หน่วยที่3มงคลชีวิต

มงคล คือ ส่งิ ท่ีทาํ ใหโ้ ชคดี ธรรมอนั นํามาซง่ึ ความสขุ ความเจรญิ เรยี กเตม็ วา่ อุดมมงคล คอื มงคลอนั สงู สุดมี 38 ประการ จงึ เรยี กวา่ มงคล 38 เป็นมงคลท่คี วรเจรญิ อยา่ งยงิ่ ดงั ที่ พระพทุ ธเจา้ ไดต้ รัสตอบปญั หาของเหล่าเทวดาทถ่ี ามวา่ คุณธรรมอันใดทท่ี ําใหช้ ีวิตประสบ ความเจรญิ พระพุทธเจ้าจงึ ตรัสถงึ มงคล 38

ปุตตฺ สงฺคโห : สงเคราะหบ์ ตุ ร การสงเคราะหบ์ ตุ ร หรือ เลี้ยงดูบุตรเป็นบทบาทหนา้ ที่ของผทู้ ่ีเป็นบิดามารดา เม่ือถึงวยั อนั ควรแก่การมคี รอบครัว และเมื่อมีบุตรแล้วกต็ ้องทาํ หน้าที่สงเคราะห์เลี้ยงดูบตุ รดว้ ย ความรกั อย่างถกู วิธี รวมทั้งส่ังสอนแนะนาํ ชแ้ี นวทางทถี่ กู ท่ีควรประพฤติตนเป็นแบบอยา่ งทีด่ ีแก่บตุ รเพอ่ื ทจี่ ะใหบ้ ตุ รเจริญเตบิ โตเปน็ คนดีต่อไป ประเภทของบตุ ร มี ๓ ประเภท ➢ อภชิ าตบุตร คอื ผูม้ ีภูมิธรรมสูงกว่าบิดามารดา หมายถึง บุตรท่ีมคี วามดี คุณธรรมและความสามารถ เหนอื กวา่ บิดามารดา ➢ อนชุ าตบุตร คือ บุตรผ้มู ีภมู ิธรรมเสมอดว้ ยบดิ ามารดา หมายถึง บุตรทมี่ ี ความดี คณุ ธรรม และ ความสามารถเสมอเทียบเท่าบดิ ามารดา ➢ อวชาตบตุ ร คอื บตุ รผมู้ ีภูมิธรรมต่าํ กวา่ บิดามารดา หมายถึง บุตรท่ีมี ความดี คณุ ธรรม และ ความสามารถต่าํ กว่าบดิ ามารดา

ปุตฺตสงฺคโห : สงเคราะหบ์ ุตร บิดามารดาถือว่าเป็นผ้รู ับผดิ ชอบและมีบทบาทในการสงเคราะหบ์ ุตร นอกจาก ความรัก ความหว่ งใย ท่มี ีให้แกบ่ ตุ รแลว้ บดิ ามารดาต้องให้การอนุเคราะห์ 1. หา้ มลกู ทําความชัว่ 2. ปลูกฝัง สนบั สนุนให้ทําความดี 3. ใหก้ ารศกึ ษาหาความรู้ 4. ใหค้ าํ แนะนาํ ในการหาคคู่ รองทดี่ ีเมือ่ ถึงวัยอนั ควร 5. มอบทรพั ย์ใหใ้ นโอกาสอันควร

ทารสงฺคโห : สงเคราะหภ์ รรยา สามภี รรยา คอื ชายหญิงทตี่ ัดสินใจใช้ชวี ิตคู่อยรู่ ว่ มกัน สามี คอื ผู้ท่เี ป็นค่คู รองของหญงิ มลี กั ษณะ 7 ประการ 1. วธภัสดา สามเี หมือนเพชฌฆาต 2. โจรภัสดา สามีเหมอื นโจร 3. อยั ยภัสดา สามีเหมือนนาย 4. ปิตาภัสดา สามเี หมอื นพ่อ 5. ภาตาภัสดา สามเี หมอื นพ่ชี าย 6. สุขาภัสดา สามเี หมอื นเพอ่ื น 7. ทาสาภัสดา สามเี หมือนคนใช้

