.4.3 ดานสิ่งแวดลอมป4ญหาคุณภาพดินไม6เหมาะสม พบว6า กอ6 นมีโครงการเกษตรกรมีป4ญหาคุณภาพดินไม6เหมาะสม เช6นดินเปรี้ยว ดินเค็ม คิดเป7นรอยละ 3.35 หลังมีการจัดรูปท่ีดินป4ญหาคุณภาพดินไม6เหมาะสมของเกษตรกรลดลงเหลอื รอยละ 2.38 (ตารางที่ 19)ตารางที่ 19 ปญหาคณุ ภาพดนิ ไมเ\" หมาะสม หน6วย: รอยละ รายการ กอ\" นมโี ครงการ หลงั มโี ครงการ การเปลย่ี นแปลง2. ปญหาคุณภาพดนิ- ไม6มีปญ4 หา 96.47 97.62- มปี ญ4 หา 3.53 2.38 -1.15 รวม 100.00 100.00ทม่ี า: จากการสํารวจ4.5 ทศั นคติ4.5.1 ความพึงพอใจต\"อหลักสตู รทไ่ี ดรบั การฝLกอบรมจากโครงการโดยภาพรวมเกษตรกรที่ไดรับการฝOกอบรมจากโครงการมีความคิดเห็นต6อหลักสูตรที่โครงการถ6ายทอดอยู6ในเกณฑ3ระดับมาก (มีค6าคะแนนเฉล่ีย 3.75) ซ่ึงหลักสูตรการส6งเสริมการมีส6วนร6วมในงานจัดรูปที่ดิน โดยมีค6าเฉลี่ย 3.78 และหลักสูตรการเสริมสรางองค3ความรูดานการบริหารจัดการในเขตจัดรูปท่ีดิน มีค6าเฉลย่ี 3.71 (ตารางท่ี 20)ตารางที่ 20 ความพงึ พอใจต\"อหลกั สูตรที่ไดรับการฝLกอบรมจากโครงการ รายการ คา\" คะแนนเฉลีย่ ความหมาย1. การสง\" เสรมิ การมีสว\" นรว\" มในงานจดั รูปทีด่ นิ 3.78 มาก

33- ความเหมาะสมของเนื้อหา 3.81 มาก- ความรูความเขาใจ 3.75 มาก- ตรงกับความตองการ 3.80 มาก- การนําความรูไปปฏิบัติ 3.77 มาก2. การเสรมิ สรางองคค= วามรูดานการบริหารจัดการในเขตจัดรูปทด่ี ิน 3.71 มาก- ความเหมาะสมของเนื้อหา 3.74 มาก- ความรูความเขาใจ 3.67 มาก- ตรงกับความตองการ 3.71 มาก- การนําความรไู ปปฏิบัติ 3.72 มากหลักสูตรท่ไี ดรับจากโครงการ 3.75 มากทีม่ า: จากการสาํ รวจ4.5.2 ความพึงพอใจตอ\" ผลไดจากการเขารว\" มโครงการภาพรวมความพึงพอใจของเกษตรกรต6อผลไดจากการเขาร6วมโครงการ จากการสอบถามเกษตรท่ีเขาร6วมโครงการ เกษตรกรเห็นดวยอย6างย่ิงถึงผลประโยชน3ของการจัดรูปที่ดิน เช6น การจัดรูปที่ดินทําใหมีปริมาณนํา้ ใชเพียงพอแก6ความตองการเพาะปลูก เกษตรกรสามารถทําการเพาะปลูกไดตลอดท้ังปU และปลูกพืชไดหลากหลายชนิด (ขาว,พืชไร6,ผัก) และเกษตรกรมีรายไดเพ่ิมข้ึนกว6าเดิม เพราะมีการนําเคร่ืองจักรกลการเกษตรมาใชไดสะดวกขน้ึ เปน7 ตน อันเน่อื งมาจากการมีตนทนุ นํ้าท่ีสมบูรณ3มากขนึ้ (ตารางที่ 21)ตารางท่ี 21 ความพงึ พอใจต\"อผลไดจากการเขาร\"วมโครงการ ประเดน็ ค\"าคะแนนเฉลย่ี ความหมาย1. การจัดรูปทีด่ นิ ทําใหมปี ริมาณน้ําใชเพียงพอแกค6 วามตองการเพาะปลูก 4.90 เหน็ ดวยอยา6 งยิ่ง2. เกษตรกรสามารถทาํ การเพาะปลูกไดตลอดทงั้ ปU และปลูกพชื ได 4.79 เหน็ ดวยอยา6 งยง่ิหลากหลายชนิด (ขาว,พชื ไร,6 ผัก)3. การจัดรปู ทด่ี ินสามารถลดความเสียหายของผลผลติ ทางการเกษตร 4.69 เห็นดวยอย6างยงิ่จากภาวะน้ําทว6 ม4. เกษตรกรมรี ายไดเพิม่ ขนึ้ กวา6 เดมิ เพราะมีการนําเครอื่ งจกั รกลการเกษตร 4.70 เหน็ ดวยอย6างยง่ิมาใชไดสะดวกขึ้น5. เกษตรกรไดรบั การส6งเสริมความรใู นเรอ่ื งการเกษตรแผนใหม6 4.66 เห็นดวยอยา6 งยิ่งการปรบั ปรงุ ดิน และการแกปญ4 หาการระบาดของศตั รูพชื6. การจดั ต้ังกลม6ุ ผใู ชนํ้าสามารถแกป4ญหาความขัดแยง เร่ืองการแยง6 4.67 เห็นดวยอยา6 งยง่ิใชนาํ้ และการระบายนาํ้ ท้ิง7. เกษตรกรไมต6 องการขายทีด่ นิ ตนเอง เพราะความพรอมดานน้ําใช 4.73 เห็นดวยอยา6 งยง่ิ ความพงึ พอใจภาพรวม 4.73 เห็นดวยอยา\" งยิง่ที่มา: จากการสํารวจ

บทที่ 5 สรุปผลและขอเสนอแนะ โครงการจัดรูปท่ีดินในพ้ืนท่ีโครงการสถานีสูบน้ําดวยไฟฟาบานโนนจาน ตําบลโพธิ์ อําเภอเมืองจังหวัดศรีสะเกษ เป,นการจัดรูปท่ีดินประเภทสมบูรณ.แบบ (Intensive Type) ดําเนินการในป<งบประมาณ 2557รวบรวมขอมูลจากการสัมภาษณ.เกษตรกรที่เขารAวมโครงการ จํานวน 88 ราย วิเคราะห.ขอมูลดวยแบบจําลองการประเมินผลแบบ IOEI สามารถสรุปผลและขอเสนอแนะได ดงั นี้5.1 สรุปผล 5.1.1 ขอมูลทั่วไปของครวั เรอื น ครัวเรือนเกษตรกรมีสมาชิกในครัวเรือนเฉลี่ย 5 คนตAอครัวเรือน เป,นสมาชิกที่อยAูในวัยทํางานเฉล่ีย 3 คนตAอครัวเรือน ทํางานในภาคการเกษตรเป,นประจําเฉลี่ย 2 คนตAอครัวเรือน ทํางานนอกภาคการเกษตรเฉลี่ย 1 คนตAอครัวเรือน และมีสมาชิกท่ีไมAไดอยูAในวัยทํางานเฉลี่ย 2 คนตAอครัวเรือน เกษตรกรประกอบอาชีพเกษตรกรรมมากที่สุด รอยละ 96.59 รองลงมา ประกอบอาชีพขาราชการ/รัฐวิสาหกิจรอยละ 2.27 ลักษณะการถือครองที่ดินเป,นของตนเองมากท่ีสุด รอยละ 87.32 รองลงมา ท่ีเชAา รอยละ 6.83และไดทําฟรี รอยละ 5.85 ทั้งนี้เกษตรกรที่เขารAวมโครงการใชแหลงA น้ําชลประทานเพ่ือการเพาะปลกู มากท่สี ดุรอยละ 51.20 รองลงมา ใชนํ้าฝนเพ่ือการเพาะปลูก รอยละ 42.80 และแหลAงนํ้าอ่ืนๆ (บAอน้ําในพื้นที่ของตนเอง) รอยละ 3.20 5.1.2 ปจจัยนําเขา ทรัพยากรทใี่ ชในการดาํ เนินโครงการ ไดแกA บุคคล งบประมาณ และเทคโนโลยี/ความรู