Retro_books

ГБУК РТ «Республиканская детская библиотека» Справочно–библиографический отдел К 100-летию со дня основания Республиканской детской библиотеки Республики Татарстан «С книгой через века…»: библиографический список краеведческих ретро-книг 40-70 гг. XX века из фонда Республиканской детской библиотеки Республики Татарстан Казань 2019

«С книгой через века…»: библиографический список краеведческих ретро-книг 40-70 гг. XX века из фонда Республиканской детской библиотеки Республики Татарстан / ГБУК РТ «Республиканская детская библиотека»; отв. ред. Мухаметгареева И.Д.; сост. Рябова О.Н., Батракова Л.Р. – Казань, 2019. Предлагаем вашему вниманию библиографический список краеведческих ретро-книг 40-70 гг. XX века из фонда Республиканской детской библиотеки Республики Татарстан. Это малая часть ретро-фонда библиотеки, которая даст представление о том, что издавалось в республике, чем комплектовались библиотеки, что читали наши бабушки и дедушки, папы и мамы, когда были детьми. 2

Детская библиотека – среда сохранения национальной литературы Библиотеки были и остаются центрами культуры на протяжении многих столетий. Сохранение эмоциональной памяти народа, которая, по утверждению ученых, стимулирует развитие национального, этнического самосознания и, закрепляя знания о прошлом, заряжает людей историческим оптимизмом. Национальная культура складывается из ряда элементов, таких как вероисповедание, принятое в регионе, уклад жизни, традиции, обряды, традиционные ремесла и занятия, и конечно же национальная литература. Одна из основных функций библиотек собирать, систематизировать памятники духовной культуры, хранить и приобщать людей от поколения к поколению к достижениям развития культур народов продолжает развиваться и в настоящее время. 17 мая 2019 г. Республиканская детская библиотека Республики Татарстан празднует свой 100-летний юбилей. За эти годы в библиотеке сформировался богатый фонд художественной, научно-познавательной литературы для детей и подростков. Большой интерес представляют книги начала и середины 20 века. Эти книги хранят тепло рук не одного поколения читателей нашей библиотеки и ее работников. Эти книги с историей, да они уже и сами история. История страны, история библиотеки. Именно наша библиотека с вековой историей является хранительницей национальной детской литературы. Ретро книги, сохранившиеся в фонде библиотеки можно встретить еще только в Национальной библиотеке Республики Татарстан. Предлагаем вашему вниманию обзор книг из фонда Республиканской детской библиотеки Республики Татарстан татарских писателей и книг, переведенных на татарский язык, которые были изданы в 40-70 гг. 20 века. Это только малая часть ретро-фонда библиотеки, которая даст представление о том, что 3

издавалось в республике, чем комплектовались библиотеки, что читали наши бабушки и дедушки, папы и мамы, когда были детьми. Из истории татарской детской литературы середины ХХ века Развитие татарской детской литературы в середине XX века происходило в контексте общих тенденций литературного процесса данного периода. Ее содержание определялось идеями просвещения, воспитания образованного человека, призванного служить своему народу. Татарская советская литература развивалась в условиях ожесточенной классовой борьбы. Советская татарская литература интенсивно развивалась и крепла, выдвигая целый ряд талантливых советских писателей. В их произведениях отражалась борьба трудящегося татарского народа совместно с народами всего Союза, под руководством великих вождей — Ленина и Сталина, за победу социализма. Широким оказывается и круг проблем, затрагиваемых в этих произведениях: проблема борьбы «старого» и «нового», сиротства, просвещения и др. Еще одна особенность детской литературы этого периода связана с обращением татарских писателей к фольклору. Фольклоризм как элемент поэтики произведений А. Алиша, А. Бикчантаевой, М. Джалиля приобретает в этот период функцию сохранения у детей национальной идентичности. 4