ทารสงฺคโห : สงเคราะหภ์ รรยา ภรรยา คือ ผทู้ เ่ี ป็นคู่ครองของชาย มลี กั ษณะ 7 ประการ 1. วธกาภริยา ภรรยาเหมือนเพชฌฆาต 2. โจรภี ริยา ภรรยาเหมอื นโจร 3. อยั ยภริยา ภรรยาเหมือนนาย 4. มาตาภรยิ า ภรรยาเหมอื นแม่ 5. ภคนิ ภี ริยา ภรรยาเหมือนน้องสาว 6. สขีภรยิ า ภรรยาเหมือนเพื่อน 7. ทาสภี รยิ า ภรรยาเหมอื นคนใช้ หน้าทข่ี องสามีท่ดี คี วรปฏบิ ัตติ ่อภรรยา ๕ ประการ คือ 1. ยกยอ่ งนับถอื ว่าเป็นภรรยา 2. ไมด่ ูหมน่ิ ดูแคลนภรรยา 3. ไมป่ ระพฤตนิ อกใจภรรยา 4. มอบความเป็นใหญใ่ หภ้ รรยา 5. มอบของขวัญใหภ้ รรยา

ทารสงฺคโห : สงเคราะหภ์ รรยา สามีปฏบิ ัติตอ่ ภรรยาดว้ ยความอนุเคราะหด์ ังกล่าวแลว้ ผู้เปน็ ภรรยาที่ดกี ย็ ่อมสงเคราะห์สามี ด้วยการปฏบิ ัตหิ น้าท่ี ๕ ประการ 1. จัดการงานดี 2. สงเคราะห์ญาตสิ ามีดี 3. ไม่ประพฤตินอกใจสามี 4. รกั ษาทรัพยท์ ่สี ามหี ามาไวไ้ ด้ 5. ขยันไมเ่ กยี จครา้ นในกจิ การทง้ั ปวง

สนฺตุฏีี : สนั โดษ สันโดษ หมายถึง ความพอใจความยนิ ดีตามมีตามได้ ในทางพระพทุ ธศาสนาสันโดษ มคี วามหมาย 2 นัย คือ 1. สันโดษทสี่ อนพระภิกษุ หมายถึง ความมกั นอ้ ย พระพทุ ธเจ้าทรงส่ังสอน พระภกิ ษใุ ห้เปน็ ผู้มคี วามมกั นอ้ ย คอื เปน็ ผ้เู ล้ยี งงา่ ย ร้จู กั ประมาณ รจู้ กั พอใจในปจั จัย 4 2. สันโดษทส่ี อนบคุ คลทวั่ ไป หมายถงึ ความยินดีในสง่ิ ทต่ี นมี ความยนิ ดใี นสงิ่ ทีต่ นหามาไดต้ ามกําลงั ของตน และความยินดตี ามสมควรแกี่ านะของตน

สนฺตฏุ ีี : สันโดษ สันโดษ มี 3 ประเภท ไดแ้ ก่ ➢ ยถาลาภสนั โดษ ยินดีตามทีไ่ ด้หมายถงึ ตนไดส้ ่งิ ใดมา พอใจในสิง่ น้นั ➢ ยถาพลสันโดษ ยนิ ดตี ามกาํ ลงั หมายถงึ ยินดแี ตพ่ อกาํ ลงั ของตนเชน่ กําลังสติ ปญั ญา กาํ ลงั กาย กําลงั ทรพั ย์ กําลัง ความสามารถ ➢ ยถาสารปู สันโดษ ยินดีตามสมควร หมายถงึ ยินดีตามทเี่ หมาะสมกับตน แก่ีานะภาวะและความเปน็ อยขู่ องตน แนวทางปฏบิ ตั เิ พอ่ื ใหเ้ ปน็ คนสันโดษ มดี ังน้ี 1. รู้จกั วเิ คราะหต์ นเอง คอื หมนั่ วเิ คราะหว์ ่า ตนมีกําลงั ีานะ และความสามารถเพยี งใด ก็ปฏบิ ัตหิ น้าทใ่ี หด้ ตี ามกาํ ลังของตน 2. ฝึกฝนตนเองใหม้ ีสตแิ ละมเี หตุผล คอื ใชเ้ หตุผลพจิ ารณาความเปน็ จริงของชวี ิตว่า “มนุษย์ไมส่ ามารถสนองความอยากของตนได้ เสมอไป และไม่มใี ครได้ทุกสงิ่ ที่ตนต้องการ เพราะความตอ้ งการของมนุษยไ์ มม่ ีทสี่ น้ิ สุด 3. ควบคมุ พฤติกรรมของตนด้วยการเดินทางสายกลาง คือ ยดึ เอาความพอดีเป็นที่ตั้ง