ผลการศึกษาพบวAา งบประมาณที่ใชในดําเนินโครงการในป<งบประมาณ 2557 ผลการเบิกจAายเป,นไปตามเปาหมาย มีการอบรมถAายทอดใหความรูกับเกษตรกร ไดแกA หลักสูตรการมีสAวนรวA มของเกษตรกรในพ้ืนท่ีจัดรูปท่ีดิน หลักสูตรการเสริมสรางองคค. วามรูการจัดการดานการเกษตรในเขตจัดรูปทีด่ ินเพื่อเกษตรกรรม และหลักสตู รอาสาสมัครจัดรูปท่ีดิน ดําเนินการโดยสํานักงานจัดรูปที่ดินจังหวัดสุรินทร. รวมท้ังหลักสูตรอื่น ๆ ซ่ึงเกิดจากการเขาไปดําเนินการบูรณาการงานในพื้นที่ เชAน การถAายทอดความรูใหแกAเกษตรกร ดานพืช ดานประมง ดานปศุสัตว.ดานบัญชีครวั เรอื น ดานการปรบั ปรุงบาํ รุงดนิ และดานการรวมกลุมA พัฒนาอาชีพ เปน, ตน 5.1.3 ผลได โครงการจัดรูปที่ดินและระบบน้ําเพื่อเกษตรกรรมในพื้นท่ีโครงการสถานีสูบน้ําดวยไฟฟาบานโนนจานตําบลโพธ์ิ อําเภอเมือง จังหวัดศรีสะเกษ ผลการดําเนินงาน พบวAา พ้ืนที่จัดรูปท่ีดิน 1,220 ไรA (359 แปลง)เกษตรกรเขารAวมโครงการ 253 ราย มีกลุAมผูใชน้ํา จํานวน 1 กลAุม หลังมีโครงการเกษตรกรทุกรายเขารAวมเป,นสมาชิกกลAุมผูใชนํ้า และสมาชิกทุกรายมีสAวนรAวมในการทํากิจกรรมตAางๆ เชAน เขารAวมประชุมกลAุมผูใชน้ําทํากิจกรรมตAางๆ ของกลAุม และกลAุมพัฒนาอาชีพ หลังมีโครงการมีการจัดต้ังกลAุมพัฒนาอาชีพ 2 กลุAม ไดแกAกลมุA ขาวอินทรยี .และกลAุมขาวกลองงอก มีสมาชิกเขารวA มกลAุม 45 ราย 5.1.4 ผลกระทบ ประสิทธิภาพดานการใชที่ดิน กAอนมีโครงการเกษตรกรมีพื้นท่ีถือครองในเขตโครงการเฉลี่ย8.18 ไรAตAอครัวเรือน หลังมีโครงการเกษตรกรพื้นท่ีถือครองในเขตโครงการเฉลีย่ 7.64 ไรAตAอครัวเรือน พ้ืนท่ีในเขตจัดรูปท่ีดินลดลง เนื่องจากมีการเสียที่ดินประมาณ 7% ของที่ดินเดิม เพ่ือนําไปสรางคูสAงนํ้า คูระบายน้ําและทางลําเลียง โดยเกษตรกรใชท่ีดินในเขตพื้นที่โครงการทํานาป<เฉล่ีย 7.16 ไรAตAอครัวเรือน คิดเป,นรอยละ 93.72

37ของพ้ืนท่ีถือครองของเกษตรกร และทํานาปรังเฉลี่ย 7.09 ไรAตAอครัวเรือน คิดเป,นรอยละ 92.80 ของพื้นที่ถือครองของเกษตรกร ดานการใชประโยชนจ. ากการจัดรูปที่ดิน คูรบั นาํ้ หลงั มโี ครงการเกษตรกรใชประโยชน.จากคูรับนํ้าเพิ่มข้ึน เป,นรอยละ 96.59 คูระบายน้ําหลังมีโครงการเกษตรกรใชประโยชน.จากคูระบายน้ําเพ่ิมข้ึนเป,นรอยละ 96.34 และทางลําเลียงหลังมีโครงการเกษตรกรทุกรายใชประโยชน.