1940-е годы В прозе военных лет ребенок изображается в тяжелых условиях войны, присутствует высокая степень героики и романтизации. Это качество обнаруживается в рассказах Ф. Хусни («Учак» («Костер»), «Урман сукмаклары» («Лесные тропинки»)), А. Алиша («Дошманга каршы» («Навстречу к врагу»), «Килделәр» («Явились»), Г. Губая («Безнең балалар» («Наши дети»)), А. Ахмета («Бабай һәм малай» («Мальчик с дедушкой»)), Г. Абсалямова («Курай» («Дудочка»), «Ли Чен Чан картның әкияте» («Сказка старика Ли Чен Чана»), И. Гази («Ана» («Мать»)) и др. Романтический пафос и героика во многом определялись пропагандистскими целями: необходимо было сделать из ребенка, внесшего вклад в приближение победы, пример для подражания. Татарские советские писатели развивают большую переводческую деятельность. На татарский язык переведен ряд произведений русских и западноевропейских классиков, крупнейшие произведения русской советской литературы и национальных литератур Советского Союза. 5

Маннур Ш. Шаян дусларыма / Ш. Маннур; рәс. Г. Мусин. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты секторы, 1940. - 70 б. Татар язучысының бу күңелле шигырьләр китабы кече яшьтәге мәктәп балалары өчен тәкъдим ителгән. Тышлык рәссамы – Г. Мусин. Ильина Е. Мамык кунак / Е. Ильина; тәрҗ. Ф. Мустакимов; рәс. А. Якобсон, П. Григорьев. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр–балалар әдәбияты секторы, 1941. - 75 б. Китапта билгеле совет язучысы Елена Ильинаның мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен куян һәм балалар турында кызыклы әсәре. Язучы олырак яшьтәге балаларга яхшы билгеле булган «Дүртенче биеклек» повесте авторы. Әсәрне татар теленә Ф. Мустакимов тәрҗемә иткән, аның рәссамнарын билгеле рәссамнар Александра Якобсон һәм Петр Григорьев ясаган. Баян Н. Өч бөркет / Н. Баян. - Казан: Татгосиздат, Матур әдәбият секторы. - 1942. - 59 б. Татар шагыйренең яшьләр өчен патриотик шигырьләре. Алар туган илне дошманнардан саклауда аяусыз көрәшкә чакыралар. 6

Мопассан Ги де. Сугыш хикәяләре / Ги де Мопассан; тәрҗ. И. Газый. – Казан: Татгосиздат, 1942. – 11 б. Француз язучысының 1870 елдагы пруссаклар һәм французлар арасындагы сугыш турында хикәяләре. Тукай Г. Шурале / Г. Тукай; пер. с тат. С. Липкин; худож. В. Алфеевский. - Москва: Детгиз, 1946. - 16 с. Сказка известного татарского поэта о лесном духе, очень любившего до смерти защекотать одиноких путников – Шурале и о смекалистом молодом деревенском парне Батыре, который перехитрил Шурале и нашел выход из трудной ситуации. Перевел сказку известный советский поэт и переводчик Семен Израилевич Липкин. Иллюстрации выполнил Валерий Сергеевич Алфеевский - художник- иллюстратор детских книг. Тукай Г. Стихи и поэмы / Г. Тукай. - Москва: Гослитиздат, 1946. - 363 с. В книгу вошли стихи и поэмы татарского народного поэта Габдуллы Тукая, переведенные на русский язык. В переводах стихотворений приняли участие поэты: К. Арсеньева, Д. Бродский, А. Гатов, М. Голодный, В. Державин, В.Звягинцева, П. Карабан, С. Липкин, К.Липскеров, В. Любин, С.Маршак, С. Олендер, А. Ойслендер, В. Рождественский, Л. Руст, 7

П. Радимов, И. Сельвинский, Т. Спендиарова, М. Петровых, П. Шубин, А. Шпирт. В. Цвелев. Кари Ә. Балаларга бүләк / Ә. Кари; рәс. Ш. Мөхәммәтҗанов. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты секторы, 1947. - 33 б. Татар балалар шагыйренең кече яшьтәге мәктәп балалары өчен күңелле шигырьләре. Китаптагы рәсемнәрне рәссам Шакир Мөхәммәтҗанов ясаган. Свифт Д. Гулливер лилипутлар илендә / Д. Свифт; тәрҗ. С. Әдһәмова; рәс. Ж. Гранвиль. - Казан: Татгосиздат, 1947. - 67 б. – (Мәктәп сериясе). Билгеле Англия язучысының Т.Габбе һәм З.Задунайская тарафыннан балалар өчен эшләнгән маҗаралы романы. Аны татар теленә язучы Сәрвәр Әдһәмова тәрҗемә иткән. Китаптагы рәсемнәр 19 гасыр француз рәссамы Жан Гранвильдан күчерелеп басылган. Аппакова Д. Шыгырдавыклы башмаклар / Д. Аппакова; рәс. М. Усманов. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты секторы, 1948. - 23 б. Балалар язучысының кече яшьтәге мәктәп балаларына хикәяләре. Китапның рәссамы – М.Усманов. 8