ผฎุ ีสฺส โลกธมฺเมหิ จิตฺตํ ยสสฺ น กมฺปติ : โลกธรรมถูกตอ้ ง จิตไมห่ วน่ั ไหว จิตหวั่นไหว หมายถึง จิตที่ไม่ม่ันคง ความดีตั้งอยู่ไม่ได้ เหตุที่ทําใหจ้ ิตหวน่ั ไหว ไดแ้ ก่ โลกธรรม ๔โลกธรรม หมายถึง ส่ิงท่คี รองมนษุ ย์ แบ่งออกเปน็ ๒ ฝา่ ย คือ ➢ ฝา่ ยแรก เป็นส่วนทีน่ ่าปรารถนาและพงึ พอใจ (อิฏีารมณ)์ ➢ ฝา่ ยทสี่ องเป็นสว่ นท่ีไมน่ า่ ปรารถนาและไม่น่าพึงพอใจ (อนฏิ ีารมณ)์ ไดแ้ ก่ ลาภ เสื่อมลาภ ยศ เสื่อมยศ สรรเสรญิ นินทา สุข และทกุ ข์ ดังนัน้ จติ ไมห่ วั่นไหว กค็ ือ จิตที่มีความมน่ั คงไม่หวัน่ ไหวไปตามโลกธรรม โลกธรรมถกู ตอ้ ง จงึ หมายถงึ สภาพจิตของผู้ ทีเ่ ขา้ ถึงนพิ พาน และมใี จต้ังมั่นเป็นอุเบกขาวางเฉยได้ ไม่หวน่ั ไหวเมื่อตอ้ งประสบกับความไดล้ าภได้ยศ ไดส้ รรเสริญ เป็นสขุ หรือ ความเส่อื มลาภ เสือ่ มยศ ถกู นินทาหรือตกทกุ ข์น่ันเอง

อโสกํ : จิตไมเ่ ศรา้ โศก จิตไม่เศรา้ โศก หมายถึง สภาพจติ ทีไ่ มเ่ หีย่ วแหง้ มีความเบิกบาน ไม่เศร้าสรอ้ ย ไมซ่ ึมเศรา้ จนไม่อยากรบั ร้อู ารมณอ์ ื่นใด วธิ ที ่ีจะทาํ ใหจ้ ติ ไม่เศร้าโศก 1. พิจารณาสง่ิ ท้ังหลายตามกฎไตรลกั ษณ์ 2. หมน่ั ทาํ สมาธิอยเู่ สมอ ผูท้ ่ีมจี ิตไมเ่ ศร้าโศก จะทําใหไ้ ดร้ บั ผลดี ดงั นี้ 1. มคี วามสงบสขุ 2. มบี ุคลิกภาพทดี่ ี หนา้ ตาแจม่ ใส ผวิ พรรณ ผดุ ผ่อง 3. มีความเจรญิ ก้าวหนา้

วชิ รํ : จติ ไม่มวั หมอง จิตไม่มวั หมองหมายถงึ สภาพจิตปราศจากส่งิ ท่ีทําใหเ้ กดิ ความมวั หมองคอื กิเลส อนั ไดแ้ ก่ 1. ราคะ คอื ความกาํ หนดั ยนิ ดี ความโลภ 2. โทสะ คือ ความโกรธ คดิ ประทษุ รา้ ย ความพยาบาท 3. โมหะ คอื ความหลง มืดมน ไม่รจู้ กั ผดิ ชอบชวั่ ดี ไมร่ ู้จกั บาปบญุ คณุ โทษ วธิ ีการทําใหจ้ ิตไมม่ วั หมองเปน็ การขจัดปดั เปา่ กเิ ลส ปฏบิ ตั ไิ ด้ ดงั นี้ 1. ควบคุมตนเองมีความอดทนอดกลน้ั ไมใ่ หจ้ ิตตกอยใู่ ต้อาํ นาจของราคะ โทสะ และโมหะ 2. มสี ติไตร่ตรองสิ่งตา่ ง ๆ หาเหตผุ ลและหนทางในการแก้ปญั หา 3. ไม่ประมาทในการทาํ ความดี ต้ังจติ ทําสมาธิเสมอๆ 4. คบหากลั ยาณมิตรเพ่อื ปรกึ ษาขอคําแนะนํา ผู้ที่ปฏบิ ตั ปิ ัดเป่า กาํ จัดกิเลสออกจากจติ ไดแ้ ลว้ เหมือนดวงอาทติ ยอ์ ุทัยส่องโลกให้สว่าง จึงได้ชือ่ ว่า ผมู้ ีจิตไมม่ วั หมอง ดงั ที่พระพทุ ธองค์ตรัสว่า เปน็ มงคลสูงสดุ