จากทางลําเลียงในการขนสAงปZจจยั การผลติ และขนสAงผลผลติ ออกสAูตลาด ประสทิ ธิภาพดานการผลิต ขาวนาป<กAอนมโี ครงการผลผลิตเฉลี่ย 346.51 กิโลกรมั ตAอไรA หลังมีโครงการเพิ่มข้ึนเป,นผลผลิตเฉล่ีย 375.67 กิโลกรัมตAอไรA คิดเป,นรอยละ 8.42 และขาวนาปรังกAอนมีโครงการผลผลิตเฉลี่ย375.23 กิโลกรัมตอA ไรA หลงั มโี ครงการผลผลิตเฉลี่ยเพิ่มข้ึนเป,น 383.51 กิโลกรัมตอA ไรA คิดเป,นรอยละ 2.21 5.1.5 ผลกระทบตอ) เนื่อง รายไดสุทธิที่เกษตรกรไดรับจากขาวนาป<และขาวนาปรัง กAอนมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิเฉลี่ย4,632.41 บาทตAอครวั เรือน หลงั มีโครงการเกษตรกรมรี ายไดสุทธิเฉล่ยี 10,748.56 บาทตอA ครวั เรือน เปล่ียนแปลง6,116.15 บาทตAอครัวเรือน คิดเป,นรอยละ 132.03 ของรายไดสุทธิเฉลี่ยกAอนมีโครงการ สAงผลใหรายไดสุทธิของครัวเรือนเกษตรกร กAอนมีโครงการเกษตรมีรายไดสุทธิ 49,465.37 บาทตAอครัวเรือนตAอป< หลังมีโครงการเกษตรกรมีรายไดสุทธิ 63,480.38 บาทตAอครัวเรือนตAอป< เปล่ียนแปลงเพิ่มขึ้น 14,015.01 บาทตAอครัวเรือนตAอป<คดิ เปน, รอยละ 28.33 หน้ีสินของครัวเรือนเกษตรกร พบวAา กAอนมีโครงการเกษตรกรมีหน้ีสินเฉลี่ย 239,697.84 บาทตAอครัวเรือน หลังมีโครงการเกษตรกรมีหน้ีสินเฉลี่ย 398,297.35 บาทตAอครัวเรือน เปล่ียนแปลงเพ่ิมข้ึน158,599.51 บาทตAอครัวเรือน คิดเป,นรอยละ 66.17 ของหนี้สินกAอนมีโครงการ และมูลคAาทรัพย.สินทางการเกษตร พบวAา กAอนมีโครงการเกษตรกรมีมลู คAาทรัพย.สนิ ทางการเกษตรเฉล่ีย 57,603.98 บาทตอA ครัวเรือนหลังมีโครงการเกษตรกรมีมูลคAาทรัพย.สินเฉลี่ย 45,731.82 บาทตAอครัวเรือน เปลี่ยนแปลงลดลง 11,872.00บาทตAอครัวเรอื น คดิ เปน, รอยละ 20.61 ของมลู คาA ทรัพย.สนิ ทางการเกษตรกอA นมโี ครงการ ปZญหาการขาดแคลนน้ํา พบวAา กAอนมีการจัดรูปท่ีดินเกษตรกรมีปZญหาการขาดแคลนน้ํา คิดเป,นรอยละ 10.59 หลังมีการจัดรูปที่ดินปZญหาการขาดแคลนน้ําของเกษตรกรลดลงเหลือ รอยละ 2.33 และปZญหาคุณภาพดินไมAเหมาะสม กAอนมีโครงการเกษตรกรมีปZญหาคุณภาพดินไมAเหมาะสม เชAน ดินเปร้ียว ดินเค็มคดิ เปน, รอยละ 3.35 หลงั มีการจัดรูปทดี่ นิ ปZญหาคณุ ภาพดินไมเA หมาะสมลดลงเหลือ รอยละ 2.38 ทศั นคตติ อA หลักสูตรท่ีไดรับการฝ\กอบรม โดยภาพรวมเกษตรกรท่ีไดรับการฝ\กอบรมจากโครงการมีความคิดเห็นตAอหลักสูตรที่โครงการถAายทอดอยูAในเกณฑ.