Әхмәт А. Солдат балалары / А. Әхмәт; рәс. Л. Фәттахов. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр- балалар әдәбияты секторы, 1948. - 70 б. Бу китапта татар язучысының сугыштан соңгы еллар турында хикәяләре тупланган. Алар урта яшьтәге мәктәп балалары өчен. Хикәяләрнең эчтәлегенә туры килгән рәсемнәрнең авторы - билгеле татар рәссамы Лотфулла Фәттахов. Перро Ш. Кызыл Калфак / Ш. Перро; тәрҗ. З. Садыйкова. – Казан: Татгосиздат, 1948. – 24 б. Билгеле француз язучысының әкияте. Бүре һәм кәҗә бәтиләре / тәрҗ. С. Сабиров; рәс. Т. Козулина. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты секторы, 1949. - 16 б. Алексей Толстой эшләнешендә рус халык әкияте.С. Сабиров рус теленнән татарчага тәрҗемә иткән, китап Т. Козулина рәсемнәре белән бизәлгән. 9

Гафури М. Әтәч белән сандугач / М. Гафури; рәс. Х. Якупов. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты секторы, 1949. - 10 б. Билгеле татар совет язучысының кече яшьтәге мәктәп балаларына уку өчен тәкъдим ителгән мәсәлләре. Мәсәлләр балалар өчен югары тәрбияви көчкә ия. Китаптагы рәсемнәрне билгеле татар рәссамы Харис Якупов ясаган. Горький М. Әкиятләр / М. Горький; тәрҗ. Г. Лотфи; рәс. И. Кузнецов. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты секторы, 1949. - 23 б. Бу китап эченә Пудик исемле чыпчык баласы турында әкият, юләр Иванушка турында рус халык әкияте һәм Евсейка исемле кечкенә малайның диңгез төбендә башыннан үткәннәре турында кызыклы әкияте тупланган. Твен М. Том Сойер маҗаралары / М. Твен; тәрҗ. Г. Гобәй; рәс. Э. Гельмс, Т. Вильямс. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр- балалар әдәбияты секторы, 1949. - 233 б. Бу китапны атаклы Америка язучысы Марк Твен язган. Татар теленә Гариф Гобәй тәрҗемә иткән. «Том Сойер маҗараларын» Советлар Союзы балалары яхшы кабул итәләр һәм яратып укыйлар. Тышлык рәссамы – Эрнст Гельмс, ә китап эчендәге рәсемнәрне рәссам Т. Вильямс ясаган. 10

1950-е годы В 1950-е гг. татарская детская литература решает новые задачи, обусловленные новым культурно-историческим контекстом. Детям, пережившим тяготы войны и послевоенного времени, требовалась психологическая реабилитация. Татарские поэты, творившие в это время, стремятся «вернуть» детям детство. Именно этим обстоятельством определяется появление большого количества игровых, юмористических произведений: «Шундый ялкау ул» («Ленивец»), «Чүлмәк башлы кәҗә» («Коза с горшком») Б. Рахмата, «Кояш һәм бала» («Солнце и дитя»), «Чебен тимәс – чер итәр» («Недотрога») А. Файзи, «Чия» («Вишня»), «Бүрене кем ашаган?» («Кто съел Волка?») Д. Тарджеманова, «Аучы» («Охотник»). Среди авторов этого периода можно выделить Д. Аппакову, Н. Исанбета, Г. Бакирова, И. Туктарова, М. Амира, А. Файзи, Ш. Маннура, Г. Губая, Ф. Хусни и др. В своем творчестве они учитывали возрастные особенности детей, использовали материалы татарского устного народного творчества, простой и образный язык. Произведения этих авторов являются образцами в плане нравственного воспитания: они учат быть справедливым, смелым и воспитанным. 11

