หน่วยที่2พุทธศาสนสุภาษิต

คําสอนของพระพุทธเจา้ คาํ สุภาษิตทางพระพุทธศาสนา เปน็ ขอ้ ความทมี่ ีลกั ษณะสัน้ ๆ เป็นการสรุปคาํ สอนในเร่ืองใดเรอ่ื งหน่งึ แต่มคี วามหมายลึกซง้ึ แฝงขอ้ คดิ ข้อคดิ คติสอนใจให้ ประพฤติปฏบิ ตั ติ าม











จติ ตฺ ํ ทนตฺ ํ สุขาวหํ : จติ ทีฝ่ กึ ดแี ลว้ นาํ สุขมาให้ จิตที่ฝึกดีแล้ว หมายถึง จิตท่ีได้รับการดูแลรักษา และฝึกฝนอบรมมาเป็นอย่างดี เป็นจิตที่ม่ันคงไม่หว่ันไหว ปราศจากกเิ ลส เป็นจติ ท่มี ปี ัญญาเป็นตัวกําหนดจิต พระพุทธศาสนาเชื่อวา่ ความสขุ ท่ีแทจ้ ริง อยทู่ ี่การมีจิตใจดี จึงมีคําสอนเพอ่ื การควบคุม และการฝึกฝนจิต เรียกว่า การบริหารจิต ซ่ึงมีหลายวิธี เช่น ลมหายใจเข้าออก (อานาปานสติ) การตั้งสติ กําหนดพิจารณาส่ิงต่างๆ ใหร้ แู้ ละเข้าใจตามความเปน็ จรงิ (สตปิ ัฏฐาน) ความสขุ ที่แท้จริงตามทัศนะของพระพุทธศาสนา คือ ความสขุ ท่เี กิดจากความสงบ และความสงบจะเกิดได้ด้วยการ ฝกึ จิต ซงึ่ เป็นการฝกึ เพอื่ เอาชนะความอยากของตนเอง ดังน้นั การฝึกจิตก็คือการฝึกควบคุมพฤติกรรมของตนเอง จิตท่ีฝึกดีแล้ว จงึ เป็นจติ ท่สี งบ ไม่วนุ่ วายไมเ่ ดอื ดรอ้ นไปตามกระแสโลก

น อจุ ฺจาวจํ ปณฺฑิตา ทสสฺ ยนฺติ : บัณฑิตย่อมไม่แสดงอาการข้นึ ๆ ลงๆ บณั ฑิต มคี วามหมาย ๒ นยั คือ ➢ บัณฑติ ในความหมายทว่ั ไป หมายถงึ ผทู้ ่ีสําเร็จการศกึ ษาระดบั ปริญญาตรีขึ้นไป ➢ บัณฑิตในความหมายทางพระพทุ ธศาสนา หมายถึง ผทู้ ีค่ ิดดี พูดดี ทําดี ใช้ปญั ญาในการ ดาํ รงชวี ติ มีจติ ใจทีห่ า่ งไกลจาก อบายมุขท้ังปวง ในโลกน้ที ง้ั บณั ฑติ และคนพาลต่างอยู่รว่ มกัน ต่างมลี าภ มียศ มีสรรเสรญิ มีสุขเหมอื นกนั และยอ่ มเส่ือมลาภ เสื่อมยศ ถูกนินทา เปน็ ทกุ ข์เหมอื นกัน แตค่ นพาล มักแสดงอาการ ข้ึนๆลงๆ อารมณไ์ มค่ งที่ เมื่อได้รบั สิง่ ดๆี ก็ชน่ื ชมยนิ ดีจน ออกนอกหนา้ เม่ือได้รับสงิ่ ที่ไมด่ ี สง่ิ ทเ่ี ป็นทกุ ข์ กแ็ สดงอาการเศร้าโศก เสียใจให้ปรากฏ แตบ่ ัณฑติ เป็นผทู้ ่ไี ดร้ บั การฝกึ อบรม จติ ดแี ลว้ จึงรกั ษาจติ ใจ และอารมณใ์ ห้คงที่ ไม่แสดงอาการขนึ้ ๆลงๆ จงึ ไมย่ นิ ดีกบั อารมณ์ที่นา่ ปรารถนา และไมย่ นิ ร้ายกับ อารมณ์ทีไ่ มน่ า่ ปรารถนา

