โครงงาน

ความปลอดภยั ในการใช้นำ้ กอ๊ กอปุ โภคบรโิ ภค ณ จดุ ต่าง ๆในโรงเรียนปัว จดั ทำโดย นาย พงศ์วรนิ ทร์ สาระไชย เลขท่ี1 ม.5/1 นาย ชยธร ปนั แปง เลขท่ี12 ม.5/1 นาย นราธิป ศิลป์ทา้ ว เลขท่ี 16 ม.5/1 นาย รชั ชานนท์ วีรวงค์ เลขท่ี20 ม.5/1 นาย วรศิ หวั นา เลขท่ี21 ม.5/1 นางสาว ญาณินท์ อนิ สองใจ เลขที่28 ม.5/1 ครูท่ปี รึกษา ครู ดำรง คันธะเรศย์ โรงเรียนปวั อำเภอปัว จะงหวัดนา่ น

ก กติ ตกิ รรมประกาศ โครงงานนสี้ ำเร็จไดด้ ว้ ยความกรณุ าช่วยเหลอื แนะนำอยา่ งย่ิงจาก ครู ดำรง คันธะเรศย์ อาจารย์ท่ปี รกึ ษาโครงงาน ครสู ุพรรษา เข่ือนธะนะ อาจารยท์ ่ีปรกึ ษาด้านวสั ดุอุปกรณ์ ทีไ่ ด้ให้ คำปรึกษา แนะนำ และให้ขอ้ คิดเหน็ ตา่ งๆ ในการทโครงงานตลอดจนแกไ้ ขขอ้ บกพรอ่ งมาโดยตลอด คณะผู้จัดทำขอกราบขอบพระคุณเป็นอย่างสงู คณะผู้จดั ทำหวงั เปน็ อยา่ งย่งิ วา่ โครงงานเล่มน้ีจะมีประโยชนอ์ ยู่ไม่นอ้ ย และขอขอบคุณ ผู้มสี ว่ นรว่ ม ท้ัง เพอื่ นๆ ตลอดจนบิดา มารดา ท่ีส่งเสริมให้ผู้จัดทำได้มโี อกาสศึกษาเลา่ เรยี นและได้ ทำงานวิจัยเลม่ นีจ้ นสำเรจ็ ลุล่วงไปไดด้ ว้ ยดี สำหรับข้อบกพรอ่ งต่างๆ ทอี่ าจเกิดขนึ้ นนั้ ผจู้ ัดทำขอน้อม รบั ไว้ และยินดที ีจ่ ะรบั ฟงั คำแนะนำจากทุกทา่ นที่ได้เข้ามาศกึ ษา เพื่อเป็นประโยชน์ในการพัฒนา โครงงานต่อไป

ข บทคดั ยอ่ การศึกษาเพื่อประมาณความปลอดภยั ของนำ้ กอ๊ กในการบริโภค ณ จดุ ให้บรกิ ารนำ้ บริเวณตา่ ง ๆ ในโรงเรียน ปวั โดยการเกบ็ ตวั อย่างนำ้ จากก๊อกน้ำมาจากทงั้ หมด 6 พนื้ ท่ี ไดแ้ ก่ บรเิ วณอาคาร2 อาคาร3 ศนู ย์อาหาร โดม เขียว หน้าอาคารอูปแก้ว และชอ็ ป ศกึ ษาความสะอาดของนำ้ โดยการตรวจสอบค่า pH จากผลการศึกษาพบวา่ น้ำก๊อกท่ีไดท้ ำการสำรวจนั้นมีคา่ pH ตง้ั แต่ 6.8-7 แต่น้ำดม่ื ที่เหมาะสมต่อการบรโิ ภคนน้ั ควรมีมคี วามเปน็ ดา่ งอ่อน ๆ โดมค่าความเป็นกรด - ด่างระหว่าง pH 7.25 - 8.50 เพอ่ื ชว่ ยกำจดั ความ เปน็ กรด และของเสียใน รา่ งกาย ทำใหร่างกายมีภาวะทีส่ มดลุ

สารบัญ ค เรอ่ื ง หน้า กติ ตกิ รรมประกาศ ก บทคดั ยอ่ ข สารบญั ค บทที่ 1 บทนำ 1 บทท่ี 2 เอกสารและงานวจิ ยั ทเี่ กีย่ วขอ้ ง 3 บทที่ 3 วิธีดำเนินการศึกษาค้นควา้ 9 บทท่ี 4 ผลการดำเนินงาน 12 บทท่ี 5 สรุปผล และข้อเสนอแนะ 13 14 บรรณานุกรม

1 บทท่ี 1 บทนำ ท่มี าและความสำคัญของโครงงาน นำ้ เปน็ ส่ิงที่ชว่ ยในการดาํ รงชีวติ ของ มนุษย์ สัตว์ และพืช ซ่งึ คนเราน้นั ขาดน้ำไดไ้ มเ่ กนิ 3 วนั และนำ้ ยังมีความ จำเป็นทั้งในดา้ นเกษตกรรมและอุตสาหกรรม ประโยชน์ของนำ้ มนั มีมากมายหลายอยา่ ง เช่น ใช้ในการอปุ โภค บริโภค ใช้ในการเพาะปลกู และเลยี้ งสัตว์ ใช้ในด้านอตุ สาหกรรมโดยจะใชน้ ้ำในกระบวนการผลติ ใช้ลา้ งของ เสยี ใช้หลอ่ เครือ่ งจักรและระบายความรอ้ น ใช้ในการคมนาคมขนส่ง และน้ำยงั เปน็ แหลง่ พลังงาน พลงั งานจาก นำ้ ใชท้ ำเขื่อนผลิตกระแสไฟฟ้าได้ น้ำท่ใี ชใ้ นการอุปโภคบรโิ ภคของคนไทยส่วนมากจะเปน็ น้ำประปาหรอื น้ำจากบอ่ บาดาล ซึง่ กวา่ นำ้ เหลา่ น้ีจะส่งมาถงึ อาคารบา้ นเรอื นกจ็ ะต้องส่งผ่านทางท่อสง่ นำ้ แล้วสง่ ไปตามอาคารบา้ นเรือนและเปิดใชน้ ้ำ ผ่านก๊อกนำ้ มาใชใ้ นการอุปโภคบรโิ ภคและในโรงเรียนปวั ก็มกี ารใช้นำน้ำมาใช้อุปโภคบริโภคโดยนำน้ำจาก แทงค์น้ำสง่ ผ่านท่อนำ้ และเปิดใช้นำ้ ผ่านก๊อกน้ำเช่นเดียวกัน แตใ่ นนำ้ ทเ่ี ราใช้อุปโภค บริโภค นน้ั อาจจะมกี าร ปนเปื้อนของเชือ้ โคลฟิ อรม์ แบคทเี รียได้ เชอ้ื โคลิฟอรม์ แบคทีเรยี เปน็ ดัชนีวัดความสะอาดของน้ำโดยการปนเปอ้ื นของน้ำจากเชือ้ ก่อโรค ประมาณรอ้ ยละ 80 สง่ ผลต่อปญั หาสุขภาพ การปนเปื้อนของเช้ือโคลฟิ อรม์ แบคทเี รียจะนำไปสู่การเกดิ โรคติดต่อต่างๆ ได้ โดยโรคทีส่ ำคัญคอื โรคอจุ จาระ รว่ งและเชือ้ โคลิฟอร์มแบคทีเรียท่เี ปน็ สาเหตุของโรคอจุ จาระร่วงท่พี บบ่อยในน้ำคอื Escherichia coliงานวจิ ัย เรื่อง Drinking water quality and public health in Southwestern Saudi Arabia: The need for a national monitoring proGram ที่ไดท้ ำการประเมนิ คณุ ภาพของนำ้ ดมื่ ในแงข่ องเช้ือแบคทีเรยี ณ เขต Najran ประเทศ Saudi Arabiaพบว่าปริมาณเช้อื โคลิฟอร์มแบคทเี รยี จากตวั อยา่ งท่ีเก็บได้มากท่ีสุดในตวั อยา่ ง น้ำจากถังบนหลังคา(รอ้ ยละ 68.8) รองลงมาพบในตวั อย่างน้ำจากแทงคเ์ กบ็ น้ำ(ร้อยละ 32.5) และตัวอยา่ ง จากบอ่ นำ้ (รอ้ ยละ 20)ในงานวจิ ัยเรื่อง Bacteriological quality of drinking water in Nyala, South Darfur, Sudan ท่ีทำการตรวจสอบการปนเปอื้ นของเชอ้ื แบคทีเรยี ในนำ้ ดม่ื ณ เมือง Nyala เขต South Darfur ประเทศSudan พบวา่ ปริมาณเชอื้ โคลฟิ อร์มแบคทเี รียจากตัวอยา่ งทพี่ บมากที่สุด (รอ้ ยละ 46.4) และ faecal enterococci (รอ้ ยละ 25.4) โดยเช้ือโคลิฟอรม์ แบคทเี รยี ที่พบเปน็ faecal coliform (รอ้ ยละ 97.5) โดpจำแนกชนิดไดม้ ากท่ีสดุ เปน็ เชื้อ Escherichia coliเช้อื Enterococcus faecalis เชื้อ Klebsiella เชอ้ื Citrobacter และเชอื้ Enterobacter

2 ผู้วิจยั จึงสนใจในการศึกษาประเมนิ ความปลอดภัยในการใช้นำ้ กอ๊ ก จากเชือ้ โคลฟิ อรม์ แบคทีเรีย ณ จุด ตา่ งๆในโรงเรยี นปวั วตั ถุประสงค์ของการทำโครงงาน • เพ่อื ประเมนิ ความสะอาดปลอดภยั ของน้ำก๊อกที่ใชใ้ นการอุปโภคและบริโภค โดยการตรวจหาเชือ้ โคลิ ฟอรม์ แบคทเี รีย สมมติฐานของการศึกษา • กอ๊ กน้ำบรเิ วณห้องปฎิบัตกิ ารวิทยาศาสตร์นา่ จะมกี ารปนเป้อื นของเช้ือโคลฟิ อรม์ แบคทเี รยี มากท่ีสุด ขอบเขตของการทำโครงงาน • ใน โรงเรยี นปวั