Рәхмәт Б. Зәңгәр күл / Б. Рәхмәт; рәс. Е. Сидоркин. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр- балалар әдәбияты секторы, 1950. - 34 б. Китапка татар балалар шагыйренең язучысының кече яшьтәге мәктәп балалары өчен шигырьләре тупланган. Басманың рәссамы – Е. Сидоркин. Ихсанова Л. Якты уйлар / Л. Ихсанова; рәс. Җ. Булат. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты редакциясе, 1952. - 73 б. Татар язучысының урта яшьтәге балалар өчен җәй көне пионерлар лагерендагы үзара дуслык, пионер балаларның якты киләчәккә ышанулары турында хикәяләре. Хөсәен М. Дания белән Сания / М. Хөсәен; рәс. И. Игламов, Л. Иванова. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты редакциясе, 1952. - 52 б. Татар балалар язучысының кече яшьтәге мәктәп балалары өчен шигырьләр һәм җырлар җыентыгы. Китап эчендәге рәсемнәрне рәссам И. Игламов, ә тышлык рәсемен рәссам Л. Иванова ясаган. 12

Бажов П. Кадерле исем: Урал әкиятләре / П. Бажов; рәс. Л. Ларский, В. Баюскин. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр–балалар әдәбияты секторы, 1953. - 75 б. Бу китапта рус язучысы Павел Бажовның урта һәм олы яшьтәге балалар өчен хикәяләре тәкъдим ителә. Аларны Ә.Халитова тәрҗемә иткән. Китапның тышлык рәссамы – Лев Ларский, ә эчендәге рәсемнәрне билгеле рәссам Василий Баюскин ясаган. Горький М. Мин ничек укыдым / М. Горький; тәрҗ. Ф. Фасеев; рәс. Э. Ситдиков, Г. Фитингоф. - Казан: Таткнигоиздат, Яшьләр - балалар әдәбияты редакциясе, 1953. - 31 б. Китапта рус язучысы Максим Горькийның мәктәптә укуы турында хикәясе басылган. Ул урта яшьтәге мәктәп балалары өчен тәкъдим ителә. Хикәяне татар теленә Фазыл Фасеев тәрҗемә иткән. Тышлык рәссамы – Эмиль Ситдиков, китап эчендәге рәсемнәрне рәссам Георгий Фитингоф ясаган. Ильина Е. Дүртенче биеклек / Е. Ильина; тәрҗ. Г. Лотфи; рәс. Э. Дьячкова. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты редакциясе, 1953. - 235 б. Совет язучысының укучылар арасында популяр булган Гуля Королева тормышы турында китабы. Ул урта яшьтәге мәктәп балалары өчен 13

Урайский С. Чыршы янында / С. Урайский. - Казан: Татгосиздат, Яшьләр- балалар әдәбияты редакциясе, 1953. - 12 б. Татар балалар шагыйренең кече яшьтәге мәктәп балалары өчен Кыш бабай белән очрашу турында шигыре. Горький М. Минем университетларым / М. Горький; тәрҗ. С. Әдһәмова; рәс. М. Виноградова. - Казан: Таткнигоиздат, Матур әдәбият редакциясе, 1954. - 146 б. Китап рус язучысы Максим Горькийның Казанда торган вакыты турында. Аны татар язучысы Сәрвәр Әдһәмова татарчага тәрҗемә иткән. Китапның тышлык һәм титул рәссамы М. Виноградова. Кытай хикәяләре / тәрҗ. В. Галиева; рәс. Б. Альменов, А. Короткин. - Казан: Таткнигоиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты редакциясе, 1954. - 69 б. Китапка кытай язучыларының урта яшьтәге мәктәп балалары өчен язылган хикәяләре тупланган. Аларны татар теленә Ф. Галиева тәрҗемә иткән. Китап тышлыгының рәссамы – рәссам Байназар Альменов, ә китап эчендәге рәсемнәрне рәссам А. Короткин ясаган. 14

Фәйзуллина М. Салават күпере: шигырьләр / М. Фәйзуллина; рәс. И. Игламов. - Казан: Таткнигоиздат, 1955. - 14 б. Бу китапка татар балалар шагыйрәсе Мәрзия Фәйзуллинаның мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен язылган табигать, урманда яшәүче җәнлекләр һәм кошлар турында шигырьләре кергән. Китапның рәссамы – И. Игламов. Александрова З. Тәти күлмәк / З. Александрова; тәрҗ. М. Ногман; рәс. Л. Хайлов, Р. Сабитова. – Казан: Таткнигоизәдат, Яшләр-балалар әдәбияты редакциясе, 1956. – 16 б. Билгеле совет балалар язучысы Зинаида Александрованың мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен шигыре. Бу шигырь - матур күлмәкнең кызлар өстенә киярлек булып җитешер өчен нинди юл үткәне турында. Иптәшләр:украин язучылары хикәяләре / Тәрҗ. Ф. Муратова, Р. Гатауллин, Д. Зарипов; рәс. В. Конюхов. - Казан: Таткнигоиздат, Яшьләр-балалар әдәбияты редакциясе, 1956. - 134 б. Китапка украин язучыларының урта яшьтәге мәктәп балалары өчен язылган хикәяләре тупланган. Аларны татар теленә тәрҗемәчеләр Ф. Муратова, Р. Гатауллин һәм Д. Зарипов күчереп язганнар. Китапның тышлык рәссамы - В. Конюхов. 15

Алиш А. Сертотмас урдәк / А. Алиш; рәс. П. Пригорьев. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1959. - 14 б. Бу әкият кече яшьтәге мәктәп балаларына кызыклы булыр. Ул бик күп сөйләшергә яратучы үрдәк турында. Бервакыт аның йорт хуҗасы ауга китеп барган, үзенең өйдә булмаганын берәүгә дә сөйләмәскә кушкан. Ә сертотмас үрдәк хуҗасын тыңлаган мы, һәм аннан соң ниләр булганын беләсегез килсә, әкиятне укып карагыз! Барто А. Энекәш / А. Барто; тәрҗ. Ә. Юныс; рәс. Т. Еремина. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1959. – 28 б. Бу китапка совет балалар язучысы Агния Бартоның мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен шигырьләре тупланган. Аның матур рәсемнәрен билгеле балар китабын бизәүче рәссам Татьяна Еремина ясаган. Аппакова Д. Йолдызкай / Д. Аппакова; Л. Кальюрант. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1959. - 14 б. Татар балалар язучысының мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен Нәфисә исемле кызның Йолдызкай кушаматлы песие турында хикәясе. Китаптагы матур төсле рәсемнәрне рәссам Ләлә Кальюранд ясаган. 16

Әхмәтгалиев М. Тегүче куян / М. Әхмәтгалиев; Х. Әхмәтҗанов. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1959. -15 б. Татар язучысының мәктәпкәчә һәм кече яшьтәге мәктәп балалары өчен ялкау куян турында кызыклы шигъри әкияте. Китап «Балалар бакчасы» сериясеннән. Рәсемнәрне рәссам Хәбир Әхмәтҗанов ясаган. 17

1960-70-е годы 60-70-е годы - период противоречий между административно-идеологическим управлением культурой и свободно складывающимся литературным процессом. Это был период создания целой империи детской книги - исключительного по мощности, многообразию и сложности феномена культуры детства. Государство, как и прежде, проявляло заинтересованность в детской литературе. Большое внимание уделялось научной работе по изучению социальной и возрастной психологии читателей. Настала пора формирования отдельной отрасли литературоведения - исследования детской литературы. В печати активно выступали критики с анализом текущего литературного процесса. В педагогической прессе регулярно публиковались статьи о детских писателях. Появлялись новинки детской литературы. Ежегодным праздником стала Неделя детской и юношеской книги. Часто проводились творческие конкурсы среди детских писателей. В 60-е годы в татарскую детскую литературу приходит Шаукат Галиев. Он создает новую поэтическую школу. Творчество Ш. Галиева было чрезвычайно популярным в 60-70 годы и оказало большое влияние на молодых поэтов: Х. Халикова, М. Файзуллиной, Р. Миннуллина и других. Тема выбора жизненного пути молодого поколения поднимается в произведениях Г. Губая, А. Гилязова, Л. Ихсановой, Ф. Яруллина и других авторов. В 60-70-е годы тема героизма и патриотизма находит отражение в творчестве Ш. Ракипова. В жанре сказки активно работают такие писатели как Р. Батулла, Р. Валиева, Д. Дарзаман. Новшество в татарской детской литературе 60-70 гг. – научно-фантастический жанр. Это явление связано с именем А. Тимергалина. 18

1960-е годы Гильфан С. Ох, устали / С. Гильфан; пер. с тат Е. Благининой; худ. С. Шнегас, В. Радчук. - Казань: Татарское книжное ихдательство, 1960. - 13 с.: ил. Стихи татарского поэта Сафы Гильфанова для детей дошкольного возраста. Перевод с татарского поэтессы Елены Благининой. Иллюстрировали книгу художники С. Шнегас и В. Радчук. Фәйзуллина М. Ике көрәк / М. Фәйзуллина; рәс. Э. Дьячкова. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1961. - 16 б. Татар шагыйрәсенең бу китабы мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен. Шигырьләр балаларны тырыш, чиста-пөхтә булырга өнди, әти- әниләргә булышырга, аларны хөрмәт итергә чакыра. Китапның рәссамы – Э. Дьячкова. Губарев В. Тылсымлы Яулык / В. Губарев; тәрҗ. О. Шабанова. – Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1962. – 76 б. Совет балалар язучысы Валерий Губаревның бу китабы урта яшьтәге балалар өчен. Ул авторның «Трое на острове» әкиятенең татарча тәрҗемәсе. 19

Тәрҗеманов Җ. Тукран малае Шуктуган / Җ. Тәрҗеманов; рәс. П. Григорьев. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1962. -24 б. Бу китап «Балалар бакчасы» сериясеннән.Ул мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен күңелле шигъри әкият. Урманда иң кирәкле кош нинди икән? Кем агачларны зарарлы бөҗәкләрдән коткара? Бу турыда китаптагы әкият җавап бирә! Китапның рәссамы - П. Григорьев. Гафури М. Дикий гусь: рассказ / М. Гафури; пер. с башкирского И. Заботина; худ. С. Ковалев. - Уфа: Башкирское книжное издательство, 1965. – 14 с.: ил. Книга народного поэта Башкирии Мажита Гафури для детей дошкольного возраста об отставшем от своей стаи дикого раненого гуся, которого выходил мальчик. Перевод рассказа с башкирского языка – И. Заботина. Художник книги – известный иллюстратор детских книг С. Ковалев. Галиев Ш. С папой в кабинете: стихи / Ш. Галиев; хужож. И. Колмагорцевой. – Москва: Детская литература, 1966. – 78 с. Сборник стихов известного детского поэта, лауреата Почетного диплома IBBY. Проиллюстрировала книгу художник Ирина Колмагорцева - народный художник Республики Татарстан. 20

Вәлиева Р. Пионерка Гөлназ / Р. Вәлиева, рәс. П. Григорьев - Казан: Татар китап нәшрияты, 1967. - 46 б. Татар балалар шагыйрәсенең элеге китабы урта яшьтәге мәктәп балалары өчен. Китап эчендәге шигырьләр һәм поэмалар совет мәктәбендә пионер кызлар-малайларның кызыклы көндәлек тормышын тасвирлап күрсәтә. Әсәрләр балаларда Ватанга, хезмәткә мәхәббәт тәрбияли. Китаптагы рәсемнәрне П.Григорьев ясаган. Алексин А. Мәңгелек каникул илендә: әкият-повесть / А. Алексин; тәрҗ. С. Сибгатуллина; рәс. Б. Винокуров. – Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1969. – 135 б. Китапка рус язучысы Анатолий Алексинның урта яшьтәге мәктәп балалары өчен Мәңгелек каникуллар иле турында маҗаралы әкияте. Джалиль М. Джим: поэма / М. Джалиль; пер. с тат. С. Липкина; худ. В. Федоров. - Казань: Татарское книжное издательство, 1969. - 14 с. Книга татарского поэта Мусы Джалиля для детей младшего школьного возраста. Перевел поэму с татарского Семен Липкин. Художник книги – Вячеслав Федоров. 21