ระดับมาก (มีคAาคะแนนเฉล่ีย 3.75) ซ่ึงหลักสูตรการสAงเสริมการมีสAวนรAวมในงานจัดรูปที่ดิน โดยมีคAาเฉล่ีย 3.78 และหลักสูตรการเสริมสรางองค.ความรูดานการบริหารจัดการในเขตจัดรูปท่ีดิน มีคAาเฉลี่ย 3.71 และภาพรวมความพึงพอใจของเกษตรกรตAอผลไดจากการเขารAวมโครงการ จากการสอบถามเกษตรท่ีเขารAวมโครงการ เกษตรกรเห็นดวยอยAางยง่ิ ถึงผลประโยชน.ของการจดัรูปที่ดิน เชAน การจัดรูปที่ดินทําใหมีปริมาณนํ้าใชเพียงพอแกAความตองการเพาะปลูก เกษตรกรสามารถทําการเพาะปลูกไดตลอดท้ังป< และปลูกพืชไดหลากหลายชนิด (ขาว,พืชไรA,ผัก) และเกษตรกรมีรายไดเพิ่มข้ึนกวAาเดิมเพราะมีการนําเครือ่ งจักรกลการเกษตรมาใชไดสะดวกข้นึ เป,นตน อนั เน่อื งมาจากการมีตนทนุ นํา้ ทส่ี มบรู ณ.มากขึน้5.2 ขอคนพบและขอเสนอแนะ 5.2.1 ขอคนพบ 1) สภาพคนู ํา้ ทางลําเลียง และสิ่งปลกู สรางสาธารณะประโยชน.ชาํ รุดเสียหายใชประโยชนไ. ดไมAเต็มท่ี 2) พ้นื ที่ทําการเกษตรของเกษตรกรบางรายอยปAู ลายคูสAงนํ้า ทาํ ใหไดรบั น้ําไมAเต็มที่หรือไมAไดรับน้ําเลย 3) เกษตรกรยงั ไมไA ดรับโฉนดท่ดี นิ ของแปลงตนเองท่ีเขารวA มโครงการ

38 4) คูรบั นา้ํ และครู ะบายนาํ้ ไมไA ดรับการขดุ ลอกและกําจดั วัชพืชทาํ ใหตนื้ เขิน น้าํ ไหลไมAสะดวก 5) พื้นที่บางแปลงไดรับการปรับพ้ืนท่ีนาไมAสมํ่าเสมอ บางสAวนยังเป,นท่ีลAุมนํ้าขังอยAูและบางสAวนยังเปน, ท่ีเนินหรอื ท่ีดอน ทําใหไดผลผลติ ไมAเต็มที่ 5.2.2 ขอเสนอแนะ 1) จัดประชมุ เกษตรกรทเี่ ขารวA มโครงการเพื่อแจงปญZ หา และขอความรAวมมือในการแกไข โดยกAอนปลอA ยนํา้ ใหเจาหนาทเี่ ขาไปตรวจสอบและซAอมแซมคูสงA นาํ้ ใหเรยี บรอยกAอน 2) จัดระเบียบการใชนํ้าใหมA เชAน กําหนดใหเกษตรกรที่มีพื้นท่ีอยูAปลายคูสงA น้ําไดใชน้ํากAอน เพื่อใหไดรับน้าํ อยAางท่ัวถงึ 3) หนAวยงานท่ีรับผิดชอบเรAงดําเนินการออกโฉนดที่ดินใหแกAเกษตรกร พรอมทั้งชี้แจงข้ันตอนท่ีดําเนินการวAาอยใAู นขัน้ ตอนใด เพือ่ ใหเกษตรกรทราบและคลายความวติ กกังวลเร่อื งโฉนด 4) เมื่อมีการปรับพ้ืนท่ีแลว ควรมีการทดลองปลAอยนํ้าเขาสูAแปลงนาเพื่อใหพื้นนาสูงสมํ่าเสมอสามารถทําการเกษตรไดอยAางเต็มประสิทธิภาพ และหนAวยงานที่เกี่ยวของเขามาแกไขเพื่อใหพ้ืนท่ีแปลงนาราบเรยี บไดระดบั ที่เหมาะสมการทําการเพาะปลูก