นตถฺ ิ โลเก อนนิ ทฺ ิโต : คนทไี่ มถ่ กู นนิ ทา ไมม่ ใี นโลก นินทา หมายถงึ คําติเตยี น ว่ากล่าวลับหลัง ในทางพระพทุ ธศาสนา นนิ ทา จดั เป็น ๑ ใน ๘ ในโลกธรรม ๔ นน้ั คือ มลี าภ เสื่อมลาภ มียศ เสอ่ื มยศ สรรเสรญิ ถูกนนิ ทา มสี ุข มีทกุ ข์ นินทากับสรรเสริญเปน็ ของค่กู ันเป็นสิ่งท่ีครอบงําสัตว์โลกมนุษยท์ กุ คนไม่อาจหลีกเลย่ี งโลกธรรม ๘ ไมม่ ีใครหลบเลีย่ งการสรรเสริญและการถูกนนิ ทา ดงั น้ัน สุภาษติ บทนจี้ งึ เป็นข้อเตอื นสติให้รูว้ ่า คนท้งั โลกถกู นนิ ทา ไมม่ ีใครไม่ถกู นินทา เมื่อเปน็ เชน่ น้ี หากเผชิญกบั การถกู นนิ ทาตอ้ งตงั้ สติทําจิตใจใหห้ นกั แนน่ ไมห่ วน่ั ไหวไป กับคาํ นินทาเหล่านัน้ อดทนอดกล้ันใช้สตไิ ตรต่ รองแกไ้ ขปญั หา ถา้ ทาํ ไดเ้ ช่นน้ีแล้วชวี ิตของเรากจ็ ะสงบสุข ไร้ความ ทกุ ขใ์ จ

โกธํ ฆตฺวา สขุ ํ เสติ : ฆ่าความโกรธได้ยอ่ มอยเู่ ปน็ สขุ ความโกรธ หรือ โทสะ หมายถึงความไมพ่ อใจอยา่ งแรง ความขุ่นเคอื งใจไม่น่าพอใจอยา่ งใดอยา่ งหนึง่ เช่น ถกู ลอ้ เลยี น ถกู พูดจาดถู ูกเหยยี ดหยาม อารมณโ์ กรธเมอ่ื เกดิ ขึน้ กับผ้ใู ด ย่อมทําใหจ้ ิตใจของผ้นู น้ั ไมเ่ ปน็ สขุ หากเราสามารถควบคุมอารมณ์และ ต้ังสตใิ ชเ้ หตุผล หากเราสามารถควบคุมอารมณ์ และต้ังสติใชเ้ หตุผลจะทาํ ใหจ้ ิตใจเป็นสขุ

ปฏิรปู การี ธรุ วา อุฎฐฺ าตา วินฺทเต ธนํ : คนขยนั เอาการเอางาน กระทาํ เหมาะสม ย่อมหาทรพั ยไ์ ด้ คนขยัน หมายถึง คนที่ขยันหมั่นเพียร เอาการเอางาน ไม่ปล่อยให้งานค่ังค้างเป็นดินพอกหางหมู แตไ่ ม่ได้หมายถึงว่า ทําโดยไม่หยดุ ไมพ่ ัก แต่หมายถึง การทําอยา่ งต่อเน่อื งเหมาะสม คือ หมาะสมกับความถนดั ความสนใจ และความรู้ความสามารถของตน ทํางานอย่างเหมาะสมจึงทําให้ได้รับผลตอบแทน ที่คุ้มค่า จงึ กล่าวไดว้ า่ คนขยนั เอาการเอางานกระทํา อยา่ งเหมาะสม ยอ่ มหาทรพั ยไ์ ด้ เช่น ถ้าหากเรามีความถนดั หรือมี ฝีมอื ในการทําอาหารกน็ าํ เอาความสามารถเหลา่ นีม้ าใชใ้ นการประกอบอาชพี

วายเมเถว ปุริโส ยาว อตฺถสฺส นิปปฺ ทา : เกดิ เปน็ คนควรจะพยายามจนกวา่ จะประสบความสาํ เร็จ ความเพียรพยายาม หมายถึง ความต้ังใจจริง ความมุนานะบากบ่ัน ความมุ่งม่ันในการที่ จะกระทํางานน้นั ๆ ใหส้ ําเรจ็ โดยไม่ยอ่ ท้อต่ออุปสรรคใด ๆ ทั้งสิ้น บุคคลยอ่ มมีความมุ่งหมายท่ีจะให้ ตนประสบความสําเรจ็ แต่กว่าท่จี ะประสบความสาํ เร็จ บุคคลต้องประสบกับอุปสรรค ถ้าหากบุคคลไม่ มีความเพียรพยายามก็ยากท่ีจะประสบความสําเร็จได้ ดังนั้น เม่ือเกิดเป็นคนจึงต้องมีความเพียร พยายามจนกว่าจะประสบความสําเรจ็