1970-е годы Хафизова Р. Кирлемән / Р. Хафизова, рәс. А. Садыйков. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1970. - 88 б. Татар язучысының бу китабы кече яшьтәге мәктәп балалары өчен. Китап эченә кечкенә балаларны киреләнергә өйрәтеп торучы Кирлемән, бик тыйнак һәм тәүфыйклы булып кыланучы Мияубикә песи турында һәм башка кызыклы әкиятләр, хикәяләр тупланган. Китапның рәссамы – Азат Садыйков. Каллоди К. Пиноккио маҗаралары / К. Каллади; тәрҗ. Р. Төхфәтуллин, Ш. Рәкыйпов. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1971. - 91 б. : рәс. б. Бу китап – Италия язучысы Карло Каллодиның (Лоренцини) Пиноккио исемле агач курчак турында билгеле әкиятенең тәрҗемәсе. Үлемсез Пиноккионың кызыклы һәм гыйбрәтле маҗараларын нәни укучылар белән беррәттән өлкәннәр дә яратып укыйлар. Ул дөньядагы миллионлаган балаларның чын мәхәббәтен казанган. Китапны татар теленә Рафаил Төхфәтуллин һәм Шамил Рәкыйпов тәрҗемә иткәннәр. Китап сүрәтләре итальян рәссам һәм мультипликатор Либико Марайаның искиткеч рәсемнәренә күчермә белән бирелгән. 22

Халиков Х. Тынычлык гөле / Х. Халиков; рәс. Т. Хаҗиәхмәтов. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1971. - 31 б. Татар балалар шагыйренең шигъри әкияте кече һәм урта яшьтәге мәктәп балалары игътибарына. Ул тынычлык китерүче гөлнең югалган орлыкларын табып үстерү, сугыш уты башларга тырышучы ике башлы Каракош белән көрәш, һәм бу көрәштә яхшылык һәм тынычлыкның җиңеп чыгуы турында. Китапның рәссамы – Тавил Хаҗиәхмәтов. Галиев Ш. Тылсымлы көзге / Ш. Галиев; рәс. Т. Хаҗиәхмәтов. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1974. - 152 б. Китапка Г.Х.Андерсен исемендәге Халыкара бүләге иясе, татар балалар шагыйренең кече яшьтәге мәктәп балалары өчен язылган шаян шигырьләре тупланган. Шигырьләр бик шук һәм өлгер Шәвәли исемле малай, дөньяда булмастай гаҗәп һәм мәзәк һәм хыялый хәлләр: түбәтәйле кыярлар, чәйгә үзе үк сикереп чумучы шикәр, сакаллы һәм мөгезле песи турында. Китаптагы төсле рәсемнәрне рәссам Тавил Хаҗиәхмәтов ясаган. Алиш А. Нечкебил : сказка / А. Алиш; пер. с тат. Г. Каримовой; худ. С. Насырова. - Казань: Татарское книжное издательство, 1976. - 14 с. Сказка для детей дошкольного и младшего школьного возраста татарского писателя Абдуллы Алиша о трудолюбивой пчелке Нечкебиль. Перевела с татарского Г. Каримова. Художник книги – С. Насырова. 23

Миңнуллин Р. Акбай цирк карый / Р. Миңнуллин; рәс. Ю. Денисов. - Казан: Татарстан китап нәшрияты, 1978. - 32 б. Халыкара бүләк - Г.Х. Андерсен исемендәге Почетлы диплом иясе булган татар балалар шагыйренең мәктәпкәчә яшьтәге балалар өчен шигырьләр китабы. Аның шигырьләрендәге малай - кызлар бик шаян, уйнарга, җырларга һәм цирк карарга бик яраталар. Китап рәссам Ю. Денисовның рәсемнәре белән бизәлгән. 24