3 บทท่ี 2 เอกสารและงานวิจยั ท่เี กีย่ วข้อง ความหมายของโคลิฟอรม์ (coliform) คือกล่มุ ของแบคทเี รยี แกรมลบ (Gram negative bacteria) รูปรา่ งเปน็ ทอ่ นไม่สรา้ งสปอร์ (non spore forming) เป็นแบคทเี รียที่เจริญได้ท้งั มีอากาศและไมม่ ีอากาศ (facultativeanaerobe) สามารถหมกั นำ้ ตาลแล็กโทส (lactose) ให้เกดิ กรด และแก๊ส ได้ทอี่ ุณหภูมิ 35-37 องศาเซลเซยี ส ภายใน 48 ชวั่ โมง ไมท่ นความร้อนสามารถทำลายไดง้ ่ายดว้ ยความร้อนระดบั การพาสเจอไรซ์ (pasteurization) ไม่ผลิตเอนไซม์ออกซิเดส(oxidase negative)คำว่า coliform มาจาก colon เนื่องจาก แบคทเี รยี กลุ่มนมี้ ักพบในลำไสข้ องสตั วเ์ ลอื ดอนุ่ แต่โคลิฟอรม์ อกี หลายชนิดกม็ แี หล่งทพี่ บในดนิ แบคทเี รียใน กลุม่ โคลฟิ อร์มสว่ นใหญ่ไม่ใชจ่ ุลนิ ทรียก์ ่อโรค (non-pathogen)แต่ปรมิ าณของโคลิฟอรม์ แบคทีเรีย (coliform bacteria count ) ใช้เป็นดัชนีชี้สุขาภิบาลอาหาร (foodsanitation) และนำ้ การพบโคลฟิ อร์มแบคทีเรียใน อาหารและนำ้ ปริมาณมาก บ่งชถ้ี งึ ความไม่สะอาดไม่ถกู สุขลกั ษณะ อาจมกี ารปนเปอื้ นของอจุ จาระของคน หรอื สตั วเ์ ลอื ดอุน่ มีบทบาทสำคัญกับแนวคิดและทฤษฎีเก่ยี วกับแบคทเี รยี นโคลิฟอร์ม โคลิฟอรม์ แบคทีเรยี เปน็ แบคทีเรียช้ีแนะ(Bacteriological indicator) ซ่ึงถา้ ตรวจพบในนำ้ กแ็ สดงว่านำ้ น้ันนา่ จะไมป่ ลอดภัย คือ อาจมีเชื้อโรคอยู่ในน้ำ คุณสมบัตขิ องแบคทีเรยี ช้แี นะ ที่ดมี ีดงั นี้ ๑. เม่อื พบแบคทเี รียท่ที ำให้เกิดโรคอย่ใู นนำ้ จะต้องพบแบคทีเรียชี้แนะอยใู่ นนำ้ ดว้ ย ๒. มีจำนวนแปรผันตามจำนวนของแบคทีเรยี ที่ทำให้เกดิ โรค ๓. สามารถอยู่ในน้ำไดน้ านกวา่ แบคทีเรียที่ทำใหเ้ กิดโรค ๔. ไมค่ วรมใี นน้ำบริสทุ ธิ์ ๕. วิธกี ารตรวจวเิ คราะหไ์ มย่ ุ่งยาก

4 ร่างกายของมนษุ ยม์ ีน้ำเป็นส่วนประกอบมากถึง 70% ซึง่ การด่ืมนำ้ อย่างน้อยวันละ 6-8 แก้วจะชว่ ย ปรับสมดลุ ในร่างกาย ทำให้สขุ ภาพแข็งแรง บำรุงหัวใจ ชะลอวยั ผวิ เด้งเต่งตึงชว่ ยกระตุ้นระบบเผาผลาญ หนา้ ใสไร้สวิ รวมไปถึงทำใหอ้ ารมณ์ดี สมองสดใส พรอ้ มเรียนพร้อมทำงาน มปี ระสทิ ธภิ าพดกี ว่ายาบำรงุ หลายชนดิ รวมกนั เสียอกี ยิง่ ดื่มเยอะย่งิ ดีต่อรา่ งกายแต่ในน้ำใส ๆ ใครจะรู้ว่าปนเปือ้ นอะไรอยู่ เรอ่ื งคุณภาพของน้ำดมื่ ต้องใสใ่ จพเิ ศษหากบริโภคนำ้ ไมส่ ะอาดอาจเป็นสาเหตุหน่ึงทีท่ ำให้รา่ งกายป่วยซึ่งดูเหมือนจะให้โทษมากกว่าให้ คุณประโยชน์ เพราะฉะนนั้ การเลอื กน้ำด่มื กส็ ำคญั ไมแ่ พ้กบั การดแู ลสขุ ภาพในดา้ นอื่น ๆ Chula Zero Waste จงึ ขอใหข้ อ้ มูลสารปนเป้อื นท่มี กั พบได้บอ่ ยในน้ำด่ืมทไี่ ม่สะอาดซึง่ หากไดร้ บั สารเหล่านี้มากเกินกว่าปรมิ าณที่ กำหนดจะทำให้ร่างกายเกดิ อาการอย่างไรเพอ่ื สงั เกตอาการ งดด่มื น้ำจากแหลง่ น้ำนั้นและพบกบั แพทย์ได้ ทนั ท่วงที โคลิฟอรม์ (Coliformbacteria) เป็นกลุ่มแบคทเี รียแกรมลบสามารถเจรญิ เตบิ โตได้ในที่ที่มีอากาศ และไม่มีอากาศมักพบในสภาพแวดลอ้ มท่เี กย่ี วข้องน้ำ ท้งั ในดนิ และพชื มีอยู่ในร่างกายสัตวเ์ ลือดอ่นุ รวมถงึ อาศัยอยู่ในลำไส้ของมนษุ ย์ แม้วา่ แบคทีเรียพวกนี้จะอยใู่ นลำไส้ของพวกเราแต่ก็เป็นเพียงบางสว่ นหากพบวา่ มี การเจอื ปนในน้ำด่ืมมากเกินไปสามารถบง่ ช้ีถึงความไมส่ ะอาดและไมถ่ กู สุขลกั ษณะของแหลง่ นำ้ ดืม่ ได้ โดยผู้ท่ี ติดเชือ้ จะมีอาการคล้ายกับเป็นไข้หวัดใหญ่ คอื เป็นไขป้ วดท้อง และท้องเสยี สามารถเป็นได้ทง้ั เด็กและผใู้ หญ่ ซงึ่ แบคทีเรียโคลฟิ อรม์ สามารถมีชวี ิตอยู่ในนำ้ ไดน้ านกวา่ จลุ ินทรยี อ์ ืน่ ๆ แตไ่ ม่ทนความรอ้ นสามารถฆ่าเช้อื เหล่าน้ไี ด้โดยผ่านกระบวนการทำความร้อนในระดับพาสเจอไรซ์หรอื ระบบกรองนำ้ ท่ีสามารถฆา่ เชื้อโรคได้ อยา่ งมปี ระสิทธิภาพก็สามารถชว่ ยกำจัดหรือควบคุมปริมาณของแบคทเี รยี ให้พอเหมาะและสามารถด่มื นำ้ ได้ อย่างปลอดภัยอย่างไรกต็ ามนำ้ ก็มีการสง่ ผา่ นทอ่ ท่ีใช้งานเป้นเวลานานอาจมกี ารปนเป้ืนของแบคทีเรียนจงึ ต้อง มกี ารตรวจสอบเพอื่ แกไ้ ขต่อไป องคป์ ระกอบของแบคทเี รยี โคลิฟอรม์ โคลิฟอรม์ แบง่ ตามแหลง่ ทม่ี าได้เป็น 2 ชนดิ คอื 1. ฟคี ลั โคลิฟอร์ม (Fecal Coliform) พวก น้ีอาศยั อย่ใู นลำไส้ของคน และสัตวเ์ ลอื ดอ่นุ ถูกขับถา่ ยออกมากบั อุจจาระ เมอื่ เกดิ การระบาดของโรคระบบทางเดินอาหาร จะพบแบคทเี รยี ชีแ้ นะชนิดน้ี ไดแ้ ก่ อี.โค.ไล 2. นนั ฟีคัลโคลฟิ อร์ม (Non-fecal coliform) พวกนอ้ี าศยั อยูใ่ นดินและพชื

5 มอี ันตรายนอ้ ยกว่าพวกแรก ใช้เป็นแบคทีเรียชี้แนะถงึ ความไม่สะอาดของน้ำได้ เช่น เอ. แอโรจิเนส (A. aerogenes) ลกั ษณะและคุณสมบตั ิ คุณสมบัติของโคลฟิ อรม์ แบคทีเรีย มีดงั นี้ คอื 1. รปู ร่างเป็นท่อนเล็ก ๆ (rod shape) ไม่มสี ปอร์ (non-spore forming) 2. ทดสอบดว้ ยการยอ้ มสกี รัมไมต่ ิด เป็นพวกกรัมลบ (gram negative) 3. สามารถยอ่ ยพวกแล็กโทส (lactose) ให้เกิดกรดและก๊าซ เมอ่ื เอาไปอบท่อี ุณหภมู ิ ๓๕ ซ. เวลา ๒๔ ช่ัวโมง หรอื ๔๘ ชัว่ โมง 4. สามารถเจริญเตบิ โตไดใ้ นสภาพท่ีมีอากาศ (aerobic) และไมม่ ีอากาศ (anaerobic) จึงนบั แบคทีเรียพวกนี้เป็นแฟคคลั เตตีฟ (facultative anaerobes) 5. สามารถทำให้เกดิ กา๊ ซจากอาหารเหลวบริลเลียนกรีนแลก็ โทส ไบลบ์ รอธ (Briliant Green Lactose Bile broth) ท่อี ุณหภมู ิ ๓๕ ซ. ภายในเวลา ๔๘ ชว่ั โมง หรือเร็วกว่าน้ัน 6. สามารถเจริญเตบิ โตในอาหารแข็ง อเี อ็มบี (EMB, Eosine Methylene Blue Agar) ท่ี ๓๕ ซ. ในเวลา ๒๔ ชวั่ โมง การพบโคลิฟอร์มแบคทีเรยี ในอาหารและน้ำปรมิ าณมาก บ่งชถี้ งึ ความไม่สะอาด ไม่ถูกสุขลกั ษณะ อาจมกี ารปนเป้อื นของอุจจาระของคน หรอื สตั วเ์ ลอื ดอ่นุ มบี ทบาทสำคญั กับ การเสื่อมเสยี ของนำ้ นม การเสื่อมเสียของเน้อื สตั ว์ การเส่ือมเสยี ของไข่

6 งานวิจยั ท่ีเก่ยี วข้อง ช่ือเร่ือง การปนเปื้อนโคลิฟอรม์ แบคทเี รยี ในน้ำใช้และน้ำเสียของฟาร์มสุกร ผวู้ ิจัย ธัญรัศม์ พงษ์ววิ ัฒวิ ราภา การศกึ ษาวิจัยครั้งน้ี เปน็ การศึกษาการปนเปอ้ื นของโคลฟิ อรม์ แบคทเี รยี ในนำ้ ใช้และ น้ำเสียของฟารม์ สกุ ร ขนาดเล็กและฟาร์มสกุ รขนาดกลาง และเปรียบเทียบปรมิ าณการปนเปื้อนโคลิฟอรม์ แบคทีเรยี ในนำ้ ใช้และนำ้ เสียของฟารม์ สุกรท้ังสองขนาด โดยทำการเกบ็ ตวั อยา่ งน้ำจากฟาร์มสกุ รขนาดเลก็ จำนวน 3 จดุ เก็บ ได้แก่ นำ้ ใชข้ องฟาร์ม น้ำเสยี จากการล้างคอก และน้ำเสยี ในบ่อกกั เกบ็ นำ้ เสีย ในส่วนของฟาร์มสุกรขนาดกลางซ่ึงมี ระบบบำบดั น้ำ เสยี แบบไรอ้ อกซิเจนในการบำบัดน้ำเสียของฟารม์ จึงทำการเก็บตวั อยา่ งนำ้ จำนวน 4 จุดเก็บ คอื นำ้ ใช้ของฟารม์ นำ้ เสียจากการล้างคอก น้ำเสยี หลงั การบำบัด และนำ้ เสียในบอ่ กักเก็บน้ำเสยี ทำการ ตรวจวดั ค่าออกซิเจนละลายนำ้ ความเปน็ กรดดา่ ง การนำไฟฟ้า ของแขง็ ละลายน้ำทง้ั หมดและอุณหภูมขิ อง ตวั อย่างน้ำใชแ้ ละน้ำเสยี ในภาคสนาม และวเิ คราะห์คา่ การปนเป้อื น TCB, FCB และE. coli ของตวั อย่างนำ้ ใช้ และน้ำเสียในห้องปฏิบัตกิ าร ผลการศกึ ษา พบว่าน้ำใช้ ของฟาร์มสกุ รขนาดเลก็ และฟารม์ สกุ รขนาดกลางมี การปนเปื้อน TCB, FCB และ E. coli เกินเกณฑม์ าตรฐานนำ้ บาดาลเพือ่ การบรโิ ภค และเกณฑม์ าตรฐาน คณุ ภาพนำ้ ทีเ่ หมาะสมสำหรับการเลีย้ ง สุกรภายหลงั การใช้น้ำทำความสะอาดคอก น้ำใช้มีการปนเป้ือนโคลิ ฟอร์มแบคทีเรยี เพม่ิ สงู ขน้ึ และพบว่า คา่ TCB และ FCB ในนำ้ เสยี จากการล้างคอกของฟารม์ สกุ รขนาดเล็ก และ ฟาร์มสุกรขนาดกลางมี ค่าแตกตา่ งกนั อยา่ งมี นัยสำคัญ ทางสถิติ ขณะที่ คา่ E. coli ในน้ำเสียจากการ ล้างคอกของฟาร์มสกุ รขนาดเลก็ และฟารม์ สกุ รขนาดกลางมีค่าไมแ่ ตกตา่ งกัน อย่างมีนัยสำคญั ทางสถิตแิ ละค่า TCB, FCB และ E. coli ของน าเสยี ในบ่อกักเก็บน าเสียของฟาร์มสุกรขนาดเลก็ และฟาร์มสกุ รขนาดกลาง มี คา่ ไม่แตกตา่ งกนั อยา่ งมนี ยั สำคญั ทางสถติ ิ เม่อื เปรียบเทยี บการปนเปอ้ื นโคลฟิ อร์มแบคทีเรยี ในน้ำเสยี ทเี่ ก็บ จากจุดเก็บตัวอย่าง ประเภทเดียวกนั ระหว่าง ฟาร์มสกุ รขนาดเลก็ และ ฟารม์ สุกรขนาดกลางพบวา่ น้ำเสยี ของฟาร์มสกุ รขนาดเล็กมี การปนเปือ้ นโคลฟิ อร์มแบคทีเรียสูงกว่าน้ำเสยี ของฟาร์มสุกรขนาดกลางอย่างมี นยั สำคญั ทางสถิติ ทั้งนี้ พบว่านำ้ เสยี ในบ่อกกั เก็บน้ำเสียของฟารม์ สุกรขนาดเล็กและฟารม์ สุกรขนาดกลาง ยัง มคี ่าการปนเป้ือนโคลิฟอร์มแบคทีเรีย ท่สี ูง ดังนนั้ จึงควรมกี ารบำบดั นำ้ เสียในบอ่ กกั เก็บน้ำเสียกอ่ นการระบาย น้ำเสยี ออกจากบ่อรวมจึงควรมีการเฝ้าระวังการใช้ประโยชนน์ ้ำเสียในบอ่ กกั เกบ็ นำ้ เสีย เพ่อื ป้องกันไม่ให้ เกดิ การปนเปอื้ นโคลฟิ อรม์ แบคทีเรยี ของแหลง่ นำ้ ธรรมชาติ

7 ชอ่ื เรอ่ื ง สถานการณก์ ารปนเป้อื นจุลินทรีย์ในอาหารพร้อมบรโิ ภค : กรณศี ึกษาจงั หวดั ขอนแก่นและอุดรธานี ผู้วิจยั ดารวิ รรณ เศรษฐีธรรม (1) กาญจนา นาถะพนิ ธ(ุ 2) จรัสศรี นามแกว้ (3) และภัควลญั ชณ์ จนั ทรา การวจิ ัยเชิงสำรวจนี้ มีวตั ถุประสงค์เพือ่ ศึกษาการปนเป้ือน แบคทีเรยี โคลิฟอรม์ และ Staphylococcusaureus ในอาหารพรอ้ มบริโภคทจี่ ำหน่ายในรา้ นอาหาร 42 รา้ น และแผงลอยจำหนา่ ย อาหาร 68 แห่งใน อ.กมุ ภวาปี จงั หวัดอดุ รธานี และศึกษาการปนเปอ้ื น Faecal coliform, Staphylococcus aureus และSalmonella spp. ในตวั อยา่ งอาหารจากตลาดสด 3 แหง่ และ ห้างสรรพสนิ คา้ 3 แห่ง ใน ขอนแก่นทาการศกึ ษาระหว่างเดอื น สงิ หาคม 2552- มนี าคม 2554 ผลการศึกษาพบว่า 1) อาหารพร้อม บรโิ ภคทจี่ าหนา่ ยในรา้ นและแผงลอย มแี บคทีเรยี โคลฟิ อรม์ ไม่ได้มาตรฐานในกล่มุ อาหารปรุงสุกทว่ั ไปกล่มุ ผัก สดและผลไม้ และกลมุ่ อาหารดิบ ร้อยละ 38.5, 32.6 และ 27.6 ตามล าดบั เชอ้ื Staphylococcusaureus เกินมาตรฐานในกลุ่มอาหารดิบ กลุ่มอาหารปรงุ สุกท่ัวไป และกลุ่มผกั และผลไม้ ร้อยละ 50.0,40.9 และ 27.7 ตามล าดับ 2) อาหารพรอ้ มบรโิ ภคท่จี ำหนา่ ยใน หา้ งสรรพสินค้าและตลาดสดพบการปนเปอื้ น Faecal coliform เกนิ มาตรฐาน ในอาหารประเภท ย า และ สลัด ร้อยละ 96.7 เทา่ กนั รองลงมา คือ น้ำพรกิ ขนม หวาน และผัดผกั รอ้ ยละ76.7, 63.3 และ 56.7 ตามล าดบั เช้ือStaphylococcus aureus เกินมาตรฐานใน อาหารประเภทย า ร้อยละ 76.7 รองลงมาคือ นำ้ พริก สลัดและขนมหวาน ร้อยละ 43.3, 26.7 และ 6.7 ตา มล าดับ และเชื้อ Salmonella spp ในอาหารประเภทผัดผักเกินมาตรฐาน รอ้ ยละ 83.3 รองลงมา คือ ย า สลัด นำ้ พริก และขนมหวาน ปนเปอ้ื นSalmonella spp ร้อยละ 60.0, 46.7, 46.7 และ 26.7 ตามลำดบั ชื่อเรือ่ ง คุณภาพและความปลอดภัยของนำ้ ดมื่ จากตนู้ ำ้ ดม่ื หยอดเหรยี ญอตั โนมตั ใิ นจังหวัดมหาสารคาม ผู้วิจยั ธนพงศ์ ภูผาลี , สมศักดิ์ อาภาศรทอี งสกลุ , อรนุช วงศว์ ัฒนาเสถยี ร, มาลี สปุ นั ตี วัตถุประสงค:์ เพื่อสำรวจคณุ ภาพและความปลอดภัยของนำ้ ดม่ื จากต้นู ้ำดืม่ หยอดเหรยี ญอัตโนมตั ใิ นจงั หวดั มหาสารคาม วิธีการ:

8 การศกึ ษานเ้ี ป็นการวจิ ยั เชงิ พรรณนาที่เก็บตวั อย่างน าดืม่ จากตู้นำ้ ดื่มฯ จากพ้ืนท่ี 7 อำเภอ รวมทง้ั ส้นิ 133 ตัวอย่าง หลังจากนั้นวเิ คราะห์ดว้ ยชดุ ทดสอบคุณภาพน้ำดืม่ ภาคสนามของกรมอนามยั ประกอบดว้ ยชุด วเิ คราะห์โคลิฟอร์มแบคทีเรยี แบคทีเรียที่ผลิตกา๊ ซไฮโดรเจนซัลไฟด์คลอรีนอิสระคงเหลือในนำ้ ดื่ม ความ กระดา้ งของน้ำดื่ม และวิเคราะหค์ า่ ความ เปน็ กรดด่างด้วยเครอื่ งpH meter การตดั สนิ ผลทำโดยเปรียบเทยี บ กับเกณฑใ์ นประกาศกระทรวงสาธารณสขุ เรือ่ ง นำ้ ดืม่ ในภาชนะบรรจุปิดสนทิ ผลการศึกษา: น้ำดมื่ ตัวอยา่ งไม่ ผ่านเกณฑด์ ้านจุลนิ ทรยี ์โดยพบโคลฟิ อรม์ แบคทีเรียจำนวน 92 ตวั อย่าง (ร้อยละ 69.2)พบแบคทีเรยี ท่ผี ลิตก๊าซ ไฮโดรเจนซัลไฟด์จำนวน 4 ตัวอยา่ ง (ร้อยละ 3.0) ในดา้ นฟสิ ิกส์และเคมีไม่พบคลอรีน อิสระคงเหลือในน้ำทุก ตัวอย่าง พบค่าความกระด้างเกินกวา่ เกณฑม์ าตรฐาน (มากกวา่ 100 mg/L) จำนวน 4 ตัวอยา่ ง (รอ้ ยละ 3.0) ในดา้ นความเปน็ กรด-ดา่ ง (pH)พบว่าไมผ่ า่ นเกณฑม์ าตรฐานจำนวน 17 ตวั อยา่ ง (ร้อยละ 12.8) ประกอบด้วย คา่ ความเป็น กรด–ด่างท่นี ้อยกวา่ 6.5 จำนวน 14 ตวั อย่าง (ร้อยละ 10.5) และค่าความเป็นกรด–ด่าง มากกวา่ 8.5 จำนวน 3 ตวั อยา่ ง (ร้อยละ 2.3) น้ำ ด่ืมผา่ นเกณฑ์วิเคราะหท์ กุ ดา้ น จำนวน 34 ตัวอยา่ ง คดิ เป็น รอ้ ยละ 25.6 สรุป:นำ้ ดื่มรอ้ ยละ 25.6 จากตูน้ ้ำด่ืมฯ ใน จังหวัดมหาสารคามผ่านเกณฑท์ ีก่ าหนดในด้านโคลิ ฟอร์มแบคทเี รยี แบคทเี รยี ทผ่ี ลิตกา๊ ซไฮโดรเจนซัลไฟด์ คลอรนี อิสระคงเหลอื ในนำ้ ความกระดา้ ง และค่าความ เป็นกรดดา่ ง ผ้บู ริโภคควรตระหนกั อันตรายจากการบริโภคนาด่ืมทไ่ี ม่ปลอดภัย นอกจากนี้ หนว่ ยงานท่ี เก่ียวข้องควรเฝา้ ระวงั คุณภาพนาดืม่ ให้อย่ใู นเกณฑ์มาตรฐานอย่างสมำ่ เสมอ

9 บทท่ี 3 วธิ ีดำเนนิ การศึกษาคน้ คว้า ในการศกึ ษาครงั้ น้ี ผูศ้ กึ ษาได้ทำการศึกษาเรอื่ งความปลอดภยั ในการใชน้ ำ้ กอ๊ กอปุ โภคบรโิ ภค ณ จดุ ตา่ งๆใน โรงเรยี นปวั ซงึ่ มีวิธกี ารดงั นี้ 1. ระเบียบวิธีทใี่ ชใ้ นการศึกษา ในการศกึ ษาใชร้ ูปแบบการสำรวจและ สืบค้นข้อมลู จากหนงั สือ อนิ เตอรเ์ น็ต และใช้เครอื่ งมือใน การตรวจสอบ 2. ประชากร/กลมุ่ ตัวอย่าง เกบ็ ตวั อยา่ งนำ้ จากกอ๊ กนำ้ ท้ังหมดจำนวน 6 กอ๊ ก ภายในบรเิ วณโรงเรยี นปัว ประกอบด้วย กอ๊ กนำ้ จาก บริเวณ อาคาร 3 ,2 ,โดมเขียว, โรงน้ำ ,ศนู ยอ์ าหาร,shop โดยแต่ละตัวอย่างเก็บ 1 คร้งั ปรมิ าตร 50 มลิ ลลิ ิตร กลมุ่ ตวั อยา่ งพิจารณาจากเกณฑก์ ารคัดเข้า ศกึ ษา (Inclusion criteria) ได้แก่ ก๊อกบนอ่างลา้ งท่ี เปิด ใชง้ านได้ปกตแิ ละยังมีการใช้งานอยู่ และเกณฑ์ การคัดออกศกึ ษา (Exclusion criteria) ไดแ้ ก่ กอ๊ ก บนอ่าง ล้างทีไ่ มม่ กี ารใชง้ าน, กอ๊ กท่ีไมไ่ ดอ้ ยบู่ นอ่างล้าง รวมถึงสายชำระและฝกั บวั และกอ๊ กทไ่ี ม่ได้รบั อนญุ าต ให้เข้า ไปเก็บตวั อย่าง ระยะเวลาทีใ่ ช้ในการศึกษา 16 พฤษภาคม2562 ถงึ 15กยั ยายน2562 3. วิธดี ำเนินการศึกษา ผูศ้ กึ ษาได้ดำเนนิ การตามขนั้ ตอนดงั น้ี 3.1 กำหนดเรอื่ งท่ีจะศึกษา โดยสมาชิกทง้ั 6 คน ประชุมร่วมกนั และร่วมกนั คดิ และวางแผน ว่า จะศกึ ษาเร่ืองใด ( สมาชกิ กล่มุ ทง้ั 6 คน ไดม้ าโดยนำผลการเรยี นวิชาภาษาไทยพ้นื ฐาน มาจดั แบ่งกลมุ่ เก่ง กลาง ออ่ น) 3.2 สำรวจปญั หาทพี่ บในโรงเรียน ซึง่ มที งั้ ปญั หาดา้ นผเู้ รียน ครูผู้สอน อาคาร สถานท่ี สงิ่ แวดลอ้ ม ในโรงเรียน ฯลฯ 3.3 เลือกเร่ืองทจี่ ะศกึ ษา โดยเลอื กเร่ืองท่ีสมาชกิ มคี วามสนใจมากทส่ี ุด เพือ่ เป็นแรงจูงใจในการคน้ หา คำตอบ 3.4 ศึกษาแนวคิดในการแก้ปัญหา ( ในข้อน้ียังไมส่ ามารถดำเนนิ การไดเ้ นือ่ งจาก การเรียนรายวชิ า IS1 เวลามีจำกัด ผูศ้ ึกษาจึงทำไดเ้ ฉพาะการสำรวจความคิดเหน็ และสรา้ งเครื่องมือ (แบบสอบถาม) ศกึ ษาเพยี ง เพอ่ื ใหม้ คี วามรู้ ความเข้าใจ เร่ืองกระบวนการวจิ ัยเท่านั้น 3.5 ตง้ั ชื่อเรอ่ื ง

10 3.6 สมาชิกทัง้ 6 คนของกลุ่ม พบครูผู้สอนเพอื่ ปรึกษา วางแผนและรับฟังความคดิ เหน็ ปรบั ปรุง แกไ้ ข 3.7 เขยี น วตั ถปุ ระสงค์ สมมุติฐาน ขอบเขตการวิจัยและประโยชนท์ ่ีคาดว่าจะไดร้ ับ โดยศกึ ษา ข้อมลู จากหนงั สือ ความสำคัญความเป็นมาของปัญหา วิทยานพิ นธ์และสบื คน้ ข้อมูลจากอินเตอรเ์ น็ต และ จดบันทึกในโครงร่างรายงานเชงิ วิชาการ (ตามใบงาน) 3.8 ใชp้ h มิเตอร์ 3.9 นำเคร่อื งมอื ท่ปี รับปรุงแล้วไปใช้กบั กล่มุ ตัวอย่าง 3.10 รวบรวมข้อมลู 3.11 วเิ คราะห์ข้อมูล 3.12 สรปุ การศกึ ษา 4. เครื่องมือท่ใี ช้ในการศกึ ษา เครือ่ งมือท่ีใชใ้ นการศกึ ษาครัง้ น้ี คือ pH ทิเตอร์ ซ่ึงมีรายละเอยี ด 5. การเกบ็ รวบรวมขอ้ มูล (1) ประสานงานกบั เจ้าหนา้ ที่ประจำภาควิชา เพอ่ื ขอเก็บขอ้ มูลและนดั หมายการเข้าเก็บขอ้ มลู (2) จดั เตรยี มอาหารเล้ียงเช้ือ อุปกรณ์เก็บ ตวั อยา่ งน้ำ และตดิ ต่อขอใชห้ อ้ งปฏิบัติการ (3) เก็บตัวอยา่ งนำ้ ก๊อก ท้งั หมดจากบรเิ วณโรงเรยี นปวั ทง้ั หมด โดยใช้PH มเิ ตอร์ ตวั อย่าง-( หลอดเกบ็ น้ำ Sterlie จำนวน 69 ตวั อย่าง ปริมาตร 50 มลิ ลิลิตร (4) นำตวั อยา่ งนำ้ ไปวิเคราะห์หาการปนเป้ือน เช้ือโคลฟิ อรม์ แบคทีเรียด้วยวธิ ี MPN จากน้ันนำเข้า ตูบ้ ่มเพาะเชอ้ื ท่อี ุณหภมู ิ 37 องศาเซลเซยี ส เป็นเวลา ประมาณ 24 ชว่ั โมง แลว้ บันทึกผลและ แปลผล เทยี บกบั ตาราง MPN index (5) นำนำ้ ก๊อกทเี่ หลือไป spread ลงบน MacConkey agar และ Ampicillin-MüellerHinton agar นำเข้าตู้บม่ เพาะเช้ือทอี่ ุณหภูมิ 37 องศาเซลเซยี ส เป็นเวลาประมาณ 24 ชว่ั โมง แลว้ บนั ทกึ ผล (6) นำเชอ้ื จากขอ้ (3) ท่ีสงสยั จาก Ampicillin-Mueller-Hinton agar มาเพาะแยกโดย ใช้ streak-plate technique แลว้ นำเข้าตู้บม่ เพาะ เชอื้ ท่อี ุณหภูมิ 37 องศาเซลเซียส เป็นเวลาประมาณ 24 ชว่ั โมง (7) นำเชอื้ ท่ีเจริญเป็นโคโลนีจาก MüellerHinton agar ทมี่ ีการเจรญิ เป็นโคโลนีจำนวน >20 CFU/ มลิ ลิลิตร ไปตรวจวเิ คราะห์จำแนกชนดิ ด้วย เคร่ือง MALDI-TOF MS (8) เมอ่ื ทราบ species จาก MALDI- TOF MS จากนัน้ เลือกยาทีเ่ หมาะสมกับเช้ือเพอ่ื ทดสอบ ความไวต่อการเช้อื ดอ้ื ยาของเชื้อแต่ละตวั ดว้ ยวธิ ี Disc agar diffusion method นำเขา้ ตบู้ ่มเพาะเชอื้ ท่ี อุณหภูมิ 37 องศาเซลเซียส นาน 16-18 ช่ัวโมง แล้ว บันทึกผลและแปลผลโดยดูเส้นผ่าศูนย์กลาง ของinhibition zone) 6. การวิเคราะหข์ อ้ มูล ในการวเิ คราะห์ขอ้ มูล ผศู้ กึ ษาไดว้ ิเคราะหข์ อ้ มูล ดังน้ี 6.1 นำผลการตรวจสอบท้งั หมดทส่ี ำรวจจากน้ำก็อกตวั อยา่ ง มาหาค่าคะแนนรวม

11 6.2 นำผลรวมมาคิดค่าร้อยละและการหาค่าเฉล่ยี 7. สถิติทใี ช้ในการศึกษา สถิตทิ ่ีใช้ในการศึกษาครง้ั นี้ คอื ร้อยละและการหาคา่ เฉล่ยี

12 บทท่ี 4 ผลการดำเนินงาน จากการสำรวจพบว่าค่า pH ทว่ี ดั ไดจ้ ากจดุ บรกิ ารนำ้ ดม่ื ณ สถานท่ตี ่าง ๆในโรงเรียนปัวมีค่าดงั นี้ จดุ ใหบ้ ริการนำ้ ในโรงเรียนปัว คา่ pH อาคาร 2 6.8 อาคาร 3 6.8 ศูนยอ์ าหาร 7 ช็อป 6.9 โดมเขียว 6.8 7 หนา้ อาคารอูปแก้ว

13 บทท่ี 5 สรปุ ผล และขอ้ เสนอแนะ สรุปผลการสำรวจ สรุปผลการสำรวจค่า pH ของนำ้ ก๊อกบรเิ วณตา่ ง ๆ ในโรงเรียนปัว พบว่า บริเวณอาคาร 2 มีคา่ pH 6.8 บรเิ วณอาคาร 3 มี ค่าpH 6.8 บริเวณศนู ย์อาหารมีค่าpH 7 บริเวณชอ็ ปมคี า่ pH 6.9 บริเวณโดมเขียว มคี า่ pH 6.8 และบรเิ วณหนา้ อาคารอปู แก้วมคี ่า pH 7ซึ่งค่า pH ทีไ่ ด้ สามารถบ่งบอกความปลอดภยั ในการบรโิ ภค นำ้ ไดแ้ ต่ว่าดมื่ ท่ีเหมาะสมต่อการบริโภคนัน้ ควรมีมคี วามเปน็ ดา่ งอ่อน ๆ โดมค่าความเปน็ กรด - ด่างระหว่าง pH 7.25 - 8.50 เพอ่ื ช่วยกำจัดความ เป็นกรด และของเสยี ในร่างกาย ทำใหร้ า่ งกายมีภาวะทสี่ มดุล ข้อเสนอแนะ การวัดคา่ pH เป็นการวัดความสะอาดของน้ำท่ีไมไ่ ด้ละเอียดมากนกั ดังนนั้ จึงควรใชว้ ิธกี ารตรวจสอบหาเชอ้ื โค ลฟิ อรม์ แบคทีเรียมากกวา่ ทางคณะผู้จัดทำไมส่ ามารถทดสอบได้ เน่ืองด้วยปจั จยั ด้านต่างๆ เชน่ งบประมาณ และระยะเวลาในการศึกษา

14 บรรณานุกรม นายวรี ะชยั โชควิญญู. (ม.ป.ป.) “โคลิฟอรม์ แบคทีเรยี .”(ออนไลน์) แหลง่ ทม่ี า https://web.ku.ac.th/nk40/nk/data/07/coliform.htm. 20 กันยายน 2562 ผศ.ดร.พิมพ์เพ็ญ พรเฉลมิ พงศ์วิ. (ม.ป.ป.) “โคลิฟอรม์ แบคทีเรยี .”(ออนไลน)์ แหล่งที่มา http://www.foodnetworksolution.com/wiki/word/1127/coliform-20 กนั ยายน 2562 สถาบันวิจัยสภาวะแวดลอ้ ม. 2018. “อันตรายจากสารปนเปอ้ื นในน้ำด่ืม.” ”(ออนไลน)์ แหล่งท่ีมา http://www.chulazerowaste.chula.ac.th/contaminants-in-drinking-water/ 20 กันยายน 2562 B SMART SCI . (ม.ป.ป.) “ชุดทดสอบโคลิฟอร์มแบคทีเรยี .”(ออนไลน)์ แหล่งทมี่ า https://www.bsmartsci.com/14530719/120 กันยายน 2562