บรรณานุกรมกรมชลประทาน .(2551). การศึกษาความเหมาะสมการดําเนินงานจัดรูปท่ีดินและทบทวนการจดั การนํ้าในเขตโครงการ เขอื่ นแควนอ$ ยบาํ รุงแดน จงั หวดั พษิ ณโุ ลก. กรุงเทพมหานคร: กระทรวงเกษตรและสหกรณ.กรมชลประทาน .(2551). การศึกษาการประเมินผลโครงการจัดรูปที่ดินตําบลฆะมัง ตําบลเมืองเก-า ตําบลท-าหลวงและ ตาํ บลดงกลาง อาํ เภอเมือง จังหวัดพิจติ ร. กรุงเทพมหานคร: กระทรวงเกษตรและสหกรณ.กรมชลประทาน. (2559). แผนแม-บทการจดั รูปท่ีดนิ รายงานสรุปสาํ หรับผบ$ู รหิ าร ฉบับภาษาไทย. กรุงเทพมหานคร: กระทรวงเกษตรและสหกรณ.กระทรวงเกษตรและสหกรณ. (2554). แผนพัฒนาการเกษตรในช-วงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห-งชาติ ฉบบั ที่ 11. กรงุ เทพมหานคร: กระทรวงเกษตรและสหกรณเกษม ศิริสโุ ขดม. (2550). การประเมินผลโครงการ. กรุงเทพมหานคร: กระทรวงเกษตรและสหกรณ.ชวนชัย จรุงกิจสุวรรณ. (2551). การศึกษาทัศนคติการมีส-วนร-วมของประชาชนในพื้นที่โครงการนําร-องการจัด รูปที่ดินเพื่อพัฒนาพื้นที่ จังหวัดน-าน. วิทยานิพนธการวางแผนชุมชนเมืองและสภาพแวดล0อม มหาบณั ฑิต : มหาวิทยาลัยศิลปากร.บันเทิง มาแสง. (2546). เอกสารประกอบการสัมมนาเชิงปฏิบัติการเรื่อง การกําหนดตัวช้ีวัดความสําเร็จของ โครงการ. กรงุ เทพมหานคร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ.ศนู ยประเมนิ ผล. (2556). คม-ู อื การประเมินผล. กรงุ เทพมหานคร: กระทรวงเกษตรและสหกรณ.สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร. (2558). การประเมินผล โครงการจัดรูปท่ีดินในพื้นที่นําร-องโครงการเขื่อนแคว น$อยบํารุงแดน จังหวดั พิษณโุ ลก. กรุงเทพมหานคร: กระทรวงเกษตรและสหกรณ.สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร. (2557). การประเมินผล โครงการแหล-งน้ําในไร-นานอกเขตชลประทาน ป7 2555-2557. กรุงเทพมหานคร: กระทรวงเกษตรและสหกรณ.สาํ นกั งานเศรษฐกิจการเกษตร. (2559). ค-ูมอื การจัดทําเอกสารวจิ ัยและเอกสารประเมินผล สาํ นักงานเศรษฐกิจ การเกษตร. กรุงเทพมหานคร: กระทรวงเกษตรและสหกรณ.สันทนา ประเสริฐวัฒนากร. (2555). การศึกษาความพึงพอใจของเกษตรกรต-อโครงการจัดรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม ตําบลบ$านสระ อําเภอสามชุก จังหวัดสุพรรณบุรี. วิทยานิพนธศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (พัฒนาสังคม): มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร.